Γιώργος Παπαστεφάνου: Κι όμως, έγραψε μερικά από τα ωραιότερα ελληνικά τραγούδια

Στην αρχή από το ραδιόφωνο και μετά από την τηλεόραση, ο Γιώργος Παπαστεφάνου μάς παρουσίασε με τον μοναδικό του τρόπο τους θησαυρούς του ελληνικού τραγουδιού. Αλλά δεν ήταν μόνο η φωνή του και οι εκπομπές του που χαράχτηκαν για πάντα στις καρδιές μας. Πολλά από τα μαγικά καλοκαίρια μας και πολλές από τις αγάπες μας, τις σημάδεψαν οι στίχοι των τραγουδιών του.

Τη δεκαετία του ’60, στην Πάτρα, στο πίσω μέρος του σπιτιού μας, ο μερακλής πατέρας μου είχε φτιάξει ένα μεγάλο παρτέρι και είχε φυτέψει λουλούδια, «αγιόκλημα και γιασεμιά» που λέει και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης στο τραγούδι του. Στη μέση της αυλής υπήρχε ένα πηγάδι και δίπλα είχε φυτρώσει μια λεμονιά δίφορη, έβγαζε δηλαδή λεμόνια δύο φορές τον χρόνο. Αυτή η λεμονιά φαίνεται πως βρήκε ιδανικό έδαφος κοντά στο πηγάδι και φούντωσε και ψήλωσε και έγινε δέντρο ολόκληρο. Καμιά σχέση με την κοντούλα λεμονιά, αυτή έγινε θηρίο. Κι από λεμόνια; Υπερπαραγωγή!

Δίναμε σε όλη τη γειτονιά και πάλι περίσσευαν. Η μανούλα τα έκανε λεμονάδες και κερνούσε τους πάντες. Κάτω, λοιπόν, από αυτήν τη λεμονιά, κάθε καλοκαίρι, έβαζα ένα κρεβάτι με στρώμα, έστρωνα ένα λευκό σεντόνι και από ένα χαμηλό κλαδί κρεμούσα ένα τρανζιστοράκι AIWA. Έβαζα το ακουστικό στο αυτί για να μην ενοχλώ τους γείτονες, ξάπλωνα στο κρεβάτι και τα βράδια κοιμόμουν έξω, με τη μυρωδιά από τα άνθη της λεμονιάς, κοιτάζοντας τα άστρα και ακούγοντας ραδιόφωνο. Ακόμα και τα μεσημέρια προτιμούσα να κοιμηθώ κάτω από τη δροσερή σκιά της λεμονιάς παρά μέσα στο σπίτι που έβραζε.

Αγάπησα πολύ το ραδιόφωνο, άκουγα τα πάντα, ιδίως τις μουσικές εκπομπές και τα θεατρικά.

Άκουγα όμως και κάτι τραγούδια που γέμιζαν τα καλοκαίρια μου με μια ανεξήγητη μελαγχολία: «Μια φορά θυμάμαι μ’ αγαπούσες, τώρα βροχή, μια φορά θυμάμαι μου μιλούσες, τώρα σιωπή», «Μια αγάπη για το καλοκαίρι θα είμαι κι εγώ», «Κι αν σ’ αγαπώ δεν σ’ ορίζω», «Θυμήσου τον Σεπτέμβρη», «Τις άδειες νύχτες» και τόσα άλλα, γραμμένα με ρομαντισμό και χαμηλόφωνο ερωτισμό, από τον Γιάννη Σπανό. Ποιος ήταν ο στιχουργός αυτών των τραγουδιών; Όπως αποκαλύφθηκε μετά από καιρό, ήταν ο Γιώργος Παπαστεφάνου. Και λέω αποκαλύφθηκε, γιατί στην αρχή ντρεπόταν, δεν ήταν σίγουρος αν είχε ταλέντο στον στίχο και υπέγραφε τα τραγούδια του ως Γιώργος Στεφάνου. Πώς η αγαπημένη φωνή του ραδιοφώνου, που χρόνια μας κρατούσε παρέα με το «Καλησπέρα, κύριε Έντισον», ο δημιουργός των εκπομπών της τηλεόρασης «Μουσική βραδιά» και «Οι παλιοί μας φίλοι», ξεκίνησε να γράφει στίχους;

Ξέρεις να γράφεις στίχους πάνω σε μουσική; Δεν ξέρω, αλλά θα προσπαθήσω.

«Μια μέρα με φώναξε στο τότε ΕΙΡ, η γυναίκα που με βοήθησε στο ξεκίνημα της καριέρας μου, η Κίττυ Σολωμού. Ήμουν 19 χρονών. “Ξέρεις να γράφεις στίχους πάνω σε μουσική;” μου λέει. “Δεν ξέρω, αλλά θα προσπαθήσω”. Με έστειλε στην Καίτη Μυριβήλη-Κασιμάτη που ήταν υπεύθυνη του Πολιτιστικού Τμήματος της Αμερικανικής Πρεσβείας. Κι αυτή μου έδωσε τη μουσική και τα αγγλικά λόγια ενός τραγουδιού που είχε γράψει ένας Έλληνας ομογενής. Το τραγούδι είχε τίτλο: “The mousaka!” “Mπορείς να βάλεις ελληνικά λόγια που να στη μουσική;” με ρώτησε. “Θα προσπαθήσω”. Έκανα μια κατά λέξη μετάφραση, η οποία όμως πάταγε στα μέτρα της μουσικής. Το αποτέλεσμα που βγήκε ήταν το εξής: “Είναι κάπου εκεί στην Καβάλα, ένα ωραίο αγόρι, ένα ξανθό παιδί, που τρώγοντας χρόνια τον μουσακά του, πάχυνε πολύ”. Το πήγα στην κυρία Μυριβήλη-Κασιμάτη και όταν με ρώτησε αν βγήκε καλό, της απάντησα πως είναι αντάξιο του πρωτοτύπου! Φαίνεται όμως ότι άρεσε στον ομογενή, γιατί με πλήρωσε καλά κι έτσι μπόρεσα να αγοράσω το πρώτο μου μαγνητόφωνο».

Καθόμαστε στο σαλόνι του σπιτιού του Γιώργου Παπαστεφάνου. Πίνω μια παγωμένη λεμονάδα και θυμάμαι τις λεμονάδες που έκανε η μανούλα από τη λεμονιά μας, τα μαγικά καλοκαίρια στην Πάτρα, τότε που ήμουν έφηβος και ερωτευμένος και άκουγα από το ραδιόφωνο τα τραγούδια του, τα περισσότερα εκ των οποίων μιλούσαν για αγάπες που κράτησαν ένα καλοκαίρι. «Οι στίχοι σου ήταν εμπνευσμένοι από δικές σου ερωτικές ιστορίες;» τον ρωτάω. «Ούτε κατά διάνοια! Στη ζωή μου ποτέ δεν μπέρδεψα τα ερωτικά με τα επαγγελματικά.

Οι μυθικές -απ' ό,τι αποδείχθηκε- συνεργασίες του Παπαστεφάνου με Σπανό, Ξαρχάκο και Μαρκόπουλο

Για να καταλάβεις, οι στίχοι για το “Μια αγάπη για το καλοκαίρι” γράφτηκαν κατά τη διάρκεια ενός βαρετού μαθήματος στη Νομική, για να περάσει η ώρα. Μετά που γνώρισα τον Σπανό και μου έδινε μουσικές για να βάλω λόγια, το έκανα με επαγγελματισμό, δεν περίμενα να ερωτευτώ πρώτα, για να γράψω μετά τους στίχους». «Δεν μπορεί... κάποιο τραγούδι θα έχεις γράψει για κάποιο συγκεκριμένο πρόσωπο!» «Σε κανα δυό τραγούδια μπορεί. Στα περισσότερα όμως, τα προσωπικά μου βιώματα δεν έχουν περάσει στους στίχους. Σου είπα, ποτέ δεν άφησα την ερωτική μου ζωή να μπλεχτεί με την επαγγελματική, ούτε το αντίθετο».

Με τον Γιάννη Σπανό έγραψαν μαζί 15 τραγούδια. Όλα νοσταλγικά, μελαγχολικά, τραγουδισμένα από τις υπέροχες φωνές της Καίτης Χωματά, της Αρλέτας και άλλων τραγουδιστών. Τα τραγούδια αυτά, δημιούργησαν μια κατάσταση, ένα διαφορετικό κλίμα στο ελληνικό τραγούδι. Ο δραστήριος και πανέξυπνος διευθυντής της εταιρείας δίσκων Λύρα, ο Αλέκος Πατσιφάς, τα ονόμασε «Νέο κύμα». Μάλλον «Πλάι στο κύμα» θα έπρεπε να τα πει, γιατί εκείνα τα μαγικά καλοκαίρια του ’60 και του ’70, σε όλες τις ακρογιαλιές, τις παραλίες και τα λιμανάκια της Ελλάδας, υπήρχε πάντα κάποιος, πλάι στο κύμα, που έπαιζε κιθάρα και τα τραγουδούσε.

Το 1967 ο Γιώργος Παπαστεφάνου δούλευε ήδη στο ραδιόφωνο. Τον έχει προσλάβει μια μυθική μορφή του ραδιοφώνου, η Φραγκίσκη Καρόρη, αφού τον πέρασε από κόσκινο για τις γνώσεις του στη μουσική. Εντυπωσιασμένη από την πολυμάθεια του 20χρονου νεαρού, φώναξε όλους όσοι δούλευαν τότε στο ραδιόφωνο για να τον συστήσει. «Ελάτε να δείτε ένα φαινόμενο!» τους είπε και αυτοί ήρθαν και τον χαιρέτησαν χλιαρά. Ένας μάλιστα, του είπε: «Χαιρετίζω έναν ακόμα από τους παθόντας και ταφέντας!», εννοώντας ότι σε λίγο καιρό θα είχε θαφτεί σε ένα γραφείο. Πού να ήξερε σε ποιον μίλαγε!

Αρχίζει λοιπόν να δουλεύει στο ραδιόφωνο, αλλά συνεχίζει να γράφει στίχους. Έγραψε με τον Δήμο Μούτση το τραγούδι «Στου Προφήτη Ηλία τα σοκάκια» (το οποίο δεν είναι γραμμένο για τον Προφήτη Ηλία του Παγκρατίου, αλλά για τον Προφήτη Ηλία του Πειραιά) και έγινε μεγάλη επιτυχία. Ήταν και η αφορμή να γνωριστεί και να γράψει με τον Σταύρο Ξαρχάκο τα τραγούδια της ταινίας «Κορίτσια στον ήλιο». Ποιος μπορεί να ξεχάσει τη Μαρία Δημητριάδη να τραγουδάει αισθαντικά: «Ένα πρωϊνό, η Παναγιά μου, θα ’ρθει να σε βρει στην ακρογιαλιά, πέλαγο κρυφό τα όνειρά μου κι έστειλες εσύ βάρκα με πανί...»

Και επειδή το ένα φέρνει το άλλο, αμέσως μετά έγραψε με τον Γιάννη Μαρκόπουλο τα τραγούδια της ταινίας «Επιχείρηση Απόλλων». Σε ένα τραγούδι μάλιστα, με αγγλικούς στίχους, τη μουσική είχε γράψει ο Βαγγέλης Παπαθανασίου. Πρέπει να ήταν το 1978, την ίδια χρονιά που εγώ, 23 ετών, άρχισα να δουλεύω στο ραδιόφωνο, στο Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι. Τον έβλεπα στους διαδρόμους ή στο κυλικείο της ΕΡΤ και ένιωθα δέος γιατί πίστευα, και πιστεύω ακόμα, πως είναι ένα από τα μυθικά πρόσωπα του ραδιοφώνου.

Χρόνια αργότερα, γνωριστήκαμε καλύτερα και σήμερα μπορώ να πω με υπερηφάνεια πως είμαστε φίλοι. Συναντιόμαστε και τρώμε στον Λουκά στη Σπύρου Μερκούρη, παρέα με τον Κωνσταντίνο και άλλους αγαπημένους φίλους. Ανταλλάσουμε συχνά σκωπτικούς στίχους και πάντα έχει ένα χιούμορ και μια ευκολία στις ρίμες που την θαυμάζω. «Μα γιατί σταμάτησες να γράφεις τραγούδια;» τον ρωτάω. «Δεν είχα χρόνο όπως παλιά. Έκανα πολλά πράγματα μαζί, τις εκπομπές στο ραδιόφωνο, μετά στην τηλεόραση, όλα αυτά γίνονταν με ελάχιστα μέσα, ήθελαν πολλή δουλειά, πολύ τρέξιμο. Η στιχουργική θέλει τον χρόνο της, δεν μπορούσα να τα συνδυάσω. Έγραψα μερικά ακόμα για την Τζιλιόλα Τσινκουέτι, τον Τόνι Πινέλι, τον Τέρη Χρυσό, τη Γιοβάνα και μετά σταμάτησα».

Τον ακούω να μιλάει, η φωνή του είναι ίδια, λίγο πιο βραχνή, πιο αισθαντική θα έλεγα, αλλά έχει πάντα τη νεανικότητα, την ηρεμία και το αδιόρατο χαμόγελο εκείνης της φωνής που άκουσα κι αγάπησα πριν από μισό αιώνα περίπου. Για φαντάσου! Τόσα χρόνια, τόσες χιλιάδες ώρες εκπομπών, τόσα χιλιόμετρα από μαγνητοταινίες και μπομπίνες. Ένα πολύτιμο αρχείο, που εκεί ο Γιώργος Παπαστεφάνου, αυτός ο ευγενής συλλέκτης ιδανικών τραγουδιών, έχει καταγράψει και διασώσει μερικές από τις σπουδαίες στιγμές του ελληνικού ρεπερτορίου. Αλλά, όσο και αν αυτό που έχει κάνει είναι σπουδαίο, εμένα στη μνήμη μου και στην καρδιά μου θα μείνουν εκείνα τα μυθικά, τα μαγικά καλοκαίρια, με μια παρέα φίλων στην ακρογιαλιά, να τραγουδάμε:

«Μια αγάπη για το καλοκαίρι θα ’μαι κι εγώ, να σου κρατώ δροσιά στο χέρι, θα σε φιλώ. Θα μ’ αγαπάς σαν καλοκαίρι και σαν παιδί, μα θα μου φύγεις με τ’ αγέρι και τη βροχή...»

*Ακούστε εδώ τα Podcast «Μυθικά Πρόσωπα» του Γιώργου Παυριανού