Επιχειρήσεις και πρακτικές ESG

Tα πάντα ρει. Κλισέ; Και όμως αληθινό. Ζούμε σε μία εποχή ταχύτητας, συνεχών αλλαγών και παγκόσμιων προκλήσεων – από τη μόλυνση του περιβάλλοντος και τις οικονομικές κρίσεις, στην πανδημία και την κλιματική αλλαγή. Η επιχειρηματικότητα, όπως και εν γένει η κοινωνία, δεν μπορεί να μένει στάσιμη απέναντι στις συνεχόμενες μεταβολές και στις προκλήσεις που προκύπτουν. Αντίθετα, οφείλει να συμβαδίζει με τις εξελίξεις και να προσαρμόζεται δυναμικά στα νέα παγκόσμια  δεδομένα.

Επιχειρηματικότητα και Βιώσιμη Ανάπτυξη

Η βιώσιμη ανάπτυξη αποτελεί παγκόσμια προτεραιότητα που κινητοποιεί τις κυβερνήσεις, την κοινωνία των πολιτών και τις επιχειρήσεις προς την υιοθέτηση νέων πρακτικών. Με τη θέσπιση των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ) της ατζέντας 2030 των Ηνωμένων Εθνών έχει διαμορφωθεί μια νέα αντίληψη σχετικά με το ρόλο των εταιριών. Όλο και περισσότερες επιχειρήσεις προβαίνουν στην υιοθέτηση αρχών και πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης, ενσωματώνοντας ένα ολοκληρωμένο πλαίσιο αειφορίας ESG.

Το ESG ως σύγχρονος μοχλός ανάπτυξης των επιχειρήσεων

Ο όρος «ESG» (Environment Social and Governance) αναφέρεται σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης που μπορούν να επηρεάσουν την ικανότητα μιας εταιρίας να παράγει αξία/ οφέλη –οικονομικά και μη– για την ίδια αλλά και την κοινωνία. Στα πλαίσια περιβαλλοντικής ενέργειας (E) περιλαμβάνονται θέματα που αφορούν τα έμβια και μη έμβια φυσικά συστήματα, όπως το κλίμα, η πράσινη ενέργεια, οι εκπομπές αερίων, η χρήση και εξάντληση πόρων, το ενεργειακό αποτύπωμα της επιχείρησης κ.λπ. Το κοινωνικό έργο (S) αφορά την προάσπιση ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την έμπνευση νέας γενιάς, τις υγιείς εργασιακές σχέσεις, την ευημερία των κοινοτήτων που δραστηριοποιείται η επιχείρηση κ.λπ. Οι πρακτικές που σχετίζονται με την εταιρική διακυβέρνηση (G) αφορούν τις διαδικασίες λήψης αποφάσεων, τις πρακτικές διαχείρισης και τη δομή της εταιρίας π.χ. αμοιβές στελεχών, δομή, μέγεθος και ποικιλομορφία διοικητικού συμβουλίου, διαχείριση κινδύνων και τακτικές D&I (Diversity & Inclusion), δηλαδή πρακτικές συμπερίληψης.

Στο εταιρικό πλαίσιο, με τον όρο υιοθέτηση των ESG σε μία εταιρία, νοείται η ενσωμάτωση μη χρηματοοικονομικών παραγόντων στην επιχειρηματική στρατηγική και τη λήψη αποφάσεων και επομένως η εξέλιξη της εταιρίας και η ευθυγράμμισή της με τους παγκόσμιους στόχους βιώσιμης ανάπτυξης. Παρόλο που οι δείκτες ESG συχνά αποκαλούνται «μη χρηματοοικονομικοί», ο τρόπος διαχείρισής τους από μια εταιρία ενδέχεται να έχει χρηματοοικονομικές συνέπειες, εντείνοντας μάλιστα την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων. Οι δείκτες αυτοί καταγράφουν επιδόσεις σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και εταιρικής διακυβέρνησης (δείκτες ESG) και διαμορφώνουν αποτελεσματικές στρατηγικές με μακροπρόθεσμο ορίζοντα.

Τα οφέλη της εφαρμογής του ESG

Η εφαρμογή ESG, σε συνδυασμό με τα οικονομικά στοιχεία της εταιρίας, βοηθούν τους επενδυτές να αποκτήσουν μια πλήρη εικόνα της κάθε εταιρίας, έτσι ώστε να αποφασίζουν συνειδητά και βάσει δεδομένων αν θα προβούν σε επένδυση. Δίνεται η δυνατότητα στις εταιρίες να επιλέγονται από επενδυτές ως υγιείς επιχειρήσεις και να χρηματοδοτούνται από τις τράπεζες για τον ίδιο λόγο. Η αποτελεσματική διαχείριση των θεμάτων ESG και η δημοσιοποίηση των στοιχείων στα ενδιαφερόμενα μέρη, πέρα από τις επενδύσεις και την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, μπορούν να αποφέρουν σημαντικά οφέλη για τις εταιρίες. Για παράδειγμα, οι εταιρίες που σημειώνουν υψηλότερη επίδοση σε ουσιαστικά για τη λειτουργία τους θέματα ESG, παρουσιάζουν ισχυρότερα επιχειρηματικά αποτελέσματα, απόδοση μετοχών και μελλοντική κερδοφορία1. Ένα ακόμη όφελος μεταξύ πολλών είναι η ενίσχυση της εταιρικής φήµης και της συνεργασίας µε τα ενδιαφερόµενα µέρη. Η δημοσιοποίηση πληροφοριών ESG και η βελτίωση της επίδοσης μιας εταιρίας σε ουσιαστικά για τη λειτουργία της θέματα, καταδεικνύει την ηθική της ευθυγράμμιση με διεθνείς πρωτοβουλίες, όπως οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΣΒΑ), καθώς και τη δέσμευσή της για δημιουργία μακροπρόθεσμης αξίας2.

Ελληνικές εταιρίες και ESG

Η εικόνα της ελληνικής επιχειρησιακής πραγματικότητας σήμερα είναι θετική. Σε έρευνα του Kέντρου Αειφορίας, που διεξήχθη τον Απρίλιο, για την εφαρμογή κριτηρίων ESG στην επιχειρηματική λειτουργία εταιριών, αναφέρονται χαρακτηριστικά: Στον τομέα «Environmental» οι περισσότερες εταιρίες κάνουν μείωση του περιβαλλοντικού αποτυπώματός τους, ενώ κάποιες δηλώνουν κλιματικά ουδέτερες. Στο τομέα «Social» προωθούνται περισσότερες γυναίκες στα διοικητικά συμβούλια καθώς και στις διοικητικές θέσεις και στον τομέα «Governance» δημιουργούνται ειδικές επιτροπών για την τήρηση των ESG.  Ακόμη, το Ινστιτούτο Εταιρικής Ευθύνης (Corporate Responsibility Institute) τον Ιούνιο ανέδειξε και επιβράβευσε τις εταιρίες που διακρίνονται για το υπεύθυνο επιχειρείν, εφαρμόζοντας τα κριτήρια ESG σύμφωνα με τον Εθνικό Δείκτη CR Index και το CRI Pass. Ο CR Index αποτελεί τον πρώτο ESG Δείκτη στην Ελλάδα που από το 2008 αξιολογεί τις επιδόσεις των επιχειρήσεων αναφορικά με την κοινωνία, το περιβάλλον, τους εργαζόμενους, την εταιρική διακυβέρνηση και την αγορά, βάσει 100 διεθνών κριτηρίων, που σήμερα είναι προαπαιτούμενα στους σημαντικότερους ESG δείκτες και πρότυπα. Τα δύο πρώτα βραβεία DIAMOND κατακτήθηκαν από την Pfizer και την Εθνική Τράπεζα με την τελευταία να λαμβάνει την κορυφαία διάκριση του θεσμού, για δεύτερη συνεχόμενη χρονιά, ενώ silver βραβείο παρέλαβε και η Lidl.

Επιπλέον, στη λίστα των Most Sustainable Companiesin Greece 2022 (=οι πιο βιώσιμες εταιρίες στην Ελλάδα για το 2022) είναι 31 επιχειρήσεις πρότυπα που δημιουργούν τον Επιχειρηματικό Χάρτη της Βιώσιμης Ανάπτυξης στη Χώρα μας. Ανάμεσα τους ο όμιλος MΥTILINEOS, η Hellas Gold, τα Ελληνικά Πετρέλαια και η Lidl.

Σε σχέση με το «E» του ESG, ο όμιλος MΥTILINEOS –ενδεικτικά και όχι περιοριστικά– στα πλαίσια της κυκλικής οικονομίας αύξησε την παραγωγή δευτερόχυτου αλουμινίου, χρησιμοποιώντας scrap αλουμινίου ως πρώτη ύλη, που ανήλθε στο 20% της συνολικής παραγωγής της εταιρίας, συμβάλλοντας σημαντικά στη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και των αέριων εκπομπών, ενώ το ποσοστό υγειονομικής ταφής στερεών αποβλήτων περιορίστηκε στο 2%. Ακόμη, σχετικά με την κλιματική αλλαγή, οι απόλυτες άμεσες και έμμεσες εκπομπές CO2 (Scope 1 & Scope 2) κατέγραψαν μείωση κατά 12,4% σε σχέση με τα επίπεδα του έτους 2019.
Σε σχέση με το «S» του ESG, η Hellas Gold μεταξύ άλλων αναδεικνύοντας την αξία της τοπικής κοινωνίας, εναπόθεσε 130 εκ. ευρώ σε τοπικούς εργολάβους και προμηθευτές. Ακόμη, η εταιρία υλοποίησε εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες όπως μαθήματα ρομποτικής (STEAM - Science, Technology, Engineering, Arts, Mathematics) στο πρωτοποριακό εκπαιδευτικό πρόγραμμα «Μικροί Επιστήμονες στον Δήμο Αριστοτέλη» για παιδιά και εφήβους από τις τοπικές κοινότητες του Δήμου Αριστοτέλη.
Σε σχέση με το «G» του ESG, ο όμιλος Ελληνικά Πετρέλαια, ανάμεσα σε πολλές δράσεις, ολοκλήρωσε 70 προγραμματισμένες ασκήσεις ετοιμότητας για την αντιμετώπιση εκτάκτων καταστάσεων (μεγάλο ατύχημα, θαλάσσια ρύπανση κ.ά.) στο σύνολο των εγκαταστάσεων και τροποποίησε το καταστατικό του με σπουδαιότερη την αλλαγή σε σχέση με τη σύνθεση και διαδικασία εκλογής του ΔΣ (αύξηση του αριθμού των ανεξαρτήτων μελών, εισαγωγή κριτηρίων πολυμορφίας / ελάχιστης ποσόστωσης ανά φύλο κ.ά.)

Αξιολόγηση των ESG

Οι επιδόσεις των εταιριών σε θέματα περιβάλλοντος, κοινωνίας και διακυβέρνησης (ESG) αντικατοπτρίζονται σε διάφορες ESG αξιολογήσεις που διεξάγονται από δημοφιλείς ανεξάρτητους διεθνείς Οργανισμούς, όπως το Bloomberg, Arabesque, S&P Global, Sustainalytics, MSCI, Dow Jones, CDP, CSR Hub κ.ά. Σημαντικό να αναφερθεί ότι με βάση την Ευρωπαϊκή Οδηγία για τις Εκθέσεις Εταιρικής Βιωσιμότητας (CSRD), από το 2024 και μετά, σταδιακά, θα απαιτείται από όλες τις μεγάλες εταιρίες και τις εισηγμένες ΜΜΕ, να υποβάλλουν ετήσιους Απολογισμούς Bιώσιμης Aνάπτυξης με βάση συγκεκριμένους δείκτες ESG. Το ESG Reporting όμως θα γίνει ουσιαστικά υποχρεωτικό και για την πλειονότητα των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, εφόσον είναι προμηθευτές μεγάλων ή εισηγμένων εταιριών και εφόσον κάποια στιγμή χρειαστούν δανεισμό.

Παρατηρείται ότι η στροφή στην αειφορία τίθεται στο επίκεντρο διεθνούς πολιτικούς και οικονομικής ατζέντας. Τα κριτήρια ESG θα κρίνουν τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων στα επόμενα χρόνια, οπότε και η ενσωμάτωσή τους κρίνεται ως σοβαρή και επιτακτική ανάγκη. Με τη σειρά της, η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων και εν γένει της κοινωνίας δεν αποτελεί φευγαλέα τάση της εποχής, trend που όταν βγει νεώτερο θα ξεχάσουμε. Αντίθετα, αποτελεί mindset που αρχίζει και ριζώνει βαθιά στο μυαλό μας, το οποίο και ευελπιστούμε να γίνει στάση ζωής.

MozaffarKhan, , Γεώργιος Σεραφείμ και AaronYoon. The Accounting Review, τόμ. 91, αριθ. 6, σ. 1697-1724 (9 Νοεμβρίου 2016). CorporateSustainability: First Evidence on Materiality
12. KPMG (2018). ESG: A view from the top