Για το πολιτικό θρίλερ της Hillary Clinton και της Louise Penny, «Κράτος τρόμου» (μετάφραση: Νίκος Ιβραηνίας, 544 σελίδες, Εκδόσεις Bell)
«Ο συνταγματάρχης Καντάφι πείστηκε να διακόψει το πρόγραμμα των πυρηνικών όπλων. Και, ξαφνικά, έγινε εισβολή στη Λιβύη και ο Καντάφι ανατράπηκε και σκοτώθηκε. Σε αυτή την περιοχή κανένας δεν ξεχνάει εκείνο το μάθημα. Οποιαδήποτε χώρα έχει πυρηνικά όπλα είναι ασφαλής. Κανείς δε θα τολμούσε να της επιτεθεί. Οποιαδήποτε χώρα χωρίς πυρηνικά όπλα είναι ευάλωτη. Θα είναι αυτοκτονία να εγκαταλείψουν τα όπλα τους».
Προ μερικών ημερών είχαμε δημοσιεύσει εδώ λίγα λόγια για το μυθιστόρημα του Ken Follett, «Ποτέ», ένα βιβλίο με πολλή έρευνα από πίσω τουπου μιλά με ανατριχιαστικές —και απολύτως ρεαλιστικές, διόλου τραβηγμένες από τα μαλλιά— λεπτομέρειες για τον τρόμο ενός πυρηνικού ολέθρου. Σήμερα θα μείνουμε πάλι στο ίδιο μοτίβο, αυτή τη φορά όμως διαβάζοντας το θρίλερ διεθνούς πολιτικής και διπλωματίας, «Κράτος τρόμου» που κυκλοφορεί επίσης από τις Εκδόσεις Bell (μάλιστα, κυκλοφόρησε σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, την ίδια ημέρα: στις 10 Ιουνίου).
Το μυθιστόρημα, που σε κρατά στην άκρη της πολυθρόνας σου για όσο διαρκεί η ανάγνωσή του —η εικόνα είναι σχηματική αλλά καθόλου υπερβολική—, είναι ο καρπός της συνεργασίας μεταξύ της Χίλαρι Κλίντον και της διεθνώς επιτυχημένης συγγραφέως crimeμυθιστορημάτων Λουίζ Πένι — η σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων της πολυβραβευμένης Καναδής με πρωταγωνιστή τον αρχιεπιθεωρητή Γκαμάς (μετρά ήδη δεκαοχτώ μπεστ-σέλερ) έχει μεταφραστεί, σημειωτέον, σε μερικές δεκάδες γλώσσες. Μάλιστα, προτείνουμε στους αναγνώστες του βιβλίου να ξεκινήσουν από το τέλος, διαβάζοντας πρώτα το χρονικό της γνωριμίας των δύο γυναικών, και τις Ευχαριστίες τους. Είναι ένα εκπληκτικό και πολύ συγκινητικό κομμάτι.
Φωτ.: Hillary Rodham Clinton και Louise Penny. CREDIT: DEBORAH FEINGOLD.
Πριν μιλήσουμε όμως για το βιβλίο, θα θέλαμε να θυμίσουμε τρία πράγματα:
Πρώτον, ότι η Hillary Rodham Clinton ήταν η πρώτη γυναίκα στην ιστορία των ΗΠΑ που έλαβε το χρίσμα για την προεδρία από ένα μείζον πολιτικό κόμμα,και ότι προηγουμένως υπηρέτησε με μεγάλη επιτυχία ως 67η υπουργός Εξωτερικών, αφού πρώτα διήνυσε τέσσερις σχεδόν δεκαετίες στον δημόσιο βίο, υπερασπιζόμενη ως δικηγόρος παιδιά και οικογένειες, ως Πρώτη Κυρία και ως γερουσιαστής.
Δεύτερον —κάτι που δεν πρόκειται βέβαια να ξεχαστεί ποτέ από κανέναν—, ότι στις εκλογές του 2016 ένα πλήθος «αναλυτών», ανθρώπων που σαφώς επηρεάζουν την κοινή γνώμη, θεωρούσε πολύ «λίγη» την Κλίντον απέναντι στον Τραμπ, πολύ αντιπαθητική, πολύ… δεξιά, «διεφθαρμένη», «φιλοχρήματη» και «ένα επικίνδυνο άτομο» (!) μεταξύ πολλών άλλων τέτοιων κοσμητικών, τολμώντας στ’ αλήθεια οποιαδήποτε σύγκριση —αν είναι δυνατόν…— με τον άνθρωπο που γύρισε έναν αιώνα πίσω την Αμερική.
Και, τρίτον, ότι η Κλίντον δεν εξελέγη μόνο και μόνο εξαιτίας του εκλογικού συστήματος των ΗΠΑ, μολονότι κέρδισε τη λαϊκή ψήφο, και μάλιστα με 2 εκατομμύρια ψήφους διαφορά από τον Τραμπ (64.227.373 ψήφοι και 48,1%,έναντι62.212.752 ψήφων και 46,6%).
Αλλά ας δούμε το βιβλίο.
Έχουμε να κάνουμε λοιπόν με ένα μυθιστόρημα θρίλερ διεθνούς πολιτικής και διπλωματίαςστο οποίο πρωταγωνιστεί η «νυν» υπουργός Εξωτερικών της Αμερικής. Ουσιαστικά, αν θέλετε, κεντρική ηρωίδα είναι «η ίδια» η Κλίντον. Η κατάσταση βέβαια είναι διαφορετική από τη σημερινή, αλλά το χάος που έχει αφήσει πίσω της η Προεδρία Τραμπ είναι το ίδιο. Η Αμερική έχει σχεδόν απομονωθεί από τους συμμάχους της και έχει χάσει τη δύναμή της στις πιο σημαντικές περιοχές του πλανήτη, τα δυσθεώρητα λάθη που έχουν γίνει κατά τα τέσσερα χρόνια της προηγούμενης κυβέρνησης —που δεν είχε καμία επαφή με τις διεθνείς υποθέσεις και δεν φρόντιζε καθόλου τις διπλωματικές της σχέσεις—φαντάζουν άλυτα, ο διοικητικός μηχανισμός του κράτους είναι κωμικοτραγικός — και μέσα σε όλα αυτά τρία πελώρια τρομοκρατικά χτυπήματα με λίγες ώρες διαφορά το ένα από το άλλο σκοτώνουν εκατοντάδες ανθρώπους σε ισάριθμες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Ποια οργάνωση ευθύνεται για τις βόμβες; Τι σκοπούς έχει; Ποιοι την καλύπτουν, και γιατί;
Η υπουργός Εξωτερικών Έλεν Άνταμς, με μια χούφτα συμμάχους από δίπλα της, θα κάνει έναν τιτάνιο αγώνα δρόμου, έχοντας χίλια δυο εμπόδια να υπερπηδήσει, για να αποκαλύψει την τρομερή αλήθεια και να σταματήσει το κακό που έρχεται.
Το βιβλίο, επαναλαμβάνουμε, είναι θρίλερ —δεν μπορείς παρά να διαβάσεις μονορούφι τις τελευταίες 150 σελίδες με τις απανωτές ανατροπές και το κυνήγι της βόμβας—, ένα βιβλίο γεμάτο σασπένς, χωρίς κοιλιές και «ανάσες», που ισορροπεί ανάμεσα στον πολιτικό σχολιασμό και το καθαρόαιμο μυθιστόρημα αγωνίας. Με κινηματογραφική δράση, με άψογη γνώση των μηχανισμών, των χώρων, της ορολογίας, με πληροφόρηση εκ των έσω, δεν είναι «άλλο ένα» βιβλίο για τον τρόμο των πυρηνικών και τον εφιάλτη της Αποκάλυψης, αλλά η στιβαρή φωνή ενός ανθρώπου που ξέρει καλά τι λέει. Γιατί τα έχει ζήσει από κοντά. Από μέσα.
Ο αναγνώστης θα μάθει πολλά για τις διεθνείς σχέσεις, για τον τρόπο που λειτουργούν οι μηχανισμοί εξουσίας, για τα παρασκήνιά τους, για τη ρωσική μαφία, για την κούρσα σχετικά με την ανάπτυξη πυρηνικών όπλωναλλά και για τον —υπαρκτό— κίνδυνο της πυρηνικής απειλής. Ένα άκρως επίκαιρο μυθιστόρημα.
Το προτείνουμε ανεπιφύλακτα.
Ας δούμε όμως τρία χαρακτηριστικά αποσπάσματα από το ωραία μεταφρασμένο βιβλίο (χωρίς σπόιλερ), το τρίτο εκ των οποίων είναι έκπληξη. Ιδού το πρώτο — ο «Έρικ Νταν» δεν είναι βέβαια άλλος από τον Ντόναλντ Τραμπ, που παρουσιάζεται ως εξής: «Κάθε φορά ο Έρικ Νταν γινόταν όλο και πιο παράτολμος. Πιο υπερβολικός. Πιο εύθραυστος. Σαν μια μπουρμπουλήθρα στο μπάνιο, έτοιμη να σκάσει ανά πάσα στιγμή και να γεμίσει με δυσωδία την ατμόσφαιρα. Στη συνέχεια, εντελώς αναπάντεχα, είχε στραφεί στην πολιτική και είχε κερδίσει το υψηλότερο αξίωμα στη χώρα. Η Έλεν ήξερε όμως ότι αυτό δεν είχε γίνει χωρίς βοήθεια από άτομα και ξένες κυβερνήσεις που σκόπευαν να αποκομίσουν οφέλη. Πράγμα που είχε γίνει». Για λόγους οικονομίας, από αυτό το απόσπασμα έχουμε αφαιρέσει όλα τα υπόλοιπα στοιχεία (περιγραφές, τη φωνή του αφηγητή κλπ.),πλην του μεγαλύτερου μέρους των διαλόγων. Μιλούν ο στρατηγός Άλμπερτ Γουάιτχεντ, αρχηγός του Γενικού Επιτελείου των ΗΠΑ, και μία παιδική φίλη, και νυν σύμβουλος, της Έλεν Άνταμς.
* * *
«Το θέμα πάει πολύ πιο βαθιά από τον Έρικ Νταν. Υπάρχουν στοιχεία στο εσωτερικό των Ηνωμένων Πολιτειών που είναι πολύ δυσαρεστημένα με τη ρότα που έχει πάρει η χώρα. Αυτά τα στοιχεία χρησιμοποιούν τον Έρικ Νταν. Στο πρόσωπό του βλέπουν τη μοναδική πιθανότητα να σταματήσει η διάβρωση του αμερικανικού τρόπου ζωής. Όχι επειδή ο Νταν έχει κάποιο όραμα, αλλά επειδή μπορούν να τον χειραγωγήσουν. Πρώτα, όμως, πρέπει να φροντίσουν να ανακτήσει την εξουσία».
«Με ποιον τρόπο;»
«Τι θα γινόταν αν συνέβαινε μια καταστροφή σε αμερικανικό έδαφος; Μια τρομοκρατική επίθεση τόσο φριχτή ώστε να τραυματίσει αυτό το έθνος επί πολλές γενιές; Και αν συνέβαινε στη θητεία της τωρινής κυβέρνησης;»
«Θα έριχναν το φταίξιμο στον Πρόεδρο. Θα ζητούσαν την παραίτηση της κυβέρνησης».
«Και τι θα γινόταν αν ο Πρόεδρος δεν έβγαινε ζωντανός από την επίθεση;»
«Θέλετε να πείτε ότι ο πρώην Πρόεδρος εν γνώσει του θα επέτρεπε σε τρομοκράτες να αποκτήσουν μια βόμβα, ενδεχομένως ακόμη και πυρηνική, και να τη χρησιμοποιήσουν για να ξαναπάρει εκείνος την εξουσία;»
«Δε νομίζω ότι είναι κάτι με το οποίο ο Έρικ Νταν θα συμφωνούσε συνειδητά. Νομίζω πως τον χρησιμοποιούν, όχι απλώς οι Ρώσοι, αλλά και άλλα στοιχεία, πολύ πιο κοντινά».
«Μέσα από το κόμμα του;»
«Ναι, κατά πάσα πιθανότητα, αλλά το πράγμα πάει πολύ πιο μακριά από κομματικές ταυτότητες. Υπάρχουν κάποιοι που σιχαίνονται την πολυπολιτισμικότητα της Αμερικής και τις αλλαγές που έχει προκαλέσει. Τη βλέπουν σαν απειλή, για το βιοπορισμό τους, για τον τρόπο που ζουν. Βλέπουν τους εαυτούς τους ως πατριώτες. Πρέπει να τους έχετε δει στις διαδηλώσεις. Ζηλωτές, νεοναζί, φασίστες».
«Τους έχω δει, στρατηγέ, και δεν μπορώ να πιστέψω ότι αυτοί οι άνθρωποι με τα πλακάτ ενορχηστρώνουν όλη αυτή την ιστορία».
«Όχι, αυτοί είναι τα ορατά συμπτώματα. Η αρρώστια είναι πιο βαθιά. Είναι όσοι διαθέτουν ισχύ και πλούτο, και θέλουν να προστατεύσουν αυτά που έχουν. Και που θέλουν όλο και περισσότερα. Έχουν βρει το τέλειο όχημα στο πρόσωπο του Έρικ Νταν».
«Τον Δούρειο Ίππο τους».
«Πετυχημένη αναλογία. Ένας κούφιος άνθρωπος. Ένα δοχείο αδειανό στο οποίο αυτοί οι άντρες και αυτές οι γυναίκες έχουν χύσει τις φιλοδοξίες τους, την οργή τους, το μίσος και την ανασφάλειά τους».
«Εσείς όμως λέτε ότι αυτοί που κρύβονται πίσω από αυτή την ιστορία δε θεωρούν ότι καταστρέφουν τη χώρα. Το αντίθετο. Θεωρούν πως είναι πατριώτες, πως σώζουν τη χώρα τους».
«Τη δική τους χώρα. Αυτοί έτσι το βλέπουν. “Εμείς και οι Άλλοι”. Είναι εξίσου ριζοσπαστικοποιημένοι με την Αλ-Κάιντα. Είναι ντόπιοι τρομοκράτες.[…]Η Μέση Ανατολή ήταν ήδη ένα καζάνι, μολονότι ήταν αρκετά σταθερή. Και τότε ο Πρόεδρος Νταν απέσυρε όλα τα στρατεύματά μας από το Αφγανιστάν χωρίς κανένα σχέδιο και χωρίς να θέσει καμία προϋπόθεση στους Ταλιμπάν. Ο Πρόεδρος Γουίλιαμς κληρονόμησε εκείνη την απόφαση. Η κίνηση έγινε χωρίς σχέδιο, χωρίς κανένα αντάλλαγμα. Δεν υπήρξε καμία πρόνοια για να εξασφαλίσουμε ότι θα διατηρούνταν όλα τα οφέλη, η σταθερότητα που κερδήθηκε με τόσο κόπο, οι δυνατότητες αποτελεσματικής λειτουργίας των υπηρεσιών πληροφοριών και αντικατασκοπείας και των αντιτρομοκρατικών συστημάτων. Το σχέδιο Νταν είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί ένα κενό. Ένα κενό το οποίο πολύ ευχαρίστως αναπληρώνουν οι Ταλιμπάν. […] Οι Ταλιμπάν θα χρειαστούν υποστήριξη. Συμμάχους στην περιοχή. Και ποιους καλύτερους συμμάχους θα βρουν από τους Πακιστανούς, που θα έκαναν σχεδόν τα πάντα για να μην αφήσουν το Αφγανιστάν να στραφεί για βοήθεια στην Ινδία; […]Oι Πακιστανοί υπόσχονται να κρατήσουν το Αφγανιστάν υπό έλεγχο, κοντρολάροντας τις τρομοκρατικές οργανώσεις, αλλά θέλουν κάτι σε αντάλλαγμα. Κάτι πραγματικά τρομακτικό: την αποφυλάκιση του Μπασίρ Σαχ».
«Και ο Νταν δεν ήξερε ή δεν τον ενδιέφερε ποιος ήταν ο Σαχ», είπε η Μπέτσι.
«Το μόνο που τον απασχολούσε ήταν η επανεκλογή του».
«Και όταν δεν επανεξελέγη–»
«Τότε όσοι βρίσκονταν πίσω από αυτή την ιστορία πανικοβλήθηκαν. Και εξακολουθούν να είναι πανικόβλητοι. Πρέπει να τον επαναφέρουν στην εξουσία».[…] «Ο Μπασίρ Σαχ αποφυλακίστηκε ενώ ήταν γνωστό ότι μπορούσε να πουλήσει τεχνογνωσία και πυρηνικά υλικά σε άλλες χώρες. Έχει ισχυρούς συμμάχους μέσα στην πακιστανική κυβέρνηση και στο στρατό. Όλοι τους θα πλούτιζαν από μια τέτοια κίνηση. Αλλά–»
«Αφήστε με να το μαντέψω. Υπάρχουν κι άλλα στοιχεία».
«Ο πραγματικός εφιάλτης είναι ότι ο Μπασίρ Σαχ θα πουλήσει πυρηνικά όπλα σε τρομοκράτες. Μπορείτε να το φανταστείτε; Μια τρομοκρατική οργάνωση, η Αλ-Κάιντα, ο ISIS, με πυρηνικές βόμβες; Αυτός είναι ο εφιάλτης».
* * *
Το δεύτερο:
«Αν οι Αμερικανοί έχουν να διαλέξουν ανάμεσα στο φρενοκομείο και σε μια δικτατορία, τι λες πως θα προτιμήσουν; Σπρωγμένοι από το φόβο μιας άλλης επίθεσης, όντας σε μια κατάσταση τρόμου, θα κάνουν τη δουλειά για λογαριασμό των τρομοκρατών. Θα καταστρέψουν την ίδια τους την ελευθερία. Θα αποδεχθούν, χειροκροτώντας μάλιστα, την αναστολή των δικαιωμάτων τους. Τα στρατόπεδα φυλάκισης. Τα βασανιστήρια. Τις απελάσεις. Η φιλελεύθερη ατζέντα, η ισότητα των γυναικών, ο γάμος των ομοφυλοφίλων, οι μετανάστες θα κατηγορηθούν για το θάνατο της αληθινής Αμερικής. Όμως, χάρη στις αποφασιστικές ενέργειες μερικών πατριωτών, λευκών Αγγλοσαξόνων χριστιανών, θα αποκατασταθεί η θεοφοβούμενη Αμερική των παππούδων τους. Και αν χρειαστεί να σφάξουν μερικές χιλιάδες για να το πετύχουν, ε, πώς να το κάνουμε, πόλεμος γίνεται στο κάτω κάτω. Η Αμερική που κάποτε ήταν πηγή έμπνευσης θα πεθάνει, θα αυτοκτονήσει».
* * *
Και ιδού και το τρίτο απόσπασμα. Ο «Μαξίμ Ιβάνοφ» δεν είναι άλλος, ασφαλώς, από τον Πούτιν:
Ο Ιβάνοφ ήταν πολύ πιο μικρόσωμος από όσο περίμενε η Έλεν. Είχε όμως έντονη προσωπικότητα. Έτσι όπως στεκόταν δίπλα του, αισθάνθηκε σαν να ήταν κοντά σε έναν εκρηκτικό μηχανισμό του οποίου η σκανδάλη κρατιόταν ακίνητη από ένα λάστιχο τεντωμένο σε βαθμό που ήταν έτοιμο να σπάσει.
Δεν υπήρχε σχεδόν τίποτε ανάμεσα στο Ρώσο Πρόεδρο και το φρενοκομείο.
Ήταν κι αυτό ένα από τα πάμπολλα στοιχεία που μοιραζόταν με τον Έρικ Νταν. Αυτό το οποίο τον ξεχώριζε, και φαινόταν άμεσα, ήταν ότι ο Μαξίμ Ιβάνοφ ήταν αυθεντικός. Ένας αδίστακτος τύραννος, εκπαιδευμένος σε μεθόδους καταπίεσης που ήταν συνάμα δόλιες και σκληρές. Ενώ ο Έρικ Νταν αντιλαμβανόταν ενστικτωδώς τις αδυναμίες των άλλων, δεν ήταν υπολογιστής. Η τεμπελιά του δεν του άφηνε τέτοια περιθώρια. Όμως ο Ιβάνοφ υπολόγιζε τα πάντα, με μια ψυχρότητα που θα έκανε ακόμα και τη Σιβηρία να ανατριχιάσει. […]
«Αν ο Νταν ξαναπάρει την προεδρία, θα είναι ένα πιόνι. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν κάλλιστα να είναι ρωσική επικράτεια. Θα έκανε κουμάντο ο Μαξίμ Ιβάνοφ. Στη συνέχεια θα βάλει έναν δικό του ως πρωθυπουργό στο Πακιστάν και θα φροντίσει ο επόμενος Μεγάλος Αγιατολάχ του Ιράν να είναι πιστός στη Ρωσία. Ο Ιβάνοφ θα έχει γίνει η υπερδύναμη που ανέκαθεν ισχυριζόταν ότι είναι».
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
14°
