Η Kovacs μιλάει στην Athens Voice λίγες μέρες πριν τη συναυλία της στην Αθήνα
- CITY GUIDE
- PODCAST
-
11°
Ο Αντώνης Σκαμπαβιρίας ζωγραφίζει «πέρα από το μπετόν»
Συνέντευξη του Αντώνη Σκαμπαβιρία για την έκθεση του «Πέρα από το μπετόν» στη Γκαλερί Σκουφά
Γεννήθηκε στην Αθήνα αλλά κατάγεται από τη Σίκινο. Είναι αυτός με τη κόκκινη βάρκα, όπως μου συστήθηκε. Ένας ταρατσάκιας, όπως τον αποκαλούν οι φίλοι του, που εξερευνά την Αθήνα και τη ζωγραφίζει από ψηλά, με σκοπό να εξιλεώσει αυτο που αποκαλούμε «αρχιτεκτονικά εγκλήματα» και να μας κάνει να αναρωτηθούμε τι υπάρχει τελικά «Πέρα από το μπετόν». Να φωτίσει τις ανθρώπινες ιστορίες και τις γοητευτικές αντιθέσεις της πόλης μας. Αυτός είναι ο Αντώνης Σκαμπαβιρίας, ο οποίος στη δεύτερη ατομική του έκθεση, στην Γκαλερί Σκουφά στο Κολωνάκι, παρουσιάζει 25 λάδια συνοδευμένα από αριθμό μελετών τους σε ακουαρέλα και μολύβι, όλα με θέμα τους το σκληρό αστικό τοπίο της Αθήνας, του Πειραιά και των πέριξ προαστίων. Μια έκθεση η οποία, όπως αναφέρει ο επιμελητής της Νίκος Παΐσιος, εξανθρωπίζει την σκυθρωπή όψη της μεγαλούπολης και φέρνει στην επιφάνεια την ιδιαίτερη ποιητική του Άστεως, με τον ίδιο τρόπο που το κάνει ο Μπωντλαίρ για το Παρίσι του δέκατου ένατου αιώνα.
Πού γεννηθήκατε και πού μεγαλώσατε; Ποια είναι η σύνδεσή σας με την Αθήνα;
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην περιοχή των Αμπελοκήπων αλλά περνούσα τα καλοκαίρια μου στη Σίκινο. Εκεί συνήθιζα να περνάω ατελείωτες ώρες στην παραλία και το παιχνίδι με την άμμο και την θάλασσα, δηλαδή οι μεταβολές της πυκνότητας της ύλης ανάλογα με την υγρασία της, ήταν ένα πολύ σημαντικό πρώτο μάθημα που έπαιξε πολύ μεγάλο ρόλο στον τρόπο με τον οποίο ζωγραφίζω. Επίσης από μικρός είχα την ευλογία να έρθω σε επαφή με αριστουργήματα της ευρωπαϊκής τέχνης, όπως την έκθεση “Από το Θεοτοκόπουλο εως το Σεζάν” την οποία ειδα 9 ετών με τη μητέρα μου. Θαύμαζα τόσο πολύ αυτά που έβλεπα για αυτό ποτέ δεν έλεγα θέλω να γίνω ζωγράφος, έλεγα σκιτσογράφος ή κομίστας. Δεν άφηνα τον εαυτό μου να ονειρευτεί την ζωγραφική, ήταν κάτι άπιαστο και εξωγήινο.
Σπουδάσατε ανακαίνιση και αποκατάσταση κτιρίων προτού ασχοληθείτε με την ζωγραφική. Συνέβαλε αυτό στο γεγονός ότι έχετε επικεντρωθεί στο αστικό τοπίο στα έργα σας;
Στις πρώτες μου σπουδές μελέτησα πολύ το γραμμικό σχέδιο και την προοπτική. Είχαμε ένα υπέροχο μάθημα, την παραστατική γεωμετρία όπου ανακάλυπτες τις τρεις διαστάσεις της πραγματικότητας και αυτό άλλαξε εντελώς την αντίληψη μου για τον περιβάλλοντα χώρο. Επίσης στην ανακαίνιση έμαθα να χρησιμοποιώ σχεδιαστικά εργαλεία αρχιτεκτονικής, τα οποία αναγκάστηκα να ανασύρω για να δώσω ερμηνείες στα κτίρια. Επικεντρώθηκα στο αστικό γιατί είχα ανάγκη να κατανοήσω τι με περιβάλλει. Επιλέγω να ζωγραφίσω κάτι γιατί με κάποιο τρόπο με ταράζει και με συγκινεί.
Η παρούσα έκθεση είναι η δεύτερη ατομική σας έκθεση. Πώς συνδέεται με τις προηγούμενες δουλειές σας;
Νομίζω πως ο μεγαλύτερος συνδετικός κρίκος των δύο εκθέσεων είναι ο ρυθμός στη ζωγραφική, που δίνεται μέσα από τη γεωμετρία και το επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Κάτι αντίστοιχο με τα μπαλκόνια της Αθήνας υπήρχε και στην προηγούμενη έκθεσή μου, που αφορούσε το τοπίο της Σικίνου, μέσω των έντονων λωρίδων φωτός και σκιάς που προκαλεί το φώς του ήλιου στις πεζούλες. Ακολούθησα επίσης την ίδια διαδικασία παρατήρησης και έτσι περπάτησα όλη τη Σίκινο, την ανακάλυψα από την αρχή, όπως έκανα και στην Αθήνα. Στη Σίκινο, αυτή η μοναστική ζωή, με βοήθησε στο να είμαι πιο παραγωγικός και συνεπής.
Πώς επιλέγετε τις συγκεκριμένες τοποθεσίες και σκηνές της Αθήνας που ζωγραφίζετε; Υπάρχουν συγκεκριμένες πτυχές της πόλης που τραβούν την καλλιτεχνική σας προσοχή;
Ζωγραφίζω εκ του φυσικού, κάτι που σημαίνει πως πρέπει να επισκέπτομαι ένα συγκεκριμένο μέρος για όσες ημέρες ή και μήνες χρειαστεί μέχρι να ολοκληρωθεί το έργο. Έτσι μοιραία επιλέγω πιο απομονωμένα σημεία με αποτέλεσμα να ζωγραφίζω από την κορυφή κάποιων λόφων. Ήθελα όμως να έχω πιο σφαιρική εικόνα της Αθήνας και στην πορεία ξεκίνησα να έχω περιέργεια για το πως φαίνεται η πόλη μας από ένα άλλο ύψωμα ή ψάχνω απαντήσεις σε ερωτήματα που δεν αναρωτιέται ένας Αθηναίος συχνά, όπως το που καταληγει ο Ιλισσός. Μου αρέσει ομολογουμένως και η απομόνωση, γιατί από ψηλά φαίνονται όλα πιο όμορφα και ασφαλή ενώ μέσα στην πόλη είσαι εκτεθειμένος. Το πιο ενδιαφέρον είναι ότι μετά τους λόφους μεταπήδησα στα μπαλκόνια με θέα και με κάποιο μαγικό τρόπο έβρισκα πάντα αυτόν που έχει ένα σπίτι ακριβώς στην τοποθεσία που ήθελα.
Οι πίνακές σας αποτυπώνουν εξαιρετικά την ομορφιά και την ουσία της Αθήνας. Μπορείτε να μοιραστείτε την καλλιτεχνική σας διαδικασία και τις τεχνικές για την επίτευξη τέτοιου ρεαλισμού στα έργα σας;
Το έργο περνάει από το πρώτο στάδιο της εφηβείας, δηλαδή του πληθωρισμού της ύλης και του ενθουσιασμού της ανακάλυψης. Είναι μια πυρετώδης διαδικασία που πετάς χρώματα και λήγει όταν εγκατασταθεί μια ατμόσφαιρα. Το δεύτερο στάδιο έρχεται με μια πιο κριτική διάθεση η οποία μπορεί να γίνει πολύ επικίνδυνη αν αφεθεί ελεύθερη να ανακαλύπτει σφάλματα σε όλες τις αφελείς αποφάσεις που έχουν μια γοητεία. Για αυτό πρέπει να είσαι πολύ επιλεκτικός και συγκεκριμένος. Όσο σπούδαζα πλάι στον Γιώργο Ρόρρη, εκείνος δεν έπιανε ποτέ το πινέλο μου για να διορθώσει κάποιο προβληματικό σημείο, αλλά μου έδειχνε δουλειές άλλων μεγάλων ζωγράφων για να καταλάβω τι πρέπει να κάνω, σαν η λύση να βρίσκεται στην ιστορία της τέχνης και εσύ να καλείσαι να επιλέξεις. Ρεαλιστικό δεν είναι ένα έργο, είναι απλά ένα συνονθύλευμα χειρονομιών που το εκλαμβάνει κάπως ο εγκέφαλός μας. Επίσης η πόλη δεν σου ποζάρει, είναι ζωντανή. Ανοιγοκλείνουν οι τέντες, ανακαινίζονται κτίρια, οπότε αυτό σε αναγκάζει να ξανα επισκέπτεσαι ζωγραφικά κάποιες περιοχές και το έργο να οδηγείται σε μιά ακρίβεια και μια σχεδιαστική οξύτητα. Ο πίνακας άλλωστε αποφασίζει πότε θα σταματήσει να μεταβάλλεται, όχι εσύ.
Λέτε ότι η δημιουργική διαδικασία λειτουργεί για εσάς με εικόνες εμπνευσμένες από παρατήρηση. Τι ρόλο παίζει σε όλο αυτό η φαντασία;
Η φαντασία εκφράζεται μέσω της ποικιλίας των εκφραστικών μέσων. Η ζωγραφική παύει να έχει νόημα όταν οι πράξεις και οι κινήσεις που κάνει ο ζωγράφος γίνονται προβλέψιμες. Σε αυτό το στάδιο ο καθένας οφείλει να εμπιστευτεί το νευρικό του σύστημα και λιγότερο μια εγκεφαλική διαδικασία για να δώσει μια ερμηνεία, που προέρχεται από μια διαλογιστική διαδικασία ξεχωριστή για τον καθένα. Ο ζωγράφος οφείλει να εμπιστευτεί τη φαντασία του κυρίως στις περιοχές που βρίσκονται στη σκιά και δεν έχει νόημα να ζωγραφιστούν με λεπτομέρεια, γιατί η ανθρώπινη οραση δεν τις αντιλαμβάνεται με την ευκρίνεια μιας κάμερας. Ακολουθούμε μια διαδικασία που μοιάζει κάπως με όταν παρατηρούμε τα σύννεφα και μας θυμίζουν μορφές, αλλά το αντίστροφο, εμείς τα δημιουργούμε. Είναι σαν «οδηγίες αποκρυπτογράφησης» για τον εγκέφαλο οι γραμμές στη ζωγραφικής. Αλλού είναι πιο συγκεκριμένες, αλλού χρειάζεται φαντασία.
Ποιες προκλήσεις αντιμετωπίζετε όταν μεταφέρετε τις πολύπλοκες λεπτομέρειες της αθηναϊκής αρχιτεκτονικής και των τοπίων στον καμβά;
Οι προκλήσεις αφορούν πιο πολύ την διαδικασία της παρατήρησης. Όταν κάθεσαι σε ένα σημείο όλη την ημέρα αλλάζει ο ήλιος, οπότε πρέπει να πηγαίνεις καθημερινά τις ίδιες ώρες, να κουβαλάς τα πάντα μαζί σου και να επιβάλεις στον εαυτό σου μια στρατιωτική πειθαρχία, ενω παράλληλα είσαι εκτεθειμένος στις μεταβολές των καιρικών συνθηκών. Επειδή άρχισα να παίζω με την προοπτική, για να είναι πανοραμικά τα έργα, στο λόφο Σελεπίτσαρι για παράδειγμα, έστησα τον πίνακα στα δύο μέτρα και ζωγράφιζα με ένα μακρύ ξύλο. Μόνο έτσι θα μπορούσε να μπει το έργο με ακρίβεια στον καμβά, αλλά δυσκολίες σαν αυτές είναι απόλυτα θεμιτές. Αν βρεις λύσεις πας με χαρά να δουλέψεις γιατί αφήνεις τον εαυτό σου να σε εκπλήξει.
Υπάρχουν αυτό που λένε πολλοί «αρχιτεκτονικά εγκλήματα» στην Αθήνα;
Όσον αφορά την αρχιτεκτονική, υπάρχουν εγκλήματα που έγιναν από ανάγκη. Με ενδιαφέρουν οι γειτονιές ανθρώπων που αγωνίζονται. Αυτό που μένει χτισμένο είναι η μαρτυρία των αναγκών τους. Εκεί έρχεται η ζωγραφική να κάνει αυτό που λέμε «εγκλήματα», κτήμα της και να τα εξιλεώσει. Τα Πατήσια έχουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον από το Παρίσι ζωγραφικά κατά τη γνώμη μου. Ένα ενδιαφέρον από τύχη, γιατί έχει ξεμείνει σε ένα τοπίο η ανάγκη του καθενός να βάλει έναν ηλιακό που έχει σκουριάσει με τα χρόνια. Δεν χρειάζεται να είμαστε δούλοι της πραγματικότητας όμως. Έχω ψηλώσει κτίρια, έχω κόψει παράθυρα και ηλιακούς, γιατί έτσι απλά τα είδα εκείνη τη δεδομένη στιγμή. Η ζωγραφική έχει την ιδιότητα να αποκρυσταλλώνει στοιχεία του περιβάλλοντος και να τα εμφανίζει σε μια συνολική θεώρηση των πραγμάτων.
Η Αθήνα είναι μια αστική ζούγκλα με πολύ τσιμέντο και πολλή άναρχη δόμηση. Που θεωρείτε ότι βασίζεται η μυστηριώδης γοητεία του χαώδους αυτού τοπίου;
Νομίζω πως βασίζεται στις αντιθέσεις που παρουσιάζει αυτή η πόλη, μεταξύ του δομημένου ιστού και της φύσης ή δύο διαφορετικών αρχιτεκτονικών ρυθμών. Εγώ επιδιώκω να τα βάλω στο ίδιο κάδρο ώστε να αναπτύξουν μια μορφή συνομιλίας. Το αστικό τοπίο για μένα δεν ήταν ποτέ ο προορισμός αλλά το μέσο. Η πόλη είναι το όχημα και ο προορισμός είναι η ζωγραφική, όχι το αντίθετο.
Η Αθήνα έχει τόσο αρχαία όσο και σύγχρονα στοιχεία. Θεωρείτε πρόκληση να εξισορροπήσετε αυτές τις αντιθέσεις στους πίνακές σας; Πώς αποφασίζετε ποια στοιχεία θα τονίσετε;
Τα αρχαία στοιχεία της πόλης είναι το δυσκολότερο κομμάτι να αποδοθεί ζωγραφικά, γιατί έχουν υποστεί μια τεράστια φθορά. Η κολώνα του παρθενώνα έχει φθαρεί τόσο πολύ που για να αποδώσεις όλη αυτή την πορεία των χρόνων πάνω στην ύλη στον καμβά σου χρειάζεται να ακολουθήσεις αντίστοιχες χειρονομίες. Επίσης τα μνημεία λόγω του ότι είναι πολυφωτογραφημένα, τα έχουμε στο μυαλό μας με μια ακρίβεια, δεν μπορώ εγώ να προσθέσω μια παραπάνω κολώνα στην Ακρόπολη σαν να βάζω ένα παραθυράκι σε μια πολυκατοικία. Αν και ορόσημο της Αθήνας, απέφευγα να την ζωγραφίσω αλλά επειδή είναι σημείο προσανατολισμού για όλους μας, τόσο κυριολεκτικά όσο και μεταφορικά ή πολιτιστικά, δεν μπορούσε να μην υπάρχει στην έκθεση. Η πρόκληση συνεπώς δεν αφορά τόσο την εξισορρόπηση των αντιθέσεων αλλά το τόνισμα τους.
Εμπνέεστε ελάχιστα από την ιστορία και καθόλου από τη γραφικότητα της πόλης, η Αθήνα όμως έχει πλούσια ιστορία και ποικίλο πολιτισμό. Πώς ενσωματώνετε τα ιστορικά και πολιτιστικά στοιχεία της πόλης στους πίνακές σας;
Αρχικά δεν θεωρώ πως γραφικά είναι μόνο τα νεοκλασικά ας πούμε, καθώς σε λίγα χρόνια οι νέοι μπορεί να αντικρίζουν με τον ίδιο τρόπο τις πολυκατοικίες του ΄60. Και τα δύο έχουν μια ιστορία και ίσως πρέπει να σεβόμαστε λίγο παραπάνω τον τρόπο με τον οποίο λειτουργεί μια πόλη. Δεν αφορά την ιστορία της πόλης μας το γεγονός ότι στην οδό Βύσσης έχει πομολλάδικα και στην Λέκκα κοσμήματα; Έτσι και αλλιώς την γοητεία των πόλεων την αναγνωρίζουμε μέσα από την ζωγραφική. Η Αθήνα όπως και το Παρίσι πρώτα ζωγραφίστηκαν και μετά θεωρήθηκαν όμορφες ή «γραφικές» πόλεις.
Μπορείτε να μοιραστείτε κάποια αξέχαστη εμπειρία ή ιστορία που σχετίζεται με το καλλιτεχνικό σας ταξίδι πίσω από αυτή την έκθεση; Υπάρχει κάποιος συγκεκριμένος πίνακας που έχει ιδιαίτερη σημασία για εσάς ή κάποια ξεχωριστή ανάμνηση από τη δημιουργική διαδικασία;
Όλοι οι πίνακες έχουν ιδιαίτερη σημασία για μένα γιατί αποτελούν μαρτυρία του χρόνου που πέρασα εκεί. Όπως έχει πει και ο Ροντέν: «Ο φωτογράφος ψεύδεται γιατί ο άνθρωπος δεν μπορεί να αντιληφθεί την έννοια της στιγμής, ενώ ο ζωγράφος αποτυπώνει μια φέτα ζωής», κάπως έτσι θα ήθελα να το σκέφτομαι. Ένας πίνακας είναι για μένα μια φέτα ζωής, έντονες αναμνήσεις με μια ματιά. Όταν ξεκίνησα αυτή την σειρά έργων που παρουσιάζω, πριν από περίπου 4 χρόνια, έχασα τη μητέρα μου. Αν δεν είχε γίνει αυτό ίσως να μην είχα κάνει αυτή την έκθεση τώρα, και να ζωγράφιζα την χαρά της ζωής και ήλιους να δύουν στην θάλασσα. Ένιωσα την ανάγκη να ασχοληθώ με κάτι πολύ δύσκολο που να απαιτεί την απόλυτη συγκέντρωση μου. Τα έργα που μένουν αποτελούν ένα προσωπικό ημερολόγιο που αν ξέρεις να το διαβάζεις καταλαβαίνεις πως οι μεταβολές στο φως και τα χρώματα προδίδουν τον ψυχισμό σου. Επίσης γνώρισα πολύ κόσμο αυτά τα χρόνια και μπήκα μέσα σε διάφορες οικογένειες. Ζωγράφιζα στην ταράτσα τους και με καλούσαν ακόμα και για φαγητό το μεσημέρι. Μια ξεχωριστή ανάμνηση όμως, ήταν μια κριτική από ένα παιδάκι που κρατούσε το χέρι της μαμάς του, μια μέρα που ζωγράφιζα στα αναφιώτικα. «Είναι σαν πραγματικό… αλλά δεν είναι κιόλας» είπε, και μου άρεσε πολύ!
Τι μισείτε και τι αγαπάτε στην Αθήνα;
Αγαπώ το ότι είναι μια ανήσυχη πόλη που μπορείς να κάνεις τα πάντα, με πολλά πολιτιστικά δρώμενα, τροφή για σκέψη και ανθρώπους με μεράκι. Με ενοχλεί η κοινωνική αδιαφορία. Στην Σίκινο αν ανεβάσεις κάποιον με το αμάξι σου στη χώρα θα βγεις μια τσάντα σύκα στο πόμολο της πόρτας σου το άλλο πρωί, είναι ασύγκριτο αυτό.
Τι υπάρχει τελικά «πέρα από το μπετόν»;
Αυτή η πόλη που διαβάζεις στο Συμπόσιο ότι διέσχιζε ο Σωκράτης… Ο καθένας θα βγάλει το δικό του συμπέρασμα αλλά νομίζω πως είναι οι ανθρώπινες ιστορίες. Όλο γκρεμίζεται κάτι και χτίζεται κάτι καινούριο, γιατί η ανθρωπότητα είναι εφήμερη και ας χρησιμοποιούμε τη λέξη «μπετόν» για κάτι σταθερό, ενώ είναι στην πραγματικότητα κάτι το φθαρτό.
Τέλος, ποια είναι μια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουν αλλά δεν σας έχει κάνει ποτέ κανείς;
«Έχω μια πολύ ωραία ταράτσα στη Νέα Υόρκη. Θα ήθελες να έρθεις να ζωγραφίσεις τη θέα;»
Δείτε περισσότερες πληροφορίες για την έκθεση «Πέρα από το μπετόν» του Αντώνη Σκαμπαβίρια στην Γκαλερί Σκουφά στο City Guide της Athens Voice
Δειτε περισσοτερα
Οι ταινίες, οι αριθμοί, οι αλλαγές, οι διαμάχες
Ένα φαινόμενο που η παρουσία του μεταξύ ψηφιακού κόσμου και αληθινών γειτονιών καταργεί τα όρια μεταξύ κατασκευασμένου και υπαρκτού
Η έναρξη της εμπορικής λειτουργίας θα ανοίξει νέους ορίζοντες για τη μεταλλευτική βιομηχανία της χώρας
Πείνα και εκπόρνευση; Μητέρα - προαγωγός; Άγνωστοι σύζυγοι και εραστές; Ναρκωτικά και παιχνίδια εξουσίας;