Για το γεωπολιτικό θρίλερ του Ken Follett, «Ποτέ» (μετάφραση: Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου, 808, σελίδες, Εκδόσεις Bell)
Υπήρχε μια μικρή πιθανότητα να δεχόταν ο Υπέρτατος Ηγέτης της Βόρειας Κορέας την πρόταση της Προέδρου Γκριν να έκανε ανακωχή και να συμμετείχε στη συνδιάσκεψη ειρήνης, αλλά ο Κάι ήταν απαισιόδοξος. Ήταν δύσκολο για έναν τύραννο να δεχτεί αποκλιμάκωση. Θα φαινόταν σαν αδυναμία.
Θέλουμε να το ξεκαθαρίσουμε από την αρχή: το «Ποτέ», το τελευταίο μυθιστόρημα του Κεν Φόλετ, είναι ένα συγκλονιστικό βιβλίο. Κι όσο κι αν ο χαρακτηρισμός είναι μάλλον τετριμμένος, και πιθανόν αποδυναμωμένος από την άκριτη χρήση, δεν θα τον πάρουμε πίσω. Είμαστε μάλιστα σίγουροι ότι όσοι το διαβάσουν δεν θα πιάσουν άλλο βιβλίο στα χέρια τους για μέρες. Κι αυτό είναι το πιο σίγουρο σημάδι πως ένα κείμενο ριζώνει μέσα μας και συνεχίζει να δουλεύει και μετά το πέρας της ανάγνωσης. Ακόμη περισσότερο: μολονότι φτάνει τις οχτακόσιες σελίδες, δεν νομίζουμε πως θα βρεθεί αναγνώστης του που, όταν το τελειώσει, δεν θα ήθελε να είχε άλλες τόσες μπροστά του.
Ο Φόλετ είναι μία κατηγορία από μόνος του βέβαια. Κανείς δεν μπορεί να αμφισβητήσει την αφηγηματική δεινότητά του, τους ολοζώντανους χαρακτήρες που πλάθει, τη βαθιά και πολυδιάστατη έρευνα που κάνει κάθε φορά πριν αρχίσει να γράφει, την εξαντλητική δοκιμασία κάθε λεπτομέρειας της πλοκής. Στο «Ποτέ» τα έχουμε όλα αυτά και με το παραπάνω — ουσιαστικά, θα μπορούσαμε να δούμε αυτό το μυθιστόρημα σαν το μεγάλο έργο της απόλυτης ωριμότητας ενός μάστορα του καμβά: οι οχτακόσιες σελίδες μοιάζουν να απλώνονται σε μία πελώρια ταπισερί που αναπτύσσεται μπροστά μας καθώς περπατάμε δίπλα της κρατώντας ένα ποτό στο χέρι.
Αυτό το τελευταίο δεν είναι τυχαίο. (Όπως και τίποτε στο βιβλίο). Διαβάζουμε τις παράλληλες ιστορίες του —που εντέλει είναι μία μεγάλη, και πολυδιάστατη— με πραγματική απόλαυση και ευφορία. Κι αυτό, παρ’ όλα τα βάσανα, τις κακουχίες, το άγχος, τις ενοχές και τα τρομερά διλήμματα των ηρώων του: από τους πιο «χαμηλόβαθμους», μέχρι τους κορυφαίους ηγέτες του πλανήτη. Το γράψιμο είναι απλό, λιτό, ευθύ, οι περιγραφές σαφείς, οι λεπτομέρειες δοσμένες έτσι ώστε να γίνονται άμεσα κατανοητά όλα τα απαιτητικά σημεία της πλοκής, είτε αυτά αφορούν διεθνείς σχέσεις, είτε περίπλοκα οπλικά συστήματα, είτε τον τρόπο που λειτουργούν οι μεγάλες δημοκρατίες — και τα μεγάλα απολυταρχικά καθεστώτα. Ο Φόλετ θέλει να είναι σίγουρος πως όλα παρουσιάζονται μπροστά στα μάτια μας κάτω από άπλετο φως, χωρίς να μένει τίποτε ασαφές ή κρυφό, και σε ένα περιβάλλον απόλυτης άνεσης εκ μέρους μας. Πράγμα φυσικά που καταφέρνει, γιατί ξέρει καλά την τέχνη του. Έχει, και έχουμε, ανάγκη αυτό το περιβάλλον για να νιώσουμε στο έπακρο αυτό που διακυβεύεται εντέλει. Ένας πιθανός Αρμαγεδδών.
Διαβάζουμε λοιπόν με μεγάλη αναγνωστική απόλαυση ένα θρίλερ για —ούτε λίγο ούτε πολύ— το τέλος του κόσμου. Μια πολυπλόκαμη ιστορία που μετατοπίζεται από το Τσαντ στην Ουάσιγκτον, από τη Σαχάρα στον Λευκό Οίκο και από το Πεκίνο στη Βόρειο Κορέα, καθώς οι μικρές, φαινομενικά στο περιθώριο της ιστορίας, κινήσεις των ηρώων του βιβλίου συντονίζονται σε κάτι πολύ μεγάλο, κάτι θηριώδες και, από ένα σημείο και μετά, σχεδόν ανεξέλεγκτο.
Πόσο κοντά βρίσκεται ο πλανήτης σε έναν πόλεμο με πυρηνικά; Σε έναν πόλεμο, δηλαδή, που δεν θα έχει κανέναν νικητή, και που θα σημάνει το τέλος του πολιτισμού όπως τον ξέρουμε; Μπορεί το πέταγμα μιας πεταλούδας στο Σαχέλ να γεννήσει έναν τυφώνα στη νοτιοανατολική Ασία; Πόσο εύθραυστη είναι η «ισορροπία τρόμου» πάνω στην οποία έχουμε βασίσει την πρόοδό μας; Τι ρόλο μπορούν να παίξουν μια χούφτα εθνικιστές στη μία ή την άλλη πλευρά της σκακιέρας; Μπορεί μια «άσεμνη» χειρονομία να ισοδυναμεί με το πάτημα του «κουμπιού»;
Εντέλει: πόσο άσχημα μπορούν να πάνε τα πράγματα; Και ποιος είχε τη δύναμη να πάει την ιστορία μπροστά… ή να τη σταματήσει τελείως;
Όταν ήταν νέος, είχε προσπαθήσει να καταλάβει ποιος είχε πραγματικά τη δύναμη: ο Πρόεδρος, ο αρχηγός του στρατού, ή τα μέλη του Πολίτμπιρο ομαδικά; Ή η Αμερικανίδα Πρόεδρος, τα αμερικανικά ΜΜΕ ή οι δισεκατομμυριούχοι; Βαθμιαία είχε συνειδητοποιήσει ότι όλοι περιορίζονταν από κάτι. Η Αμερικανίδα πρόεδρος δεσμευόταν από την κοινή γνώμη και ο Κινέζος Πρόεδρος από το Κομμουνιστικό Κόμμα. Οι δισεκατομμυριούχοι έπρεπε οπωσδήποτε να βγάζουν κέρδη και οι στρατηγοί να κερδίζουν μάχες. Η δύναμη δεν ανήκε αποκλειστικά σ’ ένα μεμονωμένο κέντρο, αλλά σ’ ένα απίστευτα πολύπλοκο δίκτυο, μια ομάδα σημαντικών ανθρώπων και θεσμών χωρίς συλλογική βούληση, που έσπρωχναν προς διαφορετική κατεύθυνση ο καθένας.
Στο μυθιστόρημα εμπλέκονται τζιχαντιστές και δουλέμποροι, πράκτορες και ανώτατα στελέχη μυστικών υπηρεσιών, κομισάριοι και αποστάτες, προδότες και επαναστάτες, τρομοκράτες και λαϊκιστές ηγέτες, παραδοσιακοί κομουνιστές της «παλιάς φρουράς» και μετριοπαθείς εκσυγχρονιστές, φιλελεύθεροι και συντηρητικοί πολιτικοί, «γεράκια» και «καραβανάδες», άντρες και γυναίκες που κάνουν ό,τι μπορούν για να σωθούν οι ίδιοι και, κυριολεκτικά, για να σώσουν τον κόσμο από την καταστροφή και την τρέλα. Ή το αντίθετο.
Ο Φόλετ φτιάχνει κάτι παραπάνω από πιστευτά πορτρέτα των βασικών πρωταγωνιστών του, δίνοντάς τους τον απαραίτητο χώρο και χρόνο για να τους μάθουμε καλά, όχι μόνο μέσα από τους βασικούς ρόλους τους, αλλά και στην καθημερινότητά τους: της ρεπουμπλικάνας ΑμερικανίδαςΠροέδρουΠολίν Γκριν, του Τσανγκ Κάι, ανώτατου στελέχους της κινεζικής Υπηρεσίας Πληροφοριών, της δυναμικής κατασκόπου Ταμάρα, πράκτορα της CIA, του σκληρού και αποφασισμένου Αμπντούλ, αλλά και όλων των υπολοίπων, Αμερικανών, Κινέζων, Κορεατών, Ιαπώνων, Αφρικανών και άλλων: όλος ο κόσμος είναι εδώ και, εκών άκων, ετοιμάζεται να δώσει την τελευταία του μάχη. Και, φυσικά, να τη χάσει. Γιατί από τη συγκεκριμένη μάχη δεν μπορεί να βγει κανείς νικητής.
Άραγε θα καταφέρουν να αποτρέψουν όλοι αυτοί το τέλος του ανθρώπινου πολιτισμού;
* * *
Τα πέντε Μέρη τού πανέμορφα μεταφρασμένου από τη Βεατρίκη Κάντζολα-Σαμπατάκου βιβλίου, ενός γεωπολιτικού θρίλερ γεμάτου αγωνία που μεγαλώνει από σελίδα σε σελίδα —οι τελευταίες διακόσιες θα σας καθηλώσουν—, έχουν για τίτλο, σε αντίστροφη σειρά, την κατάσταση αμυντικής ετοιμότητας που χρησιμοποιείται από τις Ένοπλες Δυνάμεις των Ηνωμένων Πολιτειών, το Defense Readiness Conditionή DEFCON. Έτσι, το Πρώτο Μέρος έχει τίτλο DEFCON 5, που είναι η χαμηλότερη κατάσταση αμυντικής ετοιμότητας. Και το Πέμπτο Μέρος έχει τον ανατριχιαστικό τίτλο DEFCON 1: «Επίκειται ή έχει αρχίσει πυρηνικός πόλεμος».
ΥΓ. Δεν χρειάζεται να σημειώσουμε πόσο επίκαιρο είναι αυτό το βιβλίο από τα ξημερώματα της 24ης Φεβρουαρίου και μετά.
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
