Γιατί η εκπαίδευση είναι ο πιο άμεσος δρόμος στη βιωσιμότητα και την περιβαλλοντική ανάπτυξη
Παρ'ολο που διανύουμε μια παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση, δυστυχώς δεν γίνεται σαφές ότι η εκπαίδευση δεν αφορά μόνο τα μαθηματικά, την ορθογραφία και την έκθεση. Καθώς αντιμετωπίζουμε ζητήματα όπως η κλιματική αλλαγή, η αποψίλωση των δασών και η θαλάσσια ρύπανση, η ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής εκπαίδευσης στα προγράμματα σπουδών μας καθίσταται όχι απλώς επωφελής, αλλά απαραίτητη. Παρ' ότι η προσέγγιση αυτή ευθυγραμμίζεται απόλυτα με τον Στόχο 4 των 17 Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) των Ηνωμένων Εθνών, ο οποίος αποσκοπεί στην «εξασφάλιση ποιοτικής εκπαίδευσης χωρίς αποκλεισμούς και ισότιμης εκπαίδευσης και στην προώθηση ευκαιριών δια βίου μάθησης για όλους», στη χώρα μας δεν δίνεται η πρέπουσα σημασία στην ενσωμάτωση ενός αμιγώς περιβαλλοντικού μαθήματος στο πρόγραμμα σπουδών. Επειδή περιβαλλοντικά ενσυνείδητος πολίτης δεν γεννιέσαι αλλά γίνεσαι, παρακάτω θα αναλύσουμε τρόπους με τους οποίους η εκπαίδευση μπορεί να αναδειχθεί ως το σημαντικότερο μετασχηματιστικό εργαλείο για την αντιμετώπιση των περιβαλλοντικών προκλήσεων και την προώθηση ενός βιώσιμου μέλλοντος.
Το πρώτο βήμα για την αντιμετώπιση της περιβαλλοντικής κρίσης είναι η ευαισθητοποίηση. Τα σχολεία έχουν τη μοναδική ευκαιρία να ενσωματώσουν στο πρόγραμμα σπουδών τους μαθήματα σχετικά με τον αντίκτυπο των ανθρώπινων δραστηριοτήτων στον πλανήτη. Διδάσκοντας στους μαθητές τις συνέπειες της ρύπανσης, τη σημασία της βιοποικιλότητας και τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, οι εκπαιδευτικοί μπορούν να καλλιεργήσουν μια γενιά ενημερωμένων πολιτών, έτοιμων να αντιμετωπίσουν αυτά τα ζητήματα.
Τα εκπαιδευτικά ιδρύματα μπορούν αντίστοιχα να δώσουν το παράδειγμα υιοθετώντας βιώσιμες πρακτικές. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει τη μείωση των απορριμάτων, την ενθάρρυνση της ανακύκλωσης και γενικότερα την εξοικίωση με την κουλτούρα της βιωσιμότητας. Τέτοιες πρωτοβουλίες όχι μόνο μειώνουν το οικολογικό αποτύπωμα των ίδιων των σχολείων, αλλά και διδάσκουν στους μαθητές πρακτικούς τρόπους με τους οποίους μπορούν να κάνουν τη διαφορά στην καθημερινή τους ζωή, κάτι που θεωρούμε αμελητέο. Ωστόσο, η ουσιαστική διαφορά γίνεται από την αλλαγή συνηθειών.
Η κριτική σκέψη είναι εξίσου μια κρίσιμη δεξιότητα που μπορεί να καλλιεργήσει η εκπαίδευση, επιτρέποντας στους μαθητές να αναλύουν και να επιλύουν σύνθετα προβλήματα, όπως αυτά που παρουσιάζει η περιβαλλοντική κρίση. Ενθαρρύνοντας τη νοοτροπία της αμφισβήτησης, μπορεί να τους δώσει τη δυνατότητα να βρουν καινοτόμες λύσεις για τις περιβαλλοντικές προκλήσεις. Φυσικά αυτό γίνεται ακόμα πιο ενδιαφέρον και αποτελασματικό όταν συνδυάζεται με παιχνίδι και άμεση αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Μια εκδρομή που θα φέρει τους μαθητές πιο κοντά στη φύση και θα προάγει την πράσινη εκπαίδευση με έναν διασκεδαστικό τρόπο, θα έχει και πιο ουσιαστικό αποτέλεσμα στην οικολογικη συνείδηση κάθε παιδιού. Τέτοιες εμπειρίες επιτρέπουν στους μαθητές να παρατηρούν και να μαθαίνουν για το περιβάλλον σε πραγματικό χρόνο, παρέχοντας ένα πρακτικό πλαίσιο στις θεωρητικές τους γνώσεις.
Στη χώρα μας για παράδειγμα δυστυχώς, δεν υπάρχει μάθημα απόλυτα βασισμένο στην περιβαλλοντική αγωγή σε καμία τάξη της πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, κάτι που δείχνει από μόνο του την έλλειψη βαρύτητας που δίνεται σε θέματα που μας ταλανίζουν καθημερινά, όπως η κλιματική αλλαγή. Κάθε σχολείο όμως πέραν από το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, μπορεί να ενθαρρύνει τους μαθητές να συμμετέχουν σε περιβαλλοντικές εκστρατείες αλλά και να τις οργανώνει. Είτε πρόκειται για έναν τοπικό καθαρισμό της παραλίας είτε για μια πρωτοβουλία σε επίπεδο σχολείου για τη μείωση της χρήσης πλαστικών, ακόμα και ένα πρόγραμμα ανταλλαγής με θέμα το περιβάλλον, οι δραστηριότητες αυτές μπορούν να εμφυσήσουν στους μαθητές το αίσθημα της ευθύνης και του ακτιβισμού. Επίσης οι συνεργασίες με τοπικές κοινότητες και μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, μπορούν να παρέχουν στους μαθητές πρόσθετους πόρους και ευκαιρίες μάθησης και να βοηθήσουν στην ενσωμάτωση των εκπαιδευτικών προσπαθειών σε ευρύτερες πρωτοβουλίες σε επίπεδο κοινότητας.
Η ενσωμάτωση αυτών των στοιχείων στην εκπαίδευση όχι μόνο υποστηρίζει τον στόχο 4 των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών, αλλά συμβάλλει και στην επίτευξη άλλων στόχων, όπως η υπεύθυνη κατανάλωση και η δράση για το κλίμα, δηλαδή στόχοι 12 και 13, δείχνοντας έμπρακτα πως η αλλαγή και η εξέλιξη είναι εφικτή μέσω της συνεργασίας αλλά και της δημιουργίας μιας ευρύτερης κουλτούρας βιώσιμης σκέψης και πολιτικής. Καθώς εκπαιδεύουμε την επόμενη γενιά λοιπόν, δεν γεμίζουμε απλώς τα μυαλά τους με γνώσεις, αλλά τους ενδυναμώνουμε ώστε να γίνουν οι φορείς αλλαγής που χρειάζεται ο πλανήτης μας. Η εκπαίδευση είναι πράγματι το πιο ισχυρό μας εργαλείο στη μάχη κατά της περιβαλλοντικής κρίσης, και αξιοποιώντας το, μπορούμε να προωθήσουμε ένα βιώσιμο και ευημερούν μέλλον για όλους. Φύγαμε!
11°
