Ένα ταξίδι στο μεταίχμιο Αφρικής και Ευρώπης
- CITY GUIDE
- PODCAST
-
15°
ΝοΗΜΑΤΑ: Είδαμε τη νέα έκθεση στο Μουσείο Ακρόπολης
«ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα» στο Μουσείο Ακρόπολης: η νέα περιοδική έκθεση σε επιμέλεια του καθηγητή Νίκου Σταμπολίδη
Ο Κρόνος που καταβροχθίζει τον γιο του –και ως Χρόνος όλους εμάς, τους ανθρώπους–, έργο επιβλητικό του περίφημου Φλαμανδού ζωγράφου Ρούμπενς, πλάι σ’ ένα λεπτεπίλεπτο πορσελάνινο μικρογλυπτό του εργαστηρίου Meissen με την ισχνή φιγούρα του γερο-Χρόνου. Η κεφαλή ενός ανέμου, ίσως του Βορέα, χυτεμένη σε χαλκό, με μαλλιά ανάκατα και στόμα μισάνοιχτο, δίπλα σε μια ταπισερί του 1965 από μακέτα του Γιάννη Τσαρούχη που δίνει στον λίβα τη μορφή ενός νέου με φτερά. Ένας μικρός Έρωτας, κλαμένος που η Αφροδίτη τον τιμώρησε στερώντας του το τόξο και τη φαρέτρα του αλλά και η θέα Τύχη σε δυο ολοζώντανες Πομπηιανές τοιχογραφίες του 1ου αιώνα μ.Χ. Ένα αγαλματίδιο από την Αίγυπτο που προσωποποιεί μοναδικά στον χαλκό το ασφυκτικό αίσθημα του φθόνου μέσα σε μόλις 13,5 εκατοστά αλλά και ο Πόνος όπως τον σμίλεψε στον μπρούντζο ο Νικόλαος Γύζης το 1898. Η Δίκη καθώς ετοιμάζεται να χτυπήσει με σφυρί την Αδικία στην παράσταση ενός αττικού αμφορέα του 520 π.Χ. και η αναγεννησιακή Δικαιοσύνη του Βαζάρι αποδοσμένη στο ζωγραφικό τελάρο ως μια χυμώδης νεαρή γυναίκα μέσα σε λαμπερά ενδύματα.
Ένα μοναδικό ταξίδι από την αρχαιότητα ως το Βυζάντιο, την Αναγέννηση και τη νεότερη εποχή θα ξετυλίγεται στο Μουσείο Ακρόπολης για τους επόμενους τέσσερις μήνες μέσα από το αφιέρωμα «ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα». Με όχημα τις προσωποποιήσεις και τις αλληγορίες στην τέχνη, στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του ισογείου τα νοήματα γίνονται νήματα που φέρνουν σε διάλογο πολύτιμα αντικείμενα και εικαστικές δημιουργίες με τις πιο ετερόκλητες υπογραφές, έργα από ζωγράφους, αγγειογράφους και γλύπτες της αρχαιότητας πλάι στον χρωστήρα του Τιέπολο, του Μπροντσίνο, του Μόραλη.
Η έκθεση, η πρώτη που υπογράφει ως διευθυντής του μουσείου ο καθηγητής Νίκος Σταμπολίδης, υλοποιήθηκε κατά την τελευταία διετία. Δίνει, όμως, σχήμα σε μια επιθυμία που τον συντροφεύει εδώ και περίπου μισόν αιώνα, από τότε που πρωτάκουσε τους δασκάλους του Γιώργο Δεσπίνη και Μανόλη Ανδρόνικο να μιλούν για τους συμβολισμούς στην τέχνη.
«Αλληγορίες, προσωποποιήσεις, μεταφορές, υπερβολές, αινίγματα, ειρωνείες, υπόνοιες κ.ά. είναι όροι που συναντά κανείς σε κείμενα φιλοσοφικά ή ποιητικά, ρητορικά και άλλα, καθώς και στην περιγραφή καλλιτεχνημάτων και έργων τέχνης ήδη από την αρχαιότητα», σημειώνει ο ίδιος, υπογραμμίζοντας πως η μορφοποίηση ιδεών και εννοιών, ως υπάρξεων με ανθρώπινα ή και μεικτά χαρακτηριστικά ξεκίνησε σχετικά πρώιμα από την ποίηση, από τον Όμηρο και τον Ησίοδο, ενώ ακολούθησαν οι εικαστικές τέχνες, η αγγειογραφία, η μεγάλη ζωγραφική, η γλυπτική τουλάχιστον από τον 6ο αιώνα π.Χ. και μετά.
«Χαρακτηριστικά ανθρωποκεντρικός ο ελληνικός πολιτισμός δεν αποδίδει μόνον τους θεούς του κατ’ εικόνα και ομοίωση των ανθρώπων αλλά προσωποποιεί και την ίδια τη φύση, τον χρόνο, τις ιδέες και τους θεσμούς, τον ψυχισμό του, τα συναισθήματα και τις τέχνες». Με αυτές τις έννοιες ως οδηγό ξετυλίγεται ο μίτος της αφήγησης μέσα από 165 έργα από 40 και πλέον φορείς, εγχώριες εφορείες αρχαιοτήτων αλλά και ονομαστά μουσεία από την Αυστρία, το Βατικανό, την Ιταλία, την Ισπανία και τη Βρετανία.
Περισσότερα από τα μισά βγαίνουν για πρώτη φορά από τα ιδρύματα που τα δανείζουν, τονίζει ο επιμελητής, ενώ οκτώ έφθασαν στην Αθήνα από το Βρετανικό Μουσείο. Ανάμεσά τους και η εντυπωσιακή αττική ερυθρόμορφη υδρία του Ζωγράφου του Μειδία, με πλούσια και κομψή γραπτή διακόσμηση που αναπαριστά 27 μορφές, θεούς και ήρωες, μέσα σε ένα τοπίο με βράχια, δέντρα και άνθη. Έργα «αντιπροσωπευτικά και ουσιαστικά», τα δάνεια από το Λονδίνο κρίθηκαν από τον Νίκο Σταμπολίδη ως απαραίτητα. Άλλωστε, θεωρεί στείρα την άποψη να αποκλειστεί σε αυτό το επίπεδο η συνεργασία με το Βρετανικό Μουσείο, διευκρινίζοντας ωστόσο πως «Άλλο πράγμα ο δανεισμός για εκθέσεις και άλλο τα Μάρμαρα του Παρθενώνα».
Ανακαλύπτοντας τα «ΝοΗΜΑΤΑ» στο Μουσείο Ακρόπολης
Σε μια σκηνογραφία που ορίζει το βαθύ μωβ, ελεύθερα αναρτημένα σε τοίχους και βάθρα ή εγκιβωτισμένα σε προθήκες, αγγεία, ανάγλυφα, αγάλματα, χειρόγραφα και βιβλία, νομίσματα, κεραμικά και πήλινα όστρακα, τοιχογραφίες και πίνακες ζωγραφικής αποκαλύπτουν τους πρωταγωνιστές και τις ιστορίες τους σε διαδρομές ρευστές και ενότητες πορώδεις.
Ακολουθώντας τις ανακαλύπτουμε στα πρώτα μας βήματα τα πρόσωπα του Χρόνου. Τις τέσσερις εποχές ως γυναικείες φιγούρες στο τμήμα ενός ασπρόμαυρου ψηφιδωτού από την Όστια, αλλά και στον περίφημο πίνακα του Γιάννη Τσαρούχη από το 1968-69 όπου εμφανίζονται ως νέοι άνδρες και γυναίκες πίσω από ένα ξύλινο τραπέζι γεμάτο με καρπούς της γης. Ή και ακόμα τις Ώρες σ’ ένα σπηλαιόμορφο ανάγλυφο από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο –από τις αρχαιότερες παραστάσεις με σχετικό θέμα.
Ουράνια σώματα και φυσικά στοιχεία, ανέμους, θάλασσες και ποτάμια, ηπείρους και χώρες θ’ απαντούσαμε στην αφιερωμένη στη Φύση ενότητα. Εδώ που ο ακτινοφόρος Ήλιος αποκτά την όψη ενός νεαρού άνδρα με βοστρύχους και η Αφροδίτη ως Αποσπερίτης καλπάζει σ’ ένα φυλαχτό. Εδώ που ο Αχελώος, ο προπάτωρ ποταμός και πατέρας των Ναϊάδων, αναδύεται κερασφόρος, με αυτιά ταύρου και εκφραστικό ανθρώπινο πρόσωπο από ένα ετρουσκικό χάλκινο τόντο και η Αφρική, σε μια νωπογραφία από την Οικία του Μελέαγρου στην Πομπηία, προβάλλει ως νεαρή γυναίκα, ντυμένη με κροκόπεπλο και κράνος από δέρμα ελέφαντα, πλάι στην βασίλισσα της Καρχηδόνας, Διδώ.
Ο επίλογος, πάντως, γράφεται με μια Χίμαιρα, ένα μοναδικό χάλκινο γλυπτό του 400 π.Χ. που μετακινείται για πρώτη φορά από το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Φλωρεντίας. «Το τέρας με το υβριδικό σώμα από ετερόκλητα ζώα φαίνεται ότι εκλαμβανόταν στην αρχαιότητα ως αλληγορία του κακού και της καταστροφής», επισημαίνει ο καθηγητής Σταμπολίδης. «Στην Πολιτεία του Πλάτωνα, φαίνεται να παίρνει πολιτική χροιά, καθώς συνδέεται με την τυραννία –ως εκφυλισμένο παράδειγμα διακυβέρνησης–, όπως άλλωστε και στην Αινειάδα του Βιργιλίου, όπου γίνεται αλληγορία της αναρχίας και του χάους που προκύπτουν από εμφύλιους πολέμους. Σήμερα, βέβαια, η αλληγορική σημασία της Χίμαιρας σημαίνει το φανταστικό, το ονειρικό και το ουτοπικό, το αδύνατο και το απραγματοποίητο. Ως έκφραση αυτοειρωνίας και η ίδια η έκθεση θα μπορούσε να εκληφθεί σαν μια χίμαιρα», καταλήγει.
INFO:
«ΝοΗΜΑΤΑ. Προσωποποιήσεις και Αλληγορίες από την αρχαιότητα έως σήμερα»
Μουσείο Ακρόπολης, Διονυσίου Αρεοπαγίτου 15, 210 9000900
Διάρκεια έκθεσης: 4 Δεκεμβρίου 2023-14 Απριλίου 2024
Δειτε περισσοτερα
Πώς συγκεντρώνουν την πραμάτεια τους, ποιες δυσκολίες αντιμετωπίζουν και ποιο είναι το όραμά τους για κεντρική ενιαία αγορά
Φωνές από το περιθώριο και τροφή για σκέψη για την αποδοχή και τα σύγχρονα κοινωνικά στερεότυπα
Πώς συναντιούνται τόσοι κόσμοι;
Τα ψηφιακά εργαλεία που υπόσχονται ένα πράσινο μέλλον
Οι επιχειρήσεις που αναγνωρίζουν τη σημασία της βιωσιμότητας μπορούν να επιτύχουν σε όλα τα επίπεδα—οικονομικά, κοινωνικά και περιβαλλοντικά