Κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας με τον φακό του Νικόλα Σαμαρά

Έχει κολυμπήσει δίπλα σε κοράλλια και τροπικά ψάρια εξωτικών θαλασσών, έχει καταδυθεί σε μοναδικές υποβρύχιες σπηλιές, έχει βρεθεί δίπλα σε καρχαρίες αλλά και σε ηφαιστειακούς βυθούς. Έχοντας μαγευτεί από την καθηλωτική ομορφιά που κρύβεται κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας, ο φωτογράφος Νικόλας Σαμαράς που ειδικεύεται στην υποβρύχια φωτογραφία, καταφέρνει μέσα από τον φακό του να κλειδώσει ασύλληπτες στιγμές του βυθού και να μας μεταφέρει μέσα από αυτές, σε ένα κόσμο που γεννά δέος και ανεπανάληπτα συναισθήματα. Ο Νικόλας Σαμαράς μιλά στην ATHENS VOICE για τις υποβρύχιες εμπειρίες του, για την τέχνη του με την οποία καταπιάνεται με τόσο πάθος αλλά και για τα μηνύματα που θέλει να περνά μέσα από τις φωτογραφίες του.   

Έχετε ξεχωρίσει επανειλημμένως σε κορυφαίους διαγωνισμούς σε διεθνές επίπεδο. Ποια είναι τα συναισθήματά σας κάθε φορά που αναγνωρίζονται οι προσπάθειές σας και ποια είναι η διάκριση που έχει την πιο τιμητική θέση στην καρδιά σας;

Η χαρά και η τιμή όταν κάποια φωτογραφία μου διακρίνεται σε έναν διαγωνισμό είναι πάντα μεγάλη, πόσο μάλλον όταν ο διαγωνισμός είναι ένας από τους κορυφαίους στον κόσμο και το πάνελ των κριτών απαρτίζεται από κορυφαίους και καταξιωμένους φωτογράφους άγριας φύσης. Σε έναν διαγωνισμό ποτέ δεν μπορείς να είσαι σίγουρος για την πορεία του έργου σου. Για να πάρεις μέρος σίγουρα πιστεύεις σε αυτό και ελπίζεις για το καλύτερο αλλά υπάρχουν και φορές που όλα ανατρέπονται. Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω κάποια βραβεία, σίγουρα θα ήταν οι διακρίσεις μου στους GDT European Wildlife Photographer of The Year στη Γερμανία, Memorial Maria Luisa International Photo Contest στην Ισπανία, SIENA International Photo Awards στην Ιταλία και Underwater Photographer of the Year στην Αγγλία.

Μέσα από τις φωτογραφίες σας κατά καιρούς περνάτε και κάποια μηνύματα. Πόσο δύσκολο είναι να συνδυάσει κάνεις την αισθητική και την πρωτοτυπία σε μια φωτογραφία προσφέροντας ταυτόχρονα αφορμή για σκέψη;

Οι άνθρωποι είμαστε οπτικά πλάσματα. Χρησιμοποιούμε τόσο τη λογική όσο και τη συναισθηματική πλευρά του εγκεφάλου. Μια επιτυχημένη εικόνα είναι αυτή που διεγείρει και τα δύο. Η αισθητική έλξη μιας εικόνας είναι σημαντική, αλλά όχι απόλυτα. Ένας καλός φωτογράφος είναι σε θέση να τραβήξει μια εικόνα από ενδιαφέρουσα ή όμορφη έως εντυπωσιακή. Η συναισθηματική αντίδραση όμως είναι ζωτικής σημασίας. Αν είμαι επιτυχημένος φωτογράφος, θα επιστήσω την προσοχή σε πράγματα που λείπουν στην καθημερινότητά, θα παρουσιάσω πράγματα που δεν ήξερες ποτέ ότι υπήρχαν και θα σε ωθήσω να εκτιμήσεις το καθένα λίγο περισσότερο. Θα πω μια ιστορία σε κλάσματα του δευτερολέπτου, που μπορεί να μη γνώριζες, αλλά θα την καταλάβεις σε βάθος χρόνου. Μόλις ο εγκέφαλος ασχοληθεί με αυτόν τον τρόπο, συνήθως θέλουμε να μάθουμε περισσότερα για αυτό που βλέπουμε και αισθανόμαστε. Η επιτυχημένη εικόνα προσελκύει και προσκαλεί τον θεατή να νοιαστεί, να είναι περίεργος και να θυμάται.

Έχετε ταξιδέψει σε κάθε γωνιά της χώρας αλλά και σε αμέτρητους εξωτικούς προορισμούς. Ποιες διαφορές υπάρχουν όσον αφορά στις λήψεις που γίνονται στις ελληνικές θάλασσες σε σχέση με τις τροπικές;

Η Ελλάδα διαθέτει έναν ενδιαφέροντα βυθό αρκεί να ξέρεις να τον εκτιμήσεις. Μπορεί να μην έχουμε τα κοράλλια και τα πολύχρωμα ψάρια των τροπικών θαλασσών αλλά έχουμε πολλά ενδιαφέροντα ναυάγια του δεύτερου παγκόσμιου πολέμου, δυστυχώς τα περισσότερα από αυτά λόγο βάθους είναι απαγορευτικά για τον μέσο δύτη. Έχουμε επίσης πολύ ωραία μορφολογία βυθού με σπηλιές, γκρέμια και υφάλους που κάνουν μια κατάδυση μοναδική. Η διαφορά με τις τροπικές θάλασσες έγκειται στην πληθώρα της θαλάσσιας ζωής και της ποικιλίας των ειδών κάνοντας τες φωτογραφικά πιο ελκυστικές. Ο φωτογραφικός φακός είναι το πιο ισχυρό όπλο που έχει ο φωτογράφος για να μεταφέρει στο κοινό τη πληροφορία για το τι κρύβεται κάτω από την επιφάνεια, στον μυστηριώδη βυθό. Μία φωτογραφία μπορεί να αναδείξει και να διαφημίσει μια περιοχή, μπορεί να βοηθήσει στη ταυτοποίηση ενός ναυαγίου, αλλά ακόμα και κοινοποιήσει ένα θέμα οικολογικής σημασίας που πρέπει να δημοσιευτεί. Οι περισσότερες διακρίσεις μου σε διεθνείς διαγωνισμούς προέρχονται από φωτογραφίες θαλάσσιων πλασμάτων που έχω πάρει στον ελληνικό βυθό. Το γεγονός αυτό, εκτός από την ικανοποίηση που μου δίνει, νομίζω πως είναι και ένα αδιάσειστο στοιχείο για την ομορφιά του.

Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με το συγκεκριμένο είδος φωτογραφίσεων και όχι με άλλες φωτογραφίσεις άγριας ζωής;

Έκανα καταδύσεις πριν από τη ζωή μου ως υποβρύχιος φωτογράφος, τότε εργαζόμουν ως creative director σε διαφημιστικές εταιρίες. Οι ώρες ήταν πολλές, η δουλειά ήταν έντονη, μέχρι που άρχισε η πτώση του κλάδου. Για να επαναφορτίσω την εξαντλημένες μπαταρίες μου, αφιερώθηκα σε αυτό που μου έδινε ζωή. Μια δημιουργική σπίθα άναψε. Το 2006 κέρδισα τον πρώτο μου διαγωνισμό, και οι πρώτες μου δημοσιευμένες εικόνες εμφανίστηκαν στα περιοδικά, μέχρι το 2011 είχα δημοσιευθεί στο περιοδικό National Geographic. Νόμιζα ότι ήταν το απόγειο της επιτυχίας εκείνη την εποχή. Όμως, η αλήθεια είναι ότι ποτέ δεν είχα σκοπό να γίνω επαγγελματίας υποβρύχιος φωτογράφος. Απλώς έκανα αυτό που μου αρέσει να κάνω.

Τι είναι αυτό που δίνει έμπνευση σε έναν φωτογράφο; Πώς ξεκινά η αρχική ιδέα και πώς καταλήγουμε στο τελικό αποτέλεσμα;

Στην φωτογράφιση της άγριας φύσης, πόσο μάλλον στην υποβρύχια φωτογραφία, δεν υπάρχει κάποιο στάνταρ. Είναι ένα περιβάλλον που συνεχώς κινείται και αλλάζει. Όταν αφιερώνεις χρόνο σε ένα θέμα, ερευνάς, παρακολουθείς, παρατηρείς και ασχολείσαι, δεν μπορείς παρά να αναπτύξεις μια ιδιαίτερη εκτίμηση. Κάνω ό,τι μπορώ για να είμαι ήσυχος παρατηρητής. Να μην παρεμβαίνω ή να αλλάξω συμπεριφορά με την παρουσία μου. Το δώρο που μου δίνεται είναι μια μοναδική εικόνα της ζωής ενός άλλου πλάσματος. Τις περισσότερες φορές νιώθω εν συναίσθηση, έμπνευση, απορία ή και δέος. Ως αποτέλεσμα, ο κόσμος μου φαίνεται μεγαλύτερος και μου υπενθυμίζεται ότι δεν είμαστε μόνοι, είμαστε μέρος κάτι μεγαλύτερου και εξίσου θαυματουργό με τον εαυτό μας.

Έχετε κολυμπήσει και τραβήξει φωτογραφίες δίπλα σε υπέροχα θαλάσσια πλάσματα. Ποια είναι αυτά που σας έχουν κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση;

Μέσα από τη δουλειά μου θέλω να προβάλω την ομορφιά του βυθού και των κατοίκων του. Οι λήψεις μου θέλω να έχουν καλλιτεχνικό ενδιαφέρον και όχι απλά καταγραφικό. Η κατάδυση από μόνη της είναι ένα πέρασμα σε έναν άλλο κόσμο. Έναν κόσμο που γνωρίζουμε ελάχιστα και ο χρόνος παραμονής μας εκεί είναι αρκετά περιορισμένος. Στον χρόνο αυτό προσπαθώ να ανακαλύπτω και να παρατηρώ συμπεριφορές, είτε πρόκειται για κάποιο μικροσκοπικό είδος είτε για έναν μεγάλο καρχαρία. Η συνύπαρξη με αυτά τα πλάσματα του βυθού και η ενασχόληση μαζί τους, η παρατήρηση του πώς κινούνται, πώς τρέφονται και πώς καμουφλάρονται δημιουργεί μοναδικά συναισθήματα.

Ποιες είναι κατά τη γνώμη σας οι πιο εντυπωσιακές θάλασσες του κόσμου στις οποίες έχετε βρεθεί για καταδύσεις και φωτογραφίσεις; 

Η θάλασσα καλύπτει τα 3/4 της επιφάνειας της γης ως εκ τούτου οι καταδυτικοί προορισμοί είναι αμέτρητοι. Σίγουρα οι τροπικές θάλασσες της Ινδονησίας εντυπωσιάζουν με τη βιοποικιλότητα τους. Στις Μπαχάμες θα ανεβάσεις αδρεναλίνη με τους καρχαρίες, στις Φιλιππίνες θα μαγευτείς από τον μικρόκοσμο που κρύβεται στον ηφαιστειακό βυθό, στην Ερυθρά Θάλασσα θα «ταξιδέψεις» με τα δυνατά ρεύματα και στο Μεξικό θα βυθιστείς στις σκοτεινές σπηλιές του Γιουκατάν. Φωτογραφικό ενδιαφέρον μπορείς να βρεις σχεδόν παντού. Όλα έχουν να κάνουν με το τι θέλεις εσύ να αποτυπώσεις στον φακό σου. 

Πόσο δύσκολο είναι να ασχοληθεί κανείς με αυτό το είδος τέχνης, δεδομένης και της ιδιαιτερότητας του βυθού; Τι θα συμβουλεύατε κάποιον που θέλει να ασχοληθεί με το συγκεκριμένο κομμάτι;

Η υποβρύχια φωτογράφηση είναι πολύ απαιτητική από όλες τις απόψεις. Απαιτεί εξειδικευμένο και ιδιαίτερα ακριβό φωτογραφικό εξοπλισμό ο οποίος πρέπει να συντηρείται με επιμέλεια μετά τη φωτογράφηση καθώς και πολύ αξιόπιστο καταδυτικό εξοπλισμό, όσον αφορά στην ασφάλεια. Η καλή φυσική κατάσταση, καθώς και οι άρτιες καταδυτικές ικανότητες θα πρέπει να θεωρούνται δεδομένα. Απαιτεί πολύ καλό χειρισμό του εξοπλισμού υποβρυχίως, συνεχή επιμόρφωση με το καινούργιο, τήρηση των καταδυτικών κανόνων ασφαλείας και πάντα τη παρουσία καταδυτικού ζευγαριού που μπορεί να έχει και πρόσθετους ρόλους, όπως το ρόλο του μοντέλου δύτη, να αναζητά θέματα προς φωτογράφηση και σίγουρα να επιβλέπει τους χρόνους παραμονής στο νερό. Η συμβουλή μου για κάποιον που θα ήθελε να ασχοληθεί με την υποβρύχια φωτογραφία είναι πρώτα να τελειοποιήσει το κομμάτι της κατάδυσης και μετά να συνδυάσει τη φωτογραφία.