Οι 10 μεγαλύτερες ληστείες έργων τέχνης όλων των εποχών

Η πρώτη κλοπή έργου τέχνης καταγράφεται στο μακρινό 1473, όταν Πολωνοί πειρατές λεηλάτησαν ένα πλοίο με κατεύθυνση τη Φλωρεντία για να ληστέψουν το τρίπτυχο του ζωγράφου Hans Memling «The Last Judgement». Έκτοτε, οι ληστείες έργων τέχνης είναι αμέτρητες. Μάλιστα, όσο πιο σπάνιο και διάσημο είναι το έργο, τόσο περισσότερο εγείρει το ενδιαφέρον και την περιέργειά μας η κλοπή του. Ωστόσο, κάποιες ληστείες θυμίζουν κινηματογραφικές παραγωγές και έχουν, δικαίως, γραφτεί στην ιστορία, με τα κλοπιμαία άλλες φορές να επιστρέφονται στη θέση τους και άλλες να παραμένουν για πάντα χαμένα.

Λεονάρντο ντα Βίντσι, Mona Lisa
Η κινηματογραφική ληστεία του Λούβρου (1911)

H Μόνα Λίσα του Λεορνάντο Ντα Βίντσι © ΕPA/YOAN-VALAT

Το μεσημέρι της 22ας Αυγούστου 1911 οι Γάλλοι πάγωσαν όταν πληροφορήθηκαν ότι το αινιγματικό χαμόγελο της Μόνα Λίσα είχε κλαπεί από το Λούβρο. Οι πόρτες του Μουσείου σφραγίστηκαν, τα σύνορα της Γαλλίας έκλεισαν και την υπόθεση ανέλαβε η αστυνομία. Ωστόσο, πέρασαν δύο χρόνια μέχρι να βρουν τον διάσημο πίνακα του Λεονάρντο ντα Βίντσι και να τον επιστρέψουν στη θέση τους. 

Ο ληστής ήταν ένας Ιταλός ξυλουργός που δούλευε στο Λούβρο, ο Βιτσέντζο Περούτζια. Κατά τη διάρκεια της μέρας κρύφτηκε σε μία ντουλάπα του μουσείου και τη νύχτα που έλειπαν όλοι βγήκε από την κρυψώνα του, έβγαλε τον πίνακα από την κορνίζα, έκρυψε τον καμβά στο παλτό του και εξαφανίστηκε. Στη συνέχεια, πήρε το πρώτο τρένο από το Παρίσι και έφτασε στην Ιταλία. Ωστόσο, δεν κατάφερε ποτέ να πουλήσει την περιβόητη Τζοκόντα λόγω της διεθνούς αναγνωρισιμότητάς της. 

Ο Περούτζια επέστρεψε στο Παρίσι και έκρυψε τον πίνακα για δύο περίπου χρόνια. Το 1913, έστειλε ένα γράμμα στον Ιταλό γκαλερίστα Αλφρέντο Τζέρι με το ψευδώνυμο Λεονάρντο Βιτσέντσο, γράφοντας του πως έχει την Μόνα Λίσα και σκοπεύει να τη χαρίσει στην Ιταλία έναντι γενναίας αμοιβής. Ο Τζέρι, όμως, παγίδευσε τον Περούτζια ο οποίος συνελήφθη και εξέτισε επτάμηνη φυλάκιση.

Έντβαρτ Μουνκ, The scream
Η «κραυγή» έπεσε θύμα ληστείας όχι μία, αλλά δύο φορές (1994, 2004)

«Χιλιάδες ευχαριστίες για την άθλια ασφάλεια!»  έγραψαν οι ληστές που εισέβαλαν στο Εθνικό Μουσείο του Όσλο και έκλεψαν το αριστούργημα του Έντβαρτ Μουνκ «The scream» (1910). Η ληστεία πραγματοποιήθηκε με φόντο τους Χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1994, που έγιναν στην πόλη Lillehammer της Νορβηγίας. 

Κάποιοι ακτιβιστές υπέρ της άμβλωσης, ισχυρίστηκαν ότι έχουν τον πίνακα στα χέρια τους και προθυμοποιήθηκαν να τον αντάλλαξαν με την απόσυρση μιας διαφήμισης που παιζόταν στη νορβηγική τηλεόραση σχετική με τις αμβλώσεις. Φυσικά έλεγαν ψέματα. Η αναζήτηση του πίνακα διήρκησε σχεδόν δύο χρόνια, μέχρι που τελικά βρέθηκε σε ένα ξενοδοχείο βόρεια του Όσλο. Το 1996, τέσσερις άντρες καταδικάστηκαν για την κλοπή του.

Η περιπέτεια του συγκεκριμένου πίνακα, όμως, δεν τελειώνει εδώ. Το 2004 έπεσε για ακόμα μία φορά θύμα κλοπής και μάλιστα σε μία από τις πιο τολμηρές ληστείες όλων των εποχών. Στο γεμάτο με τουρίστες Mουσείο Munch του Όσλο, οι ληστές ακινητοποίησαν με όπλο τον φύλακα, πήραν ανενόχλητοι τους πίνακες «The Scream» και τη «Madonna» (1894) του Νορβηγού εξπρεσιονιστή και το έσκασαν με ένα μαύρο βανάκι. Ευτυχώς, οι πίνακες βρέθηκαν και επέστρεψαν στη θέση τους το 2006 ενώ πραγματοποιήθηκαν έξι συλλήψεις.

Ανρί Ματίς, Pastorale
Ο ληστής που τον παρομοιάζουν με τον Λουπέν και τον αποκαλούν Spiderman (2010)

Η «Ποιμενική» του Ανρί Ματίς © EPA

Η κλοπή πέντε μεγάλων έργων μοντέρνας τέχνης από το Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης του Παρισιού το 2010 ήταν τόσο εντυπωσιακή που, μοιραία, έγιναν συγκρίσεις με τον μυθιστορηματικό ευφυή και «αριστοκράτη» λωποδύτη Αρσέν Λουπέν. Ο Βιεράν Τόμιτς, είχε βρει έναν πρωτότυπο τρόπο να εισβάλει στο μουσείο: ψέκαζε με οξύ κάποιο παράθυρο κι από εκέι εισέβαλε ανενόχλητος και επανειλημμένα. Ένα βράδυ στις 3 μετά τα μεσάνυχτα έκλεψε τον πίνακα του Ανρί Ματίς «Pastorale» (1905). Επειδή οι συναγερμοί δεν λειτούργησαν, αφαίρεσε και έργα των Μοντιλιάνι, Λεζέ, Πικάσο και Μπρακ.

Ο Τόμιτς πιστεύεται ότι εργαζόταν με προμήθεια για έναν έμπορο με το όνομα Jean-Michel Corvez, ο οποίος ήθελε τα έργα για να τα πουλήσει. Ο Τόμιτς είχε καταδικαστεί και παλιότερα για 14 κλοπές κοσμημάτων και έργων τέχνης, πολλές φορές έχοντας σκαρφαλώσει σε τείχους για να διαρρήξει διαμερίσματα - μία ικανότητα που τον έκανε γνωστό ως «Spiderman». Μόλις οι αρχές κατάφεραν να τον συλλάβουν, καταδικάστηκε σε οκτώ χρόνια φυλακή. 

Καραβάτζιο, Nativity with St. Francis and St. Lawrence
Ο πίνακας που απήχθη από την Κόζα Νόστρα για λύτρα (2017)

Mια σκοτεινή και θυελλώδη νύχτα του 1969, μπήκαν ληστές στον ναό του Σαν Λορέντζο στο Παλέρμο της Ιταλίας και έκλεψαν τη Γέννηση του Καραβάτζιο - ένα έργο που απεικονίζει τον Άγιο Φραγκίσκο και τον Άγιο Λαυρέντιο και χρονολογείται στο 1600 ή το 1609. Όσο περνούσαν τα χρόνια, οι θεωρίες για την εξαφάνισή του οργίαζαν: κάποιοι ήθελαν να εμπλέκεται στην κλοπή του έργου η μαφία, άλλοι υποστήριζαν ότι κάηκε ενώ κάποιοι άλλοι ισχυρίζονταν ότι τον έφαγαν τα ποντίκια και οι χοίροι. Οι ειδικοί, πάντως, νόμιζαν ότι ο πίνακας του Καραβάτζιο είχε χαθεί για πάντα μέχρι το 2017 που αποκαλύφθηκε η αλήθεια: η σικελική μαφία «απήγαγε» τον πίνακα κι έπειτα εκβίασσε την Καθολική Εκκλησία ζητώντας λύτρα για να τον επιστρέψει. Σε μία επιστολή που έστειλε ο αρχηγός της Κόζα Νόστρα σε εκπρόσωπο της Εκκλησίας, είχε συμπεριλάβει και ένα μικρό κομμάτι από τον καμβά προκειμένου να καταστεί σαφές ότι το έργο του Καραβάτζιο ήταν στα χέρια του. Ωστόσο, ο πίνακας δεν βρέθηκε ποτέ και η αναζήτηση για το έργο συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.  

Κλοντ Μονέ, impression, soleil levant
Τα έργα που κλάπηκαν εκείνη την ημέρα κόστιζαν 20 εκατ. αλλά το «impression, soleil levant» ήταν ανεκτίμητης αξίας (1985)

Το έργο τέχνης που έδωσε το όνομά του στο ιμπρεσιονιστικό καλλιτεχνικό κίνημα, κλάπηκε από το Musée Marmottan του Παρισιού το 1985 σε μία από τις πιο τολμηρές ληστείες που έγιναν ποτέ. Οι κλέφτες μπήκαν στο μουσείο με το φως της μέρας, έχοντας αγοράσει εισιτήρια όπως όλοι οι άλλοι επισκέπτες, και πήραν τον πίνακα «impression, soleil levant» του Κλοντ Μονέ (1872) μαζί με έργα των Μοριζό και Ρενουάρ. Εννέα φρουροί και σαράντα επισκέπτες κρατήθηκαν όμηροι με την απειλή όπλου όσο οι κλέφτες ξεκρέμαγαν τους διάσημους πίνακες. Παρόλο που οι ειδικοί εκτίμησαν ότι τα εννέα έργα που κλάπηκαν εκείνη την ημέρα κόστιζαν 20 εκατομμύρια δολάρια, δήλωσαν ότι το  «impression, soleil levant» ήταν ανεκτίμητης αξίας. Το 1990, βρέθηκαν και τα εννέα έργα σε μια βίλα στην Κορσική και συνελήφθησαν επτά άτομα.

Βίνσεντ βαν Γκογκ
Η τελευταία φορά που έκλεψαν πίνακα του Βαν Γκογκ ήταν στην καραντίνα του κορωνοϊού (2002, 2020)

Τον Μάρτιο του 2020, καθώς ξεκινούσαν παντού τα lockdown λόγω της πανδημίας του κορωνοϊού, τα περισσότερα μεγάλα μουσεία στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική έκλεισαν τις πόρτες τους στους επισκέπτες. Μέσα στην απόκοσμη ησυχία, έγινε μια ληστεία στο μουσείο Singer Laren της Ολλανδία. Οι ληστές εισέβαλαν στο μουσείο χρησιμοποιώντας βαριοπούλα, πέρασαν διάφορα επίπεδα ασφαλείας και έφυγαν με τον πίνακα «The Parsonage Garden at Nuenen in Spring» (1884) του Βαν Γκογκ. Ο πίνακας δεν έχει βρεθεί ακόμα. 

Ωστόσο, τα έργa του Bαν Γκογκ έχουν πρωταγωνιστήσει κι άλλες φορές σε διάσημες ληστείες έργων τέχνης. Εκείνη που προκάλεσε μεγαλύτερο ντόρο, όμως, ήταν του 2002 όταν το το μουσείο του Άμστερνταμ ετοιμαζόταν να γιορτάσει την επέτειο από τη γέννηση του καλλιτέχνη. Οι ληστές, χρησιμοποιώντας μια σκάλα περίπου 5 μέτρα, έσπασαν ένα παράθυρο, μπήκαν στο μουσείο και πήραν δύο πίνακες του Ολλανδού μετα-ιμπρεσιονιστή ζωγράφου. Κανείς δεν ήξερε τι απέγιναν οι κλεμμένοι πίνακες μέχρι 14 χρόνια μετά, όταν οι ιταλικές αρχές τους ανακάλυψαν σε μια αγροικία κοντά στη Νάπολη. Η αστυνομία συνέδεσε τις κλοπές με την μαφία της Καμόρα και οι αρχές συνέλαβαν αρκετούς εμπόρους που σχετίζονταν με την κλοπή. 

Κλιμτ, Portrait of a lady
Το έργο που εξαφανίστηκε το 1997 και εμφανίστηκε το 2019 σαν φάντασμα

Το πορτρέτο μιας κυρίας του (1916–17) του Γκουστάβ Κλιμτ, θεωρείται ένα από τα βασικά έργα του Αυστριακού ζωγράφου που διαδραμάτισε μεγάλο ρόλο στην Αρτ Νουβό. Ωστόσο, οι ιστορικοί αδυνατούσαν να μελετήσουν τον σπουδαίο πίνακα -που στοιχίζει 60 εκατομμύρια δολάρια- για περισσότερες από δύο δεκαετίες, γιατί πολύ απλά είχε εξαφανιστεί. 

Το 1997, κατά τη διάρκεια των προετοιμασιών για μια παράσταση στη Γκαλερί Μοντέρνας Τέχνης στην πόλη Piacenza της Ιταλίας, ο πίνακας εξαφανίστηκε χωρίς να καταλάβει κανείς τίποτα. Είκοσι δύο χρόνια μετά, τον Δεκέμβρη του 2019, το έργο εμφανίστηκε το ίδιο απότομα και ανεξήγητα στον κήπο της γκαλερί. Τον βρήκε ένας κηπουρός μισό-κρυμμένο σε μια σακούλα απορριμμάτων ενώ κλάδευε έναν κισσό. 

Οι ληστές ήταν δύο άντρες που εκτιμάται ότι συνδέονται και με άλλες ληστείες έργων τέχνης και ομολόγησαν με επιστολή τους σε δημοσιογράφο ότι εκείνοι έκλεψαν τον πίνακα. Στην επιστολή, οι άντρες  που παραμένουν ελεύθεροι, δήλωσαν ότι επέστρεψαν το πορτραίτο  «ως δώρο στην πόλη».

Χένρι Μουρ, Reclining Figure
Η κλοπή ενός γιγάντιου γλυπτού που ζύγιζε 2 τόνους (2005)

«Reclining Figures» του Χένρι Μουρ © EPA

Το να κλέψεις έναν πίνακα από ένα μουσείο ή μια γκαλερί δεν είναι εύκολο αλλά πάντως είναι εφικτό. Το να κλέψεις ένα γιγάντιο γλυπτό από χαλκό που ζυγίζει δύο τόνους, όμως, μοιάζει ακατόρθωτο. Ωστόσο, συνέβη και αυτό. 

Ένα από τα μνημειώδη γλυπτά του Χένρι Μουρ με τίτλο «Reclining Figure» που βρισκόταν στο ίδρυμα του καλλιτέχνη στο Hertfordshire της Αγγλίας, έκανε φτερά μέσα σε μία νύχτα. Το έργο του Μουρ ζύγιζε δύο τόνους και, σύμφωνα με τους ειδικούς, το έκλεψαν ώστε να το πουλήσουν για μέταλλα που το 2005 ήταν σε αυξανόμενη ζήτηση στην Κίνα. Μετά από χρόνιες έρευνες, η βρετανική αστυνομία κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι ληστές εκόψαν το γλυπτό που κόστιζε περίπου 18 εκατομμύρια δολάρια επιτόπου και στη συνέχεια το έλιωσαν για να το πουλήσουν. Οι άνθρωποι που φέρεται να κατέστρεψαν το έργο του Μουρ δεν πιάστηκαν ποτέ.

Βερμέερ, Ρέμπραντ & Μανέ
Η πιο ακριβή ληστεία όλων των εποχών έγινε σε μουσείο της Βοστόνης (1990)

Το 1990, κατά τις πρώτες πρωΐνές ώρες μετά τη μεγάλη γιορτή του Αγίου Πατρικίου στη Βοστόνη, ληστές εισέβαλαν στο μουσείο Isabella Stewart Gardner Museum και έκλεψαν τη «Συναυλία» (1664),  ένα από τα 34 γνωστά έργα του Βερμέερ, ένα πίνακα του Ρέμπραντ του 1633 που απεικονίζει μία βάρκα μέσα στην τρικυμία της θάλασσας και έναν πίνακα του Μανέ με έναν μυστηριώδη άνδρα σε ένα καφέ. Το περίεργο, όμως, είναι ότι οι ληστές έδρασαν παρουσία φυλάκων στο χώρο. 

Όπως ανέφερε πρόσφατα το FBI, η αξία των έργων που κλάπηκαν αγγίζει τα 500 εκατομμύρια δολάρια. Για την υπόθεση έχουν γίνει διάφορες εικασίες όπως ότι ήταν χτύπημα της μαφίας κι ότι ήταν μπλεγμένοι και οι φύλακες, ενώ κάποιοι ισχυρίζονται πως οι πίνακες έχουν καταστραφεί. 

Ρέμπραντ, «Jacob de Gheyn III»
Ο αγαπημένος πίνακας των ληστών που έχει κλαπεί 4 φορές

«Το πορτραίτο του Jacob de Gheyn III» του Ρέμπραντ © EPA / NEIL HALL

Το πορτρέτο του «Jacob de Gheyn III» του Ρέμπραντ φαίνεται να είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στους ληστές αφού έχει κλαπεί ήδη τέσσερις φορές. Ευτυχώς, όμως, βρέθηκε και τις τέσσερις και μάλιστα στα πιο περίεργα μέρη.

Την πρώτη φορά η αστυνομία τον εντόπισε μέσα σε ένα ταξί μαζί με τους τέσσερις κλέφτες του που συνελήφθησαν. Δυο χρόνια μετά, ο πίνακας έπεσε ξανά θύμα ληστείας κι αυτή τη φορά βρέθηκε σε μια σχάρα αποσκευών στο σιδηροδρομικό σταθμό μιας βρετανικής στρατιωτικής φρουράς στο Münster της Γερμανίας. Ακολούθησαν ακόμα δύο κλοπές από την Dulwich Picture Gallery του Λονδίνου, αλλά ο πίνακας βρέθηκε και πάλι: την πρώτη φορά κάτω από ένα παγκάκι νεκροταφείου και την επόμενη στο καλαθάκι ενός εγκαταλελειμμένου ποδηλάτου.