Η Ρενέ Ρεβάχ θίγει θέματα διαγενεακού τραύματος και εξηγεί σε ποιο βαθμό η φωτογραφία μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά
Η Ρενέ Ρεβάχ γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε υποκριτική τέχνη στη Δραματική Σχολή του Σύγχρονου Θεάτρου Αθήνας (1997-1999), ενώ παράλληλα παρακολούθησε σεμινάρια τραγουδιού, χορού, φωτισμού θεάτρου και μαθήματα ελεύθερου σχεδίου και ζωγραφικής. Έχει εργαστεί επαγγελματικά σε θεατρικές παραστάσεις από το 1999 έως το 2001. Από το 2001 μέχρι και σήμερα ασχολείται επαγγελματικά με τη φωτογραφία και τη γραφιστική. Το 2009 φοίτησε στη σχολή φωτογραφίας «Focus». Το 2011 παρακολούθησε το Masterclass του φωτογράφου Simon Norfolk. Το 2016 ξεκίνησε την υποβρύχια φωτογραφία με ελεύθερη κατάδυση. Έργα της έχουν εκτεθεί σε ατομικές και ομαδικές εκθέσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Μετά την πετυχημένη έκθεση Tehomστο Μουσείο Μπενάκη, ποια είναι τα κυρίαρχα συναισθήματα που σου άφησε αυτή η εμπειρία; Είμαι ευγνώμων για όλες τις εμπειρίες που βίωσα στην έκθεση. Το στήσιμο ήταν μια αποκάλυψη, διότι μετά από χρόνια προετοιμασίας και εργασίας, μετά από χρόνια συνεργασίας με τον επιμελητή Κωστή Αντωνιάδη, η φαντασία και το όνειρο άρχισαν να υλοποιούνται. Είναι μια μαγική στιγμή αυτή της υλοποίησης, πόσο μάλλον όταν πραγματοποιείται αβίαστα, απροβλημάτιστα, με ροή και σε κλίμα αλληλοϋποστήριξης. Η καλοσύνη που αισθάνθηκα αυτούς τους τρεις μήνες που διήρκεσε η έκθεση, το βαθύ συναίσθημα που εξέφραζαν οι επισκέπτες, τα υγρά βλέμματα, τα συμπονετικά λόγια, οι κοινές ξεναγήσεις και τα μοιράσματα, η προθυμία των συνεργατών, με μετατόπισαν και στη ζωή. Ενισχύθηκε ο αυτοσεβασμός, η επιλογή μιας ουσιαστικής, ομοιοκραδασμικής επικοινωνίας, η επιθυμία να βιώνω χαρά και να μοιράζομαι με εμπιστοσύνη.
Μιλώντας μέσα από τις φωτογραφίες σου για το διαγενεακό τραύμα, αισθάνθηκες μια κάποια ανακούφιση, βρήκες λύτρωση; Εργάζομαι με όχημα τη φωτογραφία πολλά χρόνια, με σκοπό την προσέγγιση και την εμβάθυνση στην έννοια του διαγενεακού τραύματος, αναζητώντας τη θεραπεία. Η φωτογραφική απεικόνιση των συναισθημάτων, των μεταμορφώσεων, του αχανούς υποσυνείδητου, λειτουργεί σαν καθρέφτης. Παρατηρώντας το κάδρο, όσα ασυνείδητα συμπεριλάβαμε και αφαιρέσαμε από την εικόνα, πετυχαίνουμε την επανασύσταση του εαυτού μας. Ξεκίνησα ψυχοθεραπεία όταν ήμουν 18 χρονών. Με διάφορες μεθόδους έγινα παρατηρητής των ασυνείδητων συμπεριφορών που κληρονομούνται από γενιά σε γενιά. Η φωτογραφία με βοήθησε να τις μετασχηματίζω. Το Tehom με ταξίδεψε στον χρόνο. Η σιωπή των στρατοπέδων, η ανείπωτη φρίκη που συνυπήρχε με την αδιαμφισβήτητη ομορφιά της φύσης, με οδήγησαν να κατανοήσω πως το φως και η σκιά είναι άρρηκτα συνδεδεμένα. Κατάλαβα πως η συγχώρεση είμαι άμεσα συσχετιζόμενη με αυτή την παραδοχή. Αυτή η διαπίστωση έφερε γαλήνη στην ψυχή μου και ο χρόνος πιστεύω μετέφερε, όπως οι μέλισσες, τη γύρη, αυτή την αίσθηση στο παρελθόν και στο μέλλον.
Είναι για σένα ο βυθός η μήτρα όπου εκεί μέσα αναδύονται από αρχέγονα ένστικτα έως αναμνήσεις, αντιλήψεις, παρορμήσεις, επιθυμίες μια βουτιά στο υποσυνείδητο; Ποια ήταν η αφορμή για την ενασχόλησή σου με την υποβρύχια φωτογραφία; Μερικά γεγονότα στάθηκαν αφορμή για να ξεκινήσω τη φωτογραφική εργασία. Το πρώτο ήταν ένα ντοκιμαντέρ για την Εύα Μόζες Κορ, πειραματόζωο του Μένγκελε και επιζήσασα του Άουσβιτς. Η Εύα δεν αναφερόταν στην εκδίκηση, αλλά μιλούσε για την συγχώρεση και το βλέμμα αυτής της ηλικιωμένης γυναίκας εξέπεμπε καλοσύνη. Το δεύτερο γεγονός είναι η αποκάλυψη από τη μητέρα μου ενός μπαούλου με οικογενειακά κειμήλια, υφάσματα από τον πόλεμο, που είχε συλλέξει ο παππούς μου Αλβέρτος, περιμένοντας την επιστροφή της οικογένειάς του από τα στρατόπεδα του θανάτου. Επιλέγοντας ένα πλεκτό τραπεζομάντιλο, οδηγούμαι ασυνείδητα στο νερό της λίμνης. Βυθίζω το πλεκτό και το παρακολουθώ κατ’ επανάληψη να χάνεται στο θολό νερό. Το ίδιο βράδυ ονειρεύομαι το πλεκτό, μόνο που αυτή τη φορά εμφανίζεται να τυλίγει ένα έμβρυο μέσα στη μήτρα. Το υποσυνείδητο είχε δημιουργήσει μια φανταστική εικόνα και ήθελα τώρα να τη μεταμορφώσω σε φωτογραφία. Έτσι γεννήθηκαν τα υποβρύχια πορτρέτα, επιθυμώντας να δημιουργήσω μια εικόνα ενός πλάσματος που να παραπέμπει στην εμβρυακή ζωή. Αυτή η μεταμορφωτική και καθαρτική ιδιότητα του νερού, το παρελθόν της ελεύθερης κατάδυσης και η σιωπή του βυθού με οδήγησαν σε μια σειρά υποβρύχιων πορτρέτων που ονόμασα «Σιωπή». Κάθε βουτιά, κάθε φωτογράφιση, είναι ταυτόχρονα και μια βύθιση στο υποσυνείδητο.
Ευγνωμοσύνη, συγχώρεση, αγάπη, πόνος… Όλες αυτές οι έννοιες έχουν μία θεραπευτική διάσταση όταν μπουν σε λειτουργία. Το ερώτημα είναι πώς εσύ καταφέρνεις να τα οπτικοποιείς, να τους δίνεις μορφή, σχήμα, και με αυτόν τον τρόπο να μιλάς για θέματα που αφορούν σε όλο τον κόσμο. Έτσι κι αλλιώς γνωρίζουμε πως η τέχνη της φωτογραφίας στηρίζεται στην παρατήρηση και πως το δυνατό της σημείο είναι πως «διαβάζεται» με τα μάτια της ψυχής από όλη την ανθρωπότητα. Είναι δύσκολη η διαχείριση και η επικοινωνία με το κοινό; Το αίτημα για θεραπεία είναι παγκόσμιο, είναι επιτακτικό και αφορά όλους τους ανθρώπους. Όταν η φωτογραφία λειτουργεί θεραπευτικά, έχει την ικανότητα να ενώσει κόσμους και να μιλήσει για πνευματικές έννοιες σε μια κοινή γλώσσα. Μας βοηθά να κατανοήσουμε τη διαφορετικότητά μας, που απεικονίζεται στο βλέμμα του φωτογράφου, αλλά ταυτόχρονα μας υπενθυμίζει την κοινή πραγματικότητα που αντιπροσωπεύει το φως και η σκιά. Μετά την εμπειρία της έκθεσης, κατάλαβα πως η ουσιαστική επικοινωνία έρχεται μόνο όταν αφετηρία είναι το κέντρο της καρδιάς. Η Αγάπη δε μπορεί παρά να γεννήσει ενότητα και ελευθερία. Δεν μπορώ να μνημονεύσω ούτε μια αρνητική στιγμή. Θυμάμαι μόνο έναν ηλικιωμένο άντρα που παρακολούθησε μια ξενάγηση. Του φέραμε μια καρέκλα για να είναι βολικά, αλλά η γλώσσα του σώματος πρόδιδε μια αναστάτωση. Σύντομα εκφράστηκε ο θυμός και η αγανάκτηση για τον πόλεμο που συμβαίνει σήμερα. Ένιωσα τον πόνο και την αγωνία του, την ανάγκη του να ξεσπάσει, αλλά τον παρακάλεσα να παρακολουθήσει την ξενάγηση και, αν στο τέλος ένιωθε ακόμη την ίδια ανάγκη, θα είχε την ευκαιρία να συζητήσουμε. Στο τέλος έμεινε σιωπηλός και ήρεμος, διότι ένιωσε ότι η πρόθεση σε αυτή την έκθεση είναι η κάθαρση και η θεραπεία.
Θες να μοιραστείς μαζί μας μία αναπάντεχη και πολύ δυνατή εμπειρία που προέκυψε από τον αντίκτυπο της έκθεσής σου στο κοινό; Στην κοινές ξεναγήσεις με τον Γιώργο Βουζουλίδη, Ερευνητή Ανθρώπινων Συστημάτων, εμφανίστηκε μια ηλικιωμένη γυναίκα που κινούνταν γεμάτη ενέργεια στους χώρους. Στην πρώτη αίθουσα, το δωμάτιο με τις φωτογραφίες του τρένου και της αναχώρησης, μετά το τέλος της αφήγησης, η γυναίκα με πλησιάζει με γεμάτα ζωντάνια μάτια και μου λέει: «Ήμουν κι εγώ σ’ αυτά τα τρένα. Ήμουν κοριτσάκι και ο πατέρας μου με κρατούσε αγκαλιά στο κλειστό παράθυρο και μου έλεγε να παίρνω βαθιές ανάσες μέσα από τη μικροσκοπική χαραμάδα». Μούδιασα ολόκληρη, βούλιαξα σε ένα πρωτόγνωρο συναίσθημα συγκίνησης. Η υπόλοιπη ξενάγηση πλημμύρισε από την παρουσία της Lola Angel, η οποία είχε έρθει να ακούσει, να νιώσει και να μοιραστεί, αφού έπειτα παρακολούθησε και το εργαστήρι για τη «Συγχώρεση». Το Tehom μού χάρισε μια φίλη, μια γυναίκα που εκτιμώ βαθιά, μια θηλυκή παρουσία που με εμπνέει, μια υπέροχη ύπαρξη.
Αν για κάποιο λόγο δεν μπορούσες να φωτογραφίζεις, έχεις αναρωτηθεί ποτέ με ποιο άλλο μέσο θα μπορούσες να εκφράσεις τα συναισθήματά σου; Ο κινηματογράφος πιστεύω πως μπορεί να εκφράσει και να μετασχηματίσει τις άπειρες δυνατότητες που γεννιούνται και πεθαίνουν καθημερινά μέσα μου.
Πώς ορίζεις την επιτυχία; Η λέξη «επιτυχία» προέρχεται από το «επί» (σκοπός) και το «τυγχάνω», που σημαίνει, βρίσκω, συναντώ κατά τύχη, το οποίο ανάγεται στο «τεύχω», που σημαίνει «φτιάχνω, οικοδομώ, κατασκευάζω». Η λέξη είναι η πύλη για να αντιληφθούμε μια έννοια και να την εντάξουμε στη ζωή μας, ασκώντας αδιάκοπη έρευνα και εργασία. Το με βοήθησε να αισθανθώ επιτυχία, διότι συνάντησα τον βαθύτερο εαυτό μου, συνάντησα υπέροχους ανθρώπους, συνάντησα την καλοσύνη, τη χαρά, την Αγάπη και τη Συγχώρεση. Βρήκα τη γαλήνη και τη σπουδαιότητα του μοιράσματος. Αυτή όμως η συνάντηση ήρθε μετά από καθημερινή προσήλωση, επιμονή και εργασία, δηλαδή η επιτυχία είναι μια κατάσταση ευδαιμονίας που κατασκευάζουμε εμείς οι ίδιοι με ευλογημένα υλικά.
14°
