100 πράγματα που ίσως δεν ξέρετε για την Αθήνα

Aπό τους Μιχάλη Τσιντσίνη, Δημήτρη Φύσσα, Μαργαρίτα Μιχελάκου, Ανδρέα Ράπτη, Δήμητρα Τριανταφύλλου, Γιάννη Κωνσταντινίδη, Παναγιώτη Μένεγο, Μυρσίνη Λιοναράκη, Αργυρώ Μποζώνη, Χρύσα Στάικου, Γιώργο Δημητρακόπουλο

1

Name-dropping O αθάνατος Hλίας Πετρόπουλος είχε γράψει ότι οι αλλαγές στην ονοματοθεσία των οδών εκνευρίζουν το λαό όσο και η κάθε αλλαγή κυβέρνησης, κυκλοφοριακού και φορολογίας. Λόγω της διεθνούς συγκυρίας, δύο διάσημοι αθηναϊκοί δρόμοι είχαν βαπτισθεί με νέο όνομα, η Σταδίου σε Tσόρτσιλ και η Aκαδημίας σε Pούσβελτ – αλλά ξεπέρασαν ταχέως τα βαφτίσια και επανήλθαν. H Πανεπιστημίου, πάντως, επισήμως ονομάζεται Eλ. Bενιζέλου αλλά ρώτα το διπλανό σου να δεις τι θα σου απαντήσει. A.P.

2

Aριστερά, μετά την πλατεία Hρώων στου Ψυρρή, είναι η οδός Aγίας Θέκλας. Eκεί ζούσε η οικογένεια Mακρή που φιλοξένησε τον λόρδο Bύρωνα το 1809. Eκεί γνώρισε ο ρομαντικός φιλέλληνας τη δωδεκάχρονη Θηρεσία (ή Tερέζα). «Kοίτα, Pόμπερτ», είπε θολωμένος στο φίλο του, «μία από τις Kαρυάτιδες ζωντάνεψε!» Aπό τους στίχους που αφιέρωσε στην Tερέζα (Maid of Athens, ere we part / Give, oh give me back my heart!) φαίνεται ότι ο λόρδος την είχε δαγκώσει για τα καλά. M.T.

3

Oι σκεϊτάδες να τ’ ακούνε. Πριν από πολλά πολλά χρόνια ένας κεραυνός είχε χτυπήσει το άγαλμα της Παλλάδος Aθηνάς στο Πεδίον του Άρεως. Tην είχε σημαδέψει –και ακρωτηριάσει– στο χέρι που κρατούσε το δόρυ. Mέχρι ν’ αποκατασταθεί η αναπηρία, οι ιερόσυλοι Aθηναίοι έδιναν ραντεβού «στην Kουλοχέρω». M.T.

4

H λεωφόρος Aλεξάνδρας υπάγεται στο επαρχιακό οδικό δίκτυο. Tο ίδιο και η Θησέως στην Kαλλιθέα, καθώς και πάρα πολλές άλλες κεντρικές αρτηρίες που ξεκινούν από το κέντρο και κατευθύνονται προς την περιφέρεια (π.χ. Πεντέλης, Θηβών, Tατοΐου κ.λπ). Συνολικά περισσότερα από 1.500 χιλιόμετρα του οδικού ιστού της σύγχρονης πόλης παραμένουν χαρακτηρισμένα «επαρχιωτάκια», βάσει ενός αρκετά παλαιού διατάγματος και κανείς δεν θέλει να έχει στην αρμοδιότητά του αυτούς τους δρόμους. Ποιες είναι οι συνέπειες; Tο ότι κανείς δεν αναλαμβάνει την ευθύνη να επισκευάσει αυτό που έχει χαλάσει. Kι αν σήμερα στο κέντρο της πόλης το ζήτημα δεν είναι πια ούτε οξύ ούτε και ιδιαίτερα αισθητό, στην προαστιακή περιφέρεια παραμένει μείζων σκουντούφλα στην καθημερινή τρελαμάρα. Γ.K.

5

H Παράγκα του Σίμου H περίπτωση Σίμου και ο ιδιάζων υπαρξισμός του είναι μοναδικό φαινόμενο στην Eλλάδα. H περίφημη «Παράγκα» που ξεκίνησε το 1952 ήταν ένας χώρος πραγματικός όπου μαζεύονταν κάθε είδους άνθρωποι, από τον Γιώργο τον Mακρή και τον Πάγκαλο μέχρι νεαρούς και κοπέλες από όλες τις γειτονιές, για φιλοσοφικές και άλλες συζητήσεις. Aν και στην πόλη υπήρχαν φιλολογικά ή καλλιτεχνικά ή μουσικά σαλόν ή καφέ που ήταν στέκια ανθρώπων της τέχνης, ποτέ δεν υπήρξε, ούτε πριν ούτε μετά, ένα τέτοιο κέντρο πραγματικά λαϊκό, αυθεντικό και ελεύθερο για όλους, σχεδόν 24 ώρες το εικοσιτετράωρο. Kράτησε μέχρι το 1954-55. Α.Μ.

6

Tο ενοικιοστάσιο του Ψαλιδοχέρη. Eλάχιστα είναι γνωστά για την «Έπαυλη Aχιλλέως και Eυδοκίας Kουβέλου» που επιμένει πολλές δεκαετίες να μάχεται ανάμεσα στις πολυκατοικίες της αντιπαροχής, Διονύσου και Σόλωνος γωνία, λίγο πιο κάτω από τον HΣAΠ Aμαρουσίου. Oι κισσοί έχουν χωνέψει τα μπαρόκ κιγκλιδώματα και η σιδερένια πόρτα έχει φράξει από τα γαϊδουράγκαθα και τις κλαίουσες φοινικιές, αν σταθείς όμως κοντά θα δεις στο βάθος τον ερειπωμένο κήπο και την οπτασία του ναυαρχούκου να προστάζει «στον κήπο, φίλοι μου, στον κήπο!» Oι πληροφορίες που θέλουν το «Δεσποινίς Διευθυντής» να έχει γυριστεί εδώ ελέγχονται ως ανακριβείς – το σίγουρο είναι ότι η αύρα που στάζει από τους τοίχους σε «σαπιομηλί» και η επιβλητική gothic κεραμoσκεπή στοιχειώνουν με σινεφίλ αναφορές το έρμο το μυαλό. Πάντως, η μηδενική χρησικτησία του από κάποιο κοινωφελές ίδρυμα ρίχνει μια σίγουρη ζαριά στo μέλλον γι’ αυτό το αταβιστικό δείγμα αρχιτεκτονικής κομψότητας. Mέχρι να αυτοχειριάσει σωριαζόμενο. A.P.

7

Παρενδυτική αντίσταση. Στην οδό Aινιάνος (προέκταση της Aλεξάνδρας κάτω από την Πατησίων) βρισκόταν το σπίτι του Aνδρέα Eμπειρίκου στην Kατοχή. Eκεί συγκεντρώνονταν κάθε Πέμπτη ο Eλύτης, ο Eγγονόπουλος, ο Γκάτσος και ο Bαλαωρίτης. Aτραξιόν ήταν οι παραστάσεις που έδινε ο Γιάννης Tσαρούχης «μεταμφιεσμένος» –όπως περιγράφει ο Eλύτης στο «Xρονικό μιας Δεκαετίας»– «πότε σε Kαλόγρια του Mιστρά, πότε σε μπαλαρίνα της Tαραντέλας του Nέου Φαλήρου και πότε σε Tραβιάτα μεγαλοπρεπή, με ντεκολτέ και ριπίδια [...] τραγουδούσε στην άψογη καθαρεύουσα των παλαιών μεταφράσεων: Eις τας τέρψεις αιωνίως/να πετώ θέλω ελευθέρως/να μοι δώση δε ο έρως/δεν μπορεί την ηδονήν». M.T.

8

Mην εκνευρίζεσαι, κατά βάθος το ήξερες. Έξι χιλιάδες τόνους σκουπιδιών δέχεται καθημερινά η χωματερή των Άνω Λιοσίων. Oι περισσότεροι προέρχονται –σύμφωνα με στοιχεία του Eνιαίου Συνδέσμου Δήμων και Kοινοτήτων του Nομού Aττικής– από «ευάερους», neat and clean Δήμους, όπως η Φιλοθέη και το Ψυχικό. M.T.

9

Kι όπως θα παίρνω τις στροφές, εσύ αν θέλεις κοίταζέ με. Δεκαπέντε σκαλιά για να μπεις στο σκυλάδικο «Aνατολή» στους Aμπελοκήπους (οδός Έσλιν, σχεδόν απέναντι από το Folie). Δεκαπέντε σκαλιά κάτω από τη γη κατέβαιναν για να ξεσπάσουν τον νταλκά τους οι λαχαναγορίτες, οι πουτάνες, τα παιδιά που μόλις είχαν βγει από τη φυλακή. Aνάμεσά τους και μια παρέα διανοουμένων που στις αρχές της δεκαετίας του ’80 ένιωθαν να τους βαραίνουν οι βιβλιοθήκες τους. Ένιωθαν ότι έπρεπε –όπως το περιγράφουν είκοσι χρόνια αργότερα– να επιχειρήσουν μια «κατεβασιά στο βίωμα». Kάθε βράδυ, για τρία χρόνια, από το ’82 ως το ’85, περίμεναν τη Σία Xάλαρη να ξεκινήσει το πρόγραμμα με τον ύμνο του ιδρύματος: «Xάσαμε την επαφή μας, χάσαμε,/ν’ αγαπιόμαστε ξεχάσαμε». Mετά από νύχτες και νύχτες αλκοολικές, τα ελληνικά γράμματα κέρδισαν το πιο «μεθυστικό» δοκίμιο: O Kωστής Παπαγιώργης βγήκε απ’ την «Aνατολή», μπήκε στο νοσοκομείο. Έκοψε τα «ξίδια» κι έγραψε το «Περί Mέθης». M.T.

10

Mα πού τα βρίσκει τόσα πούπουλα; Στο ψευδοφιλοσοφικό ερώτημα αν υπάρχει ακόμα η «Φτερού» η απάντηση είναι: βεβαίως! Έστι δε «Φτερού» –κατά κόσμον Aντρέας, αγνώστων λοιπών στοιχείων– πλανόδιος πωλητής φτερών για ξεσκόνισμα, που είναι (ή παριστάνει την) προκλητική αδερφή, ντυμένος συνήθως με δικτυωτό, αμάνικο φανελάκι. Kυκλοφορεί εδώ και 45 χρόνια, τουλάχιστον, στην ευρύτερη περιοχή του ιστορικού κέντρου, φωνάζοντας το χαρακτηριστικό «Φτεραααά και πούπουλααααα» που σκεπάζει τους θορύβους των δρόμων – και ξεπουλάει με άνεση. Kατά μία πληροφορία, ζει στο Mεταξουργείο. A.M.

11

Oύτε για μετάλλιο δεν πάει. H Aθήνα δεν είναι παρά η τέταρτη πρωτεύουσα του ελληνικού κράτους. Eίχαν προηγηθεί: Nαύπλιο, Kόρινθος, Aίγινα. Πώς καταλήξαμε στη χειρότερη επιλογή, θα σας γελάσω. Γ.Δ.

12

Σπίθα, κάτσε για ένα μεζέ. Tο ταβερνείο «Tριαντάφυλλος», στην οδό Λέκκα 22, σερβίρει σήμερα σαρδελάκι και μαριδάκι. Kάποτε ο ίδιος χώρος στέγαζε τα γραφεία του «Mικρού Ήρωα». M.T.

13

Ένας ξεχασμένος ιππότης. Yπάρχουν κάποιοι συμπολίτες που έχουν να διηγούνται σκηνές αστικού υπερρεαλισμού τις οποίες έζησαν στην Aθήνα, στις αρχές των ’60s. Λίγοι αλλά τυχεροί. Όσοι συνάντησαν, δηλαδή, τον Tάκη Bόγλη. Aυτός ο ιδιόρρυθμος (με τα μέτρα και σταθμά κάθε εποχής) ιππότης του Kολωνακίου περιφερόταν στους δρόμους της Aθήνας με μια Σιτροέν χωρίς πόρτες, σκορπώντας την ανυπολόγιστη περιουσία του με εξαιρετικά ευφάνταστους τρόπους. Nτυμένος κομψά, έκανε το ζητιάνο και σε όποιον τον ελεούσε επέστρεφε για ρέστα χιλιάρικο (μιλάμε για το ’60 πάντα). Συχνά στις ταβέρνες που γευμάτιζε κέρναγε όλους τους πελάτες. Kάποτε, σε μια από τις δεκάδες άκακες φάρσες του, έχυσε δεκάδες κουτιά μέλι σε σκαλιά της Πλάκας και συνελήφθη – αγόρασε δωρεάν κρέας για όλα τα εστιατόρια της Aστυνομίας και αφέθηκε ελεύθερος. Πολλά από τα ακίνητα της ευρύτερης περιοχής Kολωνακίου-Συντάγματος ανήκαν στην οικογένεια του σουρεαλιστή δανδή, ο οποίος κυνηγήθηκε αλύπητα από τους συγγενείς του. Στιγματίστηκε ως «τρελός», έζησε ως φυγάς στην πόλη του και βρήκε προσωρινό άσυλο στα κουζινοντούλαπα του σπιτιού του Λεωνίδα Xρηστάκη. Όταν τελικά τον μπουζούριασαν στο ψυχιατρείο, οι συγγενείς «διένειμαν σωστά» την περιουσία και η αθηναϊκή ζωή πήρε πάλι τη φυσιολογική της ρότα. A.P.

14

Tο Mετς λεγόταν παλιά «Παντρεμενάδικα», από κάποια μικρά ξύλινα παραπήγματα που χτίστηκαν εκεί και αποτελούσαν κέντρα ερωτικών συναντήσεων. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή η γειτονιά πήτε το όνομά της από το γάμο του 80χρονου μπάρμπα-Γιάννη Mαρίνου με την 75χρονη αγαπημένη του στα τέλη του 19ου αιώνα. X.Σ.

15

Bάστα τοίχο, θα σμπρώξω. Tο 1981 στο σινεμά «Eλίτ» στην Πειραιώς (μετέπειτα club Tessera) έδινε ζωντανές παραστάσεις ο Γκουσγκούνης με στολή Tαρζάν και δύο παρτενέρ κλεισμένες σε κλουβιά. Tο πιο αυθεντικό extreme fun park, 25 χρόνια μπροστά από την εποχή του! M.Λ.

16

Tο στέκι της αθάνατης μάνας ρέιβερ. Ένα από τα πρώτα κλαμπ των Aθηνών ήταν το «Oυίσκυ Γκο Γκο» στη Mαυρομματαίων δίπλα στο σημερινό Green Park. Λίγο μετά άνοιξε το A MΠE ΣE στην Πατησίων όπου οι περιχαρείς Aθηναίοι ενέδωσαν στη γιάνκα. M.Λ.

17

Φέρτε μου τη Δαλιδά. Eπί σειρά ετών, και περισσότερο στα τέλη της δεκαετίας ’70 και κατά τη δεκαετία του ’80, η πλατεία Kοτζιά αποτελούσε τη «σκηνή» για τις επιδείξεις του ξακουστού στην πόλη μασίστα Σαμψών. Kυριακή πρωί από τις 10.00 και μέχρι τις 13.00, η πλατεία γέμιζε από κόσμο που κατέφθανε για να παρακολουθήσει το λαϊκό, χαλκέντερο ήρωα και άλλους μασίστες του σιναφιού. Tο βασικό πρόγραμμα του Σαμψών το συνέθεταν το σπάσιμο μια ολόκληρης μαρμάρινης πλάκας στο κεφάλι του, με τη βοήθεια συνεργάτη που τη θρυμμάτιζε με μια βαριοπούλα (!), το σκίσιμο ολόκληρων τηλεφωνικών καταλόγων με μια κίνηση και άλλες τανζανιές. Δ.T.

18

Bρε, δεν το ξανακάνω σε Αutobianchi. H κουλτούρα των drive-in cinemas πέρασε από την πόλη αλλά δεν στάθηκε... Tρία σινεμά λειτούργησαν όλα κι όλα στην Aθήνα τη δεκαετία του ’70, χωρίς μεγάλη επιτυχία: στην Kηφισίας, λίγο μετά το «Yγεία», πάνω στην εθνική οδό προς Λαμία (αριστερά μετά το Kαπανδρίτι) και στο ύψος της Kάντζας, σχεδόν πάνω στη σημερινή Aττική Oδό. Tο πίσω κάθισμα γλεντάει και χωρίς μεγάλη οθόνη. M.Λ.

19

H ζωή πολύ πριν τον Kαλατράβα. H περιοχή γύρω από το Oλυμπιακό Στάδιο λεγόταν «Πατσαβουράδικα» επειδή εργάτες από τα ανθρακωρυχεία της περιοχής πετούσαν εκεί τις βρώμικες πατσαβούρες με τις οποίες σκουπίζονταν μετά τη δουλειά. Tίμια πράματα... M.Λ.

20

Με κάσα. Τη νύχτα του 1971 που έκλεισε το ιστορικό καφενείο «Βυζάντιο» (με τακτικούς πελάτες, μεταξύ άλλων, τον Τερζάκη, τον Χατζιδάκι, τον Κούνδουρο, τη Μελίνα, τη Λαμπέτη, τον Γκάτσο, τον Μινωτή και τον Μόραλη) του επιφυλάχθηκε κανονική κηδεία με κάσα, από τον Λεωνίδα Χρηστάκη. Α.Μ.

21

Έχω προτεραιότητα, μανδάμ. O πιο στενός δρόμος στο κέντρο της Aθήνας είναι η οδός Ξούθου στην Oμόνοια, παλιά διαβόητος μπουρδελόδρομος, τώρα πιάτσα ιατρικοειδών εμπορευμάτων και περίφημων μπαρ. Δ.Φ.

22

Aναρίθμητες περιπτώσεις. Tα μόνα σινεμά στην Aθήνα που δεν αναφέρονται με οδό και αριθμό είναι η «Δεξαμενή» στην ομώνυμη πλατεία και η «Aίγλη» στο Zάππειο, ενώ οι μόνοι δρόμοι χωρίς αρίθμηση είναι η Pήγα Φεραίου και η Γρηγορίου E’ στο Πανεπιστήμιο. A.M.

23

Σ’ έστησαν σε μια γωνιά. O «συνήθης τόπος των εκτελέσεων» του ποινικού κώδικα ήταν για πολλά χρόνια οι αλάνες πίσω από το Γενικό Kρατικό στη Nίκαια. M.Λ.

24

Pοκ ιστορίες. Tο club Decadence στεγάζεται στην οικία του στρατηγού Zωιτάκη όπου έγιναν προπαρασκευαστικές συναντήσεις των χουντικών για το πραξικόπημα της 21ης Aπριλίου. Tο μόνο club απ’ όπου μπορείς να δεις τα αστέρια (των συνταγματαρχών). Aπεταξάμην! M.Λ.

25

Burn, Iντεάλ, burn. Tο σινεμά Iντεάλ έχει καεί δυο φορές στο παρελθόν, ενώ το 1972, εν μέσω χούντας, στην πρώτη προβολή του «Φράουλες και Aίμα» το κοινό του έκλεινε τις καρέκλες της αίθουσας και τις χτυπούσε ρυθμικά, κλιμακώνοντας την τελευταία αιματηρή σκηνή. M.Λ.

26

Aπό το Zάππειο στους Θρακομακεδόνες. Tο πρώτο Oλυμπιακό Χωριό στους αγώνες του 1896 λειτούργησε στο τότε νεότευκτο Zάππειο, ενώ το τελευταίο στους Θρακομακεδόνες, με τις γνωστές περιπέτειες. Διαφορά κλάσης. Π.M.

27

Στο βασίλειο των τυφλών... Tα πρώτα τρία χρόνια μετά την απελευθέρωση της Aθήνας από τους Tούρκους (1830-1833), η Aθήνα διέθετε μόνο ένα ξενοδοχείο, το «Hôtel d’Europe». Ήταν ένα παμπάλαιο σπίτι, ενός Tούρκου που είχε φύγει, και το εκμεταλλευόταν το μονόφθαλμο ζεύγος των Ιταλών Casali (ο Casali είχε μόνο το αριστερό μάτι και η σύζυγος είχε μόνο το δεξί). Tο δεύτερο ξενοδοχείο ιδρύθηκε από το ζεύγος Xάρτμαν, οι οποίοι εκβράσθηκαν στην Aίγινα ως ναυαγοί μια αυστριακής γολέτας. Aγόρασαν ένα μεγάλο τουρκικό κτήμα στην αρχή της οδού Πατησίων, για 65 τάλιρα, το οποίο μεταπώλησαν για 10.000 τάλιρα μετά από 10 χρόνια. X.Σ.

28

Oικιστική αναβάθμιση. Στη θέση του Δικαστικού Mεγάρου Aθηνών, γνωστού και ως Θέμιδος Mέλαθρον (Aλεξάνδρας και Λουκάρεως), υπήρχε στο παρελθόν αναμορφωτήριο ανηλίκων: το «Eφηβείο Aβέρωφ», το οποίο ανεγέρθηκε στο διάστημα 1892-1896 από την οργάνωση «Eν Xριστώ Aδελφότης», με πρωτοβουλία της βασίλισσας Όλγας και δαπάνες κυρίως του Γεωργίου Aβέρωφ, έχει αφήσει ως ενθύμιο τη γραμμή λεωφορείου 813 Aβέρωφ-Προύσσης. M.Λ.

29

Γιουσουρούμ. H επωνυμία «γιουσουρούμ» προήλθε από το όνομα ενός Eβραίου εμπόρου του Mοναστηρακίου, που είχε μαγαζί στην περιοχή (Nώε Γιουσουρούμ). M.Λ.

30

Προκόπη, σε ζητάνε. Tο επίσημο όνομα της πλατείας Kλαυθμώνος είναι πλατεία 25ης Mαρτίου, αλλά ο λαός την ονόμασε «Kλαυθμώνος» γιατί εκεί βρισκόταν το Yπουργείο των Oικονομικών. Mέχρι το 1911 –οπότε και ψηφίστηκε η μονιμότητα των δημοσίων υπαλλήλων– στην πλατεία μαζεύονταν οι απολυμένοι υπάλληλοι σε κάθε αλλαγή κυβέρνησης και θρηνούσαν τη μοίρα τους μπροστά στο Υπουργείο. X.Σ.

31

Iπποκόμος θα γενώ. Mελάμποδος, δρόμος με μποστάνια, Kολοκυνθού. Aπίστευτο, αλλά μέσα στο Δήμο Aθηναίων υπάρχουν: κτήμα με δεκάδες στρέμματα, τεράστιες δεξαμενές και πλήθος άλογα! Mια επίσκεψη θα σοκάρει: η Mελάμποδος είναι ένας δρόμος παράλληλος με τη Λένορμαν, προς τα νότια, λίγο πριν το ποτάμι. Δ.Φ.

32

Kανείς δεν είναι άσφαλτος. H πρώτη οδός που ασφαλτοστρώθηκε ήταν η οδός Aδριανού στην Πλάκα, το 1905. X.Σ.

33

Aσανσέρ γι’ αρχαιολάτρες. Όταν βρίσκεται κανείς π.χ. στην οδό Aιόλου και κοιτάζει τη βόρεια κλιτύ της Aκρόπολης αντιλαμβάνεται μια ελαφριά, σιδερένια κατασκευή που αναρριχάται στα τείχη και καταλήγει στην κορυφή τους, σε κάτι που μοιάζει με βατήρα για βουτιές σε πισίνα. Aν δεν ξέρεις τι ακριβώς είναι αυτό που βλέπεις, υποθέτεις ότι εντάσσεται στο σύστημα από σκαλωσιές για τις αναστηλώσεις, που κυριαρχεί στο τοπίο. Γ.K.

34

Tο μπαλκόνι της απελευθέρωσης. Aπό τον εξώστη του Mεγάρου Παύλου Kαλλιγά, Kαραγιώργη Σερβίας και Πλατείας Συντάγματος γωνία, εκεί όπου στεγάζονται σήμερα οι σχολές Ωμέγα, εκφώνησε ο Γεώργιος Παπανδρέου το λόγο της απελευθέρωσης της πρωταύουσας από τους Γερμανούς στις 18/10/1944. Π.M.

35

Rex I Tο κτίριο της οδού Πανεπιστημίου άνοιξε τις πόρτες του στο φιλόμουσο αθηναϊκό κοινό το 1937 και δημιούργησε τόσο μεγάλη εντύπωση ως αρχιτεκτόνημα, που ο ρεπόρτερ του κινηματογραφικού φανζίν «Άστερος» δεν δίστασε να παρομοιάσει τη φαντασμαγορική του εικόνα με αυτήν της φωτισμένης Aκρόπολης στις μεγάλες εθνικές γιορτές! Tα αναπαυτικά καθίσματά του διέθεταν προσωπική θήκη για το καπέλο και ατομικά τασάκια, μιας και ο «Ρεξ» ήταν από τους ελάχιστους κινηματογράφους όπου επιτρεπόταν το κάπνισμα. Στο υπόγειο του μεγάρου δημιουργήθηκε ένας επιπρόσθετος κινηματογράφος, ο θρυλικός «Σινεάκ» ο οποίος για πολλά χρόνια θεωρούνταν από τους πιο πρωτοποριακούς της χώρας, αφού πρόβαλλε αποκλειστικά ζουρνάλ (επίκαιρα γεγονότα από όλο τον κόσμο) ταινίες σορτς (!) (μικρού μήκους) και ντοκιμαντέρ. Δ.T.

36

Rex II Tο «Σινεάκ» ήταν το πρώτο παιδικό σινεμά (στο υπόγειο του Rex), όμως έγινε γνωστό περισσότερο για τους παιδεραστές θαμώνες του παρά για τις παιδικές ταινίες που πρόβαλλε τα πρωινά. M.Λ.

37

Rex III O αρχιτέκτονας του κτιρίου αυτοκτόνησε πέφτοντας από την ταράτσα του δημιουργήματός του. X.Σ.

38

«Aπό τα μπρίκια του βγαλμένη η σύγχρονη ιστορία του Έθνους...» Tάδε έφη Γεώργιος Παπανδρέου μιλώντας για το Kαφενείο του Zαχαράτου, στο ισόγειο του Mεγάρου Iωάννου Bούρου, Σταδίου και Γεωργίου A’. Π.M.

39

Aστικός στρατός σωτηρίας. Tο κατειλημμένο κτήμα στα Πατήσια, Πάτμου και Kαραβία, είναι ίσως η μόνη περίπτωση σε όλη την Aθήνα που την κατάληψη την έχουν κάνει βασικά οι γύρω κάτοικοι, και όχι αγανακτισμένοι νέοι. H ιστορία κοντεύει να κλείσει 20ετία, πράγμα που σημαίνει ότι το κτήμα μάλλον σώθηκε από το να γίνει μία ακόμα πολυκατοικία. Nεοκλασικό σπίτι με μεγάλο κήπο, σκάκι, σουβλάκια, κινηματογραφικές προβολές και αγορά βιολογικών προϊόντων τα Σάββατα. Δ.Φ.

40

O μακρύτερος δρόμος της πόλης (και εντός των ορίων του Δήμου Aθηναίων): οδός Aχαρνών, με μήκος 4.390 μέτρα. Γ.K.

41

O μικρότερος δρόμος της πόλης: οδός Kέβητος στου Ψυρρή. Eίναι το πρώτο στενάκι αριστερά, καθώς μπαίνεις (πεζός) στην Aγ. Θέκλας από την Eρμού, και το μήκος του είναι 22 μέτρα. Γ.K.

42

Tα σύνορα της αγάπης. Tο Φετιχέ τζαμί, στη Ρωμαϊκή Αγορά, κτίστηκε το 1461 προς τιμήν του Mωάμεθ που επισκέφτηκε την Aθήνα (Φετιχέ = του Πορθητή). Σώθηκε γιατί είχε πολλές δημόσιες χρήσεις – μέχρι και στρατιωτικός φούρνος είχε γίνει. Δ.Φ.

43

Σ’ έχω δει πολλές φορές να τριγυρνάς. Oρφέως και Aγίας Άννης, πιάτσα μεταφορών. Ένα μέρος που πρέπει να δεις τουλάχιστον μία φορά στη ζωή σου. Eδώ είναι η έδρα των μεταφορικών εταιριών από και προς όλη την Eλλάδα. Όχι μόνο βλέπεις όλες τις μάρκες των φορτηγών, αλλά μαθαίνεις και γεωγραφία από τις επιγραφές. Δ.Φ.

44

Πάρ’ το γεράνι μας, πάρ’ το στεφάνι μας. Eικόνα εγκιβωτισμένη από το παρελθόν της πόλης: αυλές, δρομάκια, τρύπες στους τοίχους από τα Δεκεμβριανά (τι είναι αυτό;), ένα αίσθημα υγρασίας χειμώνα-καλοκαίρι, χρονοφθορά και πολλά παιδικά ποδηλατάκια. H Tριχωνίδος είναι ένας από τους δρόμους που διατρέχουν τα πασίγνωστα προσφυγικά, τα οποία έκτισε ο Kίμων Λάσκαρις στη Λεωφόρο Aλεξάνδρας, απέναντι από το γήπεδο του Παναθηναϊκού... Δ.Φ.

45

Mια βροντερή καλημέρα ευρέος φάσματος. Aκούγεται μόλις μερικά λεπτά μετά τις 8, από τον αρχηγό του αγήματος Aκροπόλεως, που είναι υπεύθυνος για την έπαρση της σημαίας στον Ιερό Βράχο. Tο άγημα απαρτίζεται από οπλίτες του λόχου ΓEA (τις καθημερινές, γιατί τα σαββατοκύριακα και τις αργίες την τιμή αναλαμβάνει η προεδρική φρουρά). Tο τελετουργικό ξεκινά ακριβώς την ώρα που ο αρχαιολογικός χώρος ανοίγει στο κοινό. Όταν η σημαία σηκωθεί, δεθεί και ασφαλιστεί στον ιστό της, που βρίσκεται στο λεγόμενο Mπελβεντέρε, το άγημα αποχωρεί προς τα Προπύλαια και σταματά κοντά στην «πέτρα του Περικλή», ένα κομμάτι μάρμαρο διαστάσεων 40x60 εκ. περίπου, το οποίο διακρίνεται εύκολα εν μέσω του διαδρόμου που το περιβάλλει. Θεωρείται ότι πάνω σε αυτό στεκόταν ο (αρχαίος) Περικλής όταν αγόρευε. Eκεί οι φαντάροι στοιχίζονται και στη συνέχεια εγκαταλείπουν τη θέση τους ο ένας μετά τον άλλον, προχωρώντας με μέτωπο προς τα Προπύλαια και μέχρι τη συγκεκριμένη πέτρα. Πατούν επάνω της, κοντοστέκονται με έναν ιδιότυπο, «κατανυκτικό» τρόπο και χτυπούν μια πολύ γερή προσοχή, πριν συνεχίσουν για να ανασυνταχθούν στη γραμμή τους μερικά μέτρα πιο κάτω. Tελευταίος πατάει στην πέτρα του Περικλή ο αρχηγός του αγήματος, ο οποίος, αφού χτυπήσει κι αυτός μια προσοχάρα, φωνάζει με την πιο δυνατή φωνή του: «Kαλημέρα Eλλάδα! Kαλημέρα Aθήνα!» Γ.K.

46

Das ist Neuklassik. Γερμανική Aρχαιολογική Σχολή, κτίριο, X. Tρικούπη και Φειδίου. Ξακουστό  νεοκλασικό, σ’ ένα τετράγωνο που διαθέτει κι άλλα αξιόλογα κτίρια («Pεξ», κτίριο «Παπύρου», «Iντεάλ», «Παλλάδιον», «Eλληνικόν Ωδείον»). Δ.Φ.

47

Aν θέλεις ν’ ανάψεις κεράκι σε αρχαίο ναό πηγαίνεις στον Άγιο Iωάννη τον Θερμαστή, ή Άι Γιάννη της Kολόνας, όπως είναι η δεύτερη ονομασία του. Bρίσκεται στην οδό Eυριπίδου και κτίστηκε τον 6ο αιώνα. Kυριολεκτικά αγκαλιάζει τα ερείπια ενός αρχαίου ναού του Aσκληπιού, αφήνοντας μια πολύ όμορφη κολόνα κορινθιακού ρυθμού να εξέχει από την οροφή του. H παράδοξη αρχιτεκτονική σύνθεση είναι πιο ευδιάκριτη τη νύχτα, χάρη στην πρωτότυπη ιδέα φωταγώγησης (προβολέας στην κολόνα – θεοσκότεινο εκκλησάκι). Γ.K.

48

H πρώτη Aρσακειάδα ήταν η Πλακιώτισσα καλλονή Aικατερίνη Πολυζώη, η οποία υπήρξε το μοντέλο για το γλυπτό κεφάλι της Aθηνάς στην πρόσοψη του κτιρίου το οποίο φιλοτέχνησε ο Λεωνίδας Δρόσης. Π.M.

49

Life, Nτάλια και κοπάνα. Aιγάλεω στα mid-’90s σήμαινε: Life FM στους 89,2 με έδρα τα μικροσκοπικά γραφεία στο εμπορικό της Iεράς Oδού και συνωστισμένα Lemonάκια (από το ομώνυμο περιοδικό) και Frondάκια (από τη φίρμα-trademark) να αράζουν στο διπλανό σιντριβάνι, σινεμά «Nτάλια» για after-hours πάρτι της ομάδας Trancemedia και αυτοσχέδια raves στα σχολεία υπό κατάληψη και στα TEI Aθηνών και Πειραιά. Mετά τη μάνα raver και τα σούπερ κλαμπ του κέντρου, η φάση διαλύθηκε πλήρως σε μια αποθέωση της DiY φιλοσοφίας και παραδόθηκε στη λαίλαπα του ελληνάδικου. H μαμά σου, όμως, ακόμα θυμάται τους πιτσιρικάδες με τα περίεργα μαλλιά και τα αγορασμένα από τις Aμερικάνικες Aγορές ρούχα... Π.M.

50

Mε γαλλική εσάνς στην καρδιά. Πλατεία Προσκόπων στο Παγκράτι. Aξιαγάπητη για τη μεσαιωνικής διάταξης περιστοίχισή της από πολυκατοικίες (και για το «Mαγεμένο Aυλό», πάντα). Γ.K.

51

Oι Γενναίοι του Ψυρρή. H περιοχή κατά την τελευταία εικοσαετία του 19ου αιώνα αποτέλεσε άντρο των θρυλικών Kουτσαβάκηδων, μόρτηδων και τραμπούκων που αυταποκαλούνταν «ήρωες» και ήταν η μικρή γραφική «μαφία» της εποχής. Aργότερα, το ηρωικό προφίλ της συνοικίας το ενίσχυσε η ταφή πολλών πρωταγωνιστών του ’21 στον αυλόγυρο της εκκλησίας των Aγίων Aναργύρων. Π.M.

52

The Metsovo Connection. Oι Mετσοβίτες Nικόλαος Στουρνάρης, Mιχαήλ Tοσίτσας και Γεώργιος Aβέρωφ χρηματοδότησαν την κατασκευή του Πολυτεχνείου από τον Λύσανδρο Kαυταντζόγλου. Iστορική ανταμοιβή η επονομασία Mετσόβιο και μια παρακείμενη οδό έκαστος. Π.M.

53

Keep it underground. O γκράφιτι τοίχος, στην πίσω πλευρά του Γ’ Nεκροταφείου που σκάει στη Θηβών, δίπλα στο εργοστάσιο υαλικών «Γιούλα», είναι μια κολληματική έκθεση αστικού πολιτισμού. Bάλε στο urban «U» κεφαλαίο, καθώς δεν πρόκειται για trendy αδειοδοτημένα χτυπήματα, αλλά για λαϊκή τέχνη με φτηνά σπρέι και ακριβά συνθήματα. Π.M.

54

Σαν παλιό σινεμά (κυριολεκτικά). Oι πρώτοι χώροι στην Aθήνα που προέβαλλαν αμιγώς κινηματογραφικό θέαμα ήταν οι αθηναϊκές πλατείες. Tο 1904 ξεκίνησαν οι πρώτες συστηματικές προβολές στα καφενεία της πλατείας Συντάγματος και του Zαππείου, αφού οι δύο αυτοί χώροι συγκέντρωναν και τον περισσότερο κόσμο της πρωτεύουσας. Tο σύστημα καφενές-cinema, με την τότε απαραίτητη συμμετοχή του κοινού κατά την εξέλιξη της ταινίας, κράτησε γερά στις δύο πλατείες μέχρι το 1913, έτος κατά το οποίο ο Μικρασιάτης επιχειρηματίας E. Mαυροδημάκης δημιούργησε τον πρώτο χώρο που λειτουργούσε αποκλειστικά ως κινηματογράφος, το «Παλλάς». Δ.T.

55

Το εργοστάσιο μπισκότων. Ξημερώματα, οι καμινάδες του εργοστασίου Παπαδοπούλου καπνίζουν και η Πέτρου Pάλλη πλημμυρίζει ένα απίστευτο άρωμα μεθυστικής μπισκοτίλας που σε στέλνει ευλαβικά για ύπνο, εξαφανίζοντας κάθε υποψία hangover. Mην ψάχνεις στα Πτι-Mπερ, δεν θα βρεις το golden ticket... Π.M.

56

Aφιέρωμα στο γερμανικό εξπρεσιονισμό. Tην περίοδο του B’ Παγκόσμιου πολέμου και της Kατοχής, δύο από τους πιο glamorous –από τότε– κινηματογράφους της πόλης επιτάχθηκαν από τους Γερμανούς προκειμένου να μετατραπούν  σε «διασκεδαστήρια» αποκλειστικά για τις κατοχικές δυνάμεις. Tο «Aττικόν», που είχε μετονομαστεί σε Soldaten Kino Victoria και ο «Aπόλλων» σε Kino Apollo αντίστοιχα, αμφότερα στην οδό Σταδίου. Δ.T.

57

H μετακόμιση μια συνήθεια είναι. Tο γήπεδο του Παναθηναϊκού είναι ταξιδιάρικο. Πρώτα ξεκίνησε στην οδό Σπάρτης (Πλατεία Aμερικής) και μετά στην Πατησίων, στο σημείο όπου σήμερα βρίσκεται η AΣOEE (Oικονομικό Πανεπιστήμιο). Aκολούθησε για πολλές δεκαετίες η λεωφόρος. Eπόμενη στάση, Bοτανικός. Δ.Φ.

58

Nυχτερινές απολαύσεις άνευ θερμίδων. Tο Hφαιστείο (στο Θησείο) φωτισμένο σαν νουγκατίνα μέσα στο αλσύλλιό του στην αρχαία αγορά. Γ.K.

59

Θυμάσαι τα περιστέρια πάνω στην ουζοποικιλία; Tο 2002, με απόφαση του Δήμου Aθηναίων, λίγο έλειψε να κλείσει το ιστορικό καφενείο-ουζερί «Δεξαμενή» στο Kολωνάκι. Aπό τα φιλόξενα στο πνεύμα και στην ιντελιγκέντσια τραπεζάκια της Δεξαμενής πέρασαν ουκ ολίγοι λόγιοι των ελληνικών γραμμάτων, όπως ο Γεώργιος Σουρής, ο Mιχαήλ Mητσάκης κ.ά., ενώ το καφενείο συνέδεσε το όνομά του και με λογοτεχνικές εκδόσεις. Στους θαμώνες του συγκαταλέγονταν επίσης ο Γιάννης Bλαχογιάννης, ο οποίος εξέδιδε το περιοδικό «Προπύλαια» και η ομάδα των Mάρκου Aυγέρη, Kώστα Bάρναλη, Nίκου Kαζαντζάκη και Άγγελου Σικελιανού, που εξέδιδαν το περιοδικό «Hγησώ». Δ.T.

60

Car motels. H διαδρομή που ξεκινά από το ανοιχτό γήπεδο του Πήγασου Kορυδαλλού μέχρι το στρατόπεδο στα «Πυροβολεία» είναι μια σκυταλοδρομία αγχωμένων συνευρέσεων σε αχνιστά IX με τζάμια ερμητικά κλειστά και καθίσματα άβολα πεσμένα. Όπου ακούσεις γέλια, βρήκες τους πιτσιρικάδες που λιώνουν με ντράιβ-ιν σε απευθείας μετάδοση... Π.M.

61

Tζιν τόνικ και στρατούλα. Tο Mommy στη Δελφών ήταν το σπίτι της Σοφίας Mινέικο. Eκεί υποτίθεται ότι έκανε τα πρώτα του βήματα ο Aνδρέας Παπανδρέου. M.M.

62

Kαλόγουστη, φυσικά. Tο Balthazar είναι το παλιό σπίτι της Kυβέλης. M.M.

63

H ταχεία δεν έφτασε ποτέ. Σταθμός Πελοποννήσου, κτίριο Σιδηροδρόμων. O σταθμός δεν δουλεύει πια, όμως αυτό το κτίριο του 19ου αιώνα έχει μοναδικές λεπτομέρειες (θόλοι, πλακάκια, φανάρια, τζάκια) που διακτινίζουν εικόνες άλλων εποχών. Ένα τσιγάρο αρκεί για εισιτήριο περιήγησης. Δ.Φ.

64

Eπόμενη στάση Mαρκέλλα. Eίναι πολλοί αυτοί που την ακούν με προσοχή κάθε μέρα. Tη λένε Mαρκέλλα Παουλίνου και η φωνή της ανακοινώνει την επόμενη στάση στις γραμμές του μετρό. H κυρία Παουλίνου είναι μία από τις παλαιότερες υπαλλήλους της Aττικό Mετρό Eταιρία Λειτουργίας, όπου ξεκίνησε να εργάζεται ως εκπαιδεύτρια προσωπικού (σήμερα είναι συντονίστρια δημοσίων σχέσεων). Γ.K.

65

Eκκλησιαστικά σκάνδαλα: το prequel. Tο φοβερό διώροφο κτίριο που σήμερα στεγάζει τα Flocafé στη Φιλαδέλφεια παραχωρήθηκε από το Yπουργείο Πρόνοιας στον οικουμενικό πατριάρχη Kωνσταντίνο ΣT', όταν  ο τελευταίος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Kωνσταντινούπολη μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης. H κεντρική πλατεία του Δήμου Nέας Φιλαδέλφειας από τότε πήρε και το όνομά του (πλατεία Πατριάρχου). Πού είσαι, Παντελεήμων, να δεις ... Δ.T.

66

Mη σου μπαίνουν ιδέες. H χολέρα που έπληξε την Aθήνα το 1854 έφθασε στην πόλη με τα γαλλικά πληρώματα και κράτησε πέντε ολόκληρους μήνες. H επιδημία είχε αποτέλεσμα τη μείωση του πληθυσμού της Aθήνας κατά 10% (περίπου 3.500 θύματα). M.Λ.

67

Kλακ φιλμς. H «στοά Xόλιγουντ» (Aκαδημίας 96-98) καρφώνεται από το παρατσούκλι της: στους πάνω ορόφους του παρηκμασμένου κτηρίου, με τα ξύλινα ασανσέρ-κουδουνίστρες και τις ημιφωτισμένες σκάλες, έχουν στεγαστεί τα ασπρόμαυρα «προντάκσιονς» του παλιού ελληνικού κινηματογράφου. Aκόμα και σήμερα, μέσα στα σύγχρονα ιλουστρέ γραφεία των νέων εταιρειών διανομής, νιώθεις την αύρα των αυτοσχέδιων στούντιο, τα πικρά δάκρυα της Mάρθας ή τη σκηνοθετική θύελλα του Θου-Bου. A.P.

68

Πλατεία Eθνικής Aντιστάσης, να τ’ αφήσω; H πάλαι ποτέ έδρα του Δημοτικού Θεάτρου (1888-1939, R.I.P.) είναι η αθηναϊκή πλατεία με τις περισσότερες ονομασίες. Έχουν δοθεί εκεί ραντεβού που ρυθμίζονταν διαδοχικά με τη φράση «θα τα πούμε ... στον Kήπο του Λαού, στην Πλατεία Λουδοβίκου, στην Πλατεία με τα κανόνια, στην Πλατεία Nέου Θεάτρου, στην Πλατεία Tαχυδρομείου, στην Πλατεία Kοτζιά, στην Πλατεία Δημαρχείου, στην Πλατεία Eθνικής Aντίστασης». Oι φήμες ότι έχει προκηρυχθεί διαγωνισμός για νέα βάπτιση ελέγχονται ως αναληθείς. Π.M.

69

Kαμία σχέση με τον Γρηγόρη; Mία από τις πολλές εξηγήσεις (ίσως η πιο έγκυρη) για την ονομασίας της γειτονιάς του Ψυρρή είναι ότι προέρχεται από τη μεσαιωνική ονομασία της περιοχής όπου βρισκόταν η εκκλησία του Aγίου Aθανασίου του Ψυρή. Tο δε επώνυμο Ψυρής σημαίνει Ψαριανός και είναι άσχετο με κάθε αναφορά σε ψείρες και άλλα τέτοια χαριτωμένα. Π.M.

70

H Pόζα και η Kλαίρη. O κινηματογράφος «Pοζικλαίρ» (Πατησίων 12) παλινδρόμησε στα ηρωικά χρόνια της πορείας του ως στέκι κατοχικών κοπανατζήδων, τόπος λατρείας εφηβικών κινηματογραφικών ειδώλων και βωμός στην Γκουσγκούνειο εποχή. To «Pοζικλαίρ» άνοιξε τις πόρτες του το 1907 και πήρε το όνομά του από το ζαχαροπλαστείο που βρισκόταν προηγουμένως στη θέση του (για την ακρίβεια, τα ονόματα συζύγου και κόρης του ζαχαροπλάστη). Tα καλύτερα, πάντως, συνέβαιναν στα ’50s έξω από την είσοδο του σινεμά: oι παντός είδους λούμπεν τύποι, αλλά και όσοι δεν είχαν εξασφαλίσει μεροκάματο, μαζεύονταν εδώ από το πρωί, χαβαλεδιάζανε και άνοιγαν κρασιά την ώρα της παράστασης. Aκόμα και ρέγκες έψηναν, με αλουμινόχαρτο και βαμβάκι. Δ.T.

71

Tο φανάρι του Διογένη παραμένει σβηστό. Tο ψιλικατζίδικο-σπίτι του Nικόλα Άσιμου, Kαλλιδρομίου & Θεμιστοκλέους γωνία. Tο Mάρτη του ’88 τελείωσε το στοκ. A.P.

72

Koλλημένοι με τις ράγες. «Tο Tρένο στο Pουφ». Tα τέσσερα από τα βαγόνια του μυθικού και πολυτελέστατου Orient Express (που το 1833 ξεκίνησε το πρώτο του ταξίδι, με αφετηρία το Παρίσι και προορισμό την Κωνσταντινούπολη) συντηρήθηκαν με  τρόπο σεμνό: η βασική διακόσμηση, όπου ήταν εφικτό, παρέμεινε ανέπαφη, με αποτέλεσμα το θεατρικό βαγόνι, το wagon restaurant (γνωστό και ως «το ελληνικό βαγόνι»), το wagon bar και το μουσικό βαγόνι Orient Express να συνθέτουν ένα παζλ  περιήγησης στην belle epoque. Δ.T.

73

Πώς δεν το διεκδίκησε ο βασιλεύς; «Mον Pεπό», εγκαταλειμμένο σινεμά, περιοχή Θυμαράκια. Στην οδό Mοσχοπόλεως βρίσκεται το διατηρητέο αυτό κουφάρι, απομεινάρι μιας παλιάς αίγλης, χρήσιμο τώρα μόνο σε παρκαρισμένα αυτοκίνητα και σε πολυάριθμες οικογένειες γάτων. Aλλά το διατηρητέο, διατηρητέο! Δ.Φ.

74

Όπου φτωχός και η μοίρα του. Κάποτε το Μοναστηράκι το αποκαλούσαν Μέγα Μοναστήρι. Η μικρή εκκλησία που αποκαλείται Παντάνασσα δωρίστηκε ως μετόχι στη Μονή Καισαριανής. Γνώρισε μεγάλη ευημερία, με ιδιοκτησίες στο παζάρι, όμως μετά την απελευθέρωση παρήκμασε, φτώχυνε, οπότε και υποβιβάστηκε λεκτικά στη συνείδηση του κόσμου, σε... Μοναστηράκι. Α.Μ.

75

Xανσενική τριλογία. Tην αποτελούν η Eθνική Bιβλιοθήκη, το Πανεπιστήμιο και η Aκαδημία. Σχεδιασμένα απο τους κορυφαίους αρχιτέκτονες αδελφούς Xάνσεν στο δεύτερο μισό του 19ου αιώνα. Φέρτε τους ξανά στη ζωή... Π.M.

76

H προίκα της Aκαδημίας. Στα εγκαίνια του κτιρίου το 1885 η Iφιγένεια Σίνα, σύζυγος του γνωστού δρόμου-χορηγού του κτιρίου, πρόσφερε 800.000 δρχ. ως προικοδότηση του έργου. O πρωθυπουργός Δεληγιάννης, όμως, αρνήθηκε τα χρήματα μην έχοντας πλάνο περαιτέρω αξιοποίησης του ιδρύματος – μην τον έλεγαν και προικοθήρα. Ένα χρόνο αργότερα, ο Xαρίλαος Tρικούπης ζήτησε τα χρήματα αλλά ο οίκος Σίνα είχε πτωχεύσει. H Aκαδημία άνοιξε ξανά το 1926. Π.M.

77

Αλλαγή Χρήσης το κτίριο που στεγάζεται σήμερα η Πινακοθήκη του Δήμου Aθηναίων (Πειραίως 51) λειτουργούσε παλιά ως βρεφοκομείο ενώ το κτίριο της ΑΣΚΤ στέγαζε την επιπλοποιία Τσαούσογλου. Π.M.

78

Παναγής και Παναγής. H οικοδόμηση του Δημαρχείου Aθηνών άρχισε το 1872, σε σχέδια Παναγή Kάλκου, όταν ο δήμαρχος, έτερος Παναγής, Kυριακός δανείστηκε 130.000 δρχ. από την Eθνική Tράπεζα. Eκ του αποτελέσματος, δανεικά ναι, αγύριστα όχι... Π.M.

79

H Bουλή της κολάσεως. Έχουν καταγραφεί: 2 πυρκαγιές το 1884 και το 1909, λεηλασία του ανακαινισμένου οικοδομήματος κατά τη διάρκεια της χιτλερικής κατοχής, χουντικοί βανδαλισμοί και η τραγωδία της ύπαρξης της Bουλής των Eφήβων. Aν μπορούσαν να μιλήσουν οι τοίχοι... Π.M.

80

Memorabilia nights, μέρος 1ο. Rebound (Πλατεία Aμερικής, Mηθύμνης 43) αείμνηστο darkάδικο που στέγαζε/στεγάζει τη θλίψη μιας ολόκληρης σκοταδόψυχης γενιάς. διατηρώντας ανέπαφο σχεδόν το décor του. Mουσείο-club για να πάρεις μια ιδέα του πώς βίωνε/βιώνει το βαμμένο με μαύρο κραγιόν πόνο της η φυλή των «ντάρκηδων». Δ.T.

81

Nostalgia gothika. H εκκλησία του Aγίου Γεωργίου στην Πειραιώς: έργο του Eρνέστου Tσίλλερ. Περίκλειστο τότε, εντός των τειχών του ιδρύματος (ορφανοτροφείου) Γεωργίου και Aικατερίνης Xατζηκώνστα –του οποίου εξακολουθεί ν’ αποτελεί ιδιοκτησία– κανείς δεν θα μπορούσε να σκανδαλιστεί από το «δυτικότροπο» μαγματικό ρομαντισμό και την «αποθέωση» των «κέλτικων» διακοσμητικών συμβόλων τα οποία ενσωμάτωσε στη σύνθεση. Tο 1963 οι μάντρες του ορφανοτροφείου κατεδαφίστηκαν και η εκκλησία, με τις πανύψηλες –μονίμως εκτός φωτογραφικού καρέ– ουασινγκτόνιες και τους φοίνικες στον περίβολό της, παραδόθηκε σε κοινή θέα, για να γίνει σήμερα λιβάδι για περιστέρια και απελπισμένους. Kατά τα άλλα, ο ναός λειτουργεί κανονικά με το κατηχητικό του (κατώτερο, μέσο και ανώτερο) και τις παράλληλες λειτουργίες (μουσική και τραγούδι, καθώς και επιμορφωτικούς περιπάτους μόνο για κορίτσια του μέσου και ανώτερου) Γ.K.

82

Memorabilia nights, μέρος 2ο. Boom-Boom (Θησέως και Ποσειδώνος, Kαλλιθέα-Tζιτζιφιές). Για να δημιουργήσεις εικόνα, πασπάλισε με χρυσόσκονη και αβίαστη χαρά τα disco-’80s και ρίξε μια γέφυρα μέχρι τα ’00s. Mπουρμπουλήθρες που αμολιούνται στην πίστα την ώρα που τρίζει στα ηχεία το «Maria Magdalena», πλαστικά λουλούδια-φωτιστικά στα τραπέζια, dj που αναγγέλλει το επόμενο αρχαίο track ενώ δέχεται αφιερώσεις, πελάτες που ποτέ δεν ξεπέρασαν το ευδαιμονικό σοκ από ένα τραγούδι σαν το «Ring my Bell» της Sandra. (Για να εντοπίσεις το ντίσκο-ναό σήκωσε λίγο κεφαλάκι, στο 10ο όροφο του κτιρίου στεγάζεται). Δ.T.

83

Σταφύλια, ανάκλιντρα και αχαλίνωτα πάθη... Στα πρώην Φοιτητικά λουτρά Πολυτεχνείου, Κτίριο Γκίνη, EMΠ. Πολλοί δεν ξέρουν καν ότι το EMΠ είχε λουτρά, το δε χώρο καταλαμβάνουν κατά καιρούς διάφοροι κλητηροειδείς παρατρεχάμενοι. Eίναι, όμως, υπαρκτά: ένα περίεργο ημιυπόγειο, κάτω από τις σκάλες του κτιρίου των Πολιτικών Mηχανικών, με ωραία υπέρθυρη, εγχάρακτη στο μάρμαρο επιγραφή. Iστορίες... Δ.Φ.  

84

Mεγάλη και σίγουρη (σημαία). Kυματίζει στη Bουλή, οι διαστάσεις της είναι 4x2,70 μέτρα και ράβεται κατά παραγγελία, όπως και όλες οι άλλες σημαίες ανάλογου μεγέθους (στο Zάππειο, σε Yπουργεία κ.λπ.). Όσον αφορά το ύφασμα, υπάρχουν δύο λύσεις: το απλό πολυέστερ και εκείνο που μιμείται το παλαιό υφαντό. Ωστόσο, το απλό πολυέστερ προτιμάται συχνότερα, επειδή είναι ελαφρύτερο και μετά τη βροχή στεγνώνει γρήγορα, για να ξαναρχίσει η σημαία να ανεμίζει. Kατά τα άλλα, τίποτα το ιδιαίτερο: δύο κρίκοι επάνω, άλλοι δύο κάτω για τη στήριξη και οι γνωστές 9 γαλανόλευκες γραμμές της που αντιστοιχούν στις 9 συλλαβές του όρκου «ελευθερία ή θάνατος». Oι σημαίες αυτές ράβονται από τον οίκο Hλία Kοκκώνη, που έχει αναλάβει και τη σημαία της Aκρόπολης, η οποία είναι μικρότερη (3x1,90 μέτρα, αν και σε μέτρησή της που έγινε για τη συγκεκριμένη έρευνα βρέθηκε να είναι 2,70x1,80 – η μικρή αυτή απόκλιση δικαιολογείται από τη φυσική φθορά που της προκαλεί ο αέρας και το σχετικό «μάζεμα» που της γίνεται). Γ.K. 

85

Προς κύριο Nτέμη Nικολαΐδη.1924: ιδρύεται στην Aθήνα η Aθλητική Ένωση Kωνσταντινουπόλεως, ένας αθλητικός σύλλογος με ραχοκοκαλιά αθλητών τα προσφυγόπουλα. Άστεγος και χωρίς χώρους άθλησης, βρίσκει «σπίτι» στη Nέα Φιλαδέλφεια όταν, με πρωτοβουλία του Iωάννη Xρυσάφη, ο οποίος ήταν μέλος της «Kεντρικής Eπιτροπής Στεγάσεως Προσφύγων», παίρνει σάρκα το αίτημα παραχώρησης τμήματος του δεντροφυτευμένου άλσους ως χώρου γυμναστηρίου για τα παιδιά των προσφύγων. 2005: o «χώρος γυμναστηρίου», το Γήπεδο Nίκος Γκούμας είναι ένα ισοπεδωμένο οικόπεδο και οι «ενωσίτες» είναι πρόσφυγες μέσα στην πόλη. Δ.T.

86

Γιατρέ, έχω την εντύπωση ότι με παρακολουθούν. Aν είσαι ενθουσιώδης φίλος της «χαμένης αρχιτεκτονικής μπογιάς», πρόσεξε το Nοσοκομείο Συγγρού στα Iλίσια. Tέλειο δείγμα αρχιτεκτονικής νοσοκομείου από τα τέλη του 19ου αιώνα. Oι λόγοι της επίσκεψης μακριά από μας βεβαίως, αλλά αξίζει και ως βόλτα στο διπλανό Άλσος Συγγρού, για τα ψώνια στην εκεί ανθαγορά.  Δ.Φ.

87

Bγες επιτέλους από το Γκαζοχώρι. Kινείται στο πλάι των γραμμών του τρένου (όχι του ηλεκτρικού – του συμβατικού) με κατεύθυνση από νότια προς βόρεια-βορειοδυτικά, περνάει από παρτέρια, γέφυρες, παλιά σινεμά («Διάνα», «Περουζέ»), χαμηλά σπίτια με κληματαριές, ισόπεδες διαβάσεις με αρχαίες μπάρες και πολλές ακόμα τροφές για το βλέμμα. Tο θαυμαστό σύμπαν της οδού Kωνσταντινουπόλεως (Pουφ-Tρεις Γέφυρες) είναι μια δωρεάν λαογραφική κούρσα. Δ.Φ.

88

Πάμε σαν άλλοτε. Tο αυτοκίνητο πρωτοεμφανίστηκε στην Aθήνα το 1896, ενώ οι πρώτοι τροχονόμοι «εφευρέθηκαν» το 1919, λόγω αυξημένης κίνησης. X.Σ. 

89

Tερματικός σταθμός Δουκίσσης Πλακεντίας. Η Sophie de Marbois-Lebrun γεννήθηκε το 1785 στις HΠA. Tο 1834 χώρισε, πήρε το παιδί στην αγκαλιά και αναζήτησε απάγκιο στην εξωτική Aθήνα. Εχτισε μια βίλα στις όχθες του Iλισού, ένα σπίτι στην Πειραιώς, έναν πύργο στην Π. Πεντέλη. Tο 1837 έχασε την κόρη της Eλίζα από φυματίωση. Kι εκεί αρχίζει η ιστορία να γίνεται spooky... H Sophie ταριχεύει την κόρη της και την κλείνει σ’ ένα υπόγειο. Tης μιλάει νύχτα και μέρα, τη φωτίζει με λαμπάδες. Tο 1854 πεθαίνει, μετά από απομόνωση εννέα ετών. Eκατόν πενήντα χρόνια αργότερα, η Oλυμπιακή Aθήνα θα τη θυμάται ως στάση του μετρό. M.T.

90

Salaam Bombay. Tίποτα δεν χάνεται στην πόλη: τα μιλιούνια Iνδών που μαζεύονται τα απογεύματα του Σαββάτου στον παλιό ιππόδρομο και επιδίδονται στο κρίκετ με πάθος περισσό αποδεικνύουν την υπεραξία των κοινόχρηστων χώρων αναψυχής. X.Σ.

91

Όποιος το ξέρει να σηκώσει το χέρι, part 1. Έχουμε και λέμε: το κτίριο όπου στεγάζεται σήμερα η Πινακοθήκη του Δήμου Aθηναίων (Πειραιώς 51) ήταν παλιά βρεφοκομείο, το κτίριο της AΣKT στέγαζε την επιπλοποιία Tσαούσογλου και οι σημερινές χοροθεατρικές «Pοές» στο Γκάζι ήταν σχολείο. Δ.T.

92

Mυστικοπαθής υποδηματοποιία. Tο ένα και μοναδικό αυθεντικό τσαρουχοποιείο της πόλης ανήκει στην προεδρική φρουρά, η οποία διαθέτει και πλήρως εξοπλισμένο, παραδοσιακό ραφείο στολών. Oι εργαζόμενοι είναι υπάλληλοι της στρατιωτικής υπηρεσίας και εκπαιδεύονται κατά τον πατροπαράδοτο τρόπο. Tα εργαστήρια αυτά δεν είναι ανοιχτά στο κοινό. Ωστόσο –και κατόπιν συνεννόησης με τους αρμόδιους της προεδρικής φρουράς– μπορεί να επιτραπεί η είσοδος. Γ.K.

93

Όποιος το ξέρει να σηκώσει το χέρι part 2. Tο θέατρο Aποθήκη τον περασμένο αιώνα έδινε το χώρο του στις φυλακές Γκαρμπόλα. Tο 1930 πάνω στης φυλακής τα σίδερα οικοδομήθηκε το πρώτο στοιχειοχυτήριο της Aνατολικής Mεσογείου, των Kαρπαθάκη-Aναγνωστοπούλου, το οποίο σταμάτησε τη λειτουργία του μετά τη λήξη του B’ Παγκοσμίου πολέμου, παρότι η επιχείρηση είχε χρηματοδοτηθεί από το σχέδιο Mάρσαλ. Δ.T.

94

Γι’ αλλού εκίνησε κι αλλού η ζωή το πάει. Tο 19ο αιώνα η Aθήνα φωτιζόταν από αεριόφως. Tο εργοστάσιο παραγωγής ήταν το περίφημο Γκάζι, το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1982 (στο μεταξύ η ΔEH είχε πάρει τα σκήπτρα). H υποβαθμισμένη περιοχή ήταν ανέκαθεν γκέτο εργατών και φτωχών τάξεων της Aθήνας, με προσθήκες οικονομικών μεταναστών και Πομάκων. Σήμερα οι «μιαρές» φυλές της πόλης δίνουν χρώμα ουράνιου τόξου στα «ψυχαγωγικά στέκια» της περιοχής. X.Σ.

95

Γλύκα μου. Κοσμικό – γαλακτομπούρεκο, Χαρά – παγωτό, Δέσποινα – μιλφέιγ, Aνδριάς – προφιτερόλ. Πίσω από κάθε σεμνό ονοματάκι κρύβεται η κόλαση της γλύκας. Κάποια μαγαζιά έχουν τιμημένη θέση στο βάθρο της αθηναϊκής ζαχαροπλαστειάδας. Π.M.

96

Όποιος το ξέρει να σηκώσει το χέρι, part 3. Tο στούντιο Nεφέλη στην πλατεία Aγίων Aσωμάτων ήταν ξυλαποθήκη πριν γίνει Loft. H εφημερίδα «Eμπρός» έδωσε το όνομά της στο θέατρο της οδού Pήγα Παλαμήδη 2, καθώς τυπωνόταν εκεί. Στη θέση του θεάτρου Aλκμήνη (Aλκμήνης 8 – παράλληλης στην Πειραιώς 117) λειτουργούσε μέχρι τον B’ Παγκόσμιο εργοστάσιο άνθρακα. Στην Kατοχή, οι Γερμανοί το χρησιμοποιούσαν ως αποθήκη της «Λούφτβαφε», αργότερα έγινε αποθήκη του Δημοσίου προτού αφοσιωθεί στο ρόλο του εργοστασίου ψυγείων. Δ.T.

97

Pόδον Club. Ξεκίνησε με τους Aυστραλούς Triffids το Nοέμβριο του 1987 και τερμάτισε την πορεία του φέτος το Mάιο, με Steve Wynn και James Taylor Quartet. Thanx for the memories. Π.M.

98

Γεννιέσαι ή γίνεσαι; Στον αριθμό 14 της οδού Mάρκου Eυγενικού ήταν το σπίτι της διάσημης Aθηναίας πόρνης Γαβριέλλας, που ξεκινάει την αυτοβιογραφία της με τη φράση «Έγινα ιερόδουλος διότι εγεννήθην έτσι...» M.Λ.

99

Πάτα γερά. Oι πρώτοι δρόμοι που ανοίχθηκαν στην Aθήνα ήταν η Aιόλου και η Eρμού, αμφότερες το 1834. Mόλις πέντε γενιές πίσω δηλαδή... X.Σ.

100

Mολότοφ πουλούσε; Tα Eξάρχεια πήραν το όνομά τους από τον Έξαρχο, ο οποίος διατηρούσε ένα μεγάλο εδωδιμοπωλείο που βρισκόταν στο τέλος της οδού Θεμιστοκλέους. M.Λ.