Όταν μια ιστορία είναι τόσο εξωφρενική δεν ξέρεις πώς να την αφηγηθείς. Πώς να περιγράψεις με νηφάλιο λόγο κάτι παράλογο, όπως το ότι στους πρόποδες του Υμηττού εδώ και χρόνια, μέχρι και πριν από λίγους μήνες, ζούσαν κοπάδια αλόγων. Όχι άγρια! Σαν να λέμε, ότι σε ένα μέρος λίγο έξω από την Αθήνα, εκτός από αδέσποτους σκύλους και γάτες, υπάρχουν και αδέσποτα άλογα, τα οποία αναπαράγονται ελεύθερα.
Η βάση τους βρίσκονταν στα παλιά ορνιθοτροφεία στον Ραψανά λίγο πιο πάνω από τα εκπαιδευτήρια, στο Κορωπί, κι από εκεί ψάχνοντας για τροφή και νερό κατέβαιναν μέχρι και στη Λ. Βάρης Κορωπίου, ή κατευθύνονταν στην άλλη πλευρά του λόφου, φτάνοντας στα πρώτα κατοικημένα σπίτια. Ολόκληρα κοπάδια έφταναν στις αυλές, αποτελώντας κίνδυνο για τροχαία και κάθε είδους ατυχήματα.
Από πού να το πιάσεις; Από την πλευρά της κακοποίησης των ζώων; Την αδιαφορία της πολιτείας; Τους κινδύνους για τη δημόσια υγεία; Ή το ψυχικό σθένος και τον αγώνα των εθελοντών να σώσουν τόσα πολλά ζώα;
Πάει ένας μήνας από τότε που ανεβήκαμε για να δούμε από κοντά, τα άλογα που παρακολουθούσαμε στις αναρτήσεις τηςHelpHorses. Όλα αυτά τα υπέροχα ζώα, που ήταν τώρα σταβλισμένα στα παλιά ορνιθοτροφεία σε κτίρια ερείπια, σε τίποτα δεν θύμιζαν την άθλια κατάσταση στην οποία τα βρήκαν οι εθελοντές στον ίδιο αυτό χώρο πέρσι τον Αύγουστο. Η Μαρία Μαρώλια, εθελόντρια-ιδρύτρια της οργάνωσης που συστάθηκε αποκλειστικά για να τα διασώσουν, ασχολείται με τα άλογα μία δεκαετία: είναι ιππέας, υπήρξε εθελόντρια στον σύνδεσμο θεραπευτικής ιππασίας στα άτομα με ειδικές ανάγκες πριν πολλά χρόνια και είναι μέλος του ΔΣ στον Αττικό Όμιλο Ιππασίας. Για πρώτη φορά στη ζωή τους αυτά τα ζώα αυτά στάθηκαν τυχερά, που τη συνάντησαν.
Ρωτάω πώς ξεκίνησε όλο αυτό. Όταν μετακόμισαν σε ένα σπίτι στην περιοχή εκεί κοντά, η Μαρία έβρισκε έξω από την πόρτα της κοπάδια αλόγων. Τους έβαζε νερό και δεν προλάβαινε να γεμίσει τους κουβάδες, τους έφερνε μπάλες από το άλογό της για να φάνε – από πού έρχονταν; Απευθύνθηκε στα φιλοζωικά σωματεία για τα ιπποειδή, μίλησε με κάτοικους… όλοι γνώριζαν! Της είπαν μια τρελή ιστορία. Ότι ήταν κάποιος που ζούσε εκεί κοντά στο βουνό. Πήγε περίπου το 2006 με 3-4 άλογα (φοράδες και επιβήτορες) και μέσα στα χρόνια έφτασαν τα… 100. Το θέαμα που αντίκρισε όταν την πήγαν στα παλιά ορνιθοτροφεία, μαζί με τις άλλες δύο κοπέλες τότε, ήταν τραγικό: πάρα πολλά άλογα που μάχονταν μεταξύ τους, υποσιτισμένα, χωρίς νερό, γεμάτα πληγές, εξαθλιωμένα. Ο «συλλέκτης» ζώων, ο οποίος ζούσε και ο ίδιος σε κακές συνθήκες, είχε καταπατήσει τον χώρο, ενώ ο εξοπλισμός και η περίφραξη είχαν λεηλατηθεί. Κάποια από τα άλογα ήταν εντός και εκτός της «οικίας» του και κάποια στα παλιά ορνιθοτροφεία.
«Δεν μπορούσα να γυρίσω σπίτι σαν να μην έχει συμβεί τίποτα. Έκανα αναρτήσεις από την πρώτη στιγμή, μίλησα με γνωστούς και φίλους από την ιππασία και μου έφεραν τροφές, συγκεντρώσαμε χρήματα και μετά εφόσον χρειαζόμασταν δωρεές προχωρήσαμε στη σύσταση της οργάνωσης κάνοντας άμεσα όλες τις διαδικασίες και ιδρύσαμε τη Help Horses».
Μας πώς ζούσαν τόσα χρόνια; «Υπάρχουν μαρτυρίες ότι κάποιες εποχές ήταν πάρα πολλά, έφευγαν τον χειμώνα για βοσκή, έμπαιναν στα καλλιεργημένα χωράφια στο Κορωπί, κάποια πέθαιναν, γύρω στα μέσα Μαΐου τα πιο δυνατά επέστρεφαν εδώ κι έτσι κατάφεραν να επιβιώνουν. Υπάρχουν μαρτυρίες που λένε ότι ο μεγάλος πληθυσμός ξαφνικά μειωνόταν. Επίσης, το σημείο ήταν γνωστό σε πολλούς και διάφορους…».
Επίσης αναπτύσσουν συναισθηματικό δεσμό με τους ανθρώπους που τα φροντίζουν, ακούνε το όνομά τους και έχουν διαφορετικούς χαρακτήρες και προσωπικότητες.
Παρατηρούμε αυτά τα πανέμορφα ζώα και μας πιάνει η ψυχή μας για το τι έχουν περάσει. Χάρη στην επιμονή και το πείσμα της Μαρίας για ένα πρότζεκτ που έμοιαζε αδύνατο, αλλά και την καθημερινή εργασία των εθελοντών της Help Horses, είναι τώρα ασφαλή. Και πάλι, όμως. Τα άλογα δεν αγαπούν τους κλειστούς χώρους και εάν νιώσουν εγκλωβισμένα μπορούν να γίνουν ατίθασα και ανεξέλεγκτα.
Κάθε φορά που έχεις να κάνεις με κακοποιημένα ζώα, η προσοχή σου πρέπει να φύγει προς δύο κατευθύνσεις. Πρώτον εμπλέκεσαι ψυχικά, λυπάσαι, καλείσαι να αντιληφθείς ότι έχουν συναισθήματα και ότι πέρα από τις βασικές ανάγκες πρέπει να καλυφθούν και άλλες που έχουν να κάνουν με την ευζωία τους. Το δεύτερο έχει να κάνει με τη διαχείριση: ειδικά όταν μιλάμε για πολλά ζώα ποιος έχει την ευθύνη; Είναι δυνατόν να αντιστοιχεί ένα τέτοιο βάρος σε εθελοντές;
Ένα χρόνο τώρα τα αδέσποτα άλογα του Υμηττού εκπέμπουν SOS
Τι έπρεπε λοιπόν να γίνει με αυτά τα 80-100 άλογα; Καταρχάς να εξασφαλιστεί τροφή και νερό για να μη φεύγουν από τον χώρο των παλιών ορνιθοτροφείων. Επίσης να τα σταβλίσουν σε συνθήκες ευζωίας ώστε να μην αναπαράγονται ανεξέλεγκτα –αλλού οι φοράδες με τα πουλάρια, αλλού οι επιβήτορες–, και να προχωρούν σταδιακά σε χειρουργικούς ευνουχισμούς (μια απαιτητική διαδικασία για τόσο μεγάλα ζώα, μέχρι σήμερα έχουν γίνει 15 χειρουργικοί ευνουχισμοί) και σταδιακά να υιοθετηθούν. Ένα χρόνο τώρα οι εθελοντές της HelpHorses σε έναν χώρο χωρίς περίφραξη, ρεύμα και τρεχούμενο νερό, με μπετό και σκουριασμένα σίδερα τα οποία τραυματίζουν τα ζώα, σε σημεία με ετοιμόρροπες λαμαρίνες, ετοιμόρροπες στέγες και βρωμιά… κατάφεραν με τρομακτική δουλειά να τα αναστήσουν βάζοντας τα πράγματα σε μια σειρά.
Σε καθημερινή βάση, Χριστούγεννα - Πάσχα - Κυριακές, ανέβαιναν ακόμα και σε δύο βάρδιες κουβαλώντας τρέιλερ με σανό, καθαρίζοντας τον χώρο όποτε επαρκούσαν τα χέρια, προσπαθώντας να περιφράξουν τις αποθήκες που μετατράπηκαν σε στάβλους. Στις αναρτήσεις τους διάβαζες συνεχείς εκκλήσεις για τροφές, μαζί με απόγνωση και απελπισία: βίντεο με τα σκελετωμένα άλογα, ανακοινώσεις για ζώα που δεν τα κατάφεραν, για θεραπείες που έπρεπε να γίνουν. Τα κατάφεραν με τις δωρεές του κόσμου.
«Ο Δήμος Κρωπίου από τον Γενάρη μας φέρνει τα νερά με υδροφόρες, γεμίζει τις δεξαμενές όταν δεν έχει πολλά μποφόρ, και μας έχει βοηθήσει με ελάχιστες εργασίες στο κτήμα με μηχανήματα» απαντάει η Μαρία, όσο για το κτήμα θα μας το εξηγήσει στη συνέχεια.
«Το παράπονο μας είναι ότι ο Δήμος σίγουρα θα μπορούσε να συνδράμει περισσότερο. Η Περιφέρεια Αττικής είναι απούσα, ενώ καταθέσαμε όσα μας ζητήθηκαν. Πέρα από τις στειρώσεις, το κόστος των οποίων έχει αναλάβει, έχουμε μεγάλο θέμα με τις τροφές και τα φάρμακα, μόνο για τις τροφές αυτή την περίοδο χρειαζόμαστε από 7.000 ευρώ τον μήνα. Και έρχεται ο χειμώνας… Η κατάσταση θα γίνει μη διαχειρίσιμη χωρίς στήριξη από το κράτος. Δεν μπορεί να παραμείνει όλο αυτό στο επίπεδο του εθελοντισμού, δεν μιλάμε για 15-20 άλογα. Και τότε; Αν δεν έχουμε να τα ταΐσουμε και να καλύψουμε τις ανάγκες τους, να τα αφήσουμε και πάλι ελεύθερα μέσα στους δρόμους από όπου τα περισυλλέξαμε;».
Οι αρμόδιοι γνώριζαν. «Το 2021, η Περιφέρεια σε αυτοψία κατέγραψε στους πρόποδες του Υμηττού 65 ζώα. Το 2023 έγιναν 85 και τον Αύγουστο του 2023, που τα βρήκε η Μαρία, τότε κατέγραψαν 92. Συνολικά πάνω από 100 – με υιοθετημένα και πεθαμένα, και θα γεννηθούν άλλα οκτώ τουλάχιστον». Τα άλογα εγκυμονούν 320 με 340 ημέρες και αυτή τη στιγμή έχουν περίπου 20 πουλάρια, όλα από την περσινή αναπαραγωγική περίοδο.
Η Help Horses έχει καταθέσει οικονομικοτεχνικές μελέτες και σχέδιο δράσης στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και την Περιφέρεια Αττικής, αλλά απάντηση δεν πήρε. «Aν δεν μας στηρίξει η πολιτεία ή θα εγκαταλείψουμε (σ.σ. άρα η κατάσταση θα εκτραχυνθεί ξανά) ή θα φτάσουμε μέχρι το ευρωπαϊκό δικαστήριο. Όταν κοπάδια αλόγων κινούνται στη Λεωφόρο Βάρης Κορωπίου και μέσα στον οικιστικό ιστό είναι πολύ επικίνδυνο, δύο άλογα σκοτώθηκαν πριν κάποια χρόνια στην άσφαλτο, το επόμενο θα ήταν να σκοτωθούν άνθρωποι. Από την πρώτη στιγμή τους είχαμε στείλει επιστολές σε σχέση με την επικινδυνότητα, και τι έκαναν; Τον Οκτώβρη τροποποίησαν τη νομοθεσία ώστε πλέον η Περιφέρεια να μην είναι υπεύθυνη για τα μη δεσποζόμενα ιπποειδή, σε περίπτωση τροχαίου αλλά και γενικότερα να μην έχει κανένας την ευθύνη».
Ο Συνήγορος του Πολίτη έκανε αυτεπάγγελτη έρευνα μετά από δημοσιεύσεις. «Έκαναν την πρώτη αυτοψία πριν από τρεις μήνες, έγινε σύσκεψη με το υπουργείο.Χθες έστειλαν ξανά επιστολή όπου λένε ξεκάθαρα ότι έχουν παραβεί κανόνες της ΕΕ, ότι εγκυμονούνται κίνδυνοι για τη δημόσια υγεία, την ασφάλεια των πολιτών, την προστασία των δασικών οικοσυστημάτων αλλά και για τα ίδια τα άλογα, υπογραμμίζοντας ότι πρέπει να τηρηθεί άμεσα η νομοθεσία περί προστασίας των ζώων».
Η ομάδα της HelpHorses είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι την Ευρωβουλή. «Δεν γίνεται στην Ελλάδα όλα να πέφτουν στις πλάτες των εθελοντών, χρειαζόμαστε στήριξη για να συνεχίσουμε, κουβαλάμε τουλάχιστον 30 μπάλες τη μέρα εδώ πάνω και να βρισκόμαστε μέσα σε κτίρια ετοιμόρροπα όπου κινδυνεύουν και τα άλογα και εμείς; Τι περιμένουν να συμβεί; Να μας καταπλακώσουν τα κτίρια; Δεν αντέχουμε άλλο. Δεν είναι μόνο η σωματική κούραση, είναι και πάρα πολύ ψυχοφθόρο. Σκέψου να έχεις βρει αυτά τα άλογα ένα μάτσο κόκκαλα και να παλεύεις ένα χρόνο να τα αναστήσεις, και μετά να σου παθαίνουν κολικό επειδή κάποιος περαστικός/κάτοικος θεώρησε ότι μπορεί να τα ταΐσει σοκολάτες; ή να το χτυπάει με αμάξι ή να σου σκοτώνουν τα μωρά;».
Η μίσθωση κτήματος στο Κορωπί και τα 17 άλογα που έμειναν πίσω στα παλιά ορνιθοτροφεία
Ο χώρος στα παλιά ορνιθοτροφεία που στέγαζε προσωρινά αυτά τα άλογα, παραχωρήθηκε από τους ιδιοκτήτες του με την προϋπόθεση ότι η πολιτεία θα τον συντηρούσε ώστε να είναι ασφαλής για ζώα και ανθρώπους. Αυτό δεν έγινε ποτέ, κι έτσι πριν από λίγες μέρες η ιδιοκτήτρια εταιρεία έστειλε εξώδικο στην Περιφέρεια Αττικής και τον Δήμο Κρωπίου λόγω επικινδυνότητας, ζητώντας να καλύψουν όλα τα έξοδα μεταφοράς και στέγασης των αλόγων.
Η HelpHorses είχε ήδη σε εφαρμογή σχέδιο μεταφοράς των αλόγων. Από τέλη Ιανουαρίου νοίκιασαν ένα οικόπεδο 9 στρεμμάτων στο Κορωπί, με σκοπό να μεταφερθούν τα ζώα εκεί. Ζητούσαν βοήθεια από την πολιτεία για να ολοκληρώσουν τις κατασκευές που έπρεπε να γίνουν άμεσα διότι από τον Απρίλη θα ξεκινούσε η ΝΕΑ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ. Ζητούσαν απεγνωσμένα βοήθεια από οπουδήποτε…
«Όταν το μισθώσαμε είχαμε ζητήσει να μας φτιάξει τις μεταλλικές κατασκευές που χωρίζουν τα άλογα για να μεταφέρουμε εκεί όλα τα αρσενικά. Δεν ζητούσαμε χρήματα αλλά συνεργεία, συνεργεία από την Περιφέρεια για να γίνουν εγκαίρως οι κατασκευές. Μας αγνόησαν, με αποτέλεσμα να βρίσκονται στην οδό Ανδριανού, μέσα στο Κορωπί, και να ζευγαρώνουν ανεξέλεγκτα. Γύρω στα 40 ζώα κυκλοφορούσαν στους δρόμους, έξω από σχολεία, γύρω από το γήπεδο όπου καθημερινά προπονούνται παιδιά».
Κάτοικοι και βοσκοί εξαγριωμένοι καλούσαν την αστυνομία να βρει λύση, έστελναν βίντεο με τα κοπάδια στους δρόμους. Τελικά, η HelpHorses ξεκίνησε την περισυλλογή των αλόγων, μόλις τον Ιούνιο κατάφεραν και τα συγκέντρωσαν όλα στα παλιά ορνιθοτροφεία.
Από τον Ιούνιο άρχισαν και οι μεταφορές των αλόγων στο καινούργιο κτήμα. Αυτή τη στιγμή ήδη φιλοξενούνται εκεί 50 άλογα, συν 10 τα οποία δόθηκαν προς υιοθεσία. Οι συνθήκες είναι πολύ καλές για ζώα και εθελοντές και τα άλογα μοιάζουν χαρούμενα. Έχουν φτιάξει paddocks (ανοιχτούς περιφραγμένους χώρους) και shelters, με σκοπό να στειρωθούν σταδιακά, ενώ ταυτόχρονα ακολουθούν τη βασική εκπαίδευση και ετοιμάζονται για υιοθεσία.
Ωστόσο, η HelpHorses συνεχίζει να εκπέμπει SOS. Το κόστος για τις τροφές και τα φάρμακα εξακολουθεί να είναι δυσβάστακτο. Πλέον, υπάρχει και ενοίκιο για την στέγαση τους και πολλά άλλα έξοδα (ρεύμα, νερό κτλ). Έρχεται χειμώνας, πρέπει να φτιαχτούν επιπλέον shelters άμεσα. Και επίσης στα παλιά ορνιθοτροφία, λόγω έλλειψης πόρων, έχουν παραμείνει περίπου 17 άλογα μαζί με το αλογάκι που γεννήθηκε τον 15αύγουστο, ενώ ακόμα οι γεννήσεις από την περσινή αναπαραγωγική περίοδο συνεχίζονται… Πρέπει και αυτά να μεταφερθούν άμεσα καθώς η επιβίωσή τους εξαρτάται αποκλειστικά από τους εθελοντές που ανεβαίνουν στο βουνό καθημερινά για τροφές και νερά. Τελικός στόχος, η υιοθεσία.
Ποιοι τα υιοθετούν; ρωτάω. «Συνήθως άνθρωποι που έχουν μεγάλα κτήματα και τα θέλουνε σαν ζώα συντροφιάς. Κανένα μέχρι στιγμής δεν έχει υιοθετηθεί για να ιππευτεί, όμως αν έχουμε το χρόνο και τους πόρους μπορούν να εκπαιδευτούν και δοθούν σε καλά χέρια και να ιππευθούν μελλοντικά – τα ενήλικα πάνω από 8-9 χρονών δεν εκπαιδεύονται τόσο εύκολα. Ωστόσο, αν εκπαιδευτούν δεν είναι κακό να τα ιππεύσει κάποιος που ξέρει, με σεβασμό πάντα, και επίσης πρέπει οπωσδήποτε να έχουν μάθουν το καπίστρι και να κάνουν εξονυχισμό, θα έρθει η ώρα να πρέπει να τους κάνεις μία ένεση ή μια θεραπεία, ή της οπλές, σαν ένα σκυλί που πρέπει να έχει μάθει με λουρί για να μπορείς να το πας στο κτηνίατρο».
Μια ιστορία θλιβερή με αίσια πορεία, χάρη στην αφοσίωση των εθελοντών
Πριν φύγουμε, μπαίνουμε στον χώρο όπου κάνουν θεραπεία στον Πεισίστρατο, ένα άλογο με μια μεγάλη πληγή στον λαιμό. Ανησυχούν γιατί δεν υποχωρεί, πρέπει να μεταφερθεί για να χειρουργηθεί άμεσα. «Ο Πεισίστρατος είναι ένα πολύ ταλαιπωρημένο ζώο, αν σας δείξω τις φωτογραφίες ήταν σε πολύ άσχημη κατάσταση» λέει η Μαρία. Τα μάτια των αλόγων είναι δακρυσμένα, δακρύζουν ακόμα και αίμα από τις πολλές μύγες, και έχουν σημάδια στο σώμα από τσακωμούς για τα θηλυκά, κλωτσιές, δαγκωματιές, τραυματισμούς από τα παλιοσίδερα και την κακοπέραση.
«Ακόμα και τώρα, παρόλο που έχουν φαγητό και νερό, παθαίνουν άνοια όσο είναι κλεισμένα εδώ πέρα, γιατί δεν εκτονώνονται, στο κτήμα θα είναι πολύ καλύτερα. Επίσης, δεν αντέχουμε άλλο σε αυτά τα ετοιμόρροπα κτίρια, κάθε φορά φυσάει κ φεύγουν λαμαρίνες και κομμάτια στέγης…αρνούμαστε να περάσουμε δεύτερο χειμώνα εδώ πάνω, χωρίς ρεύμα, χωρίς νερό, χωρίς ασφάλεια».
Η ιστορία με τα πάνω από 100 άλογα του Υμηττού συνεχίζει να είναι εξωφρενική ως προς το ότι το κράτος αρνείται να αναλάβει τις ευθύνες του. Ποιος είναι αρμόδιος; Έκαναν τροποποίηση της νομοθεσίας και εξαίρεσαν τα μη δεσποζόμενα ιπποειδή, όπως καταγγέλλει η Help Horses, γιατί; Τι θα γινόταν αν δεν είχε φτιαχτεί η οργάνωση; Κι αν δεν υπήρχε όλος αυτός ο κόσμος να στηρίξει οικονομικά; Οι δουλειές τρέχουν, μαζί με τις ανάγκες. Η ιστορία αυτή τελικά, αν μοιάζει να έχει αίσια πορεία, είναι χάρη στον κόπο και την αφοσίωση των εθελοντών. Ανθρώπων που έρχονται μία με τρεις φορές την εβδομάδα, από όλη την Αθήνα, για να προσφέρουν.
Κουβαλάνε τις μπάλες με άχυρο, πλένουν κουβάδες, βάζουν νερά, μαζεύουν κοπριές, τους δίνουν καρότα, τα χαϊδεύουν. Έχουν αναπτύξει τρυφερή σχέση με τα ζώα. «Όταν είσαι μαζί τους αντιλαμβάνονται αμέσως το πώς αισθάνεσαι. Η σχέση με τα άλογα είναι θεραπευτική, σε ηρεμούν πάρα πολύ» λένε και σκέφτομαι σε πόσους ανθρώπους θα έκανε καλό να έρχονται εδώ και να προσφέρουν. Η Μαρία συχνά φτάνει σε σημεία κατάρρευσης αλλά έχει δίπλα της την ομάδα που τη στηρίζει και καθημερινά και όλοι μαζί δίνουν μία μεγάλη μάχη για όλα αυτά τα υπέροχα πλάσματα.
Όμως ας αναρωτηθούμε, τι θα συμβεί όταν τα έσοδα δεν θα επαρκούν για να καλύψουν όλα αυτά τα υπέρογκα έξοδα για την στέγαση, τροφή και όλες τις ανάγκες των αλόγων; Είναι αδιανόητο όλο αυτό να το επωμιστούν εθελοντές. Ποια θα είναι η λύση;
***
Η HelpHorses έχει 180 εγγεγραμμένους εθελοντές. Αν θέλετε να βοηθήσετε μη διστάσετε, οι νέοι εθελοντές συμπληρώνουν τη φόρμα εθελοντισμού, κάνουν μέσω gov υπεύθυνη δήλωση και μετά μπορούν να ξεκινήσουν. Οι ανάγκες πολλές και καθημερινές, είτε σε χέρια, είτε σε τροφές, είτε σε φάρμακα, ακόμα και σε εργασίες που γίνονται με σκοπό του να μπορούν να γίνουν τα απαραίτητα στο κτήμα. Αν θες και εσύ να βοηθήσεις, σε αυτό το link εδω θα βρεις τους τρόπους.
Αν δεν έχεις τον χρόνο να προσφέρεις εθελοντική βοήθεια και θες να στηρίξεις οικονομικά, μπορείς να κάνεις μία ΔΩΡΕΑ στον παρακάτω τραπεζικό λογαριασμό:
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
Το 2024 ήταν η χρονιά του τρόμου, ζήσαμε τη μεγαλεπήβολη επιστροφή κάποιων βετεράνων σκηνοθετών πίσω από την κάμερα, ενώ γίναμε μάρτυρες μιας σειράς νέων ρεκόρ
7°
