Theo Cottle: Ο φωτογράφος που εισχώρησε στα άδυτα της Yakuza μιλάει στην Athens Voice

Δίνουμε ραντεβού να μιλήσουμε με τον Theo Cottle ένα απόγευμα, μέσω βίντεο κλήσης, καθώς έχει μόλις επιστρέψει στο Λονδίνο από την Κούβα, όπου είχε πάει για να ολοκληρώσει το νέο του φωτογραφικό πρότζεκτ. Μοιράζοντας τον χρόνο του μεταξύ της φωτογραφίας μόδας και του ντοκιμαντέρ, ο Βρετανός φωτογράφος κυκλοφόρησε πρόσφατα τη νέα του δουλειά, «893 Yakuza: The Setting Sun», μία σειρά από φωτογραφίες που απεικονίζουν ηλικιωμένα μέλη της διαβόητης ιαπωνικής μαφίας, Yakuza, που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε μόνο μέσα από ταινίες.

Ο Cottle ταξίδεψε στο Τόκιο το 2023 και μία συγκυρία του επέτρεψε να συναντήσει μερικούς από αυτούς τους χαρακτήρες του υποκόσμου, που στη δύση της εγκληματικής τους καριέρας, συχνάζουν σε δημόσια λουτρά, σεσημασμένοι και περιθωριοποιημένοι από την κοινωνία. Όπως συνήθως συμβαίνει στο έργο του φωτογράφου, σημασία εδώ έχει η ανθρώπινη ιστορία και η καταγραφή της καθημερινότητας των θεμάτων του και όχι η καλογυαλισμένη εικόνα που θα έβλεπε κανείς στο σινεμά. Άλλες γεμάτες χρώμα και άλλες ασπρόμαυρες, με εντυπωσιακές φωτοσκιάσεις, οι εικόνες του Cottle έχουν τόσο αισθητική, όσο και ανθρωπιστική σημασία.

Η πιο πρόσφατη δουλειά σας είναι μία συναρπαστική ενότητα φωτογραφιών, που απεικονίζουν ηλικιωμένα μέλη του ιαπωνικού υποκόσμου. Πώς ξεκίνησε αυτό το πρότζεκτ;

Επισκέφτηκα μερικά λουτρά όταν ήμουν στο Τόκιο, κάποια από αυτά στη συνοικία με τους οίκους ανοχής, και πρόσεξα κάποιους από αυτούς τους τύπους να βρίσκονται εκεί γύρω — μέλη της Yakuza. Το καταλαβαίνεις όταν τους βλέπεις, γιατί, όπως είναι η κουλτούρα εκεί, οι περισσότεροι δεν έχουν τατουάζ. Οπότε αν δεις κάποιον με ένα μεγάλο τατουάζ στην πλάτη και περπατάει με το στήθος κορδωμένο, καταλαβαίνεις. Ήταν πολύ οπτικό όλο αυτό, ειδικά με την ιαπωνική κουλτούρα στο φόντο, που είναι πολύ μαζεμένη. Φαίνεται πολύ πανκ. Δεν ξέρω πώς να το περιγράψω, αλλά μοιάζει αναχρονιστικό, γιατί πάει κόντρα στην κοινωνία. Στην Ιαπωνία, όταν πας να περάσεις απέναντι στον δρόμο, όλοι περιμένουν στο φανάρι, δεν περνάνε αυτοκίνητα. Είναι πολύ ευγενικοί και τακτικοί. Έχουν μια πολύ όμορφη κουλτούρα.

Το λεύκωμα δεν περιέχει κείμενα, πέρα από δύο αποφθέγματα κάποιων από τους απεικονιζόμενους, στην αρχή. Προκαλεί έκπληξη το γεγονός ότι τα γηραιότερα μέλη της Yakuza δεν μπορούν να βρουν νόμιμη εργασία, να ανοίξουν τραπεζικούς λογαριασμούς στο όνομά τους, μένουν ανασφάλιστοι και γενικά δεν μπορούν να κάνουν πράγματα που κάνει κάθε φυσιολογικός άνθρωπος. Φυσικά, είναι λογικό αν το καλοσκεφτείς, όμως παραμένει μία ενδιαφέρουσα συνειδητοποίηση.

Η ζωή είναι εξαιρετικά δύσκολη για όσους είναι γνωστά μέλη της Yakuza. Η κυβέρνηση απαγορεύει πολλά πράγματα, όπως το να δανειστείς χρήματα, να πάρεις στεγαστικό δάνειο —σε κυνηγάνε. Για αυτό το λόγο, νομίζω, φαίνεται να σβήνουν σιγά-σιγά. Όσο αφορά το βιβλίο, ναι, ήθελα οι εικόνες να μιλάνε από μόνες τους. Οι άνθρωποι που φωτογράφισα δεν ήθελαν να δώσουν κάποια συνέντευξη, οπότε ήθελα οι εικόνες να λένε εκείνες την ιστορία. Πρόσθεσα, επίσης, εικόνες από ερπετά και ψάρια. Εξαιτίας της κουλτούρας εκεί, μοιάζουν σαν να βρίσκονται σε κλουβί, κατά κάποιο τρόπο. Χωρίς τραπεζικούς λογαριασμούς, κλπ., ζουν σαν τα ψάρια μέσα στη γυάλα.

Πώς βρεθήκατε στο Τόκιο αρχικά;

Βρισκόμουν εκεί για μια δουλειά, για λογαριασμό της Tommy Hilfiger. Έμεινα συνολικά τρεις εβδομάδες, οπότε είχα το χρόνο να κάνω μερικές βόλτες. Είναι φανταστικό μέρος, ένα πραγματικό πολιτιστικό σοκ. Ήθελα να «τραβήξω» διάφορα πράγματα και καθώς συζητούσα με έναν φίλο μου που μένει εκεί (γιατί η σύζυγός του είναι Γιαπωνέζα) βρέθηκε μία επαφή. Ήταν μία από εκείνες τις περιπτώσεις, όπου κάποιος έχει ένα φίλο που έχει ένα φίλο και τελικά βρίσκεις αυτό που ζητάς. Βρέθηκε, έτσι, ένας «ενδιάμεσος» που κανόνισε μία συνάντηση σε ένα από αυτά τα λουτρά και πήγαμε. Ήθελα να εστιάσω περισσότερο στους ηλικιωμένους, τα γηραιότερα μέλη της συμμορίας. Ήθελα να τους «τραβήξω» έτσι ώστε να φαίνονται εντυπωσιακοί και αυτός μου φάνηκε ο σωστότερος τρόπος να το κάνω. Εφόσον θα είχα περιορισμένο χρόνο μαζί τους, έπρεπε να είμαι πολύ συγκεκριμένος στο πως ήθελα να φαίνονται στις φωτογραφίες.

Έχουμε μία πολύ συγκεκριμένη εικόνα της Yakuza στο μυαλό μας, από την ποπ κουλτούρα, που συμπεριλαμβάνει τα τατουάζ τους και τον κώδικα τιμής τους. Πώς ήταν στην πραγματικότητα η συναναστροφή σας με τα μέλη της Yakuza που απαθανατίσατε στις φωτογραφίες σας;

Ήταν πολύ ευγενικοί. Στην αρχή, σκεφτόμουν, «Καλύτερα να μην είμαι αγενής μαζί τους», ή «Μην τους κάνω να αισθανθούν άβολα», όμως φάνηκαν πολύ άνετοι καθ’ όλη τη διάρκεια της φωτογράφισης. Ήταν σχεδόν εκπληκτικό, γιατί ήταν εκεί και η σύζυγος του φίλου μου. Στην αρχή είχα τρακ, αλλά όταν μπήκα μέσα άρχισαν να βγάζουν τα ρούχα τους, οπότε όλα καλά. Δεν υπήρξε στιγμή που να νιώσω άβολα κοντά τους. Όταν φτάσαμε εκεί, ήταν πολύ ταπεινοί και έδειχναν σεβασμό. Δεν είχε καμία σχέση με το πώς τους περίμενα. Νομίζω, ωστόσο, πως μπορείς να καταλάβεις, όταν κοιτάζεις κάποιον στα μάτια, ότι δεν θέλεις να δεις την κακή τους πλευρά. Ήξερα πως ένας από αυτούς είχε μόλις βγει από τη φυλακή, δεν θυμάμαι για πιο λόγο ακριβώς ήταν μέσα, και δεν ήθελα να εμβαθύνω πολύ στο θέμα. Έμεινα περισσότερο στα τατουάζ, που είναι πολύ όμορφα.

Μάθατε κάτι καινούριο σχετικά με τον ιαπωνικό υπόκοσμο μέσα από αυτή σας την εμπειρία;

Η δυτική κουλτούρα αποθεώνει, κατά κάποιο τρόπο, τη Μαφία. Ταινίες όπως «Ο Νονός» την ωραιοποιούν και την δοξάζουν. Εκεί, αν μιλήσεις με νεότερους ανθρώπους, κοντά στην ηλικία μου, θα σου πουν ότι δεν υπάρχει τίποτα το ωραίο σχετικά με τη Yakuza. Δεν υπάρχει αυτός ο θαυμασμός που θα περίμενες. Στη Δύση, το κακό έχει μια κάποια αίγλη. Αν μιλήσεις με γκάνγκστερ θα δείξουν υπερηφάνεια. Δεν υπήρχε αυτό εκεί. Αντίθετα, έδειχναν σημάδια φθοράς.

Τι σημαίνει πραγματικά ο τίτλος, «893 Yakuza: The Setting Sun»;

Προέρχεται από το παιχνίδι με τα χαρτιά που έπαιζαν. Είναι ένα παλιό παιχνίδι. 893 είναι, ουσιαστικά, το χειρότερο φύλλο που μπορεί να σου τύχει. Τα νούμερα αντιστοιχούν στα ιαπωνικά γράμματα «για», «κου» και «σα», που συλλαβίζει το όνομά τους. Το «Setting Sun» αναφέρεται στην αναζήτησή μου σχετικά με το τι συμβαίνει σε αυτούς τους ανθρώπους μετά τη θητεία τους στη Yakuza. Ήθελα να δείξω το τελευταίο κεφάλαιο της ζωής τους. Έχουμε γενικά αυτή την εικόνα νεότερων ανδρών, που φαίνονται πολύ περιποιημένοι, στα καλύτερά τους, όμως όταν είσαι «σημαδεμένος», είναι δύσκολο να συνεχίσεις μετά. Μία από τις φωτογραφίες απεικονίζει το χέρι κάποιου, που του λείπουν μερικά δάχτυλα. Ήταν το χέρι ενός τύπου που αναγκάστηκε να τα κόψει αφότου έχασε λεφτά στο τζόγο. Νομίζω πως έκοβε ένα δάχτυλο κάθε φορά που έχανε. Διάβασα μάλιστα και ένα άρθρο κάποια στιγμή, για μέλη του υποκόσμου που αγόραζαν ψεύτικα δάχτυλα (και ήταν μάλιστα μεγάλη μπίζνα), για να κρύψουν εκείνα που ήταν κομμένα.

Πώς ήταν η εμπειρία της εκτέλεσης αυτού του πρότζεκτ;

Είχα μόλις 48 ώρες στη διάθεσή μου, πριν από την πτήση μου για Αγγλία, οπότε πήγα στα λουτρά, σκεπτόμενος: «Δεν υπάρχει χρόνος για χάσιμο τώρα». Ήταν ένα από εκείνα τα πρότζεκτ όπου «τράβηξα» μόνο εννιά σειρές φιλμ, που είναι κάτι το ασυνήθιστο για μένα. Έπρεπε να στήσω στο μυαλό μου κάθε ένα από αυτά τα γυμνά πορτραίτα πριν «τραβήξω» τις φωτογραφίες, οπότε ήταν σαν να χρωματίζω κουτάκια. Ήταν, βέβαια, πορτραίτα, όμως ήθελα να φαίνονται ωμά.

Τι σας εμπνέει συνήθως στη δουλειά σας;

Το background μου είναι το ντοκιμαντέρ και το ρεπορτάζ, οπότε πάντα με ενδιαφέρουν οι άνθρωποι, οι διαφορετικές κουλτούρες. Σκεφτόμουν να «τραβήξω» φωτογραφίες με τη Yakuza πριν ακόμα πάω στην Ιαπωνία, αν τα κατάφερνα να τους γνωρίσω. Έχουμε μία συγκεκριμένη άποψη για την Ιαπωνία και τον υπόκοσμό της και ήθελα να δείξω πως υπάρχει κι άλλη πλευρά σε όλο αυτό. Αυτό προσπαθώ να ανακαλύψω και ο ίδιος. Αν εμπνεύστηκα από κάτι, αυτό ήταν η (δυτική) εικόνα μας για την Ιαπωνία και θέλησα να πω μια διαφορετική ιστορία. Αισθάνθηκα πως άξιζε να εστιάσω σε αυτό.

Έχετε καλύψει ένα μεγάλο εύρος θεμάτων, πάντα όμως με ένα εντελώς προσωπικό ύφος. Τι ψάχνετε ακριβώς όταν προσπαθείτε να εντοπίσετε θέματα για μελλοντικά πρότζεκτ;

Έχω ένα πρόβλημα με την ομιλία μου, τραυλίζω λίγο, οπότε όταν ήμουν μικρός πίεζα τον εαυτό μου να σταματάω περαστικούς στο δρόμο και να τους ζητάω να τους πάρω μία φωτογραφία. Υπήρχε, λοιπόν, πάντα κάτι που με έκανε να πιέζω τον εαυτό μου. Συχνά, με τραβάνε θέματα που είναι αμφιλεγόμενα ή που ο κόσμος έχει μία συγκεκριμένη ιδέα για αυτά. Υπήρχε ένα πρότζεκτ, πριν μερικά χρόνια, με ανθρώπους που ανέτρεφαν μια ράτσα σκύλου στην Αγγλία που λέγεται XL bully και είχε γίνει σάλος με αυτό. Είναι δύσκολο να περιγράψω τι ακριβώς με έλκει. Περισσότερο έχει να κάνει με το τι εικόνες θέλω να δω, ή να μάθω περισσότερα γ’ αυτές. Ο τρόπος με τον οποίο τα ΜΜΕ απεικονίζουν τον κόσμο είναι πολύ ασπρόμαυρος. Υπάρχει πάντα και μια άλλη διάσταση και αυτό εγώ το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον.

Η φωτογραφική σας δουλειά χωρίζεται σχεδόν στη μέση, μεταξύ των ειδών της φωτογραφίας μόδας και του ντοκιμαντέρ. Έχετε δουλέψει με μεγάλα ονόματα της βιομηχανίας της μόδας, όπως την Adidas, τη Nike και την Converse, ενώ έχετε επίσης φωτογραφίσει διαφορετικές κουλτούρες και υποκουλτούρες. Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο;

Δεν έχουν σχέση, αλλά σχετίζονται κιόλας κατά ένα τρόπο. Έχει να κάνει με το πώς προσεγγίζεις κάποιον. Ο δικός μου τρόπος να πω μια ιστορία για τη μόδα έχει σχέση και με το ντοκιμαντέρ. Βέβαια, είναι πιο δύσκολο όταν έχεις ένα πρότζεκτ που έχει να κάνει με σπορ, αλλά πάντα προσπαθώ να το εμπλουτίζω με αυτού του είδους την ενέργεια. Ψάχνω πάντα να βρω την αλήθεια μέσα στα θέματά μου. Η προσωπική μου δουλειά είναι σίγουρα πιο αυθεντικά «δική μου». Όταν δουλεύεις με μάρκες, υπάρχουν κάποιες απαιτήσεις. Οπότε σχετίζονται, αλλά όχι πάντα.

Είσαστε από το Λονδίνο;

Είμαι από το Μπρίστολ. Έχω μετακομίσει στο Λονδίνο εδώ και δέκα χρόνια. Το Μπρίστολ έχει πολύ δυνατή μουσική σκηνή. Είναι κυρίως γνωστό εξαιτίας των Massive Attack και του Banksy. Υπήρχε, μάλιστα, μία παμπ όπου δούλευα κάποτε, την οποία ο Banksy επισκεπτόταν συχνά. Θα πρέπει να ήταν γύρω στα 20 χρόνια πίσω.

Πώς έχει επηρεάσει την αισθητική σας η ζωή στη μεγάλη πόλη;

Στο Λονδίνο βρίσκεσαι ανάμεσα σε πολλές διαφορετικές κουλτούρες. Ζεις σε ένα δρόμο δίπλα σε πενήντα πολύ διαφορετικές οικογένειες, πράγμα το οποίο είναι φανταστικό. Φτιάχνεις μία ιστορία στο μυαλό σου σχετικά με τη ζωή τους και μετά τους γνωρίζεις και βλέπεις πως ζουν πραγματικά. Αυτό είναι που κάνει το Λονδίνο ξεχωριστό για μένα.

Πολλοί επαγγελματίες φωτογράφοι έχουν στραφεί προς τη σκηνοθεσία βιντεοκλίπ ή κινηματογραφικών ταινιών. Είναι κάτι το οποίο σας ενδιαφέρει;

Έχω κάνει κάποια ντοκιμαντέρ. Όχι πολλά, αλλά έχω κάνει κάποια. Νομίζω πως θέλω οπωσδήποτε να εξερευνήσω περισσότερο το χώρο. Σχετίζεται, άλλωστε, πολύ με τα πρότζεκτ μου. Τώρα, όσο αφορά τα βιντεοκλίπ, αν υπάρχει τρόπος να περάσω τη δική μου αισθητική μέσα από αυτά, σίγουρα θα με ενδιέφεραν.

Δουλεύετε επάνω σε κάτι νέο αυτή την εποχή; Υπάρχει κάποιο πρότζεκτ το οποίο θα πρέπει να περιμένουμε από εσάς μέσα στο 2024;

Στην πραγματικότητα ετοίμαζα ένα άλλο πρότζεκτ, παράλληλα με το «893 Yakuza». Αφορά τις πολεμικές τέχνες και είναι σχεδόν το αντίθετο από αυτό. Φαντάζομαι θα κυκλοφορήσει κάποια στιγμή, πριν το τέλος του χρόνου.