Martha Cooper: Η φωτογράφος που απαθανάτισε τη hip hop κουλτούρα

Είναι από αυτές τις στιγμές που αισθάνεσαι πολύ τυχερός που έχεις τη δυνατότητα να επικοινωνήσεις –έστω μέσα από μία σύντομη κουβέντα- με ένα από τα πρόσωπα που καθόρισαν, με τον δικό του τρόπο, την street και hip hop κουλτούρα. Μέσα από το φωτογραφικό της φακό, η Martha Cooper ήταν από τους πρώτους ανθρώπους που απαθανάτισε, τις δεκαετίες του ’70 και ’80, τους graffiti writers της Νέας Υόρκης, τα b-boys και b-girls, τους ράπερ της εποχής. Μέσα από τις φωτογραφίες της, μία ολόκληρη εποχή πέρασε στην αιωνιότητα.

Η Martha Cooper, πλέον στην έβδομη δεκαετία της ζωής της, πάντα ενεργή και αεικίνητη, έφτασε στη Νέα Υόρκη από το Ρόουντ Άιλαντ στα μέσα της δεκαετίας του ’70 για να δουλέψει σαν φωτογράφος στην εφημερίδα New York Post. Λίγα χρόνια πριν, το 1970, κατέγραφε και την –κρυφή- τέχνη του tattoo στην Ιαπωνία και τον master καλλιτέχνη Horibun I. Από εκεί γεννήθηκε το βιβλίο «Tokyo Tattoo 1970». Ήταν ξεκάθαρο το ενδιαφέρον της Marta Cooper για την urban κουλτούρα, για πρόσωπα και ιστορίες που δεν είχαν φωνή και εικόνα μέχρι τότε. 

Το βιβλίο «Subway Art» που κυκλοφόρησε το 1984 θεωρείται η «Βίβλος» των γκραφιτάδων. Η Martha Cooper και ο άλλος φωτογράφος-θρύλος, Henry Chalfant, μοιράστηκαν τις σελίδες του και παρέδωσαν στον κόσμο ένα σπάνιο ντοκουμέντο, τη γέννηση του graffiti στη Νέα Υόρκη, των writers και των τρένων, ένα πολύχρωμο καλειδοσκόπιο μίας σχεδόν μυθικής εποχής.

Ακολούθησαν πολλά ακόμα βιβλία από την Martha Cooper, όπως τα all-time κλασικά «Hip Hop Files: Photographs 1979–1984», με εκατοντάδες σπάνιες φωτογραφίες από το South Bronx και τη γέννηση της hip hop, το «We B*Girlz» με φωτογραφίες και ιστορίες από γυναίκες breakdancers από όλο τον κόσμο, το «Street Play» και «New York State of Mind», με υπέροχες ασπρόμαυρες φωτογραφίες από τις γειτονιές, τα παιδιά και τους ανθρώπους της Νέας Υόρκης στα μέσα και τέλη της δεκαετίας του ’70.

Αν δεν υπήρχε η πανδημία, αυτές τις ημέρες η Martha Cooper θα απολάμβανε δια ζώσης την αφιερωματική έκθεση «Martha Cooper: Taking Pictures» στο μουσείο Urban Nation του Βερολίνου. Με όλα τα μουσεία του κόσμου κλειστά αυτό το διάστημα, μπορούμε να επισκεφτούμε διαδικτυακά την έκθεση μέσα από ένα virtual tour.  

Η Martha Cooper μίλησε στην ATHENS VOICE για την έκθεση και τη φωτογραφία, ενώ δύο έλληνες γκραφιτάδες, με το δικό τους ξεχωριστό αποτύπωμα στη σκηνή, ο RTMONE και ο Merlin, γράφουν για τη φωτογράφο που συνεχίζει να εμπνέει μέχρι σήμερα.

Μετά από 10 μήνες προετοιμασίας, η φωτογραφική έκθεση «Martha Cooper: Taking Pictures» έκανε εγκαίνια στο Βερολίνο πριν λίγο καιρό. Πώς νοιώθετε για αυτό;
Είμαι πολύ χαρούμενη που ξόδεψα χρόνο για να ψάξω σε παλιά αρχεία αλλά, την ίδια στιγμή, και λυπημένη που δεν κατάφερα να παραβρεθώ στα εγκαίνια λόγω της πανδημίας.

Τι θα δει κάποιος που θα επισκεφτεί, έστω διαδικτυακά, την έκθεση αυτό το διάστημα;
Μπορεί κάποιος να περιηγηθεί και να δει εκατοντάδες φωτογραφίες από τα τελευταία 60 χρόνια μέσα από ένα ευρύ φάσμα θεμάτων.

Μιας και μιλάμε για την πανδημία που, μέσα σε όλα, έχει επηρεάσει και την έκθεση, πώς η είναι η ζωή σας στη Νέα Υόρκη τώρα; Σε ποια γειτονιά μένετε;
Ζω στο Upper Westside της Νέας Υόρκης. Από το σπίτι μου έχω θέα στον ποταμό Hudson και το Riverside Park. Από τον Μάρτιο μένω κυρίως μέσα στο σπίτι αλλά έχω βγάλει πολλές φωτογραφίες κοιτάζοντας έξω από το παράθυρό μου.

Τι θέματα σας ενδιαφέρουν να αποτυπώσετε μέσα από τις φωτογραφίες σας;
Πάντα ψάχνω τη δημιουργικότητα στην καθημερινή ζωή. Αυτή μπορεί να είναι ένα παράξενο χτένισμα και μαλλιά, ένα αυτοκόλλητο ή ακόμα και μία γραμμένη στο χέρι πινακίδα για τον Covid.

Πώς προσεγγίζατε τους ανθρώπους της σκηνής της graffiti στη Νέα Υόρκη στα 70s και 80s; Ήταν πρόθυμοι να πάρουν μέρος στις φωτογραφίσεις;
Οι περισσότεροι γκραφιτάδες γνώριζαν τότε πως ήμουν φωτογράφος από την New York Post. Κάποιοι ίσως μάλιστα σκέφτηκαν πως ήμουν ένας πιθανός «δρόμος» προς την αναγνωρισιμότητα και τη φήμη. Όταν πρωτογνώρισα τον Dondi (σ.σ. ένας από τους πρωτοπόρους graffiti writers της Νέας Υόρκης που δυστυχώς έφυγε από τη ζωή το 1998 σε ηλικία 37 χρονών), μου έδειξε πως είχε κόψει μία φωτογραφία μου με ένα από τα graffiti έργα του και την είχε κολλήσει στο δικό του black book. Είχε μάλιστα προσθέσει και τη γραμμή με τα credits, έτσι από τότε γνώριζε το όνομά μου.

Είχατε συναντήσει άλλους street φωτογράφους της Νέας Υόρκης τότε, όπως Bill Cunningham, Joel Meyerowitz, Tod Papageorge και άλλοι;
Γνώριζα τον Bill Cunningham μιας και οι δρόμοι συχνά συναντήθηκαν όταν δούλευα στην New York Post. Δεν έχω συναντήσει όμως τους άλλους φωτογράφους. Δεν θεωρώ τον εαυτό μου σαν «street φωτογράφο». Προτιμώ να αποκαλούμαι «documentary φωτογράφος». Μπορεί να φωτογραφίζω στο δρόμο αλλά πάντα ψάχνω για ένα συγκεκριμένο θέμα.

Πώς η φωτογραφία άλλαξε και επηρέασε τη ζωή σας όλα αυτά τα χρόνια;
Για εμένα, η φωτογραφία είναι ένας τρόπος να βλέπω τον κόσμο. Γνωρίζοντας πως μπορώ να βγάλω μία φωτογραφία, με κάνει να προσέχω καλύτερα τον περιβάλλοντα χώρο. Νοιώθω σαν κάτι να μου λείπει όταν δεν έχω μαζί μου μία κάμερα.

Τι είδους εξοπλισμό χρησιμοποιείτε;
Χρησιμοποιώ Nikon φωτογραφικές μηχανές και φακούς για περισσότερα από 50 χρόνια. Τώρα, χρησιμοποιώ και το iPhone μου κάποιες φορές.