Φωτογραφίες που αγάπησε ο Elton John: ένα εύθραυστο σύμπαν στο Victoria and Albert Museum

Όσο εύκολο κι αν είναι να πιστέψει κανείς ότι ένας άνθρωπος σούπερ διάσημος και τόσο καλά δικτυωμένος και πλούσιος μπορεί να αγοράσει όλα τα έργα τέχνης μιας έκθεσης μόνο και μόνο επειδή βαριέται ή θέλει να γεμίσει έναν χώρο στο σπίτι του, ο Sir Elton John δεν είναι έτσι. Παρ’ όλο τον πλούτο του, τη διασημότητά του και την πρόσβαση που αυτή του παρέχει στον κόσμο της τέχνης, δεν είναι, σύμφωνα με τα λόγια του, «συλλέκτης τροπαίων τέχνης». Αγοράζει αυτό που αγαπάει και, από το 1991, αυτό που αγαπάει περισσότερο από όλα είναι η φωτογραφία. 

Όπως είχε πει ο ίδιος σε μία συνέντευξή του στον Observer, ήταν ακριβώς την εποχή που μόλις είχε αποτοξινωθεί από μία μακρά περίοδο εξάρτησής του από χημικές ουσίες και αλκοόλ και ένιωθε σαν να βλέπει ξανά τον κόσμο με καθαρά μάτια.

Βρισκόμουν σε έναν πύργο στη νότια Γαλλία και ο David Fahey, ο οποίος έχει μια γκαλερί στο Λος Άντζελες, μου έδειξε μερικές εκτυπώσεις του Herb Ritts και του Horst και του Irving Penn και αυτό ήταν όλο. Ξαφνικά, ανακάλυψα κάτι από το οποίο ήμουν περιτριγυρισμένος για χρόνια και δεν το είχα προσέξει ποτέ ως μορφή τέχνης, παρόλο που μου είχαν κάνει πορτρέτα ονόματα όπως ο Penn και ο [Richard] Avedon. Ενθουσιάστηκα λοιπόν με αυτό και άρχισα να μαζεύω εκτυπώσεις σε δημοπρασίες και ιδιωτικές πωλήσεις. Έγινε το μεγαλύτερο πάθος μου εκτός της μουσικής.

Αυτό το πάθος, τις τελευταίες τρεις δεκαετίες, ο Elton John το μοιράζεται και με τον σύζυγό του, σκηνοθέτη David Furnish και μαζί, έχουν δημιουργήσει με προσοχή, ενδιαφέρον και αγάπη μια απαράμιλλη φωτογραφική συλλογή. Αξιοσημείωτη στο εύρος και το βάθος της, η συλλογή (η οποία πρόκειται να κυκλοφορήσει και σε άλμπουμ-coffee table book τον Ιούλιο) είναι ένα who's who μεγάλων φωτογράφων και των θεμάτων τους. Αυτές οι φωτογραφίες εκτίθενται στο Μουσείο Victoria and Albert Museum (V&A) του Λονδίνου, με τον τίτλο Fragile Beauty (Εύθραυστη Ομορφιά) από τις 18 Μαΐου 2024 μέχρι τις 5 Ιανουαρίου 2025.

Fragile Beauty: Η έκθεση στο Μουσείο Victoria and Albert Museum (V&A) με φωτογραφίες από τη συλλογή του Έλτον Τζον

Το Fragile Beauty εκτείνεται από τη δεκαετία του 1950 έως σήμερα. Εκτίθενται περισσότερες από 300 εκτυπώσεις από τουλάχιστον 140 διάσημους φωτογράφους όπως οι Annie Leibovitz, Diane Arbus, Robert Mapplethorpe, Herb Ritts, Bruce Weber, David LaChapelle, Richard Avedon, Nan Goldin, Zanele Muholi, Helmut Newton, Cindy Sherman, Andy Warhol, και Ai Weiwei. Πρόκειται για μια απαράμιλλη επιλογή που αφηγείται την ιστορία της σύγχρονης και μοντέρνας φωτογραφίας. Στην έκθεση ανακαλύπτει κανείς εμβληματικές εικόνες σε θέματα όπως η μόδα, οι διασημότητες, το ρεπορτάζ, η αμερικανική φωτογραφία και το ανδρικό σώμα που παρουσιάζονται σε οκτώ θεματικές ενότητες. Από πορτρέτα των μεγάλων μουσικών της τζαζ Miles Davis και Chet Baker ή της Χολιγουντιανής Marilyn Monroe, μέχρι ιστορικές στιγμές από το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα και τον ακτιβισμό για το AIDS. 

Πρόκειται για τη μεγαλύτερη περιοδική έκθεση φωτογραφίας στην ιστορία του μουσείου V&A.

Η έκθεση έρχεται μετά από μια «σημαντική» δωρεά στο μουσείο από τον Sir Elton το 2019, η οποία στάθηκε αφορμή για να μετονομάσει το V&A μια από τις αίθουσές του σε αίθουσα με το όνομα του τραγουδιστή και του συζύγου του.

Σε δήλωσή τους ο Sir Elton και ο Furnish ανέφεραν:

Από τότε που δανείσαμε για πρώτη φορά μια επιλογή φωτογραφιών του Horst στο V&A το 2014, η σχέση μας με το μουσείο έχει αναπτυχθεί σημαντικά. 

Οι επιμελητές της έκθεσης χαρακτήρισαν τις φωτογραφίες όμορφες, δυναμικές, εντυπωσιακές, μερικές φορές ενοχλητικές αλλά πάντα εμπνευσμένες. Η συλλογή πηγαίνει από το βασικό στο βίαιο.

Από τα γυαλιστερά πορτραίτα διασημοτήτων μέσω ωμών ειδησεογραφικών λήψεων έως τις αφηρημένες εικόνες με γνώμονα την τεχνητή νοημοσύνη. Μία αποτύπωση μισού αιώνα εμβληματικών εικόνων, εκκεντρική, εικονοκλαστική - και λίγο basic.

Το σημείο εισόδου στο μουσείο V&A υπόσχεται, όπως υποδηλώνει και ο τίτλος Fragile Beauty, την ανατριχίλα του κινδύνου στην προσπάθεια δημιουργίας κάτι όμορφου: η πρώτη εικόνα που μας υποδέχεται είναι ένα πορτρέτο του μελισσοκόμου Ronald Fischer, με το δέρμα του γεμάτο με τα αγαπημένα του έντομα. Ο Richard Avedon βρήκε τον Fischer βάζοντας μια αγγελία στο American Bee Journal. Έδωσε δύο οδηγίες στον εικονιζόμενό του: μη χαμογελάς και μην κινείσαι. Αξίζει να αναφερθεί ότι στη διάρκεια εκείνης της φωτογράφισης ο Fischer τσιμπήθηκε μόνο τέσσερις φορές.

Το πορτραίτο του Avedon σε αρπάζει από την πρώτη στιγμή που πατάς το πόδι σου στην έκθεση με την κύρια υπόθεσή της: να υποφέρει κανείς για την τέχνη του (ή να κάνει τους άλλους να υποφέρουν γι' αυτήν).

Η έκθεση ξεκινάει αργά και με ασφάλεια: υπάρχουν τόσες πολλές εμβληματικές εικόνες μόδας και πορτρέτα αστέρων και ντίβας της χρυσής εποχής που θα μπορούσε να είναι σχεδόν ένα hall of fame. Υπάρχει εκείνο το πορτραίτο του Avedon της Nastassja Kinski, όταν ήταν 21 ετών, με έναν βόα να σέρνεται πάνω στο γυμνό της σώμα. Υπάρχει εκείνη η φωτογραφία του Irving Penn με το κόκκινο γυαλιστερό βλέφαρο. Η Elsa Peretti του Helmut Newton ως Bunny, με φόντο τον ορίζοντα της Νέας Υόρκης. Η Joan Didion του Juergen Teller. Οι Beatles, πάλι από τον Avedon. Έχουμε ακόμα τον Warhol και τον Basquiat με γάντια του μποξ, όπως τα είδε ο φακός του Michael Halsband το 1985.

Στο τμήμα μόδας, βλέπουμε το πορτρέτο της Harley Weir για τον Σενεγαλέζο παλαιστή Moussa N'diaye, ο οποίος αργότερα βρήκε τραγικό θάνατο σε μια βάρκα που προσπαθούσε να φτάσει στην Ευρώπη. Τραβηγμένη για μια συνεργασία με τη σχεδιάστρια Grace Wales Bonner στο Ντακάρ το 2015, αυτή η λήψη προσφέρει μία συγκλονιστική εικόνα: τον N'diaye να προετοιμάζεται για έναν αγώνα κάνοντας, για γούρι, ένα τελετουργικό ντους με κατσικίσιο γάλα, που περιέχεται σε ένα μπουκάλι Coca-Cola. Είναι ακριβώς το θέμα της Εύθραυστης Ομορφιάς - ευαλωτότητα και υποταγή, δύναμη και ισχύς - με έναν βαθιά συγκινητικό τρόπο.

Στην αίθουσα με τα πορτρέτα διασημοτήτων, νιώθει κανείς μία νότα ελαφρότητας με τη φωτογραφία της Miss Piggy από τον Norman Parkinson δίπλα σε ένα πορτρέτο της Doris Day που ποζάρει με μια ομάδα από σκυλάκια κανίς, με τη γούνα τους βαμμένη σε παστέλ αποχρώσεις, για το εξώφυλλο του περιοδικού Collier's το 1952. Θέτοντας και ένα θέμα συζήτησης: Πρέπει και τα ζώα να υποφέρουν για την τέχνη; Πιο κάτω η Mahalia Jackson με το δάχτυλο υψωμένο και με το στόμα ανοιχτό σαν να πιάνει μια ψηλή νότα τραγουδώντας τα σπιρίτσουαλς, και δίπλα η Dinah Washington να χορεύει με τα λευκά ψηλοτάκουνα παπούτσια της και με τη φούστα της να ανεμίζει.

Ένα άλλο τμήμα, το Desire, είναι ένα δωμάτιο γεμάτο φωτογραφίες γυμνών και ημίγυμνων ανδρών από διάσημους φωτογράφους, που μοιάζει και παράξενα φετιχιστικό. Όλες οι φωτογραφίες απεικονίζουν τον ίδιο τύπο άνδρα: άτριχος, σφιχτός, νέος, λευκός.

Σε μια αίθουσα με έργα-κοινωνικά ντοκουμέντα υπάρχει το πλάνο του Boris Yaro από τη στιγμή που ο Robert Kennedy είναι θανάσιμα τραυματισμένος στο ξενοδοχείο Ambassador, στο Λος Άντζελες, το 1968. Ο θάνατος του αντιπολεμικού διαδηλωτή Jeffrey Miller το 1970, ο οποίος πυροβολήθηκε και σκοτώθηκε κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης, μνημονεύεται σε μια φωτογραφία του John Filo. Στην ίδια αίθουσα υπάρχει και ο περίφημος The Falling Man του Richard Drew - μια φωτογραφία κάποιου που πέφτει από το Παγκόσμιο Κέντρο Εμπορίου στις 11 Σεπτεμβρίου και έχει χαραχθεί στην παγκόσμια συνείδηση.

Η έκθεση ολοκληρώνεται με μία έκρηξη από χρώμα στο άπειρο σε μια λιτή αίθουσα αφηρημένης φωτογραφίας με καινούργια έργα όπως η φωτογραφία Bloom που έγινε με τεχνητή νοημοσύνη από τον Trevor Paglen, με ένα δέντρο φορτωμένο με ροζ πέταλα. Υπάρχει ακόμα και μία σκανταλιάρικη φωτογραφία από τον David LaChapelle με τον Elton John να κάθεται σε μια καφετέρια με ένα τοστ δίπλα του και δύο τηγανητά αυγά μάτια - στα μάτια του.

Στο τέλος της έκθεσης, βγαίνοντας, σε αποχαιρετά ένα τεράστιο, λαμπερό Ε – (Exit; Elton; Euphoria;).

O Sir Elton John είχε πει:

Συλλέγω για την ομορφιά, όχι για την αξία. Νιώθω δέος γι' αυτά τα πράγματα