Αφιέρωμα Εθνική Λυρική Σκηνή: Η Μήδεια ζωντανεύει ξανά

Ah, quale voce... «Αχ, τι φωνή, τραγουδά ο Ιάσονας όταν συναντά για πρώτη φορά τη Μήδεια. Σε ολόκληρη την ιστορία της όπερας του Λουίτζι Κερουμπίνι οι λέξεις αυτές δεν είχαν ακουστεί ποτέ τόσο καίριες, όσο στις 7 Μαΐου 1953, όταν στη σκηνή του Maggio Musicale της Φλωρεντίας, της πόλης που γεννήθηκε ο συνθέτης, ανέβηκε στη σκηνή μια νεαρή σοπράνο που είχε μάθει τον ρόλο της μέσα σε μία μόνο εβδομάδα. Καθώς τραγουδούσε τα πρώτα λόγια, ήταν ήδη σαφές ότι η σκηνή της ανήκε: Ήταν η Μαρία Κάλλας, η prima donna assoluta», γράφει ο  καθηγητής μουσικής δημοσιογραφίας & μουσικοκριτικός Holger Noltze.

Η «Μήδεια», η σημαντικότερη όπερα του Ιταλού συνθέτη Λουίτζι Κερουμπίνι, πρωτοπαρουσιάστηκε το 1797, γνώρισε μεγάλη επιτυχία τον 19ο αιώνα και μετά έπεσε στην αφάνεια. Λησμονημένη για πολλές δεκαετίες –ανέβηκε μια μόνο φορά το 1909 στη Σκάλα–, έλαμψε ξανά τον Μάιο του 1953 στη Φλωρεντία, όταν συναντήθηκε για πρώτη φορά με τη Μαρία Κάλλας. Όσοι είχαν τη σπάνια τύχη να τη δουν, έγιναν μάρτυρες μιας μεταμόρφωσης:  Η Κάλλας δεν έπαιζε απλώς τη Μήδεια, ήταν η Μήδεια... Η επιτυχία ήταν τέτοια που η Σκάλα άλλαξε τον προγραμματισμό της επόμενης σεζόν για να εντάξει στο ρεπερτόριό της μια νέα παραγωγή με την Κάλλας στον ρόλο του τίτλου και τον Λέοναρντ Μπερνστάιν στο πόντιουμ! Από τότε, και για μια οκταετία, η «Μήδεια» ταξίδεψε με τη φωνή της στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα του κόσμου.

Το 1961, λίγους μήνες μετά τη θρυλική παράσταση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου, σε σκηνοθεσία Αλέξη Μινωτή και σκηνικά και κοστούμια Γιάννη Τσαρούχη, η Ελληνίδα ντίβα υποκλίθηκε για τελευταία φορά στο κοινό της Σκάλας και η «Μήδεια της Κάλλας» πέρασε στην ιστορία...

Αυτό το σπανίως παρουσιαζόμενο αριστούργημα του Κερουμπίνι θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε για πρώτη φορά, τον Απρίλιο και τον Μάιο στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος, στο πλαίσιο του αφιερώματος της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας. Πρόκειται για μια μνημειώδη παραγωγή της Μήδειας που υπογράφει ο κορυφαίος σκηνοθέτης της όπερας σερ Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ και είναι καρπός της πρώτης μεγάλης συμπαραγωγής της ΕΛΣ με τρία σπουδαία λυρικά θέατρα της Αμερικής, τη Μετροπόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης, την Όπερα του Καναδά και τη Λυρική Όπερα του Σικάγου.

Ο Γιώργος Κουμεντάκης σημειώνει: «Η Μήδεια είναι το “ντεμπούτο” της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στην Αμερική και ανυπομονούμε να την παρουσιάσουμε στο ελληνικό και στο διεθνές κοινό. Με τη συμπαραγωγή αυτή, η Εθνική Λυρική Σκηνή ανοίγει τα φτερά της και εκτός Ευρώπης και συνομιλεί με τρία από τα σημαντικότερα λυρικά θέατρα της Αμερικής. Η “Μήδεια” δεν είναι ένας τυχαίος τίτλος, αλλά μια όπερα απολύτως συνδεδεμένη με την Ελλάδα, όχι μόνο γιατί βασίζεται στην ομώνυμη τραγωδία του Ευριπίδη, αλλά και γιατί η ερμηνεία της Μαρίας Κάλλας στην Επίδαυρο το 1961είναι ένα βαρυσήμαντο ορόσημο του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού. Δεν είναι τυχαίο ότι επιλέξαμε να την παρουσιάσουμε το 2023, έτος κατά το οποίο εορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας, της σπουδαιότερης λυρικής καλλιτέχνιδας όλων των εποχών».

«Εντυπωσιακή και απολαυστική». Έτσι περιέγραψαν οι New York Times την παραγωγή της «Μήδειας» που άνοιξε τη σεζόν 2022-23 της Μετροπόλιταν πριν έρθει στην ΕΛΣ. Ο ΜακΒίκαρ, που υπογράφει εκτός από τη σκηνοθεσία και τη σκηνογραφία, συνδέει τη δράση της όπερας με την εποχή της σύνθεσής της και δημιουργεί μια παράσταση κλασική, ατμοσφαιρική, σημερινή, αλλά και διαχρονική. Τοποθετεί τη Μήδεια γύρω από ογκώδεις πέτρινους τοίχους, πόρτες και εμπόδια. «Ήθελα το σκηνικό να περιθωριοποιεί φυσικά τη Μήδεια», λέει ο ΜακΒίκαρ, «όπως ακριβώς την περιθωριοποιεί ο Ιάσωνας».  Κι αν στον Ευριπίδη έχει δίπλα της τον χορό των γυναικών που την υποστηρίζει, η Μήδεια του Κερουμπίνι είναι παρείσακτη, αποκλεισμένη από όλες τις πτυχές της κορινθιακής κοινωνίας. Αυτή η απομόνωση είναι, κατά τον σκηνοθέτη, που πυροδοτεί την οργή και την επιθυμία της για εκδίκηση...

Πρόκληση για έναν ρόλο. Ένας από τους λόγους για τους οποίους η «Μήδεια», η ιδιοφυής αυτή όπερα, δεν παίζεται επί σκηνής είναι ότι ο κεντρικός της ρόλος είναι μια θηριώδης δοκιμασία για όποια σοπράνο επιχειρήσει να τον ερμηνεύσει. Στη Μετροπόλιταν, η διάσημη Σόντρα Ραντβανόφσκι όχι απλά τα κατάφερε αλλά θριάμβευσε. Στην παράσταση που θα παρακολουθήσουμε εμείς θα κάνει το ντεμπούτο της στη «Μήδεια» μία από τις σημαντικότερες δραματικές σοπράνο της εποχής μας, η Άννα Πιρότσι. Με την πυκνή, στιβαρή αλλά και γεμάτη ευαισθησία φωνή της, η Ναπολιτάνα σούπερ σταρ έχει κατακτήσει την τελευταία δεκαετία τη σκηνή των μεγαλύτερων λυρικών θεάτρων, από τη Σκάλα και την Αρένα της Βερόνας μέχρι το Κόβεντ Γκάρντεν και τη Μετ, κερδίζοντας την αναγνώριση από τους κριτικούς και το κοινό για τις ερμηνείες της στους πιο απαιτητικούς ρόλους: Λαίδη στον «Μακμπέθ», Άμπιγκαϊλ στον «Ναμπούκο», Αμέλια στον «Χορό Μεταμφιεσμένων», «Τουραντότ», «Αΐντα»... Η επόμενη πρόκληση, η αναμέτρησή της με τη «Μήδεια», την περιμένει στην Αθήνα – όπως άλλωστε κι εμείς.

Δείτε περισσότερες πληροφορίες για τη «Μήδεια» σε σκηνοθεσία Ντέιβιντ ΜακΒίκαρ στο City Guide της Athens Voice