Κυριακή, 5 Ιουλίου 2015. Ώρα 18.59. Οι κάλπες του κρισιμότερου μεταπολιτευτικά δηψοψηφίσματος σε όλη την Επικράτεια είναι έτοιμες να κλείσουν. Τηλεπαρουσιαστές και τηλεπαρουσιάστριες μετρούν τα δευτερόλεπτα αντίστροφα προκειμένου να ανακοινώσουν στην Ελλάδα τα αποτελέσματα των exit polls τα οποία εν πολλοίς κρίνουν το ίδιο το μέλλον της χώρας. Ένα απλό countdown δευτερολέπτων που διαρκεί πολύ περισσότερο του αναμενομένου. Τα πρόσωπά τους είναι σκληρά, σχεδόν σκυθρωπά, οι ώμοι κυρτοί, παρά το προσεκτικό μακιγιάζ, οι μαύροι κύκλοι είναι ευδιάκριτοι και το άγχος πρόδηλο. Η γλώσσα του σώματος δεν μπορεί ποτέ να κρύψει την ψυχοσωματική κατάσταση.
Ακριβώς στις 19.00 η πρώτη εκτίμηση της METRON ANALYSIS για τον ANT1: «ΟΧΙ 49% - ΝΑΙ 46%». Ταυτόχρονα η GPO στο MEGA παρουσιάζει την εκτίμησή της προδικάζοντας θρίλερ: «NAI από 46,5 έως 50,5 - OXI από 49,5 έως 53,5». Η MRB στο STAR επίσης δίνει οριακή πρόβλεψη βάσει απόκλισης: «OXI 51,5% - NAI 48,5%». Στον πιο σκληρό ΣΚΑΙ, η έρευνα του Πανεπιστημίου της Μακεδονίας καθιστά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος ακόμα πιο ασαφές αφήνοντας 5% απόκλιση: «ΟΧΙ 49-54% - ΝΑΙ 46-51%». Περίπου την ίδια πρόβλεψη παρουσιάζει η MARC στον ALPHA: «ΟΧΙ 49,5%-54,5% - ΝΑΙ 45,5%-50,5%». Ο Στράτος Φαναράς στον ΑΝΤ1 επανέρχεται τρία λεπτά μετά την αρχική εκτίμηση και δίνει παράσταση νίκης: «51% ΟΧΙ - 37% ΝΑΙ – ΔΞ/ΔΑ 12%». Σημειώνει παράλληλα την τεράστια παραδοξότητα, ότι στο ίδιο δείγμα, τα ποσοστά υπέρ της παραμονής στο ευρώ αγγίζουν το 81% και μόλις ένα 13% επιθυμεί την έξοδο.
Όταν δεκαπέντε λεπτά αργότερα το Υπουργείο Εσωτερικών ανακοινώνει την επίσημη εκτίμηση του τελικού αποτελέσματος του Δημοψηφίσματος με το «ΟΧΙ» στο 61% και το «ΝΑΙ» στο υπολειπόμενο 39%, στο Μέγαρο Μαξίμου το κλίμα είναι πανηγυρικό. Την ίδια στιγμή στα τότε γραφεία της Νέας Δημοκρατίας επί της Λεωφόρου Συγγρού, καταφθάνει η πρώτη πληροφορία ότι ο Αντώνης Σαμαράς συζητά το ενδεχόμενο να παραιτηθεί το ίδιο βράδυ από την ηγεσία του κόμματος. Το κάνει άμα τη ανακοινώσει του επίσημου αποτελέσματος: 3.558.450 Έλληνες ψήφισαν «ΟΧΙ», 2.245.537 «ΝΑΙ». 61,31% έναντι 38,69%. Η συμμετοχή-ρεκόρ άγγιξε τελικά το 62,5% του εκλογικού σώματος.
Σε τι απάντησαν οι Έλληνες τελικά; Ποιο ήταν το ερώτημα, πόσο βάση είχε αυτό το σύνθετο και εξειδικευμένο κείμενο γραμμένο με caps lock «Πρέπει να γίνει αποδεκτό το σχέδιο συμφωνίας, το οποίο κατέθεσαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στο Eurogroup της 25.06.2015 και αποτελείται από δύο μέρη, τα οποία συγκροτούν την ενιαία πρότασή τους; Το πρώτο έγγραφο τιτλοφορείται «Reforms for the completion of the Current Program and Beyond» («Μεταρρυθμίσεις για την ολοκλήρωση του τρέχοντος προγράμματος και πέραν αυτού») και το δεύτερο «Preliminary Debt sustainability analysis» («Προκαταρκτική ανάλυση βιωσιμότητας χρέους»). Όσοι από τους πολίτες της χώρας απορρίπτουν την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΔΕΝ ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΟΧΙ. Όσοι από τους πολίτες της χώρας συμφωνούν με την πρόταση των τριών θεσμών ψηφίζουν: ΕΓΚΡΙΝΕΤΑΙ/ΝΑΙ»;
Υπάρχουν άνθρωποι που υπεραπλουστεύουν, αναλύουν συγκεκριμένες πτυχές, επιλέγουν μέρος των γεγονότων και εκλογικεύουν συμπεριφορές, πολιτικές, αντιδράσεις και προεκτάσεις του «ελληνικού ζητήματος» όπως αποτυπωνόταν τότε στα υψηλά κλιμάκια των Βρυξελλών. Στην πραγματικότητα η Ελλάδα ήταν μια χώρα η οποία είχε απωλέσει το 25% του ΑΕΠ και κινδύνευε άμεσα να χάσει και ένα περαιτέρω 25%, με μια κολοσσιαία υποτίμηση και μια συνεκτιμώμενη εσωτερική και εξωτερική στάση πληρωμών, οι οποίες θα είχαν καταστροφικές κοινωνικές συνέπειες και θα οδηγούσαν σε μια κατάσταση απολύτως μη διαχειρίσιμη, καθότι ο ελληνικός λαός στην συντριπτική του πλειοψηφία αισθανόταν ήδη απογοήτευση και σε αρκετές περιπτώσεις απόγνωση και εξαθλίωση. Κοινή πεποίθηση της πλειοψηφίας όπως αποτυπώθηκε στις Εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, ήταν ότι «γίνεται και αλλιώς». Το «αλλιώς» τελικά ήταν «αυταπάτες» όπως παραδέχθηκε εκ των υστέρων ο τότε ηγέτης του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην Πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας.
Ο ΣΥΡΙΖΑ του Εθνικού Σχεδίου Ανασυγκρότησης για την αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης, της «επανεκκίνησης της οικονομίας», του «εθνικού σχεδίου για την ανάκτηση της εργασίας» και «του δημοκρατικού μετασχηματισμός της δημόσιας διοίκησης», της «Σεισάχθειας» και όλων των φιλολαϊκών εξαγγελιών, συνεπικουρούμενος από το κλίμα, τις συνθήκες και την περιρρέουσα ατμόσφαιρα της εποχής, καταλαμβάνει στις Εθνικές Εκλογές του Ιανουαρίου του 2015, ποσοστό 36,34%. Νέα Δημοκρατία και ΠΑΣΟΚ δεν συγκεντρώνουν μαζί καν αυτό το ποσοστό.
Οι έδρες που καταλαμβάνει ο ΣΥΡΙΖΑ είναι 149 και εν αρχή το πρόβλημα της μη κοινοβουλευτικής πλειοψηφίας εικάζεται ότι θα λυθεί σε συνεργασία με το «ΠΟΤΑΜΙ» (17 έδρες) του Σταύρου Θεοδωράκη. Εν τέλει λύνεται σε ένα διήμερο, όταν ο Πάνος Καμμένος συμφωνεί με τον Αλέξη Τσίπρα σε ένα ιδιότυπο κυβερνητικό σχήμα και με τις 13 έδρες των Ανεξάρτητων Ελλήνων, παρέχει στην υπό ορκωμοσία Κυβέρνηση μια ασφαλή πλειοψηφία 162 εδρών.
Στην ιστορική ομιλία της 8ης Φεβρουαρίου του 2015, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στις προγραμματικές του δηλώσεις, κάνει λόγο για διαπραγμάτευση με τους εταίρους, για νέα συμφωνία, νέο πλαίσιο με υποχρεωτικό θέμα στην ατζέντα τη διαγραφή μέρους του χρέους της Ελλάδας προς τους δανειστές της. Οποιαδήποτε σκέψη για Δημοψήφισμα ή προσφυγή εκ νέου σε κάλπες εκείνη την εποχή, ανήκε στη σφαίρα του υπέρλογου.
Συν τω χρόνω η ενοχλητική Τρόικα γίνεται «Θεσμοί», οι Υπουργοί της Κυβέρνησης είναι πολύ πιο εξωστρεφείς σε σχέση με τους προκατόχους τους, δεν φοβούνται να εκφραστούν, δείχνουν να μην έχουν αυτή την ξύλινη, μοιρολατρική διάθεση των προηγούμενων. Στη χώρα τουλάχιστον τον πρώτο καιρό διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ επικρατεί ένα κλίμα διάχυτης αισιοδοξίας, εκείνο το αλήστου μνήμης «τα μισά να κάνει θα είμαστε ευχαριστημένοι» που ακουγόταν κατά κόρον στην αγορά. Η Ελλάδα τρόπον τινά πάτησε ένα pause στην κατήφεια και την απόγνωση και αποφάσισε να δώσει την ευκαιρία και να αντιδράσει με τον τρόπο της στον ελιτισμό και στο άτεγκτο του χαρακτήρα των δανειστών.
Το όλο σκηνικό σχεδόν αποπομπής Ντάισελμπλουμ από την Αθήνα, αντιμετωπίστηκε με τον προσήκοντα ενθουσιασμό από ΜΜΕ και κοινό, με τις εντυπώσεις να κερδίζουν την ουσία και τη μετάλλαξη του Βαρουφάκη από καθηγητή οικονομικών και ειδικό επί του χρέους, σε κάτι σαν κινηματογραφικό σταρ. Ο αντισυμβατικός Υπουργός με τη μηχανή και τα δερμάτινα μπουφάν, ο πολιτικός που οικτίρει τα λεφτά και αντιτάσσει «αξιοπρέπεια», ο θιασώτης της θεωρίας του chicken game και της σχεδόν εκβιαστικής εξόδου από το ευρώ που θα υποχρεώσει τους εταίρους να ενδώσουν και να υποκύψουν στις ελληνικές θέσεις. Πολλοί, πάρα πολλοί αγκάλιασαν αυτή την προσέγγιση, κυρίως επειδή ο ελληνικός λαός είχε πια πλαντάξει από το βαρετό δημοσιονομικό διάλογο, την ανάλυση οικονομικών μεγεθών, τις ρήτρες υποχρεωτικότητας, τα «μνημόνια» για να το θέσουμε σχηματικά.
Έντυπα και ψηφιακά Μέσα ασχολούνταν με ήσσονος σημασίας ζητήματα, επιδίδονταν σε ένα άτυπο κυνήγι lifestyle, πραγματικές ειδήσεις όπως η λήξη της προθεσμίας παράτασης του ελληνικού προγράμματος στα τέλη Φεβρουαρίου έμοιαζαν να μην απασχολούν κανέναν. Ο Αλέξης Τσίπρας μέσω των συναντήσεων κορυφής με φίλιους ηγέτες των μεσογειακών κρατών-μελών, αναζητούσε (μάταια) κι άλλον χρόνο εν όψει του EuroGroup της 11ης Φεβρουαρίου.
Σόιμπλε και Βαρουφάκης είναι κοινό μυστικό ότι δεν αντέχουν ο ένας τον άλλον, για τον Έλληνα πολιτικό είναι γκολ σε άδειο τέρμα η αντιπαραβολή, ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε ήταν εξ ορισμού το πρόσωπο της κρίσης στην Ελλάδα, ο «Γερμανός που μας πίνει το αίμα». Οκτώ ημέρες πριν εκπνεύσει η προθεσμία και με τη δαμόκλειο σπάθη να βρεθεί η χώρα δίχως και το υποτυπώδες δίχτυ ασφαλείας του προγράμματος, η Κυβέρνηση αναγνωρίζει το Μνημόνιο και συμφωνεί στην αναγκαιότητα ολοκλήρωσης της αξιολόγησης της πορείας του προγράμματος από τα κλιμάκια των ευρωπαίων αξιωματούχων που έρχονταν στην Ελλάδα και στο εξής αντί για Τρόικα, θα ονομάζονταν «Θεσμοί».
Στη συνάντησή του με την Ανγκέλα Μέρκελ στο Βερολίνο το Μάρτιο, ο Αλέξης Τσίπρας προσπαθεί μάταια να καταπραΰνει τη μήνη των Γερμανών, στους κόλπους των οποίων ολοένα και πληθαίνουν οι φωνές για εκδίωξη της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και την πρόταση ενός προγράμματος ανθρωπιστικής βοήθειας/στήριξης, ονομάστε το όπως θέλετε. Ο φίλιος Γάλλος Πρόεδρος, Φρανσουά Ολάντ, «νουθετεί» τον Αλέξη Τσίπρα υπενθυμίζοντάς του ότι ο χρόνος τελειώνει και η κατάσταση έχει αρχίσει να ξεφεύγει επικίνδυνα. Η Κυβέρνηση αρχές Απριλίου με ψήφιση αιφνιδιαστικής τροπολογίας «μεταφέρει» όλα τα ταμειακά διαθέσιμα παντός ΔΕΚΟ στα δημόσια ταμεία προκειμένου να είναι οχυρωμένη απέναντι στο δριμύ πρόβλημα ρευστότητας.
Τότε ακριβώς είναι και η περίοδος που ξεκινούν οι πρώτοι ψίθυροι περί διενέργειας Δημοψηφίσματος και υπαρκτής πιθανότητας εξόδου από την Ευρωζώνη. Ο Αλέξης Τσίπρας ζητά από τον Υπουργό Οικονομικών την περίφημη Ειδική Έκθεση Εξόδου από την Ευρωζώνη, την οποία και συντάσσει η «ομάδα Βαρουφάκη» με συντονιστή τον ειδικό σύμβουλο και προσωπικό του φίλο, Τζέιμς Γκάλμπρεϊθ, Αμερικανό Οικονομολόγο και καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Τέξας.
Εφόσον ισχύουν όσα καταγράφει στο βιβλίο του ο Γκάλμπρεϊθ, η χώρα θα κηρυσσόταν σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, θα προχωρούσε άμεσα σε εθνικοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος για αποτροπή συμψηφισμού των καταθέσεων με τον ELA και οι Τράπεζες θα παρέμεναν κλειστές για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα έως ότου «εξορθολογιστεί» το νέο νόμισμα, όπως κι αν λεγόταν αυτό. Για την κάλυψη μισθών και συντάξεων αναγκαστικά θα προσφεύγαμε σε έκδοση υποσχετικών (τα περίφημα IoU’s που έλεγε κατά καιρούς ο Βαρουφάκης) και κατά τη διαδικασία μετάβασης υπεύθυνοι για τη Δημόσια Τάξη, την Ασφάλεια και τις προμήθειες θα ήταν ο Υπουργός Εθνικής Άμυνας (δηλαδή ο Πάνος Καμμένος), ο Υπουργός Εσωτερικών (τότε ο Νίκος Βούτσης) και ο Υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης (τότε ο Γιώργος Σταθάκης). Αναγκαία θα ήταν και ο έλεγχος στην εξοικονόμηση καυσίμων και φαρμάκων, καθώς και η επιστράτευση υπαλλήλων που στελεχώνουν κορυφαίους δημόσιους οργανισμούς (νοσοκομεία, σχολεία, αστυνομία και ούτω καθεξής).
Γεγονός είναι, όπως μαρτυρά και η επίσκεψη του Τσίπρα στη Ρωσία τον Απρίλιο του 2015, ότι η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ αναζήτησε διεξόδους διαφορετικών πηγών χρηματοδότησης εκτός του λεγόμενου «δυτικού μπλοκ», αλλά εισέπραττε προφανώς αρνήσεις εξ ου και οι αναδιπλώσεις και οι προσπάθειες επαναπροσέγγισης των εταίρων αμέσως μετά. Στις 22 Απριλίου, ο εκ των επικεφαλής του άτυπου ευρωπαϊκού οργάνου, Τόμας Βίζερ, καθιστά σαφές στη συνάντηση των Υπουργών Οικονομικών στη Ρίγα, ότι η ρευστότητα στην Ελλάδα επαρκεί μέχρι τον Ιούνιο. Σχετικά με τη συγκεκριμένη συνάντηση στην πρωτεύουσα της Λετονίας, κυκλοφορεί από ξένα πρακτορεία (REUTERS) ότι ο Έλληνας Υπουργός είναι πλήρως απομονωμένος και οι ομόλογοί του τον αποφεύγουν με ή χωρίς το απαιτούμενο τακτ.
Ο Βαρουφάκης διαψεύδει και μάλιστα υπερθαματίζει λέγοντας ότι διατηρεί ηχογραφημένες συνομιλίες (το διέψευσε αρχικά αλλά εν συνεχεία αποδείχτηκε αληθές), παρά το γεγονός ότι οι ρήτρες εμπιστευτικότητας απαγόρευαν τήρηση πρακτικών. Στην πραγματικότητα, ο Βαρουφάκης παρέμενε σταθερός στις «κόκκινες γραμμές», ενώ στην Αθήνα η νέα διαπραγματευτική ομάδα του Μαξίμου (Δραγασάκης, Παππάς, Τσακαλώτος, Χουλιαράκης, Σακελλαρίδης) απεργαζόταν ήδη ένα σχέδιο σύγκλισης με τους «Θεσμούς». Όλα αυτά, ενώ στην Ελλάδα έχει ήδη ξεκινήσει μια ατέρμονη συζήτηση περί επαναφοράς στη δραχμή, έμπλεη εικασιών, ευχολογίων ή/και απόλυτης καταστροφολογίας, με το κοινό (σχεδόν) αποχαυνωμένο και η αλήθεια είναι, πολύ μακριά από εκείνα που επρόκειτο να ακολουθήσουν.
Οι γνωρίζοντες τόνιζαν ωστόσο ότι οι συνεχείς εκροές μετρητών από τις Τράπεζες οδηγούν με μαθηματική ακρίβεια στο «κραχ» και η όποια αισιοδοξία που προήλθε από τη συνάντηση Τσίπρα-Μέρκελ 23 Απριλίου, συνετρίβη στο αμέσως επόμενο EuroGroup, κατά τη διάρκεια του οποίου, όλοι οι Υπουργοί Οικονομικών en block έθεσαν εκτός τον Έλληνα ομόλογό τους διαμηνύοντας με σαφήνεια ότι δεν υπάρχει τρίτο πακέτο διάσωσης της ελληνικής οικονομίας εάν προηγουμένως δεν κλείσει η αξιολόγηση. Μέσα Μαΐου διαρρέει η επιστολή Τσίπρα, ο οποίος μια εβδομάδα νωρίτερα ενημερώνει πως η Ελλάδα δεν είναι σε θέση να εξυπηρετήσει τη δόση προς το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο στις 5 Ιουνίου. Πράγματι, η Ελλάδα την 5η Ιουνίου δεν πληρώνει τη δόση, όπως δηλώνει ο Πρωθυπουργός στη Βουλή «την πακετάρει για το τέλος του μήνα» και βρίσκεται μετέωρη στο limbo της εξόδου. Η κατάσταση πλέον είχε γίνει ασφυκτική.
Η ελληνική κυβέρνηση βαθμηδόν ξεκινά να άρει τις «κόκκινες γραμμές» της, γίνεται ολοένα και πιο «συζητήσιμη» και εμφανίζεται στο προσκήνιο ο μέχρι τότε αφανής Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος καλείται να συμμετέχει στην task force του Μαξίμου προς εξεύρεση ύστατης λύσης. Το Σαββατοκύριακο 13-14 Ιουνίου, Γιάννης Δραγασάκης, Νίκος Παππάς και Ευκλείδης Τσακαλώτος, μεταβαίνουν στις Βρυξέλλες με στόχο την επίτευξη συμφωνίας, αλλά οι διαπραγματεύσεις αποβαίνουν άκαρπες. Η χώρα αντιμετωπίζει πλέον το φάσμα της εξόδου και η ολική ρήξη είναι ορατή και στους πιο αδαείς.
Το Δημοψήφισμα από ταμπού ξεκινά να εκστομίζεται από τα χείλη πολλών στελεχών και Υπουργών της κυβέρνησης. Για κάποιους είναι το «υπερόπλο», για κάποιους πιο μετριοπαθείς είναι η ύστατη διέξοδος, μιας και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αδύνατον υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Ο δε Σόιμπλε, τη μια και μοναδική φορά που τοποθετήθηκε επί των φημών ενδεχόμενου Δημοψηφίσματος για GrExit, το χαρακτήρισε «καλοδεχούμενο και καλή λύση».
17 Ιουνίου, ο Γιάννης Στουρνάρας, παρουσιάζοντας την Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος κάνει λόγο για πτώχευση, έξοδο από την Ευρωζώνη και πιθανόν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξεσπά πολιτική θύελλα, η Κυβέρνηση καταδεικνύει τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος ούτε λίγο ούτε πολύ ως ενεργούμενο των δανειστών και η Κριστίν Λαγκάρντ ρίχνει λάδι στη φωτιά ζητώντας «νέο πλαίσιο διαλόγου, αυτή τη φορά όμως με ενήλικες».
Δύο ημέρες αργότερα, ο Πρωθυπουργός ταξιδεύει ξανά στη Ρωσία, λαμβάνει μέρος στο Οικονομικό Forum της Αγίας Πετρούπολης και στην ομιλία του κάνει την παραβολή με το «λαό της θάλασσας που ξέρει να ανταπεξέρχεται στις φουρτούνες και δεν φοβάται να ανοιχτεί σε μεγάλα πελάγη». Οι εταίροι αντιδρούν άμεσα, ο Ντόναλντ Τουσκ συγκαλεί έκτακτη Σύνοδο Κορυφής τη Δευτέρα, 22 Ιουνίου και στέλνει το τελεσίγραφο της λήξης του chicken game τονίζοντας ότι «πρέπει να φύγουν οι ψευδαισθήσεις ότι θα υπάρξει μαγική λύση. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να διαλέξει μεταξύ αυτού που υπάρχει στο τραπέζι και εγώ πιστεύω ότι είναι μια καλή συμφωνία για την παροχή στήριξης ή να βαδίσει προς την πτώχευση».
Η ελληνική κυβέρνηση βαθμηδόν ξεκινά να άρει τις «κόκκινες γραμμές» της, γίνεται ολοένα και πιο «συζητήσιμη» και εμφανίζεται στο προσκήνιο ο μέχρι τότε αφανής Αναπληρωτής Υπουργός Εξωτερικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο οποίος καλείται να συμμετέχει στην task force του Μαξίμου προς εξεύρεση ύστατης λύσης. Το Σαββατοκύριακο 13-14 Ιουνίου, Γιάννης Δραγασάκης, Νίκος Παππάς και Ευκλείδης Τσακαλώτος, μεταβαίνουν στις Βρυξέλλες με στόχο την επίτευξη συμφωνίας, αλλά οι διαπραγματεύσεις αποβαίνουν άκαρπες. Η χώρα αντιμετωπίζει πλέον το φάσμα της εξόδου και η ολική ρήξη είναι ορατή και στους πιο αδαείς.
Το Δημοψήφισμα από ταμπού ξεκινά να εκστομίζεται από τα χείλη πολλών στελεχών και Υπουργών της κυβέρνησης. Για κάποιους είναι το «υπερόπλο», για κάποιους πιο μετριοπαθείς είναι η ύστατη διέξοδος, μιας και ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αδύνατον υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες να εφαρμόσει το πρόγραμμά του. Ο δε Σόιμπλε, τη μια και μοναδική φορά που τοποθετήθηκε επί των φημών ενδεχόμενου Δημοψηφίσματος για GrExit, το χαρακτήρισε «καλοδεχούμενο και καλή λύση».
17 Ιουνίου, ο Γιάννης Στουρνάρας, παρουσιάζοντας την Έκθεση Νομισματικής Πολιτικής της Τράπεζας της Ελλάδος κάνει λόγο για πτώχευση, έξοδο από την Ευρωζώνη και πιθανόν και από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ξεσπά πολιτική θύελλα, η Κυβέρνηση καταδεικνύει τον Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος ούτε λίγο ούτε πολύ ως ενεργούμενο των δανειστών και η Κριστίν Λαγκάρντ ρίχνει λάδι στη φωτιά ζητώντας «νέο πλαίσιο διαλόγου, αυτή τη φορά όμως με ενήλικες».
Δύο ημέρες αργότερα, ο Πρωθυπουργός ταξιδεύει ξανά στη Ρωσία, λαμβάνει μέρος στο Οικονομικό Forum της Αγίας Πετρούπολης και στην ομιλία του κάνει την παραβολή με το «λαό της θάλασσας που ξέρει να ανταπεξέρχεται στις φουρτούνες και δεν φοβάται να ανοιχτεί σε μεγάλα πελάγη». Οι εταίροι αντιδρούν άμεσα, ο Ντόναλντ Τουσκ συγκαλεί έκτακτη Σύνοδο Κορυφής τη Δευτέρα, 22 Ιουνίου και στέλνει το τελεσίγραφο της λήξης του chicken game τονίζοντας ότι «πρέπει να φύγουν οι ψευδαισθήσεις ότι θα υπάρξει μαγική λύση. Η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να διαλέξει μεταξύ αυτού που υπάρχει στο τραπέζι και εγώ πιστεύω ότι είναι μια καλή συμφωνία για την παροχή στήριξης ή να βαδίσει προς την πτώχευση».
Στη Σύνοδο Κορυφής, η ελληνική κυβέρνηση παρουσιάζει το πρώτο σχέδιο για προσπάθεια επίτευξης συμφωνίας με τους όρους των δανειστών, ένα σχέδιο περιλαμβάνον μέτρα ύψους 7,9 δισεκατομμυρίων ευρώ προκειμένου να εξασφαλιστεί παράταση του προγράμματος. Με επικεφαλής τον Γιώργο Χουλιαράκη - «τον μόνο λογικό της κυβέρνησης Τσίπρα» σύμφωνα με τον τότε Πρόεδρο του EuroWorkingGroup, Τόμας Βίζερ – η ελληνική πλευρά προσπαθούσε μάταια να πείσει τους δανειστές να χαλαρώσουν έστω κατά λίγο τα μέτρα. Οι δανειστές αρνούνται την ελληνική πρόταση και την επιστρέφουν με δικές τους διορθώσεις και παραλλαγές. Η διαφορά θρυλείται πως ήταν κάτι περισσότερο από 400 εκατ. ευρώ, σχεδόν σταγόνα στο ωκεανό του όλου πλέγματος μέτρων, αλλά δεν υπάρχει συμφωνία. Ο Τουσκ το παίρνει απόφαση και ανακοινώνει στους παριστάμενους το δραματικό “Game Over”.
Ο Τσίπρας αποχωρεί από το τραπέζι αντιτείνοντας ότι δεν πρέπει να υποτιμάται η δύναμη ενός λαού όταν αισθάνεται ταπεινωμένος και στην πτήση της επιστροφής στην Αθήνα ωριμάζει στο μυαλό του η απόφαση για διεξαγωγή Δημοψηφίσματος. Η εντολή για εγγραφή ημερομηνίας στην ήδη συνταχθείσα (εικάζεται από το Μάιο) με απόλυτη μυστικότητα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου επρόκειτο να δοθεί μετά τη σύγκληση του Υπουργικού Συμβουλίου την επόμενη ημέρα στο Μέγαρο Μαξίμου.
Ενόσω ο Γιώργος Χουλιαράκης έχει παραμείνει στις Βρυξέλλες προσπαθώντας να βρει κοινό σημείο με τους δανειστές, ενημερώνεται με γραπτό μήνυμα για την απόφαση του Πρωθυπουργού και διακόπτει τις διαπραγματεύσεις. Το αδιέξοδο που είχε δημιουργηθεί, δεν άφηνε περιθώρια οικονομικής βιωσιμότητας και οποιασδήποτε προοπτικής για τη χώρα. Η Καγκελάριος της Γερμανίας, προσπαθεί να πείσει τον Έλληνα Πρωθυπουργό να αποδεχθεί την αντι-πρόταση των δανειστών, ο Τσίπρας μοιάζει ανένδοτος και συγκαλεί Κυβερνητικό Συμβούλιο την Παρασκευή 26η Ιουνίου. Ήδη από το πρωί ο Υπουργός Εσωτερικών, Νίκος Βούτσης, είχε αφήσει ανοιχτό το ενδεχόμενο Δημοψηφίσματος, λέγοντας επί λέξει «όλα είναι ανοιχτά, οτιδήποτε προβλέπει το Σύνταγμά μας». Η συνεδρίαση του Κυβερνητικού Συμβουλίου μετατράπηκε αργά το βράδυ σε άτυπο Υπουργικό Συμβούλιο στο Μέγαρο Μαξίμου, κατά τη διάρκεια του οποίου ενημερώνεται από το Νίκο Βούτση και ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Αντώνης Σαμαράς. Η βραδιά είναι βαριά και άκρως δραματική. Μεταξύ των συμμετεχόντων υπάρχουν στελέχη και κορυφαίοι Υπουργοί, οι οποίοι τάσσονταν υπέρ της επανεξέτασης της αντιπρότασης/συμφωνίας που πρότειναν οι εταίροι, ακόμα κι αν προβλέπονταν δυσβάστακτα δημοσιονομικά μέτρα και περαιτέρω θυσίες. Μεταξύ αυτών ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης, ο Υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, Νίκος Βούτσης, ο επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας με τους οικονομικούς εταίρους, Ευκλείδης Τσακαλώτος, ο Υπουργός Οικονομίας και Ανάπτυξης, Γιώργος Σταθάκης και ο Γενικός Γραμματέας της Κυβέρνησης, Σπύρος Σαγιάς. Στην αντιπέρα όχθη, σταθερά ο Γιάνης Βαρουφάκης, ενώ υπέρ της σκληρής γραμμής τάχθηκε και ο τότε Υπουργός Επικρατείας, Νίκος Παππάς.
Η επιμονή και τα επιχειρήματα του Βαρουφάκη καθ’ όλη τη διάρκεια της σύσκεψης προκαλεί δυσφορία σε πολλούς εκ των παριστάμενων, με κορυφαία στιγμή αντίδρασης την «απαίτηση» αποπομπής Βαρουφάκη, από Δραγασάκη, Σταθάκη, Ράνια Αντωνοπούλου (Αναπληρώτρια Υπουργού Εργασίας), του επικεφαλής του Συμβουλίου Οικονομικών Εμπειρογνώμων, Γιώργου Χουλιαράκη, καθώς και του Σπύρου Σαγιά. Η καυτή πατάτα είναι στα χέρια του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος προσπαθεί με κάθε τρόπο να κατευνάσει τα πνεύματα και να καταλήξει στη σωστή απόφαση.
Ξημερώματα Σαββάτου 27 Ιουνίου και ώρα 00.36 ο Αλέξης Τσίπρας απευθύνει σε δραματικούς τόνους έκτακτο διάγγελμα στον ελληνικό λαό: «Ελληνίδες, Έλληνες. Εδώ και 6 μήνες η ελληνική κυβέρνηση δίνει μια μάχη μέσα σε συνθήκες πρωτοφανούς οικονομικής ασφυξίας, προκειμένου να εφαρμόσει τη δική σας εντολή, της 25ης Γενάρη. Την εντολή διαπραγμάτευσης με τους εταίρους μας για να τερματιστεί η λιτότητα και να επανέλθει στη χώρα μας η ευημερία και η κοινωνική δικαιοσύνη. Για μια βιώσιμη συμφωνία που θα σέβεται τόσο τη δημοκρατία όσο και τους κοινούς ευρωπαϊκούς κανόνες και θα οδηγεί στην οριστική έξοδο από την κρίση. Σε όλο αυτό το διάστημα των διαπραγματεύσεων, μας ζητήθηκε να εφαρμόσουμε τις μνημονιακές συμφωνίες που σύνηψαν προηγούμενες κυβερνήσεις, παρόλο που αυτές καταδικάστηκαν κατηγορηματικά από τον Ελληνικό λαό στις πρόσφατες εκλογές. Ωστόσο, ούτε μια στιγμή δεν σκεφτήκαμε να υποκύψουμε. Να προδώσουμε -δηλαδή - τη δική σας εμπιστοσύνη. Μετά από πέντε μήνες σκληρής διαπραγμάτευσης οι εταίροι μας, δυστυχώς, κατέληξαν στο προχθεσινό EuroGroup σε μια πρόταση-τελεσίγραφο προς την ελληνική δημοκρατία και τον Ελληνικό λαό. Ένα τελεσίγραφο που αντίκειται στις ιδρυτικές αρχές και αξίες της Ευρώπης. Στις αξίες του κοινού ευρωπαϊκού μας οικοδομήματος. Ζητήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση να αποδεχτεί μια πρόταση που συσσωρεύει νέα δυσβάσταχτα βάρη στον ελληνικό λαό και υπονομεύει την ανάκαμψη της ελληνικής κοινωνίας και οικονομίας , όχι μόνο συντηρώντας την αβεβαιότητα, αλλά και διογκώνοντας ακόμα περισσότερο τις κοινωνικές ανισότητες. Η πρόταση των θεσμών περιλαμβάνει: μέτρα που οδηγούν στην περαιτέρω απορρύθμιση της αγοράς εργασίας, περικοπές συντάξεων, νέες μειώσεις στους μισθούς του δημοσίου τομέα καθώς και αύξηση του ΦΠΑ στα τρόφιμα, την εστίαση και τον τουρισμό, με ταυτόχρονη κατάργηση των ελαφρύνσεων στη νησιωτική Ελλάδα. Οι προτάσεις αυτές που παραβιάζουν ευθέως το ευρωπαϊκό κοινωνικό κεκτημένο και τα θεμελιώδη δικαιώματα: στην εργασία, την ισότητα και την αξιοπρέπεια, αποδεικνύουν ότι στόχος κάποιων εκ των εταίρων και των θεσμών, δεν είναι μια βιώσιμη και επωφελής συμφωνία για όλα τα μέρη, αλλά η ταπείνωση ολόκληρου του ελληνικού λαού. Οι προτάσεις αυτές αναδεικνύουν κυρίως την εμμονή του ΔΝΤ στη σκληρή και τιμωρητική λιτότητα και κάνουν πιο επίκαιρη από ποτέ την ανάγκη οι ηγετικές ευρωπαϊκές δυνάμεις να αρθούν στο ύψος των περιστάσεων και να πάρουν πρωτοβουλίες που θα δίνουν επιτέλους οριστικό τέλος στην ελληνική κρίση δημόσιου χρέους, μια κρίση που αγγίζει και άλλες ευρωπαϊκές χώρες απειλώντας το ίδιο το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποίησης.
Ελληνίδες και Έλληνες,
Αυτή τη στιγμή βαραίνει πάνω μας ιστορική η ευθύνη απέναντι στους αγώνες και στις θυσίες του ελληνικού λαού για την κατοχύρωση της Δημοκρατίας και της εθνικής μας κυριαρχίας. Η ευθύνη μας απέναντι στο μέλλον της χώρας μας. Και η ευθύνη αυτή μας υποχρεώνει να απαντήσουμε στο τελεσίγραφο με βάση την κυρίαρχη βούληση του ελληνικού λαού. Πριν από λίγο συνεδρίασε το Υπουργικό Συμβούλιο στο οποίο εισηγήθηκα την διοργάνωση δημοψηφίσματος, προκειμένου ο ελληνικός λαός κυρίαρχα να αποφασίσει. Η εισήγηση έγινε ομόφωνα αποδεκτή. Αύριο θα συνεδριάσει εκτάκτως η Ολομέλεια της Βουλής προκειμένου να επικυρώσει την πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου για δημοψήφισμα την ερχόμενη Κυριακή 5 Ιουλίου με ερώτημα την αποδοχή ή την απόρριψη της πρότασης των θεσμών. Ήδη έχω ενημερώσει για την απόφασή μου το Πρόεδρο της Γαλλίας και την Κανγκελάριο της Γερμανίας, τον Πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, ενώ αύριο με επιστολή μου θα ζητήσω επισήμως από τους ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τους θεσμούς, ολιγοήμερη παράταση του προγράμματος, προκειμένου ο Ελληνικός λαός να αποφασίσει, ελεύθερος από πιέσεις και εκβιασμούς, όπως επιτάσσει το Σύνταγμα της χώρας μας και η δημοκρατική παράδοση της Ευρώπης.
Ελληνίδες, Έλληνες,
Στο εκβιαστικό τελεσίγραφο για την αποδοχή από τη μεριά μας μιας αυστηρής και ταπεινωτικής λιτότητας δίχως τέλος και χωρίς προοπτική να ορθοποδήσουμε ποτέ κοινωνικά και οικονομικά, σας καλώ να αποφασίσετε κυρίαρχα και περήφανα, όπως η ιστορία των Ελλήνων προστάζει. Στον αυταρχισμό και στη σκληρή λιτότητα, να απαντήσουμε με δημοκρατία, με ψυχραιμία και αποφασιστικότητα. Η Ελλάδα τόπος που γέννησε τη δημοκρατία να στείλει μια ηχηρή απάντηση δημοκρατίας στην Ευρωπαϊκή και τη παγκόσμια κοινότητα. Και δεσμεύομαι προσωπικά ότι θα σεβαστώ το αποτέλεσμα της δημοκρατικής σας επιλογής, όποιο και αν είναι αυτό. Και είμαι απολύτως βέβαιος ότι η επιλογή σας θα τιμά την ιστορία της πατρίδας μας και θα στείλει μήνυμα αξιοπρέπειας σε ολόκληρο τον κόσμο. Σε αυτές τις κρίσιμες ώρες πρέπει όλοι να θυμόμαστε ότι η Ευρώπη είναι το κοινό σπίτι των λαών της. Ότι στην Ευρώπη δεν υπάρχουν ιδιοκτήτες και φιλοξενούμενοι. Η Ελλάδα είναι και θα παραμείνει αναπόσπαστο κομμάτι της Ευρώπης και η Ευρώπη αναπόσπαστο κομμάτι της Ελλάδας. Όμως Ευρώπη χωρίς δημοκρατία θα είναι μια Ευρώπη χωρίς ταυτότητα και χωρίς πυξίδα. Σας καλώ όλους και όλες με εθνική ομοψυχία, ενότητα και ψυχραιμία να πάρουμε τις αποφάσεις που μας αξίζουν. Για εμάς, για τις επόμενες γενιές, για την ιστορία των Ελλήνων. Για την κυριαρχία και την αξιοπρέπεια του λαού μας».
Ο κύβος ερρίφθη. H πρόταση τoυ Yπoυργικoύ Συμβoυλίoυ με την oπoία ζητήθηκε η διεξαγωγή Δημoψηφίσματoς για κρίσιμo εθνικό θέμα (άρθρo 44§2 εδ.α τoυ Συντάγματoς) κατατέθηκε στη Boυλή, εγγράφηκε με προτεραιότητα στην ημερήσια διάταξη, τυπώθηκε και διανεμήθηκε στoυς Boυλευτές, οι οποίοι εκτάκτως το Σάββατο, 27 Ιουνίου καλούνται να αποφασίσουν και να ψηφίσουν επί της διεξαγωγής Δημoψηφίσματoς, το οποίο σύμφωνα με το Σύνταγμα οφείλει «να πρoσδιoρίζει με σαφήνεια τo ερώτημα ή τα ερωτήματα στα oπoία θα απαντήσει o λαός».
Η εισήγηση του Πρωθυπουργού, παρά τις αντιρρήσεις, εγκρίθηκε εν τέλει ομόφωνα από το Κυβερνητικό και το Υπουργικό Συμβούλιο, αλλά από την καταγραφή των δηλώσεων κατέστη σαφές ποιοι και πόσοι το στήριξαν εμπράκτως. «Είναι μια πολύ καλή νύχτα και θα ξημερώσει μια πολύ καλή ημέρα» δήλωνε ο Νίκος Παππάς. «Το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα σημαίνει μήνυμα ελπίδας για ολόκληρη την Ευρώπη» δήλωνε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Γαβριήλ Σακελλαρίδης. «Το δίλημμα δεν είναι αν παραμένουμε στο ευρώ ή αν επιστρέφουμε στη δραχμή» συμπλήρωσε ο Παναγιώτης Κουρουμπλής. «Το ερώτημα απευθύνεται από μια κυρίαρχη κυβέρνηση σε έναν κυρίαρχο λαό. Εγώ δεν μπορώ να δεχθώ μια πρόταση που καταδικάζει τα παιδιά μου», τόνισε ο Νίκος Ξυδάκης. «Είναι μια μέρα περηφάνιας» είπε ο Χρήστος Σπίρτζης. «Το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος θα αποτελέσει μήνυμα δημοκρατίας για όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο» υπερθεμάτισε ο Γιώργος Κατρούγκαλος.
«Ο λαός δημοκρατικά θα απαντήσει και θα πάρει τις τύχες στα χέρια του. Το δίλημμα είναι σαφές. Ναι ή όχι στο δίλημμα για τις βάρβαρες προτάσεις λεηλασίας των μισθωτών. Η απάντηση του ελληνικού λαού θα είναι ένα συντριπτικό μεγάλο υπερπλειοψηφικό ΟΧΙ. Όλοι θα ψηφίσουν ΟΧΙ για να στηρίξουν μια περήφανη εθνική κοινωνική προσπάθεια» προέβλεπε ο Παναγιώτης Λαφαζάνης.
«Η απόφαση της κυβέρνησης να αποταθεί στο Κοινοβούλιο και διά του Κοινοβουλίου και του Προέδρου της Δημοκρατίας στον ελληνικό λαό, δικαιώνει τη δημοκρατική επιταγή και τη λαϊκή εντολή. Οι μνημονιακοί εκβιασμοί, η ασφυξία που επιχείρησαν να επιβάλουν οι λεγόμενοι θεσμοί, αποτελούν βία κατά του Συντάγματος και κατά της Δημοκρατίας. Και την απάντηση αντίστασης καλείται να δώσει ο ελληνικός λαός με την ψήφο του στο δημοψήφισμα», ξιφούλκησε η Πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου.
Ενώ μέσω twitter, ο Γιάνης Βαρουφάκης σχολίαζε: «H Δημοκρατία χρειαζόταν μια τονωτική ένεση στη Ευρωζώνη. Μόλις τη δώσαμε! Ας αποφασίσει ο λαός (Ενδιαφέρον πόσο ριζοσπαστικό ακούγεται αυτό!)». «Στον εκβιασμό απαντάμε με δημοκρατία» ήταν το σχόλιο, επίσης στο twitter, του Νίκου Κοτζιά.
Ο Υπουργός Εθνική Άμυνας και κυβερνητικός εταίρος, Πάνος Καμμένος, ανέτρεξε στο ένδοξο εθνικό παρελθόν: «Η ιστορία του Έθνους γράφτηκε με ΟΧΙ. Το ΟΧΙ του 1940, το ΟΧΙ του Τάσσου Παπαδόπουλου στο σχέδιο ΑΝΑΝ, το ΟΧΙ της 5ης Ιουλίου στην ταπείνωσή μας».
Ξημερώνει η 27η Ιουνίου και η Ελλάδα παρακολουθεί σαστισμένη. Οι εξελίξεις τρέχουν με ιλιγγιώδεις ταχύτητες και ο Βαρουφάκης αποχωρεί από το EuroGroup, σε μια από τις πιο θυελλώδεις συνεδριάσεις όλων των εποχών. Κατά τη συγκεκριμένη συνεδρίαση, ακούγεται για πρώτη φορά από τον Βόλφγκανγκ Σόιμπλε η επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων (capital controls) και αποφασίζεται η οριστική διακοπή του προγράμματος στήριξης της Ελλάδας μετά την 30η Ιουνίου. Η ελληνική κυβέρνηση είχε αιτηθεί επί ματαίω να δοθεί σύντομη παράταση ώστε να διεξαχθεί ομαλά το Δημοψήφισμα και ο Βαρουφάκης αποχωρεί, με το EuroGroup να συνεδριάζει ξανά, χωρίς ελληνική εκπροσώπηση.
Στη χώρα δεν επικρατεί ακόμη πανικός, αλλά οι πρώτες ουρές στα ΑΤΜ έχουν ήδη σχηματιστεί. Ελληνίδες και Έλληνες, όλοι όσοι έχουν καταθέσεις στις τράπεζες συρρέουν και τραβάνε λεφτά με όσες κάρτες διαθέτουν. Στα μισά σπίτια επικρατεί ανακούφιση, στα άλλα μισά τρόμος, η Ελλάδα είναι χωρισμένη στα δυο. Ουδείς ασχολείται με τη συνεδρίαση της Ολομέλειας της Βουλής του Σαββάτου, 27 Ιουνίου, κατά την οποία ο Ευάγγελος Βενιζέλος έχει υποβάλλει ένσταση αντισυνταγματικότητας μετά βασάνων και κατόπιν μνημειώδους πινγκ-πονγκ με την Πρόεδρο Ζωή Κωνσταντοπούλου, η οποία με χαμόγελο ανακοινώνει ότι η Πρότασή του «απορρίφθηκε κατά πλειοψηφία».
Η πολύωρη συζήτηση με δεκάδες ευτράπελα και επεισοδιακή κόντρα Προέδρου και Βουλευτών, ολοκληρώθηκε ως συνήθως μετά τα μεσάνυχτα με τη διεξαγωγή ονομαστικής ψηφοφορίας, σύμφωνα με την οποία η πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου έγινε δεκτή με 178 ψήφους υπέρ, 120 κατά και δυο απόντες. Υπέρ της πρότασης ψήφισαν οι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ και των Ανεξαρτήτων Ελλήνων, καθώς και οι βουλευτές της Χρυσής Αυγής. Νέα Δημοκρατία, Ποτάμι και ΠΑΣΟΚ ψήφισαν κατά, ενώ οι βουλευτές του ΚΚΕ κατέθεσαν τη δική τους πρόταση δημοψηφίσματος, αρνούμενοι την πρόταση της Κυβέρνησης, η οποία σύμφωνα με το Γενικό Γραμματέα του Κόμματος, Δημήτρη Κουτσούμπα «οδηγεί σε ένα κάλπικο «όχι» που ισούται με «ναι» στο μνημόνιο Τσίπρα». Σημειολογικά, ο σημερινός Πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κάλεσε στην ομιλία του τον Πρωθυπουργό «να αποσύρει το Δημοψήφισμα και να πάμε σε εθνικές εκλογές».
Σύμφωνα με την κυβερνητική θέση, το ΟΧΙ στο Δημοψήφισμα θα ενίσχυε με κάποιον τρόπο τις ελληνικές θέσεις και θα εξασφάλιζε μια πιο ευνοϊκή συμφωνία με τους δανειστές, σύμφωνα με την Αντιπολίτευση, ένα ενδεχόμενο ΟΧΙ ισοδυναμούσε με έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Η ιστορία δεν δικαίωσε κανέναν από τους δυο, αλλά ο ελληνικός λαός δεν γλύτωσε την αγωνία και το διχασμό. Απόγευμα Κυριακής 28 Ιουνίου, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα κλήθηκε να αποφασίσει εάν θα εξακολουθήσει να παρέχει ρευστότητα στις ελληνικές τράπεζες, με δεδομένο ότι το πρόγραμμα έληγε τυπικά την Τρίτη 30 Ιουνίου και η χώρα δεν εξυπηρετεί τα χρέη της. Ο Ντράγκι διστάζει, ζητά πολιτική κάλυψη και νομιμοποίηση από τα ανώτατα δυνατά πατώματα εξουσίας, αποφασίζει ωστόσο, να μην αυξήσει το ποσό που χορηγεί στις ελληνικές τράπεζες μέσω του ELA. Το bank run μοιάζει πιο βέβαιο από ποτέ.
Αποδεχόμενο το «σκριν» του Ντράγκι, το Συμβούλιο Συστημικής Ευστάθειας συνεδριάζει το ίδιο απόγευμα και εισηγείται την επιβολή κεφαλαιακών ελέγχων. Αργά τη νύχτα το Υπουργικό Συμβούλιο αποδέχεται την εισήγηση και ξημερώματα Δευτέρας εκδίδεται η ΠΝΠ σύμφωνα με την οποία κηρύσσεται τραπεζική αργία από 28 Ιουνίου έως 6 Ιουλίου, με ημερήσιο όριο ανάληψης από τα ΑΤΜ τα 60 ευρώ. Το impact σε ΜΜΕ και συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών είναι εκρηκτικό. Η κυβέρνηση προσπαθεί να διαβεβαιώσει με κάθε τρόπο ότι το ΟΧΙ στο Δημοψήφισμα δεν είναι όχι στο ευρώ, δεν είναι όχι στην Ευρώπη και δεν υπάρχει κανένας απολύτως κίνδυνος για τη συνέχιση της ευρωπαϊκής πορείας της χώρας.
Οι Ευρωπαίοι απεναντίας, διαβεβαιώνουν με κάθε τρόπο ότι η πρόταση της 25ης Ιουνίου δεν βρίσκεται πλέον στο τραπέζι, η Ελλάδα τελεί υπό κίνδυνο χωρίς ένα υποτυπώδες πρόγραμμα χρηματοδότησης και το ΟΧΙ δεν βοηθά το αίτημα της χώρας. Ο πάντα φιλικός Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ζαν Κλοντ Γιουνκέρ κάνει λόγο για αποδυναμωμένη θέση της Ελλάδας στις όποιες διαπραγματεύσεις και κίνδυνο επιστροφής στη δραχμή, τη στιγμή που ο ομόλογός του στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, Μάρτιν Σουλτς, δηλώνει ευθαρσώς ότι το πραγματικό ερώτημα του δημοψηφίσματος και το διακύβευμα (λέξη που έγινε της μόδας εκείνη την εποχή) είναι η παραμονή στο ευρώ. Το Συμβούλιο της Ευρώπης με επίσημη ανακοίνωση στηλιτεύει το Δημοψήφισμα, τονίζοντας ότι δεν πληροί τα ευρωπαϊκά πρότυπα, διότι δεν παρέχεται το εύλογο χρονικό διάστημα τουλάχιστον δυο εβδομάδων για συζήτηση και κατανόηση του ερωτήματος, ενώ καθιστά σαφές ότι δεν δύναται να αποστείλει διεθνείς παρατηρητές, τους οποίους ούτως ή άλλως δεν ζήτησε η ελληνική κυβέρνηση.
30 Ιουνίου του 2015, λίγες ώρες πριν την εκπνοή του προγράμματος, η Ελλάδα ζητεί έκτακτη βοήθεια στήριξης, ύψους 29,1 εκατ. χρηματοδοτούμενα από τον ESM, προκειμένου να καλύψει τα χρέη της και παράλληλα αιτείται αναδιάρθρωση του χρέους προς τον EFSF και παράταση του υπό λήξη προγράμματος για να μη κηρυχθεί η χώρα σε κατάσταση άτακτης χρεοκοπίας. Την ίδια ώρα, διεξάγεται η πρώτη συγκέντρωση των υποστηρικτών του ΝΑΙ, με κεντρικές προσωπικότητες/ομιλητές το Δήμαρχος της Αθήνας, Γιώργο Καμίνη, το Δήμαρχο Θεσσαλονίκης, Γιάννη Μπουτάρη και τον Πύρρο Δήμα. Την επιτροπή υποστήριξης του ΝΑΙ συγκρότησαν η Νέα Δημοκρατία, το ΠΑΣΟΚ, το Ποτάμι, η ΔΗΜΑΡ, η Δημιουργία Ξανά και το Κίνημα Δημοκρατικών Σοσιαλιστών του αποχωρήσαντος από το ΠΑΣΟΚ, Γιώργου Παπανδρέου.
Η βραδιά είναι δραματική, διότι η χώρα δεν καταβάλει την «πακεταρισμένη» δόση του 1μισι δισεκατομμυρίου στο ΔΝΤ. Η είδηση περνάει στα ψιλά διότι στη χώρα επικρατεί πλήρης σύγχυση και απίστευτη πόλωση μεταξύ υποστηρικτών του ΝΑΙ και του ΟΧΙ. ΣΥΡΙΖΑ, Ανεξάρτητοι Έλληνες, Χρυσή Αυγή, ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ΕΠΑΜ και άλλα μικρότερα κόμματα και σχηματισμοί, τάσσονται υπέρ του ΟΧΙ και οργανώνονται.
Ο Αλέξης Τσίπρας επανέρχεται με δεύτερο διάγγελμα την 1η Ιουλίου, με το οποίο καθησυχάζει τους Έλληνες και τις Ελληνίδες ότι η παραμονή στην Ευρωζώνη είναι δεδομένη, οι καταθέσεις διασφαλισμένες και το ΟΧΙ ενισχύει την προσπάθειά του για μια καλύτερη συμφωνία. Κλείνει το διάγγελμά του προς τον ελληνικό λαό, διαβεβαιώνοντας πως η κυβέρνηση δεν έχει κανένα μυστικό σχέδιο εξόδου και δεν υπάρχει “plan b”. Η νωπή εντολή του Ιανουαρίου του 2015, η εντύπωση πως όντως έγινε προσπάθεια για διαπραγμάτευση και κυρίως η αποστροφή για ένα ολόκληρο σύστημα που πίεζε για το ΝΑΙ, λειτούργησαν υπέρ της εκδοχής και του αφηγήματος των υποστηρικτών του ΟΧΙ, από έναν λαό που ήταν μπερδεμένος, προδομένος, αποκαμωμένος και σε αρκετές περιπτώσεις, παραπλανημένος.
Ενώ στις πρώτες σφυγμομετρήσεις το ΝΑΙ έδειχνε να υπερτερεί με διαφορά, οι επικοινωνιακή λαίλαπα και η μονόπλευρη κάλυψη των συγκεντρώσεων από τη συντριπτική πλειοψηφία των τηλεοπτικών σταθμών, η επιστράτευση προσώπων που θεωρούνταν υπεύθυνοι για τη χρεοκοπία εκείνη την εποχή (έκαναν παρεμβάσεις εν είδει διαγγέλματος μεταξύ άλλων οι πρώην Πρωθυπουργοί, Κώστας Σημίτης και Κώστας Καραμανλής) και το «κύμα» αλλαγής και ανανέωσης που έφερνε μαζί του ο Αλέξης Τσίπρας από όλη τη διαχείριση της κρίσης τα προηγούμενα χρόνια, οι λάθος όπως αποδείχτηκε δημοσκοπικές προβλέψεις (με μικρή εξαίρεση στην Prorata που έδειχνε μια ισχνή επικράτηση του ΟΧΙ), δημιούργησαν ένα τρομερό effect αντίστροφης ψυχολογίας που «κατάπινε» τη διαφορά και γιγάντωνε το ΟΧΙ ολοένα και περισσότερο.
Το ΟΧΙ ισοδυναμούσε με αντίσταση, μαγκιά, άρνηση, «φωνή» για πρώτη φορά. Το ΝΑΙ υποταγή και συνθηκολόγηση με μια ζωή που δεν την αξίζουμε. Τα σημάδια ήταν εκεί, ο πανικός όμως των Μέσων Ενημέρωσης τόσο μεγάλος που έκλεισε τα μάτια ακόμα και σε καθ’ όλα λογικούς και νουνεχείς ανθρώπους, οι οποίοι υπό το φόβο της εξόδου από το ευρώ (δικαίως) και της απώλειας των κεκτημένων, λειτούργησαν αποτρεπτικά και δεν άφησαν στους πολίτες οξυγόνο για να αποφασίσουν.
Οι αλλεπάλληλες συγκεντρώσεις, του ΝΑΙ και του «Μένουμε Ευρώπη» στο Καλλιμάρμαρο και του ΟΧΙ στην Πλατεία Συντάγματος, έδιναν πλήρως το στίγμα. Η σύγκριση στις τελευταίες συγκεντρώσεις στις 3 Ιουλίου καταδείκνυε το προφανές, ενώ η τοξικότητα στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και στις λογής παρέες είχε τρυπήσει κάθε όριο, αλλά ο κόσμος αντιδρούσε στην προπαγάνδα πανικού των ιδιωτικών σταθμών και της πλειοψηφίας των απογευματινών εφημερίδων μεγάλης κυκλοφορίας (τότε). Με την ασφάλεια της απόστασης των ετών, είναι βέβαιο ότι οι ιδιοκτήτες και οι Διευθυντές προγράμματος και ειδήσεων θα είχαν διαχειριστεί εντελώς διαφορετικά το δημοψήφισμα, το ίδιο και αρκετοί - αν όχι όλοι - οι παρουσιαστές και σχολιαστές των πολιτικών εκπομπών και δελτίων.
Οι πολίτες κλήθηκαν υπό κλίμα απόλυτου διχασμού, με capital controls και υποχρέωση/ταπείνωση να έχουν πρόσβαση σε 60 ευρώ από τα χρήματα και τις αποταμιεύσεις τους, υπό το φόβο «κουρέματος» για το βιος τους και πλήρους καταστροφής των επιχειρήσεών τους, να αποφασίσουν για το μέλλον της χώρας με το πιστόλι στο κρόταφο. Ήταν η πιο άδικη, η πιο φυγόδικη, η πιο ανέντιμη απόφαση απέναντι στους έντιμους πολίτες αυτής της χώρας, έστω εκείνους τους λίγους που ουδέποτε έβλαψαν το δημόσιο συμφέρον ή τον διπλανό τους. Νέοι άνθρωποι που ήθελαν και πίστεψαν σε ένα καλύτερο και πιο φωτεινό μέλλον, ηλικιωμένοι που εξαναγκάστηκαν στα στερνά τους να διαθέτουν το υστέρημά τους για να βοηθήσουν τα παιδιά τους, ενεργοί παραγωγικά σαραντάρηδες, γονείς, ζευγάρια, που είχαν σταματήσει βίαια την κοινωνική τους ανέλιξη και υποχρεώθηκαν να μάθουν να ζουν ολοένα και με λιγότερα, κλήθηκαν να αποφασίσουν για το δημοσιονομικό μέλλον της χώρας, έχοντας κατά νου ότι διακυβεύεται και η παραμονή της χώρας στο ευρώ ή ο απόπλους προς το άγνωστο.
Σε αυτούς τους ανθρώπους δεν ειπώθηκε ποτέ η αλήθεια. Έθεσαν εαυτούς στη διαδικασία μιας λήψης απόφασης η οποία αποδείχτηκε παντελώς ανούσια, μιας και το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος δεν διαδραμάτισε κανέναν απολύτως ρόλο και οι δανειστές εξακολούθησαν να ορίζουν το παιχνίδι εξευτελίζοντας τη χώρα και σέρνοντάς την σε ένα τρίτο, ακόμα πιο επιβαρυντικό και δυσβάστακτο μνημόνιο, ακριβώς όπως το περιέγραφαν οι πολέμιοί του. Ακόμα κι εκείνοι που πίστεψαν στην ειλικρινή προσπάθεια της κυβέρνησης να το αποτρέψει, ακόμη κι εκείνοι που παρασύρθηκαν ή παραμένουν ακόμη και σήμερα πεπεισμένοι ότι μια απεμπλοκή από το ευρώ θα βοηθούσε τη χώρα στο restart, reset, να το θέσουμε όπως βολεύει τον καθένα και την καθεμία από εμάς, δεν φέρουν την ευθύνη. Η ευθύνη αναλογεί εξ ολοκλήρου στους κρατούντες, σε όσους όπως είπε και ο Γιουνκέρ προέταξαν τα συμφέροντα του οίκου τους και των κομματικών μηχανισμών τους και όχι της πατρίδας.
Τη νύχτα της 5ης Ιουλίου του 2015, ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στο διάγγελμά του έκανε λόγο για ένα αποτέλεσμα δίχως νικητές και ηττημένους, για την εθνική ενότητα που έπρεπε να διαφυλαχθεί σαν κόρη οφθαλμού και αμέσως μετά συγκάλεσε Συμβούλιο Αρχηγών υπό τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. Τη δύσκολη νύχτα στο Μαξίμου, υποδέχεται τον Υπουργό Οικονομικών, Γιάνη Βαρουφάκη, τον οποίο απομακρύνει από την Κυβέρνηση και τον αντικαθιστά με τον Ευκλείδη Τσακαλώτο. Ο Βαρουφάκης με ανάρτηση στην προσωπική του ιστοσελίδα (και αργότερα με μικρές παραλλαγές στο βιβλίο του «Ενήλικες στο Δωμάτιο») περιγράφει το κλίμα εκείνης της νύχτας με τον δικό του – όπως πάντα ξεχωριστό – τρόπο: «Καθώς περνούσα την κύρια είσοδο του Μαξίμου, οι υπουργοί και παρατρεχάμενοι που συνάντησα φαίνονταν μουδιασμένοι, λες και είχαν μόλις υποστεί βαριά εκλογική ήττα. Η παρουσία μου τους έκανε ακόμα νευρικότερους. Ο Αλέξης, μου είπαν, βρισκόταν σε συνάντηση με τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας στο γειτονικό Προεδρικό Μέγαρο και θα με δεχόταν αργότερα. Έτσι, περίμενα στην αίθουσα συσκέψεων με τους υπόλοιπους υπουργούς, παρακολουθώντας τα τελευταία αποτελέσματα στις οθόνες. Όταν εμφανίστηκε το τελικό ποσοστό στην οθόνη, 61,35% υπέρ του ΟΧΙ με ποσοστό συμμετοχής το εντυπωσιακό 62,5%, πετάχτηκα από την καρέκλα μου σηκώνοντας πανηγυρικά τη γροθιά στον αέρα. Τότε, κοιτάζοντας γύρω μου, συνειδητοποίησα ότι ήμουν ο μόνος στο δωμάτιο που πανηγύριζε».
Η είδηση αποπομπής Βαρουφάκη έγινε σχεδόν αμέσως γνωστή, οι πολιτικοί αρχηγοί είχαν πλήρη γνώση την επόμενη ημέρα στο Συμβούλιο Αρχηγών στο Προεδρικό Μέγαρο. Ο Αντώνης Σαμαράς δεν παρέστη ποτέ στο Συμβούλιο, τη νύχτα της επικράτησης του ΟΧΙ παραιτήθηκε επισήμως από την ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας, παραδίδοντας το κόμμα στο Βαγγέλη Μεϊμαράκη. Στο τέλος της σύσκεψης οι Πολιτικοί Αρχηγοί, με την εκπεφρασμένη επιφύλαξη της συνολικής διαφωνίας του Γενικού Γραμματέα του ΚΚΕ, Δημήτρη Κουτσούμπα, κατέληξαν στην εξής κοινή ανακοίνωση: «Η πρόσφατη ετυμηγορία του Ελληνικού Λαού δεν συνιστά εντολή ρήξης, αλλά εντολή συνέχισης και ενίσχυσης της προσπάθειας για την επίτευξη μιας κοινωνικώς δίκαιης και οικονομικώς βιώσιμης συμφωνίας. Προς αυτή την κατεύθυνση η Κυβέρνηση αναλαμβάνει την ευθύνη για την συνέχιση των διαπραγματεύσεων. Και ο κάθε Πολιτικός Αρχηγός θα συμβάλλει, αντιστοίχως, στο πλαίσιο του θεσμικού και πολιτικού του ρόλου. Κοινός στόχος είναι η επιδίωξη λύσης η οποία θα διασφαλίζει:
την επαρκή κάλυψη των χρηματοδοτικών αναγκών της Χώρας.
Αξιόπιστες μεταρρυθμίσεις, με κριτήριο την δίκαιη κατανομή των βαρών και προώθηση της ανάπτυξης, με τις κατά το δυνατόν λιγότερες υφεσιακές επιπτώσεις.
Ισχυρό, εμπροσθοβαρές, αναπτυξιακό πρόγραμμα, πρωτίστως για την καταπολέμηση της ανεργίας και την ενθάρρυνση της επιχειρηματικότητας.
Δέσμευση για την έναρξη ουσιαστικής συζήτησης ως προς την αντιμετώπιση του προβλήματος της βιωσιμότητας του ελληνικού δημόσιου χρέους.
Άμεση προτεραιότητα αποτελεί η αποκατάσταση της ρευστότητας στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σε συνεννόηση με την ΕΚΤ.
Ο Πρωθυπουργός δεσμεύθηκε να ενημερώσει τους Πολιτικούς Αρχηγούς, αμέσως μετά την προσεχή Σύνοδο Κορυφής, για τα πρώτα συμπεράσματα που θα εξαχθούν και για την εν γένει πορεία των διαπραγματεύσεων».
Τρίτη 7 Ιουλίου πραγματοποιείται νέα Σύνοδος Κορυφής κατά την οποία παρουσιάζεται στον Έλληνα Πρωθυπουργό το λεγόμενο «Σχέδιο Β» της Κομισιόν για την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη και την αντιμετώπιση της αναπόφευκτης ανθρωπιστικής κρίσης. Ένα σχέδιο χιλίων σελίδων με ανατριχιαστικές αναφορές και περικλείον τον απόλυτο ζόφο. Για πρώτη φορά από την έναρξη των διαπραγματεύσεων και της τετραετούς κρίσης, ορίζεται την Κυριακή 12 Ιουλίου έκτακτη Σύνοδος Κορυφής με αντικείμενο συζήτησης την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη.
Στις 10 Ιουλίου η Ολομέλεια της Βουλής εξουσιοδοτεί τον Πρωθυπουργό και τον νεοδιορισθέντα Υπουργό Οικονομικών να διαπραγματευθούν τους τελικούς όρους της συμφωνίας με τους ομολόγους τους. Η χώρα έχει στη διάθεσή της τον ελάχιστο δυνατό χρόνο προκειμένου να παρουσιάσει ένα σχέδιο αποδεκτό από την ΕΕ και να αποφύγει το μοιραίο. Η πρόταση Σόιμπλε που κατατίθεται στο τραπέζι, είναι το τρικ της «προσωρινής αποχώρησης» και βρίσκει σύμφωνες 15 χώρες. Στο πλευρό μας στέκονται εκτός από την Κύπρο, η Γαλλία και η Ιταλία. Γάλλοι εμπειρογνώμονες μάλιστα συνδράμουν στη συγγραφή του σχεδίου που παρουσιάστηκε στους εταίρους και όπως εξομολογήθηκε ο Φρανσουά Ολάντ στους δημοσιογράφους Αντουάν Αντρέ και Καρίμ Ρισουλί στο βιβλίο τους: «το Σάββατο 11 Ιουλίου 2015 αποφασιζόταν η τύχη της Ελλάδας αποφασίζεται στις Βρυξέλλες. Γύρω στις 2 το πρωί, με παίρνει τηλέφωνο ο Σαπέν για τελευταία φορά και είναι πολύ απαισιόδοξος. Κάποιοι Ευρωπαίοι Υπουργοί είναι στα όρια τους να βρίσουν τους Έλληνες. Είναι πολύ δύσκολα, πολύ δύσκολα… Μόλις φτάνω στο Συμβούλιο των Βρυξελλών την Κυριακή, η ατμόσφαιρα μοιάζει καλύτερη. Ο Μισέλ (Σαπέν) μού δίνει καθησυχαστικά μηνύματα και οι Γερμανοί είναι λιγότερο σκληροί. Τελικά οι πλευρές θα έρθουν σε αρχική συμφωνία την επομένη, όμως το πιο κρίσιμο βράδυ των διαπραγματεύσεων εξελίχθηκε από την Κυριακή ως τα ξημερώματα της Δευτέρας. Το κλίμα ήταν πολύ βαρύ, γύρω στις 6 το πρωί της Δευτέρας, οι συζητήσεις ήταν εντελώς μπλοκαρισμένες. Εκεί πίστεψα ότι θα τελειώσει άσχημα, διότι ο Τσίπρας ήταν στα όρια του και έλεγε ότι δεν μπορούσε να πάει παραπέρα. Αυτό επιλύθηκε χάρη σε μια συνάντηση που πραγματοποιήσαμε με τον Τουσκ, τη Μέρκελ και τον ίδιο τον Τσίπρα. Μετά αποχώρησε για να διαπραγματευτεί με την ομάδα του και επέστρεψε με μια πρόταση για το Ταμείο που επιτρέπει επιτέλους τη συμφωνία. Είναι εκείνος που ξεμπλοκάρει την κατάσταση. Με τη στήριξή μας, αλλά αυτός το έκανε».
Στα λόγια του Ολάντ κρύβεται ο πυρήνας των 17 ωρών της πιο σκληρής διαπραγμάτευσης για την κυβέρνηση του Αλέξη Τσίπρα, ο οποίος με τη χώρα χρεοκοπημένη, τα κρατικά ταμεία άδεια και κλειστές τράπεζες, δεν είχε άλλη επιλογή. Τόσο απλά. Ακριβώς όπως συνέβη και με όλους τους προηγούμενους, οι οποίοι δεν είχαν και τον απίθανο χρονικό περιορισμό και την ασφυκτική πίεση σύσσωμοι του πολιτικού κόσμου. Ο Πρωθυπουργός συνειδητοποίησε το μέγεθος της καταστροφής όταν του παρουσιάστηκε το εναλλακτικό σχέδιο, προσγειώθηκε βίαια στην πραγματικότητα μετά τις «αυταπάτες», αντιλήφθηκε πλήρως ότι «η έξοδος από το ευρώ θα ήταν μια ανείπωτη καταστροφή» όπως δήλωσε.
Μια χώρα παρασυρμένη από τη χιονοστιβάδα του χρέους, αναγκασμένη να αποπληρώνει τεράστια ποσά, δανείστηκε εκ νέου 86 δισ. ευρώ προκειμένου να τακτοποιήσει χρεολύσια ύψους 35,9 δισ. ευρώ για χρέη παρελθόντων ετών, 17,8 δισ. ευρώ τόκους, την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών ύψους 5 δισ. (αντί των 25 που προβλέπονταν αρχικά), συν τις πληρωμές ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων του Δημοσίου ύψους 7,3 δισ. ευρώ. Το «ΟΧΙ του Δία» όπως κυκλοφόρησε την επομένη του Δημοψηφίσματος στο πρωτοσέλιδο της γαλλικής Liberation, έγινε βορά στα ψυχρά και αμείλικτα νούμερα. Τόσο κυνικά, τόσο απλουστευμένα. Το τελευταίο στάδιο πριν τη Συμφωνία, είναι η εξουσιοδότηση από την Εθνική Αντιπροσωπεία, ίσως η τελευταία και η πιο κωμική πράξη του δράματος.
Πέμπτη 13 Αυγούστου ανακοινώνεται ανάκληση αδειών, Βουλευτές επιστρέφουν άρον άρον από τις Περιφέρειές τους, υπηρεσίες εργάζονται πυρετωδώς, δημοσιογράφοι ξημεροβραδιάζοναι άγρυπνοι μεταξύ Μαξίμου και Βουλής. Η Πρόεδρος της Βουλής, Ζωή Κωνσταντοπούλου, εκ των πιο ένθερμων «εχθρών» των μνημονίων και της οποιασδήποτε συμφωνίας (πολλώ δε μιας όπως η προτεινόμενη) κάνει τα αδύνατα δυνατά προκειμένου να εμποδίσει τον Αλέξη Τσίπρα να την περάσει από τη Βουλή. Η Πρόεδρος, παρότι ο Πρωθυπουργός είχε ζητήσει εγγράφως και επισήμως να συνεδριάσουν οι αρμόδιες Επιτροπές 12 Αυγούστου και να ξεκινήσει η Ολομέλεια την επομένη, όρισε τη συνεδρίαση της Διάσκεψης των Προέδρων για τις 21.30 της Τετάρτης 12 Αυγούστου, με ζωντανή αναμετάδοση από το κανάλι της Βουλής. Η Διάσκεψη διήρκησε πάνω από τέσσερις ώρες, ξημέρωσε Πέμπτη και περίπου στις 02.30 ορίστηκε η συνεδρίαση των Επιτροπών για τις 09.30 της ίδιας μέρας.
Η εξαντλητική συνεδρίαση των συναρμόδιων Επιτροπών διήρκησε πάνω από 9 ώρες εκ των οποίων ζήτημα οι δύο να αφορούσαν το μνημόνιο αυτό καθαυτό. Συντροφικές και μη αλληλοκατηγορίες, υπαινιγμοί, υπονοούμενα, σκαιότατες εκφράσεις, απίθανα παρεμπίπτοντα ζητήματα και εκ νέου απόφαση για σύγκληση της Διάσκεψης των Προέδρων προκειμένου να οριστεί η συζήτηση στην Ολομέλεια. Η Διάσκεψη ορίζεται στις 22.40 και καλείται να αποφασίσει εάν η συζήτηση για την πρόταση της Κυβέρνησης θα ξεκινήσει τριάντα λεπτά πριν τα μεσάνυχτα. Από τα παρόντα 20 μέλη, 10 είναι υπέρ, 8 κατά και τα δύο του ΚΚΕ ψηφίζουν «παρών». Τίθεται θέμα απόλυτης πλειοψηφίας υποστηρίζει η Πρόεδρος και ζητείται η γνωμοδότηση του Προέδρου του Επιστημονικού Συμβουλίου της Βουλής, Κωνσταντίνου Μαυριά, Καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Μέχρι να αποφανθεί το Επιστημονικό Συμβούλιο, η Πρόεδρος προτίθεται να διακόψει τη συνεδρίαση και ακολουθεί πανδαιμόνιο. Ο τότε Αντιπρόεδρος, Αλέξης Μητρόπουλος, αλλάζει την ψήφο του και εν μέσω αντεγκλήσεων και προσωπικών χαρακτηρισμών, ορίζεται η συνεδρίαση στην Ολομέλεια. Ώρα 01.30 η συνεδρίαση ξεκινά με τα διαδικαστικά ζητήματα και συνολικό χρόνο συζήτησης 10 ώρες, 4 επί της Αρχής και 6 επί των άρθρων. Προκύπτουν εκ νέου παρεμπίπτοντα ζητήματα που έθεσαν ο Βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Δημήτρης Κοδέλας σχετικά με τα παραρτήματα των ταμείων που θα αντικαταστήσουν το ΤΑΙΠΕΔ, η Λίτσα Αμανατίδου για τη διαδικασία συνεδρίασης των Επιτροπών νωρίτερα, ο Δημήτρης Στρατούλης για την τροπολογία που εμπεριείχε το συνταξιοδοτικό και ο Ευάγγελος Βενιζέλος για τρία θέματα σχετικά με την αιτιολόγηση του κατεπείγοντος και τα δεδομένα της δανειακής σύμβασης.
Τα παρεμπίπτοντα και «επί της διαδικασίας» ζητήματα, ολοκληρώθηκαν λίγο πριν τις 04.00 το πρωί, όταν και η Πρόεδρος παραχώρησε την έδρα στον Αλέξη Μητρόπουλο δηλώνοντας ότι «κάποτε είχα πει ότι αυτή η Βουλή δεν θα ψηφίσει μνημόνιο. Συγγνώμη για την πλάνη μου». Ο Υπουργός Οικονομικών, Ευκλείδης Τσακαλώτος, τη στιγμή που έξω από τη Βουλή χάραζε, προσπαθούσε να αιτιολογήσει στους λιγοστούς Βουλευτές που δεν είχαν καταρρεύσει αποκαμωμένοι στα έδρανα, την αναγκαιότητα της ψήφισης του τρίτου Μνημονίου μέσα σε μια τετραετία για τη χώρα. Υπό το πρώτο πρωινό φως ξεκίνησαν τις ομιλίες τους και οι Πολιτικοί Αρχηγοί: η αείμνηστη Φώφη Γεννηματά, ο Πάνος Καμμένος, ο Σταύρος Θεοδωράκης. Όλοι ράθυμα και προσπαθώντας να τηρήσουν έστω τους τύπους, επιχειρώντας να εκφράσουν στοιχειώδη πολιτικό λόγο. Ήταν περίπου βέβαιο ότι πλέον δεν τους παρακολουθούσε κανείς, ούτε καν εκείνοι που κραύγαζαν και χόρευαν στην πλατεία Συντάγματος λίγες ημέρες πριν ή όσοι συναθροίζονταν στο Καλλιμάρμαρο κραδαίνονας τις σημαίες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Περασμένες 08.00 ξεκινά την ομιλία του και ο Πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας, Βαγγέλης Μεϊμαράκης και λίγο πριν το ρολόι δείξει 09.00 ανεβαίνει στο βήμα ο Αλέξης Τσίπρας: «Η συμφωνία ήταν μια αναγκαστική επιλογή. Βρεθήκαμε αντιμέτωποι με το δίλημμα: μνημόνιο με ευρώ ή μνημόνιο με δραχμή» είπε ο Πρωθυπουργός περικλείοντας σε δύο προτάσεις έξι μήνες δημιουργικής ασάφειας και διαπραγμάτευσης.
Παραμονή Δεκαπενταύγουστου στις 10.00, με τους διαδρόμους της Βουλής να θυμίζουν Shining του Κιούμπρικ, ξεκινά η ονομαστική ψηφοφορία. Η υπερψήφιση της νέας δανειακής σύμβασης σπάει κάθε ρεκόρ σε σχέση με τις προηγούμενες: 222 «ναι», 64 «όχι», 13 «παρών» και τρεις απόντες.
Με το που προσπαθεί ο Αλέξης Μητρόπουλος να ανακοινώσει την ψήφιση στο σύνολο, εμφανίζεται ξανά η Πρόεδρος της Βουλής και θέτει θέμα επαναπρογραμματισμού της ψήφισης μετά από ένα 24ωρο, ζητώντας από τον Προεδρεύοντα να ορίσει νέα συνεδρίαση για την εισαγωγή και ψήφιση των τροπολογιών. Ακολουθεί ο τελευταίος δραματικός διάλογος Μητρόπουλου - Κωνσταντοπούλου - Μεϊμαράκη - Βίτσα και Φίλη, με τον Κανονισμό της Βουλής να γίνεται αντικείμενο διασταλτικής ερμηνείας, ενώ ο Τσακαλώτος είναι ήδη στο αεροπλάνο για Βρυξέλλες, αφού σε λίγο ξεκινά το EuroGroup.
Λίγο πριν τις 11.00 ανακοινώνεται η λήξη της συνεδρίασης. Ουδείς πλην ελαχίστων εξαιρέσεων έχει αντιληφθεί τί ψήφισε ή τι δεν ψήφισε, ποιες κοινωνικές ομάδες θίγονται, εάν η χώρα μπορεί να εφαρμόσει όσα συμφώνησε με τους δανειστές και κυρίως τί επιπτώσεις θα έχει και όλο αυτό (το τρίτο στη σειρά) στη ζωή των Ελλήνων για τα επόμενα χρόνια. Το πιθανότερο είναι ότι για μεγάλο χρονικό διάστημα, η κυβέρνηση πίστεψε ότι μπορούσε να αποσπάσει μια πολύ καλύτερη συμφωνία από τους εταίρους με επιχείρημα ή υπό την απειλή αν θέλετε του κινδύνου για την ίδια την ευρωζώνη και την αλυσιδωτή κατάρρευση και των υπόλοιπων ευάλωτων (κυρίως μεσογειακών) οικονομιών. Η κωλυσιεργία και η προχειρότητα, το chicken game και κάποιες συμπεριφορές των στελεχών της και κυρίως του πρωτορισθέντος Υπουργού Οικονομικών, την οδήγησαν στο αδιέξοδο και στην επιλογή του Δημοψηφίσματος. Εγκλωβισμένη σε αφελείς βεβαιότητες και την έντονα συγκρουσιακή προδιάθεση, κατέφυγε σε αμφίσημες επιλογές και τεχνάσματα που οδήγησαν την κατάσταση στα άκρα και εξάντλησαν και τους εταίρους και την ίδια.
Όταν αποκλείστηκαν οι εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης από τρίτες χώρες και το εναλλακτικό σχέδιο έγινε αντιληπτό ότι οδηγούσε στον όλεθρο, ο Αλέξης Τσίπρας υπαναχώρησε και προσπάθησε να κάνει έναν ιδιότυπο «καταμερισμό» της ευθύνης και να εντάξει στο πλαίσιο της δικής του συμφωνίας σύσσωμο το αντιπολιτευτικό πλέγμα του «μετώπου της λογικής». Ταυτόχρονα, εκμεταλλευόμενος τη δημοφιλία και τον τακτικισμό του, εξοστράκισε τους αντιφρονούντες, προχώρησε στην πρώτη εκκαθάριση του ΣΥΡΙΖΑ και προκήρυξε εκλογές την 20η Αυγούστου, κερδίζοντάς τες έναν μήνα με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες αναλογικά με την τόσο βίαιη και απότομη αλλαγή στην πολιτική του. Ο ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε μόλις μια ποσοστιαία μονάδα λόγω της φυσιολογικής αποχής και έχασε μόλις 4 έδρες σχετικά με το «κύμα» των εθνικών εκλογών του Ιανουαρίου.
Ελάχιστοι εξακολουθούν να αναπολούν τις συζητήσεις για το εθνικό νόμισμα, ακόμα λιγότεροι αναπολούν τις μέρες και τις νύχτες του διχασμού, της πόλωσης και της άνω και κάτω πλατείας. Ο πολίτης έχει επικεντρωθεί στα πραγματικά προβλήματα της καθημερινότητας, έχει ξεπεράσει αδιανόητες καταστάσεις όπως η υγειονομική κρίση, από το 2018 και την έξοδο από αυτά, έπαψε να απασχολείται με τα «μνημόνια», τους «θεσμούς» και την επιτροπεία. Το Δημοψήφισμα του Ιουλίου του 2015 ήταν ένα καλό μάθημα για όλους, μια πρώτης τάξεως ευκαιρία να μετρηθούμε και να αξιολογήσουμε όλα όσα ζήσαμε από το 2011. Το κεφάλαιο έκλεισε, η ιστορία κατέγραψε και έχει όλον το χρόνο για να ερμηνεύσει και να ερμηνευθεί. Ο Δίας είπε ΟΧΙ, αλλά το Συμβούλιο των Θεών εννοούσε ΝΑΙ.
20°
