Foodprint: Μπορεί μία εικόνα να αποτυπώσει τις αξίες της μεσογειακής διατροφής;

Με θέμα τη Μεσογειακή Διατροφή και τη σημασία της για τη ζωή μας σήμερα, η έκθεση «Foodprint» συνδέει την Ελλάδα, την Ιταλία, την Ισπανία, την Πορτογαλία, το Μαρόκο, την Κύπρο και την Κροατία, μέσα από τις φωτογραφίες πέντε ευρωπαίων φωτογράφων που ζωντανεύουν έναν πανάρχαιο τρόπο ζωής και διατροφής. Αυτή η διατροφή έχει αναγνωριστεί από την UNESCO ως στοιχείο Άυλης Κληρονομιάς της ανθρωπότητας λόγω των μοναδικών ιδιοτήτων της. Βασισμένη στη λιτότητα, το μοίρασμα και την εποχικότητα, παρέχει λύσεις σε ορισμένα από τα πιο κρίσιμα προβλήματα που αντιμετωπίζει ο πλανήτης σήμερα όπως η απώλεια της βιοποικιλότητας, η σπατάλη τροφίμων και η κλιματική αλλαγή.

Η έκθεση φιλοξενείται στο Μεσοπάτωμα του ΕΜΣΤ έως τις 29 Οκτωβρίου σε συνεργασία με το Τμήμα Εκπαίδευσης του ΕΜΣΤ. Καθ' όλη τη διάρκεια αυτής της περιόδου πραγματοποιούνται ειδικές εκδηλώσεις, προβολές ντοκιμαντέρ και εργαστήρια.

Οι φωτογραφίες των Johann Clausen, Elena Heatherwick, Μυρτώ Παπαδοπούλου, Chris de Bode και Maria Contreras Coll αποτυπώνουν διαφορετικές πτυχές της Μεσογειακής Διατροφής σήμερα, ενώ παράλληλες δραστηριότητες περιλαμβάνουν εργαστήρια φωτογραφίας, προβολές ντοκιμαντέρ και εκδηλώσεις μαγειρικής. Η έκθεση στο ΕΜΣΤ είναι μέρος μια ευρωπαϊκής περιοδείας που μέχρι στιγμής περιλαμβάνει την Ιταλία, την Κύπρο, την Τουρκία, την Κροατία και την Αλβανία.

Μπορεί μία εικόνα να αποτυπώσει τις αξίες της μεσογειακής διατροφής; To Foodprint, σε συνεργασία με το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), το WWF Ελλάς στο πλαίσιο της καμπάνιας #Eat4Change και το Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Ιεράπετρας-Νεάπολης, επεκτείνει αυτή την «πρόκληση» στο ευρύτερο κοινό. Προσκαλεί φωτογράφους όλων των ηλικιών να συμμετάσχουν σε ένα συλλογικό φωτογραφικό έργο το οποίο θα παρουσιαστεί στο ΕΜΣΤ και θα ανανεώνεται καθόλη τη διάρκεια της έκθεσης.

Οι συμμετέχοντες καλούνται να ανακαλύψουν τις αξίες της Μεσογειακής Διατροφής μέσα από τη φωτογραφία και να επικοινωνήσουν ιδέες πολιτιστικής κληρονομιάς, υγείας και βιωσιμότητας. Online συμμετοχή εδώ

Foodprint: Τα εγκαίνια της έκθεσης στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Στις 14 Σεπτεμβρίου, ημέρα Πέμπτη, βρέθηκα στα εγκαίνια του Foodprint στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Καθώς, λοιπόν, περιφέρομαι στον ημιώροφο του ΕΜΣΤ χαζεύοντας τις υπέροχες φωτογραφίες των Johann Clausen, Elena Heatherwick,  Μυρτώ Παπαδοπούλου,  Chris de Bode και Maria Contreras Coll αναρωτιέμαι για να είμαι ειλικρινής: Αν το θέμα της έκθεσης είναι το όφελος της Μεσογειακής διατροφής για την υγεία, τότε τι ακριβώς μπορούν να «πουν» αυτές οι φωτογραφίες περί αυτού; Τι μπορεί η φωτογραφία των φρεσκοφουρνισμένων καρβελιών να μου πει τις θεραπευτικές ιδιότητες των καρβελιών; Μπορεί η δισδιάστατη αναπαράσταση ενός αμπελιού να ξορκίσει ελλοχεύουσες νευροεκφυλιστικές ασθένειες; Να σταθώ να κοιτάξω αυτό το άψογα φωτογραφισμένο λεμόνι και να συλλογιστώ τη μείωση του κινδύνου εμφάνισης καρδιαγγειακών νοσημάτων που θα επιφέρει μαζί με μια πελαγίσια τσιπούρα;

Γυρνάω για βοήθεια σε ένα αγαπημένο πρόσωπο που με συνοδεύει. «Δεν έχω ιδέα τι θα γράψω, πες τίποτα». «Να, αυτό το πιάτο το έχω κι εγώ σπίτι», μου απαντά. Άσχετο. «Να, και σ’ ένα τέτοιο τραπέζι δεν έχουμε βρεθεί όλοι;», συνεχίζει. «Αυτή η φωτογραφία είναι τραβηγμένη στην Ελλάδα;», άκουσα μια κυρία να ρωτάει. «Αυτό τώρα απεικονίζει την Ελλάδα»; Μοιάζουμε οι μεσόγειοι, δεν μοιάζουμε; Τα στάχια μας μοιάζουν, τα λάδια μας μοιάζουν, οι γιαγιάδες μας μοιάζουν πολύ. Τον ήλιο τον νιώθεις σε όλες τις εικόνες, πάντως.

Ως τότε, απολαμβάνω τη δουλειά των φωτογράφων και την κουβέντα με τη φίλη μου, κατά την οποία διαφωνώ κάθετα με την εκτίμησή της για την έκθεση. Ακόμα, δεν έχω συνδεθεί. «Εγώ νομίζω ότι αφορά κυρίως όλες αυτές τις καθημερινές στιγμές, αυτά τα απλά πράγματα που μοιραζόμαστε», κάπως έτσι το είπε. «Και η διατροφή;», σκέφτομαι εγώ. Καλά όλα αυτά, αλλά εδώ πρωταγωνιστεί η τροφή μας, σωστά;

Αργότερα, μας καλούν στην ταράτσα του ΕΜΣΤ. Η θέα είναι φανταστική. Η Ακρόπολη πατάει στους πολυώροφους ώμους του Κουκακίου, ενώ η φωτισμένη Συγγρού εκτείνεται προς ένα φαινομενικό τίποτα, που θα μπορούσε κάλλιστα να ήταν και τα πάντα. Κάτι τέτοιες στιγμές σε προβληματίζουν ως προς την έννοια της τροφής. «Χορταίνεις» άφαγος. Έχει πέσει το βραδάκι. Μαζεύονται άνθρωποι στην ταράτσα και στήνονται μπουφέδες που μυρίζουν τσάγια, λάδια, ξηρούς καρπούς και άλλες μεσογειακές λιχουδιές γνωστές και άγνωστες.

Πρώτο συναντάω το Μαρόκο, που αρνήθηκε να απουσιάσει παρά τις φοβερές καταστροφές του σεισμού, παρά τον θρήνο. Με σερβίρουν ζεστό μαροκινό τσάι με δυόσμο και λίγη ζάχαρη, λίγο πριν μιλήσω με τις παρευρισκόμενες εκπροσώπους της πρεσβείας του Μαρόκο στην Ελλάδα. Μου εξηγούν πολλά, για την ιστορία των Μπέρμπερ και για το μοναδικό τους αργκανέλαιο. Οι ιθαγενείς του Μαρόκο παράγουν λάδι από τα δέντρα αργκάν εδώ και εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες χρόνια. Σήμερα, μαροκινοί συνεταιρισμοί γυναικών καταφέρνουν να κερδοφορούν σε παγκόσμιες αγορές, παρά τα πολυάριθμα ιδιωτικά πιεστήρια ξένων επιχειρηματιών που έχουν στηθεί στο Μαρόκο, μακριά από τα δάση των Μπέρμπερ. Με τη στήριξη Ευρωπαϊκών ΜΚΟ, η «επιχειρηματική» αξιοποίηση της φυσικής τους κληρονομιάς έχει γίνει ένα εργαλείο χειραφέτησης για της ντόπιες γυναίκες.

Παρόντες ήταν μεταξύ άλλων ο Γιούρι Αβέρωφ και η Ρέα Αποστολίδη, παραγωγοί της Anemon Productions και του Foodprint Project, η Dr Stefanie Peter, Διευθύντρια Πολιτιστικών Προγραμμάτων του Goethe-Institut Athen & των Ινστιτούτων Goethe της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, η Ελένη Κούκου, Σύμβουλος Συλλογών του ΕΜΣΤ, ο Γιάννης Δρίνης και η Ιωάννα Τζαβάρα από το Υπουργείο Πολιτισμού και η Μάρλεν Μούλιου, advisor της έκθεσης.

Στον σύντομο λόγο που έδωσε ο Γιάννης Δρίνης, λαογράφος στη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, ανέφερε τη διάκριση μεταξύ της έννοιας της «διατροφής» κι εκείνης της «δίαιτας». «Διαιτώμαι», σύμφωνα με τον κύριο Δρίνη, δεν σημαίνει απλώς να τρώω συγκεκριμένα πράγματα, αλλά και να διαβιώ με έναν συγκεκριμένο τρόπο. Μεταξύ μεζέδων και συζητήσεων με τους γαστρονομικούς εκπροσώπους της κάθε χώρας, δεν ήταν δύσκολο να παρατηρήσει κανείς ότι ο τρόπος που έχουμε ζήσει εμείς οι μεσόγειοι, ιστορικά και παροντικά, έχει αμέτρητα κοινά. Ο τρόπος που τρώμε, δε, ο τρόπος που μοιραζόμαστε το τραπέζι, είναι εμφανώς «οικογενειακός» μας.

Όσο περισσότερο συζητούσα, τόσο περισσότερο υποπτευόμουν ότι η φίλη μου είχε μάλλον δίκιο, σχετικά με τον πυρήνα αυτής της έκθεσης και τα κοινά μας βιώματα. Όταν έφτασα στο τραπέζι του Κοσμά Πάτρα, ιδιοκτήτη της degustibus και διανομέα των Ισπανικών προϊόντων της Olmeda Origenes στην Ελλάδα, τα πιάτα είχαν ήδη λεηλατηθεί. Κουβεντιάσαμε για ομοιότητες: Μεταξύ ημών και των Ισπανών, στην κυριολεκτική μας διατροφή και στον τρόπο που στήνουμε το τραπέζι, στο πάστωμα του χοιρινού (χαμόν και χοιρομέρι), τα λαχανικά μας, τα σκληρά τυριά, τις ελιές, τα φασόλια και τις αντζούγιες. Ομοιότητες μεταξύ των Μεσογείων, γενικά, στη δίαιτά μας την ευρύτερη και στο «επιχειρηματικό πνεύμα» που ο κύριος Πάτρας πιστεύει πραγματικά ότι μας δαιμονίζει.

Όταν η κυρία Ελένη Κούκου, Σύμβουλος Συλλογών του ΕΜΣΤ, μοιράστηκε μαζί μου τον προβληματισμό της για «επιστροφή στα βασικά», στα γειτονικά μας κοινά βασικά (παίρνω το θάρρος να συμπληρώσω), οι υποψίες μου επιβεβαιώθηκαν. To Foodprint αφορά πράγματι αυτά τα πιάτα που τα έχουμε όλοι σπίτι μας. Η ταύτιση με τους πιο κοντινούς μας ανθρώπους – ή και λαούς – είναι μια πράξη αυτοαναγνώρισης, γιατί οι πιθανότητες να είμαστε εξαιρετικά διαφορετικοί από εκείνους είναι μικρές. Οι μακρινές αναζητήσεις και τα ξεβολέματα είναι ανεκτίμητα, αλλά καμιά φορά απλά αξίζει να στρέψεις το βλέμμα σου προς τις μύτες των ποδιών σου. Σταθήκαμε τυχεροί και βρίσκουμε εκεί τη Μεσόγειο.

Το Fοοdprint είναι μια παραγωγή της Anemon σε συνδιοργάνωση με το Ινστιτούτο Goethe, το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, τα Μουσεία της Μπρέσια της Ιταλίας, το Πολιτιστικό Ίδρυμα Τράπεζας Κύπρου και το Μουσείο Κυπριακών Τροφίμων και Διατροφής, σε συνεργασία με το ΕΜΣΤ Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης  και τη Διεύθυνση Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού. Τελεί υπό την αιγίδα της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την UNESCO ενώ δημιουργήθηκε με τη στήριξη του προγράμματος Creative Europe της ΕE, αλλά και του Ιδρύματος Κωστοπούλου.

Η έκθεση συνοδεύεται επίσης από το ντοκιμαντέρ «Το Τέλειο Γεύμα» σε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μερκούρη, το οποίο αποκαλύπτει πώς και γιατί αυτή η διατροφή θεωρείται από τις πιο υγιεινές του κόσμου και μας προστατεύει από την παχυσαρκία, τις καρδιαγγειακές παθήσεις, τον καρκίνο και τη γήρανση του εγκεφάλου, αλλά και πώς μπορεί να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Szε σκηνοθεσία Αλέξανδρου Μερκούρη, μας ταξιδεύει από την Ελλάδα και την Κύπρο στην Ιταλία, την Ισπανία, τη Γαλλία, την Αγγλία, τη Σουηδία και τις ΗΠΑ, για να αποκαλύψει τα μυστικά της Μεσογειακής Διατροφής. Οι βασικοί χαρακτήρες της ταινίας έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στην κατανόησή της και προτείνουν «το τέλειο γεύμα» για την υγεία μας, αλλά και την υγεία του πλανήτη. 

Το «Τέλειο Γεύμα» είναι μια συμπαραγωγή μεταξύ Ελλάδας, Γαλλίας, Ισπανίας και Κορέας, σε παραγωγή των Anemon Productions, Yuzu Productions, Abacus και Bassim Pictures. Πραγματοποιήθηκε σε συμπαραγωγή με το ΑRTE, την COSMOTE TV, την ΕΡΤ, το RTVE και το RTS και με την στήριξη των Creative Europe, EKOME, CNC, ΚΟCCA και Atsas, σε διανομή από First Hand Films.