Ανασκόπηση 2024: Οι 15 εκθέσεις που ξεχωρίσαμε

To 2024 τελειώνει κι εμείς κάνουμε τον απολογισμό της χρονιάς στον χώρο της τέχνης. Είδαμε εκθέσεις ατομικές, συλλογικές, με συγκεκριμένη θεματική, που εστιάζουν σε έναν μόνο καλλιτέχνη και ξεχωρίσαμε αυτές που θα μείνουν χαραγμένες στη μνήμη μας για το έτος που ετοιμάζεται να μας αποχαιρετίσει.

Ανασκόπηση 2024: Οι 15 εκθέσεις που ξεχωρίσαμε

Έκθεση Δημοκρατία, Εθνική Πινακοθήκη

Με αφορμή τα 50 χρόνια από τη Μεταπολίτευση, μια μεγάλη έκθεση διοργανώθηκε στην Εθνική Πινακοθήκη, σε επιμέλεια Συραγώς Τσιάρα. Τα έργα κορυφαίων Ελλήνων καλλιτεχνών έρχονται να συνομιλήσουν μαζί μας πάνω στο θέμα της Δημοκρατίας, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά σε όλη τη Νότια Ευρώπη. Χρονικά η έκθεση εστιάζει στις δεκαετίες 1960 και 1970, όταν άρχιζε να γίνεται μια σταδιακή μεταστροφή στο πολίτευμα των χωρών του Νότου της Ευρώπης. Πάνω από 55 καλλιτέχνες, τόσο Έλληνες όσο και διεθνείς σχολιάζουν με τα έργα τους τις ιστορικές εξελίξεις μεταφέροντάς μας το κλίμα της εποχής. Ο επισκέπτης έχει την ευκαιρία να «συνομιλήσει» με 140 έργα που προσεγγίζουν με διαφορετικό τρόπο το πέρασμα από τη δημοκρατία στη δικτατορία και το αντίστροφο. 

Aτομική έκθεση, Penny Siopis, EMΣΤ

Μια από τις τελευταίες εκθέσεις γυναικών καλλιτεχνών που πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της μεγάλης συλλογικής έκθεσης «Κι αν οι γυναίκες κυβερνούσαν τον κόσμο» στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης. Εδώ οι γυναίκες είναι οι πρωταγωνίστριες αλλά και εκείνες που παίρνουν τον λόγο και δημιουργούν. H 71χρονη Νοτιοαφρικανή καλλιτέχνις Penny Siopis -με ελληνικές ρίζες- πραγματοποίησε στο ΕΜΣΤ την πρώτη της μεγάλη αναδρομική έκθεση με τον τίτλο «For Dear Life», σε επιμέλεια Κατερίνας Γρέγου, συγκεντρώνοντας κορυφαία έργα από όλες τις περιόδους της. Τα θέματα που την αφορούν είναι η αποικιοκρατία, το απαρτχάιντ, ο ρατσισμός, ο σεξισμός και η κοινωνική δικαιοσύνη. Η καλλιτέχνιδα έχει πειραματιστεί με διάφορα μέσα, συνδυάζοντας ζωγραφική, κινηματογράφο και καθημερινά αντικείμενα. 

Ο χρυσός στα ελληνιστικά χρόνια, Μουσείο Μπενάκη

Η έκθεση «Τέχνη σε χρυσό. Το κόσμημα στους ελληνιστικούς χρόνους» εξετάζει την εξέλιξη της κοσμηματοτεχνίας στην ελληνιστική περίοδο (323-30 π.Χ.), με την εικονογραφία των κοσμημάτων να μεταφέρει μηνύματα πολιτικής, κοινωνικής και θρησκευτικής φύσης. Τα μέλη της αριστοκρατίας επέλεγαν περίτεχνα κοσμήματα, ενώ οι νύφες στολίζονταν με εξαιρετικά κομμάτια πριν τον γάμο. Τα κοσμήματα που συνόδευαν τους νεκρούς διαφοροποιούνταν ανάλογα με την ηλικία τους. Η έκθεση περιλαμβάνει χρυσοχοϊκά εργαλεία, κοσμήματα από τον «Θησαυρό της Θεσσαλίας» και σύγχρονα έργα εμπνευσμένα από την ελληνιστική παράδοση.

Η πρώτη παρουσίαση των έργων της Cindy Sherman στην Ελλάδα, Μουσείο Κυκλαδικής τέχνης

Η έκθεση «Cindy Sherman at Cycladic: Πρώιμα έργα» ήταν η πρώτη παρουσίαση φωτογραφικών έργων της Cindy Sherman στην Ελλάδα και ολοκληρώθηκε πριν από μερικούς μήνες. Τι περιελάμβανε;  Εμβληματικές σειρές, όπως τα Untitled Film Stills (1977-1980), Rear Screen Projections (1980), Centerfolds (1981) και Color Studies (1981-1982). Παράλληλα, ανέδειξε την καλλιτεχνική της πρακτική που συνδυάζει φωτογραφία και περφόρμανς. Η Sherman, δουλεύοντας μόνη της στο στούντιο, μεταμορφώνεται σε διάφορους χαρακτήρες, προσφέροντας κριτική στους παραδοσιακούς ρόλους των φύλων. Η έκθεση συνδέει το έργο της με την Κυκλαδική Τέχνη, εξετάζοντας τις αλλαγές στους ρόλους των γυναικών στην κοινωνία.

Nakis Panayotidis, Shut your eyes and see, Μουσείο Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Η πρώτη μεγάλη έκθεση του καλλιτέχνη στην πατρίδα του. Ο Νάκης Παναγιωτίδης ζει και δημιουργεί εδώ και πολλά χρόνια στην Ελβετία. Θεωρείται εκπρόσωπος της arte povera και ασυμβίβαστο και επαναστατικό πνεύμα. Του αρέσει να «παίζει» με τους φωτισμούς στα έργα του αλλά και να κρύβει μηνύματα εμπνευσμένα από την ποίηση και τη λογοτεχνία. Ο χρόνος είναι ένα στοιχείο που τον απασχολεί και αποτυπώνεται με τον δικό του χαρακτηριστικό τρόπο στα έργα

Η μεγάλη έκθεση για τον Henri Cartier Bresson, Μουσείο Ιδρύματος Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή

Ένα τεράστιο project που συγκέντρωσε έναν μεγάλο αριθμό φωτογραφιών και μας μύησε στο σύμπαν του σπουδαίου φωτογράφου. Η έκθεση δομήθηκε σε δυο θεματικές: από τη μια θέλησε να μας αποκαλύψει το πώς αντιλαμβανόταν και προσέγγιζε ο καλλιτέχνης την εσωτερική και την εξωτερική πραγματικότητα. Εικόνες από το σημαντικότερο λεύκωμά του «Η αποφασιστική στιγμή» ταξίδεψαν για πρώτη φορά στην Ελλάδα, αποκαλύπτοντάς μας στιγμές από τις περιπλανήσεις του σε χώρες όπως η Γαλλία, η Ιταλία, η Ισπανία, το Μεξικό, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Ινδία, η Κίνα, η Ινδονησία και η Βιρμανία. Το δεύτερο μέρος της έκθεσης ήταν αφιερωμένο στη χώρα μας, συγκεντρώνοντας μεγάλο αριθμό από τις φωτογραφίες που τράβηξε στα 3 ταξίδια του στη χώρα μας ( 1937, 1953 και το 1961). 

Αδειάζει, γεμίζει το φως, Ίδρυμα Β & Μ Θεοχαράκη

Ένας διάλογος νέων και παλαιότερων καλλιτεχνών για τη χρήση του φωτός στην τέχνη. 17 εικαστικοί εκθέτουν τα έργα τους και διαχειρίζονται με τον δικό τους τρόπο το ζήτημα του φωτός και της σκιάς. Εγκαταστάσεις, γλυπτική, ζωγραφική και φωτογραφία: Οι καλλιτέχνες αναδεικνύουν το φως ως μέσο καλλιτεχνικής πρακτικής και το συνδέουν με τη φυσική και μεταφυσική του διάσταση. Την επιμέλεια της έκθεσης συνυπογράφουν ο Τάκης Μαυρωτάς και ο Πάνος Γιαννικόπουλος. 

Νeon, Space of Togetherness

Μια έκθεση για τη διαφορετικότητα και την καλλιτεχνική συνύπαρξη που έκανε μεγάλη αίσθηση. Αντικείμενό της ήταν η αλληλεπίδραση πολιτισμών, φυλών και δικαιωμάτων, με επίκεντρο τη μετανάστευση, τον ρατσισμό και τις αδικίες. 20 καλλιτέχνες και συλλογικότητες από 13 διαφορετικές χώρες παρουσίασαν τα έργα τους (φωτογραφία, γλυπτική, βίντεο και ηχητικά έργα). Ο χώρος της Δραματικής Σχολής του Εθνικού μετατράπηκε για 1,5 μήνα περίπου σε ένα μέρος που απέδειξε ότι η τέχνη μπορεί να ενώσει διαφορετικούς ανθρώπους. Παράλληλα, στο πλαίσιο της έκθεσης διοργανώθηκαν ομιλίες, συναυλίες και άλλες παράλληλες δράσεις, με γνώμονα πάντα τη συνύπαρξη διαφορετικών μορφών τέχνης και διαφορετικών καλλιτεχνών.

I am blood του Γιαν Φαμπρ, Crux Gallery

Μηνύματα πάνω σε χρυσό καμβά, φτιαγμένα όλα με αριστοτεχνικό τρόπο, με την τεχνική του ψηφιδωτού. Η Κατερίνα Κοσκινά ανέλαβε την επιμέλεια της έκθεσης αυτής, λόγω και της μακράς φιλίας που τη συνδέει με τον καλλιτέχνη. Ο Fabre, γνωστός για τη μελέτη της τέχνης και τη σύνδεσή της με τη επιστήμη και τις παραδοσιακές τεχνικές, δημιούργησε τα έργα του υπό την καθοδήγηση Ιταλών τεχνιτών. Τα ψηφιδωτά του, με κυρίαρχο το χρυσό χρώμα, αναδεικνύουν τη μινιμαλιστική αισθητική του.

Basilicata, Μουσειο Ακρόπολης

Ένα ταξίδι μέχρι την Κάτω Ιταλία, τις ελληνικές αποικίες της «Μεγάλης Ελλάδας» από το τέλος της Εποχής του Χαλκού (11ος αι. π.Χ.) έως και τον 6ο αι. π.Χ. Μια μεγάλη έκθεση -που εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο 2024 στο Μουσείο της Ακρόπολης- προέκυψε από έρευνες χρόνων και στενή συνεργασία μεταξύ Ελλάδας και Ιταλίας. Στόχος της να μας μυήσει στον πολιτισμό μιας περιοχής στη νότια άκρη της Ιταλίας, στο κέντρο του κόλπου του Τάραντα, της Οινωτρίας γης, της σημερινής Basilicata, που αργότερα μετωνομάσθηκε σε «Μεγάλη Ελλάδα». Το μεγάλο αυτό project παρουσιάζει πάνω από 300 εκθέματα από διάφορα μουσεία της περιοχής (Εθνικό Μουσείο της Σιρίτιδας, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο του Μεταποντίου και των Εθνικών Μουσείων της Matera), τα περισσότερα από τα οποία φυλάσσονταν στις αποθήκες και έτσι, μέχρι τώρα, ήταν «αόρατα» στο κοινό.

Η Ελλάδα του Ηenri Moore στην Gagosian Gallery

Μια έκθεση αφιερωμένη στον Χένρι Μουρ, το έργο του, αλλά και τη σχέση του με την Ελλάδα παρουσιάστηκε το Φθινόπωρο του 2024 στην γκαλερί Gagosian. Το project υλοποιήθηκε σε συνεργασία με το Henry Moore Foundation και ήταν η πρώτη φορά που εκτίθενται έργα του καλλιτέχνη στην Ελλάδα έπειτα από 20 χρόνια. Είναι φανερή η επιρροή της αρχαίας ελληνικής τέχνης –και μάλιστα της προ-κλασικής περιόδου– στον Μουρ, η οποία προέκυψε έπειτα από την πρώτη του επίσκεψη στη χώρα μας, το 1951. Παρατηρώντας τα γλυπτά του βρίσκει κανείς πολλές ομοιότητες με τα κυκλαδικά ειδώλια. Στην έκθεση «Henri Moore and Greece», πέρα από γνωστά γλυπτά του Μουρ, εκτίθενται και κάποια χαρακτικά, προσχέδια και διάφορες πληροφορίες που στοιχειοθετούν τον διάλογό του με την αρχαία ελληνική τέχνη.

Συλλογικό γουργουρητό, Κτίριο Νόμπελ Χαλάνδρι

Μια έκθεση που κινήθηκε στα όρια της τέχνης και της επιστήμης με τον τίτλο «Το συλλογικό γουργουρητό». Ο όρος αυτός (αγγλικά «the collective purr») αναφέρεται στους αργούς κυματισμούς στον χωροχρόνο, που περιγράφονται ως θόρυβος βάθους της ύπαρξης. Στην έκθεση, υπό την επιμέλεια της Νάντιας Αργυροπούλου, οι καλλιτέχνες εμπνέονται από τη θεματική προσπαθώντας να την ερμηνεύσουν. Μουσική, κινηματογράφος, ζωγραφική, installations: όλες οι τέχνες στην υπηρεσία του συλλογικού γουργουρητού, ένα ανοιχτό ερώτημα περί αισθητικής κοινωνικότητας. Μια έκθεση με ένα πλούσιο δημόσιο πρόγραμμα που έθεσε πολύ σημαντικά ερωτήματα για το πώς η τέχνη μπορεί να προσεγγίζει τα όρια της επιστήμης, ειδικά στην εποχή μας, με τις συνέπειες των επιστημονικών επιλογών και δράσεων να επηρεάζουν τις ζωές μας. Από την άλλη, με αφορμή τα 100 χρόνια από το Μανιφέστο του σουρεαλισμού από τον Αντρέ Μπρετόν, η έκθεση αφιέρωσε ολόκληρη συζήτηση στο θέμα στο πλαίσιο του δημόσιου προγράμματός της.

«Η αναβίωση του οράματος της Άλεξ Μυλωνά», ΚΠΣΙΝ

Μια έκθεση- φόρος τιμής στη μεγάλη γλύπτρια Άλεξ Μυλωνά, σε επιμέλεια Συραγώς Τσιάρα. Η έκθεση –που ξεκίνησε τον Απρίλιο 2024 στο πλαίσιο του Wow Athens, σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη και συνεχίστηκε μέχρι τα τέλη φθινοπώρου– περιελάμβανε φωτογραφίες της Ελένης Μυλωνά, που καταγράφουν τη σχέση της Άλεξ με τα γλυπτά της. Η έκθεση συγκέντρωνε έργα που εξετάζουν τη σχέση της τέχνης με το δημόσιο χώρο και προσφέρει μια νέα διάσταση στην καλλιτεχνική δημιουργία μέσω της συμμετοχικότητας και της αλληλεπίδρασης με το κοινό.

Wanderlust all passports, Κτίριο Σλήμαν- Μελά

Ή αλλιώς όταν η τέχνη «μεταμορφώνει» και αναδεικνύει ένα ιστορικό κτίριο. 24 καλλιτέχνες κλήθηκαν να εμπνευστούν από ένα νεοκλασικό κτίριο που αναμένεται να αλλάξει χρήση το επόμενο διάστημα και να μετατραπεί σε ξενοδοχείο. Κάθε αίθουσα φιλοξένησε ένα ή περισσότερα έργα τέχνης. Μεγάλες installations που χειρίζονται την τεχνολογία στην πλειονότητά τους ώστε να επικοινωνηθεί καλύτερα ο στόχος του καλλιτέχνη. Βιντεο-προβολές που σχολιάζουν τη σημερινή πραγματικότητα μέσα σε ένα παλιό κτίριο που παίρνει άλλη ζωή και ζωντανεύει για λίγο, ώστε να έρθει το ίδιο σε διάλογο με τις σύγχρονες καλλιτεχνικές δημιουργίες. 

Wow Pow! Bam!: Kόμικ και ζωγραφική, Γκαλερί Ζουμπουλάκη

Κόμικ και ζωγραφική: ποια είναι η σχέση τους και ποια τα μεταξύ τους όρια; Σε ποιο βαθμό μπορούν τα κόμικς να ανοίξουν νέες δυνατότητες σε άλλα καλλιτεχνικά πεδία, διατηρώντας παράλληλα τη δυναμική τους και την αφηγηματική τους λειτουργία; Αυτό ήταν το βασικό ερώτημα πίσω από την έκθεση «Wow Pow! Bam! Κόμικ και ζωγραφική: Μια συνάντηση στα τέλη του 20ού αιώνα» που φιλοξενήθηκε τον Ιούνιο 2024 στην Γκαλερί Ζουμπουλάκη. Η ιδέα ήταν του του εικαστικού και δημιουργού κόμικ Σπύρου Βερύκιου, που μοιράστηκε την επιμέλεια της έκθεσης με τον ιστορικό τέχνης Θανάση Μουτσόπουλο.

Kυκλαδίτισσες, Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης

Μια έκθεση που ξεκίνησε λίγο πριν από την εκπνοή του έτους αλλά έχει ήδη κερδίσει τις εντυπώσεις. Η πρώτη παν-κυκλαδική έκθεση που παρουσιάζει αριστουργήματα, τα περισσότερα από τα οποία φεύγουν για πρώτη φορά από τον τόπο τους και εκτίθενται εκτός Κυκλάδων. Τρεις άντρες επιμελητές προσεγγίζουν με σεβασμό αλλά και με μεγάλη επιστημονική ακρίβεια και έρευνα τη ζωή και τους ρόλους των γυναικών στις Κυκλάδες. Αποκαλώντας τις με το όνομά τους, τις βάζουν να διηγηθούν τις ιστορίες τους και να συνδιαλέγονται στον χώρο με άλλες που έζησαν είτε την ίδια εποχή είτε μεταγενέστερα στην περιοχή. Από την προέλευση του κόσμου μέχρι την ιερότητα της γυναίκας, τα ταφικά έθιμα, την ερωτική πράξη αλλά και τον βιασμό: αυτά είναι μερικά από τα ζητήματα που καλύπτονται μέσα από τον διάλογο των Κυκλαδίτισσων γυναικών τόσο μεταξύ τους όσο και με τους επισκέπτες της έκθεσης.