Τα νέα τοπόσημα της Αθήνας

Από το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο μέχρι τα νέα ξενοδοχεία και κτίρια γραφείων κι από τη μεγάλη ανάπλαση του Ελληνικού στη νέα ζωή παλιών εργοστασίων, η Αθήνα αλλάζει καθημερινά, παραμένοντας κατά βάθος ίδια. Ίσως κάποια ραντεβού να δίνονται στο μέλλον μπροστά από ένα νέο (ή και παλιό) αρχιτεκτονικό ορόσημο. Tα παιδιά που μεγάλωναν τη δεκαετία του ’90 ίσως να ήταν η τελευταία φουρνιά που έζησε την έννοια του ραντεβού μπροστά από ένα συγκεκριμένο σημείο, σαν αφετηρία για μια βόλτα στην πόλη. Σε χρόνια που τα κινητά δεν ήταν τόσο διαδεδομένα,η φράση «ραντεβού έξω απ' το Μινιόν» ή «να πούμε έξω απ' το Μουσείο και βλέπουμε;» ακούγονταν πολύ συχνά όταν κάποιος ήθελε να συναντήσει κάποιον άλλον έξω, στους δρόμους της Αθήνας. 

Τα νέα τοπόσημα της Αθήνας

Τριάντα χρόνια μετά, αυτή η Αθήνα αλλάζει καθημερινά, παραμένοντας κατά βάθος η ίδια, με τα καλά και τα λιγότερο καλά της. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τα δύο αυτά τοπόσημα και αρχιτεκτονικά ορόσημα,που μπροστά από τις προσόψεις τους έχουν ανταμώσει και περπατήσει γενιές και γενιές Αθηναίων, και είναι σταθερά εκεί. Το πρώτο περιμένοντας να ξαναγεννηθεί κυριολεκτικά από τις στάχτες του, το δεύτερο φυλώντας σταθερά τις Θερμοπύλες της Πατησίων, αναλλοίωτο στον χρόνο, περιμένει κι εκείνο υπομονετικά το νέο του πρόσωπο. Γιατί, αν μια πόλη είναι οι άνθρωποί της, αμέσως επόμενο συστατικό στοιχείο στη συνταγή είναι τα κτίριά της, και ίσως οι νέες γενιές των Αθηναίων να δίνουν ραντεβού μπροστά από ένα νέο Αρχαιολογικό Μουσείο, έξω από ένα νέο Μινιόν, να γνωρίζουν ως σήμα κατατεθέν του κόμβου Βασιλίσσης Σοφίας εκτός από τον Δρομέα και το «The Ilisian» (αντί για Χίλτον), να δουλεύουν σε ένα κτίριο γραφείων που θα είναι αρχιτεκτονικό έργο τέχνης και να κατεβαίνουν στα νότια προάστια με τον φάρο του Riviera Town να δεσπόζει στο μέτωπο του Ελληνικού. 

Στο Μινιόν, όπως παλιά 

Για όσους υπήρξαν παιδιά πριν από το millennium, η επιστροφή του ιστορικού πολυκαταστήματος είναι αδιαμφισβήτητα κάτι συγκινητικό, μια υπενθύμιση του τρόπου που βίωναν την πόλη, ένας αστικός φίλος από τα παλιά. Το κτίριο στη συμβολή των οδών Πατησίων και Βερανζέρου, που βρισκόταν καιρό σε αχρησία, καθώς η επιχείρηση του Μινιόν δεν κατάφερε να συμβαδίσει με τη νέα εποχή μετά την καταστροφική πυρκαγιά του 1980 και ιδίως από τη δεκαετία του ’90 και μετά, έχει ήδη αρχίσει να παίρνει νέα ζωή, καθώς η μεγάλη επένδυση της Dimand για το επαναλανσάρισμά του βρίσκεται στην τελική φάση της ολοκλήρωσης. Υπό την αρχιτεκτονική επιμέλεια του Μίνου Διγενή και τους ιδιαίτερους φωτισμούς του Θάνου Ντανίλοφ, το Μινιόν θα δώσει ξανά ζωή στην περιοχή πίσω απ’ την Ομόνοια με ένα συγκρότημα καταστημάτων και γραφείων, ενώ τον επόμενο χρόνο θα ανοίξουν στην αγορά και οι νέες σύγχρονες κατοικίες που έχουν προβλεφθεί για το κτίριο. Δεν ξέρουμε ποιοι θα μπορέσουν να μείνουν εκεί, ωστόσο θα είχε μεγάλο ενδιαφέρον ένα «Ήμουν κι Εγώ Εκεί» –ένα από τα σλόγκαν των παιδικών events του Μινιόν– να μετατραπεί, 30 και 40 χρόνια μετά, σε ένα «Μένω κι Εγώ Εκεί». 

Το νέο, «πράσινο» πρόσωπο του Αρχαιολογικού Μουσείου 

Ίσως το πιο μεγάλο αρχιτεκτονικό στοίχημα, για ένα από τα πιο εμβληματικά μουσεία και αυθεντικά τοπόσημα αυτής της πόλης. Το κτίριο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, αυτό το στιβαρό νεοκλασικό στολίδι των Ludwig Lange και Ernst Ziller που χρονολογείται από το τέλος του 19ου αιώνα, ετοιμάζεται να αλλάξει πρόσωπο στα έμπειρα χέρια του διεθνώς πολυβραβευμένου γραφείου David Chipperfield Architects. Τα σχέδια και οι μακέτες δίνουν υποσχέσεις για μια επέκταση που θα σεβαστεί την ήδη υπάρχουσα αρχιτεκτονική προσέγγιση και τον αστικό περίγυρο, ακουλουθώντας τις βασικές αρχές της αρχιτεκτονικής τοπίου και της βιώσιμης αρχιτεκτονικής. 

Η ιδέα του ρομαντικού πάρκου του 19ου αιώνα ως προαύλιου χώρου του παραδοσιακού ευρωπαϊκού μουσείου θα αναδειχθεί μέσω ενός σχεδιασμού που θα εκμεταλλευτεί τη φυσική κλίση του εδάφους και των γύρω κάθετων δρόμων, δημιουργώντας ένα πράσινο καταφύγιο, που θα ξεκινά από τον εξωτερικό χώρο του μουσείου, θα συνεχίζει στην εσωτερική αυλή και θα γίνεται ένα με το ίδιο το μουσείο, επεκτεινόμενο προς τον χώρο του δώματος. Ενώ στο εσωτερικό, οι νέες ιστορικές διαδρομές θα αναλάβουν την περιήγηση του επισκέπτη σε μερικά από τα πιο σημαντικά αρχαιολογικά εκθέματα παγκοσμίως μέσα από ένα νέο παιχνίδι φωτός και σκιάς, στον εξωτερικό χώρο ένα νέο φιλόδοξο πράσινο καταφύγιο θα προσπαθήσει να δώσει στους κατοίκους της πολύπαθης αυτής γειτονιάς τις ανάσες που έχουν ανάγκη. Μαζί και ένα νέο, υψηλών προδιαγραφών σημείο για να δίνουν τα ραντεβού τους.

Τα ξενοδοχεία ως αρχιτεκτονικά έργα: Από το The Ilisian στο Sans Rival

H (υπερ)τουριστική ανάπτυξη της Αθήνας είναι ο κύριος λόγος για την εκρηκτική ανάπτυξη επενδύσεων σε ξενοδοχειακές μονάδες και τουριστικά καταλύματα, σύμφωνα με τον αιώνιο οικονομικό νόμο της προσφοράς και της ζήτησης. Κι ενώ αδιαμφισβήτητα η σαρωτική αυτή οικονομική, επιχειρηματική και αρχιτεκτονική τάση προμηνύει –αν δεν τις έχει φέρει ήδη– περαιτέρω δυσμενείς επιπτώσεις στην ήδη υπάρχουσα στεγαστική κρίση που βιώνουν οι κάτοικοι της πόλης, στο μισογεμάτο ποτήρι της βρίσκουμε μερικές από τις πιο ενδιαφέρουσες αστικές αρχιτεκτονικές ιστορίες. Τα νέα αθηναϊκά ξενοδοχεία έχουν γίνει πεδίο μικρών καθημερινών αρχιτεκτονικών διαγωνισμών, με το ξενοδοχειακό –τόσο εξωτερικό όσο και εσωτερικό–design να έχει αναχθεί σε τέχνη. 

Η πιο πολυαναμενόμενη άφιξη είναι φυσικά το «νέο Χίλτον», με την ανάπλαση του ιστορικού κτιρίου με τις διαχρονικές προσόψεις-έργα τέχνης του Γιάννη Μόραλη να αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά σύγχρονα στοιχήματα ανακατασκευής στην ελίτ των αθηναϊκών τοποσήμων. Και στο κέντρο της Αθήνας, όμως, πολλά ιστορικά νεοκλασικά παίρνουν τον δρόμο της αναγέννησής τους διά της ξενοδοχειακής οδού. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα περίπτωση αυτή του αρχοντικού Καλλιμασιώτη (από το 1925, σε αρχιτεκτονικό σχέδιο του σπουδαίου Ανδρέα Κριεζή), που οι παλιότεροι το θυμούνται ως κτίριο Χυτήρογλου, ενώ οι νέοι το γνωρίζουν ως ξενοδοχείο The Dolli (του ομίλου Grecotel).

Σε μια άλλη, λιγότερο καλόφημη γωνιά της πόλης, ένα παρόμοιο στοίχημα μοιάζει να έχει ήδη κερδηθεί, καθώς ένα από τα παλαιότερα ξενοδοχεία της Αθήνας, ένα art-deco διαμάντι των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα στον Σταθμό Λαρίσης, το ιστορικό Sans Rival, έχει αναβιώσει ως κομψό boutique hotel με ισόγειο καφέ-εστιατόριο, που θυμίζει κάτι από τις δόξες της «παλιάς Αθήνας». Με έργα όπως αυτό του Sans Rival, η στερεοτυπική εικόνα με την οποία μεγάλωσαν πολλές γενιές Αθηναίων για ένα «ξενοδοχείο στον Σταθμό Λαρίσης» πιθανότατα θα αρχίσει να αλλάζει.

Tα γραφεία δεν είναι πια βαρετά: Από το The Grid στη Μιχαλακοπούλου 80 

Την ολοένα και πιο «απαιτητική» εργασιακή γενιά Ζ επιδιώκουν να εξευμενίσουν οι εργοδότες, δελεάζοντάς τη να μένει περισσότερες ώρες στο γραφείο, προσφέροντας, μεταξύ άλλων,  ανακαινίσεις ή μετακομίσεις σε κάποια από τα νέα κτίρια που αντανακλούν την τελευταία λέξη της αρχιτεκτονικής μόδας στην κατηγορία «συγκροτήματα γραφείων». Είναι γεγονός πως πολλά  γραφεία εκεί έξω δεν είναι πια βαρετά, αλλά συναγωνίζονται το ένα το άλλο σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς ομορφιάς, κάνοντας την καθημερινότητα πολλών εργαζομένων έστω και κατά τι καλύτερη. 

Από το μοντέρνο συγκρότημα της Μιχαλακοπούλου 80 στο κέντρο της Αθήνας, στο στολίδι του «The Orbit»–του εννιαώροφου κτιρίου γραφείων στο νούμερο 115 της Λεωφόρου Κηφισίας–, μέχρι και το πολυαναμενόμενο «The Grid» της ΤΕΡΝΑ ΑΕ στην οδό Χειμάρρας στο Πάτημα Αμαρουσίου-Χαλανδρίου, που φιλοδοξεί να γίνει το μεγαλύτερο «πράσινο» office campus της χώρας, τα γραφεία των μεγάλων εταιρειών και ομίλων αλλάζουν πρόσωπο, υιοθετώντας φιλικότερες προσεγγίσεις προς την πόλη και τους ανθρώπους της. Μένει να μάθουμε πώς θα καταγραφεί στην πράξη η νέα αυτή εργασιακή καθημερινότητα μέσα από τους τοίχους ενός αρχιτεκτονικού τοπόσημου. 

Ελληνικό και Riviera Tower: Ο ουρανοξύστης των Νοτίων Προαστίων 

Αν υπάρχει ένα έργο εκτός στενών αστικών τειχών που συναγωνίζεται από μόνο του σε έκταση, φήμη και προσδοκίες όλες τις αναπλάσεις και ανακατασκευές του ιστορικού αθηναϊκού κέντρου μαζί, αυτό δεν είναι άλλο από το project Ελληνικό, με τα έργα στο νότιο μέτωπο να προχωρούν με ταχύτατους ρυθμούς. Φάρος και αιχμή του δόρατός του ο πύργος Riviera Tower, σε σχέδια των Foster & Partners, που θα χαρίσει στο νότιο παραλιακό μέτωπο τον δικό του παγκόσμιας κλάσης ουρανοξύστη. Ένα συγκρότημα προνομιακών πολυτελών κατοικιών, με πανοραμική θέα και τη θάλασσα σχεδόν στο πιάτο, περαιτέρω ευνοημένων από τις πιο καινοτόμες μεθόδους βιοφιλίας και μια προσέγγιση ολιστικής βιωσιμότητας. Δεν θα είναι τόσο εύκολο να δίνουμε τα ραντεβού μας εκεί, ωστόσο θα βλέπουμε τον πύργο να μας δείχνει τον δρόμο κατεβαίνοντας την Ποσειδώνος για τα «μπάνια του λαού». 

Urban Regeneration: Η αναγέννηση του παλιού εργοστασίου της Viohalco

Σε μια πόλη που προσπαθεί να αναγεννηθεί καθημερινά, ο τίτλος «Urban Regeneration» για ένα μεγάλο έργο ανάπλασης φαντάζει φυσικά αυτονόητος. Στην προκειμένη περίπτωση, αντικείμενο της αστικής αναγέννησης αποτελεί το παλιό εργοστάσιο της Viohalco στον Ταύρο, με τη Noval Property να κάνει σχέδια στην Πειραιώς 252 για ένα συγκρότημα με (τι άλλο;) κατοικίες, ξενοδοχείο και Food Hall, αλλά και (επιτέλους) ένα Art District που θα προσθέσει και το επίθετο «πολιτιστική» δίπλα στα συνήθη «εμπορική» και «τουριστική» για τον χαρακτηρισμό της συγκεκριμένης επένδυσης. Ειδικότερα, αναμένεται να αναπτυχθούν και να χωροθετηθούν μουσειακές χρήσεις και χώροι ψηφιακών τεχνών σε αγαστή γειτνίαση με τα νέα γραφεία, εργαστήρια, κατοικίες και τουριστικές εγκαταστάσεις, που σχεδιάζονται για την εκμετάλλευση αυτού του ακινήτου έκτασης 69.599 τ.μ. Ίσως ένα νέο τοπόσημο ξημερώνει στα σύνορα Μοσχάτου-Ταύρου, με σημαντική συμβολική αξία για τη γειτονική περιοχή του Ελαιώνα. Τα ευρωπαϊκά πρότυπα των μεγάλων πολυλειτουργικών χώρων έχουν έρθει και στα μέρη μας και, ως συνήθως, λειτουργούν καλύτερα εκτός του, συχνά αποπνικτικού, πρώτου δακτυλίου του αστικού ιστού.