Ανασκόπηση 2024: Οι γερόλυκοι, τα θρίλερ και τα ρεκόρ στους κινηματογράφους

Σε λίγες μέρες το 2024 φεύγει αφήνοντάς μας μία γλυκόπικρη γεύση όσον αφορά τα κινηματογραφικά δώρα που μας έδωσε, καθώς δεν υπήρχε φέτος μία ταινία που ξεχώρισε, όπως συνέβη π.χ. το 2023. Πέρυσι δύο σπουδαία φιλμ –η «Ζώνη ενδιαφέροντος» του Τζόναθαν Γκλέιζερ και η «Ανατομία μιας πτώσης» της Ζιστίν Τριέ, αμφότερα με πρωταγωνίστρια τη γερμανίδα Σάντρα Ούλερ– κονταροχτυπήθηκαν για την πρωτιά σε ένα ντέρμπι διαρκείας που ξεκίνησε από τις Κάνες το 2023 (ο Χρυσός Φοίνικας στην «Ανατομία», ενώ το φιλμ του Γκλέιζερ απέσπασε το δεύτερο σημαντικό βραβείο), πέρασε από δεκάδες λίστες και τιμητικές βραβεύσεις και ολοκληρώθηκε στα Όσκαρ όπου νικήτρια αυτή τη φορά (με δύο βραβεία έναντι ενός) αναδείχτηκε η «Ζώνη ενδιαφέροντος». 

Με εξαίρεση το «Poor things» του Γιώργου Λάνθιμου, το οποίο αν και παραγωγής 2023 βγήκε στις αίθουσές μας την 1η Ιανουαρίου 2024 (είναι σίγουρο πως θα μπερδευτούν αρκετοί όταν θα επιχειρήσουν την ετήσια ανασκόπησή τους), δεν υπάρχουν οι ταινίες εκείνες που έκαναν την αισθητή διαφορά φέτος. Ειδικά για τη θέση του κριτικού, η αποστολή να βρει τις «δέκα ή είκοσι καλύτερες» από μια σοδειά που, όπως ήδη είπαμε, δεν έκρυβε σπάνια μαργαριτάρια, γίνεται σχεδόν επισφαλής, αν όχι αδύνατη. Με ποια κριτήρια λοιπόν επιλέγεις τα φιλμ που ξεχώρισαν; Με βάση την απήχησή τους στο κοινό ή μήπως με γνώμονα τις βραβεύσεις τους στα μεγάλα φεστιβάλ; Ή τελικά είναι πιο σημαντικό το επίτευγμα ενός φιλμ που έρχεται από το πουθενά και αναγκάζει όλους να ασχοληθούν με αυτό;

Το 2024 ήταν η χρονιά του τρόμου στον κινηματογράφο

Σαλεμένοι σίριαλ κίλερ, θρησκευτικές αιρέσεις με βίαια τελετουργικά, παράδοξα οικογενειακά μυστικά που βγαίνουν στην επιφάνεια συμπαρασύροντας στον διάβα τους ό,τι έχει απομείνει όρθιο. Οι ταινίες μεταφυσικού τρόμου και τα ψυχολογικά αστυνομικά θρίλερ είχαν την τιμητική τους φέτος σε μια χορταστική για το είδος κινηματογραφική σεζόν, όπου η ανατριχίλα είχε το πάνω χέρι στην αφήγηση ιστοριών που εντυπωσίασαν με την πρωτοτυπία τους. Το εξαίσιο slasher «Longlegs» του Οζι Πέρρκινς, γιου του πρωταγωνιστή του «Ψυχώ» Άντονι Πέρκινς, είναι ένα τολμηρό σχόλιο για τη φύση του κακού, αλλά και μια κεκαλυμμένη μελέτη για το νοσηρό πρόσωπο της θρησκευτικής πίστης, με πρωταγωνιστές την Μάικα Μονρό («Σε ακολουθεί») στον ρόλο της ντετέκτιβ που βρίσκεται στο κατόπι διαστροφικού δολοφόνου που έχει το προφίλ ενός ακραία τρομακτικού Νίκολας Κέιτζ. Η αξία του φιλμ εντοπίζεται και στο γεγονός ότι συγκέντρωσε περισσότερα από 74 εκατομμύρια δολάρια στις αμερικανικές αίθουσες, πράγμα που το καθιστά ως την πιο εμπορική ανεξάρτητη ταινία τρόμου στην ιστορία των ΗΠΑ. Ισάξια ίσως του φιλμ του Πέρκινς είναι το «Στενές επαφές με τον διάβολο» και το σκηνοθετικό ντεμπούτο της ηθοποιού Άννα Κέντρικ «Ραντεβού με έναν σίριαλ κίλερ», όπου το πλατό live τηλεοπτικών εκπομπών στα 70s, μετατρέπονται σε σκηνικά τρόμου με ισχυρούς κοινωνικοπολιτικούς συμβολισμούς.

Άλλα θρίλερ που ξεχώρισαν φέτος ήταν το φιλμ «MaxΧxine» με το οποίο ο Τι Γουέστ ολοκλήρωσε εμφατικά την τριλογία της διάσημης πορνοστάρ (Μία Γκοθ) που θέλει να κάνει καριέρα στο Χόλιγουντ, το «Μην σε πιάσει το κακό» με την Χάλι Μπέρι στο ρόλο της μητέρας που πασχίζει να δώσει στα παιδιά της τα μαθήματα επιβίωσης στο απειλητικό δάσος, το «Azrael» που οδηγεί το φολκ τρόμο σε απρόσμενα τοπία αλληγορίας, το πρίκουελ της κλασικής «Προφητείας» που έχει τίτλο «Ο πρώτος οιωνός» και μας μεταφέρει στη Ρώμη του 1971 λίγους μήνες πριν γεννηθεί ο σατανικός Ντέμιεν, το επιμελώς σχεδιασμένο στην κάθε του λεπτομέρεια «Smile 2» και φυσικά το «Terrifier 3» που έσπασε ταμεία και ισορροπεί άνετα μεταξύ μαύρης κωμωδίας και σπλάτερ θεάματος.

Η επιστροφή των μεγάλων του κινηματογράφου

Σε αντίθεση με τον Μάρτιν Σκορσέζε και τον Κλιντ Ίσγουντ που συνεχίζουν να μας απασχολούν σοβαρά και δικαίως με κάθε νέο φιλμ τους, η επιστροφή του Φράνσις Φορντ Κόπολα στη σκηνοθεσία μετά από πολυετή απουσία, παρότι χαιρετήθηκε σωστά ως ένα ύψιστο κινηματογραφικό γεγονός, στο τέλος της θέασης του «Megalopolis» υπήρξε μια σκιά θλίψης για το υπερφίαλο και γεμάτο στόμφο φιλμ του πάλαι ποτέ σπουδαίου δημιουργού που μοιάζει να πέφτει ο ίδιος μέσα στην καλοστημένη παγίδα που έστησε. Το διδακτικό φιλμ που επιχειρεί να συνοψίσει όλη την κριτική του Κόπολα για τους αδηφάγους μηχανισμούς του Χόλιγουντ και της οικονομικοπολιτικής διαπλοκής στα ρετιρέ της εξουσίας, τελικά θα μείνει στην ιστορία ως ένα γοητευτικό κινηματογραφικό παράδοξο αλλά και ένα παράδειγμα καλλιτεχνικής αυτοχειρίας, αν αναλογιστούμε και το δυσβάσταχτο κόστος που επιβάρυνε το δημιουργό του μέχρι να ολοκληρωθεί. Το «Megalopolis» αποδείχτηκε μεγαλειώδες εμπορικό φιάσκο καθώς κόστισε περισσότερο από 120 εκατομμύρια δολάρια και συγκέντρωσε μόλις 20 από τις παγκόσμιες αγορές.

Κάτι αντίστοιχο συνέβη και με το φιλόδοξο «Horizon» του Κέβιν Κόστνερ που χωρίστηκε σε δύο μέρη αλλά μετά από την εισπρακτική πανωλεθρία του πρώτου φιλμ οι παραγωγοί πονοκεφαλιάζουν ως προς το πώς θα μαζέψουν τη χασούρα τους με το δεύτερο μέρος, το οποίο ενώ ήταν να βγει στις αίθουσες τον περασμένο μήνα πλέον είναι άγνωστο πότε και αν τελικά θα το δούμε στις αίθουσες ή σε κάποια πλατφόρμα. Πιο θετικές ήταν οι υποδοχές για δύο άλλους βετεράνους σκηνοθέτες. Ο μετρ του ιαπωνικού animation και ιδρυτής του θρυλικού στούντιο Ghibli Χαγιάο Μιγιαζάκι στα 83 του κατάφερε με το υπέροχο και κατασκευασμένο με την παλιά μέθοδο – χωρίς τη χρήση ψηφιακής τεχνολογίας- φιλμ «Το αγόρι και ο ερωδιός» να δώσει συνέχεια στα αξεπέραστα εικαστικά καρέ του, κερδίζοντας μάλιστα και την Χρυσή Σφαίρα καλύτερου animation, ενώ βρέθηκε και στην αντίστοιχη οσκαρική πεντάδα. Επίσης ο Μάικλ Μαν, επιμένοντας κι εκείνος στην παλιομοδίτικη συνταγή αφήγησης (αλλά σε συνδυασμό με τεχνολογικές δυνατότητες όσον αφορά τα στιγμιότυπα της μηχανοκίνητος δράσης), κατάφερε να δώσει ένα αξιοπρεπές biopic για τον θρύλο της Φόρμουλα 1 Ένζο Φεράρι, καταγράφοντας ικανοποιητική πορεία στα ταμεία.

Οι πραγματικοί νικητές στον κινηματογράφο το 2024

Σε μια χρονιά, λοιπόν, που το κοινό αναζητούσε το μεγάλο φιλμ που συνδύαζε σπουδαίο θέαμα και εμπορικό success story (βλέπε «Οπενχάιμερ»), οι ταινίες που ξεχώρισαν ήταν μετρημένες στα δάχτυλα. Η μόνη που πέτυχε στη διπλή αποστολή της ήταν το εντυπωσιακό «Dune 2». Ο καναδός Ντενί Βιλνέβ ξεπέρασε τις επιδόσεις του αρχικού φιλμ με ένα αλάνθαστο sci-fi όπου το επικό στοιχείο δεν βασίζεται στα ειδικά εφέ ή τη χορογραφημένη περιπέτεια. Οι χαρακτήρες του φιλμ και οι αλληγορικοί συμβολισμοί του σεναρίου είναι εστιασμένοι στο μυστηριώδες, φιλοσοφικό ταξίδι που εμπνεύστηκε πριν από πολλά χρόνια ο συγγραφέας Φρανκ Χέρμπερτ.

Το «Anora» του ανεξάρτητου αμερικανού σκηνοθέτη Σον Μπέικερ έκανε την έκπληξη στις Κάνες φέτος κερδίζοντας αναπάντεχα τον Χρυσό Φοίνικα ενώ και στις αίθουσες κατάφερε να βρει το κοινό του αφού προσέλκυσε αρκετούς θεατές (πάνω από 40.000 εισιτήρια στην Ελλάδα ενώ στις ΗΠΑ συγκέντρωσε 13 εκατομμύρια δολάρια κι άλλα τόσα από τον υπόλοιπο κόσμο). Ο Μπέικερ όπως κάνει σε όλη σχεδόν την καριέρα του («The Florida project», «Tangerine») καταγράφει τις ζωές ανθρώπων του περιθωρίου χωρίς να παραδίδεται στις εύκολες συνταγές του μελοδραματισμού. Όμως εδώ η ιστορία της σύγχρονης Σταχτοπούτας που αφηγείται δεν έχει μόνο κωμικές σκηνές ακραίων καταστάσεων αλλά και κομμάτια ατόφιου λυρισμού που οδηγούν σε μια αντισυμβατική ερμηνεία της έννοιας αγάπης, όπως δεν την έχουμε βιώσει ποτέ στο σινεμά με αυτό τον τρόπο. Στους κυρίαρχους της χρονιάς μπαίνει αναμφισβήτητα και ο Πέδρο Αλμοδόβαρ με την ωριμότερη ταινία της καριέρας του, το «Διπλανό δωμάτιο» με τις Τίλντα Σουίντον και Τζούλιαν Μουρ, που του χάρισε το Χρυσό Λέοντα στο φεστιβάλ της Βενετίας.

Το δικό του στίγμα άφησε και ο Γερμανός Βιμ Βέντερς με τις υπέροχες… «Υπέροχες μέρες» του, όπου η κάμερα γίνεται συνοδοιπόρος ενός σοφού καθαριστή στο Τόκιο που βρίσκει το νόημα της ζωής στο διάβασμα, τη μουσική (με κασέτες από μουσική των 80s παρακαλώ!), τη φωτογραφία και την αρμονική συμβίωση με τη φύση. Μινιμαλισμός και ζεν φιλοσοφία σε ένα ουμανιστικό κομψοτέχνημα που λάτρεψαν οι Έλληνες θεατές (πάνω από 50.000 θεατές). Ο σημαντικός Ζακ Οντιάρ έχει την τόλμη αλλά και το ταλέντο για να ανατρέψει όλα τα κλισέ του γκανγκστερικού θρίλερ και να τα μετουσιώσει σε ένα ακραίο ερωτικό μιούζικαλ. Το εξωπραγματικά φαντεζί «Emilia Perez» έφυγε με δύο βραβεία από τις Κάνες, ενώ ο Ιταλός Ματέο Γκαρόνε με το «Εγώ, καπετάνιος» συνέθεσε ένα κινηματογραφικό ποίημα με φόντο το προσφυγικό και πυξίδα μια συγκλονιστική ιστορία επιβίωσης που ενισχύεται με στοιχεία δραματικής ενηλικίωσης.

Άλλα φιλμ που ξεχωρίσαμε είναι το σκηνοθετικό ντεμπούτο της Σαρλότ Ρίγκαν «Το αλάνι», που μας βάζει γερά στο φαντασιακό κόσμο μια 12χρονης που ζει μόνη αλλά τα βγάζει θαυμάσια πέρα χάρη στις μικροκομπίνες και τη φανέλα της αγαπημένης της Γουέστ Χαμ, τα τρυφερά «Παιδιά του χειμώνα» του Αλεξάντερ Πέιν που έπαιξαν δυνατά και στα Όσκαρ, το βιτριολικό «Μην περιμένετε πολλά από το τέλος του κόσμου» του Ρουμάνου Ράντου Ζούντε, το σπαραχτικό ερωτικό μελόδραμα «Άγνωστοι μεταξύ μας», η τρομερή «Ληστεία του Βερολίνου» του γερμανού στυλίστα Τόμας Άρσλαν, το αναπάντεχα τρυφερό μέσα στην σκληρότητα του «Black dog» του Κινέζου Γκουάν Χου, τα «Μικρά πράγματα σαν κι αυτά» του Τιμ Μίλαντ με τον Κίλιαν Μέρφι στον ρόλο του ιρλανδού καθολικού που έρχεται σε σύγκρουση με τα θρησκευτικά πιστεύω του κ.ά.

Τέλος, σε μια χρονιά που οι μέτριες εμπορικές πορείες των φιλμ του πρώτου εξαμήνου είχαν κάνει τους μελετητές του Χόλιγουντ να αναθεωρήσουν προς τα κάτω τις αρχικές εκτιμήσεις τους, από το καλοκαίρι κι έπειτα ακολούθησε μια σειρά εκρηκτικών επιτυχιών με φιλμ που έσπασαν παγκοσμίως το φράγμα του ενός δισεκατομμυρίου δολάρια σε εισπράξεις. Έτσι χάρη στη συνδρομή του ντισνεϊκού «Τα μυαλά που κουβαλάς 2» το οποίο με πάνω από 1,5 δισ. έχει γίνει το πιο πετυχημένο animation όλων των εποχών αλλά και των «Deadpool and Wolverine», «Εγώ ο απαισιότατος 4») τα χαμόγελα επέστρεψαν στους executives του Χόλιγουντ, δείχνοντας πως ο στόχος των 8,5 δισεκατομμυρίων είναι πλέον εφικτός. Ειδικά μετά κι από τις πρόσφατες επιδόσεις των «Wicked» και «Βαϊάνα 2».