Φάκελος «Κίνα»: Μυστικά και ψέματα για τον κορωνοϊό

Μία σπονδυλωτή έρευνα για την αναδυόμενη υπερδύναμη του 21ου αιώνα.
Η εγχώρια και η παγκόσμια εξάπλωση ενός ολοκληρωτικού καθεστώτος.
Προκλήσεις ασφαλείας – για τη Δύση, για τη δημοκρατία, για την έννομη τάξη και τα ανθρώπινα δικαίωματα, για την παγκόσμια ειρήνη.

Διαβάστε το πρώτο μέρος «Ο ολοκληρωτισμός του μέλλοντος» ΕΔΩ
Διαβάστε το δεύτερο μέρος «Γενοκτονία σε αργή κίνηση» ΕΔΩ

* * *

1. Από τη σπηλιά με τις νυχτερίδες στο εργαστήριο της Γούχαν

Το 2012, έξι άνδρες που είχαν μπει σε ένα εγκαταλελειμμένο ορυχείο χαλκού, μέσα σε μια σπηλιά νυχτερίδων στη νοτιοδυτική Κίνα, αρρώστησαν σοβαρά από μια άγνωστη ασθένεια, έχοντας συμπτώματα ανεξέλεγκτης πνευμονίας. Τρεις από αυτούς πέθαναν. Κατά τη διάρκεια του επόμενου έτους, Κινέζοι επιστήμονες συνέλεξαν εκατοντάδες δείγματα περιττωμάτων νυχτερίδων από αυτό το ορυχείο και τα έστειλαν στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γούχαν (Wuhan Institute of Virology - WIV) για ανάλυση. Το 2013, ειδικοί σε εκείνο το εργαστήριο της Γούχαν, αναλύοντας ένα από τα τελευταία δειγμάτα από το ορυχείο, ανακάλυψαν έναν νέο κορωνοϊό. Εκείνος ο κορωνοϊός έχει, εξ όσων γνωρίζουμε, τη μεγαλύτερη ομοιότητα με τον COVID-19 [ST].

Ο θάνατος των τριών ανδρών -και το γεγονός ότι ο ιός είχε μεταδοθεί από νυχτερίδες στους ανθρώπους- ήταν και εξακολουθεί να είναι αντικείμενο πλήρους «μπλακάουτ» που επέβαλαν οι κινεζικές αρχές στα ΜΜΕ [ST]. Το WIV αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά με τον ιό του 2013 και τις σχέσεις του με τους θανάτους στο ορυχείο, ενώ όλες οι ακαδημαϊκές και επιστημονικές εργασίες για το θέμα πρέπει να υποβάλλονται σε μια επιτροπή που αναφέρεται απευθείας στην κινεζική ηγεσία προτού δημοσιευθούν [ST].

Ένα νέο κορυφαίο εργαστήριο ασφαλείας με στόχο τη διαχείριση θανατηφόρων για τον άνθρωπο παθογόνων μικροοργανισμών κατασκευάστηκε στην πανεπιστημιούπολη του WIV το 2017. Σύμφωνα με διπλωματικά τηλεγραφήματα των ΗΠΑ που διέρρευσαν το 2018, Αμερικανοί διπλωμάτες είχαν εκφράσει ανησυχίες για την «σοβαρή έλλειψη κατάλληλα εκπαιδευμένων τεχνικών και ερευνητών» που απαιτούνται για να λειτουργεί με ασφάλεια ένα τέτοιο εργαστήριο [ST]. Επιπλέον, ορισμένοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι ο Shi Zhengli - κορυφαίος Κινέζος ιολόγος που εργάζεται στο WIV - πραγματοποίησε «επικίνδυνα πειράματα με κορωνοϊούς νυχτερίδων σε εργαστήρια που δεν ήταν αρκετά ασφαλή» [NYT].

Στις 2 Μαρτίου 2019 δημοσιεύτηκε ένα άρθρο στο ακαδημαϊκό περιοδικό Viruses, στο οποίο ειδικοί από το Ινστιτούτο Ιολογίας της Γούχαν (WIV) προειδοποιούσαν ότι «είναι πολύ πιθανό μελλοντικά κρούσματα κορωνοϊού τύπου SARS ή MERS να προέρχονται από νυχτερίδες και υπάρχει αυξημένη πιθανότητα να συμβεί αυτό στην Κίνα. Ως εκ τούτου, η διερεύνηση των κορωνοϊών των νυχτερίδων γίνεται επείγον ζήτημα για τον εντοπισμό πρώιμων προειδοποιητικών σημείων» [MDPI]. Αυτό σημαίνει ότι είτε οι επιστήμονες του WIV γνώριζαν ήδη την ύπαρξη θανατηφόρων στελεχών μεταδοτικών κορωνοϊών, όπως αυτός του 2013, είτε ότι οι κινεζικές αρχές αγνόησαν τις προειδοποιήσεις τους και δεν αποκάλυψαν πλήρως όλες τις πληροφορίες που είχαν για τον κορωνοϊό του 2013.

Εννέα μήνες αργότερα, τον Δεκέμβριο του 2019, ξέσπασε ο COVID-19 στη Γούχαν.

2. Το ξέσπασμα του COVID-19 και η καταστολή της πληροφόρησης

Η προέλευση του COVID-19 και οι ακριβείς συνθήκες υπό τις οποίες ξέσπασε η πανδημία είναι άγνωστες και αποτελούν αντικείμενο έντονης διαμάχης. Ο ιός φαίνεται να έχει ήδη φτάσει στην Ευρώπη στις 18 Δεκεμβρίου 2019 - ίσως και νωρίτερα [ST]. Μια έκθεση των υπηρεσιών πληροφοριών των ΗΠΑ ανέφερε ότι τρία μέλη της ομάδας επιστημόνων του WIV ζήτησαν ιατρική βοήθεια στο νοσοκομείο τον Νοέμβριο του 2019, πολύ πριν καταγραφούν επίσημα τα πρώτα κρούσματα Covid [Times]. Από την αρχή της πανδημίας, οι κινεζικές αρχές εμπόδισαν με κάθε τρόπο τη διαρροή πληροφοριών σχετικά με την προέλευση, τη φύση και την εξάπλωση του ιού [BBC, Conversation]. Αυτό κάνουν ακόμα.

31 Δεκεμβρίου 2019: Οι κινεζικές αρχές επιβεβαιώνουν ότι αντιμετωπίζουν δεκάδες περιπτώσεις πνευμονίας άγνωστης αιτίας. Μέρες αργότερα, ερευνητές στην Κίνα εντόπιζουν έναν νέο ιό που έχει μολύνει δεκάδες ανθρώπους. Η Κίνα επικοινωνεί με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τους ενημερώνει για «περιπτώσεις πνευμονίας άγνωστης αιτιολογίας» που εντοπίστηκαν στη Γούχαν [BFPG].

2 Ιανουαρίου 2020: Το Κεντρικό Νοσοκομείο της Γούχαν απαγορεύει στο προσωπικό του να συζητά δημόσια για την ασθένεια ή να καταγράφει οτιδήποτε χρησιμοποιώντας κείμενο ή εικόνα που μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως αποδεικτικό στοιχείο [BFPG].

11 Ιανουαρίου 2020: Τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης αναφέρουν τον πρώτο επιβεβαιωμένο θάνατο από τον ιό.

14 Ιανουαρίου 2020: Δημοσιογράφοι από το Χονγκ Κονγκ οδηγούνται στο αστυνομικό τμήμα αφού προσπάθησαν να βιντεοσκοπήσουν την κατάσταση σε ένα νοσοκομείο της Γούχαν [BFPG].

20 Ιανουαρίου 2020: Η Κίνα τελικά παραδέχεται ότι έχει πραγματοποιηθεί μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο, παρά το γεγονός ότι γνώριζε και απέκρυπτε για εβδομάδες το ότι ο ιός είχε μεταδοθεί στους γιατρούς [ST].

30 Ιανουαρίου 2020: Ο ΠΟΥ κηρύσσει παγκόσμια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για τη δημόσια υγεία εν μέσω χιλιάδων νέων κρουσμάτων στην Κίνα [BFPG].

Ο Li Wenliang, ένας Κινέζος γιατρός που προσπάθησε να προειδοποιήσει τους συναδέλφους του για τη μετάδοση του κορωνοϊού τον Δεκέμβριο του 2019, συνελήφθη από τις κινεζικές αρχές για «διάδοση φημών». Ο Wenliang είχε προσπαθήσει να προειδοποιήσει τους συμμαθητές του στην ιατρική σχολή σε ένα κείμενο ομαδικής συνομιλίας [GQ] στις 30 Δεκεμβρίου 2019 για την ύπαρξη ενός νέου ιού που έμοιαζε με το SARS. Μαζί με 7 φίλους του, ο Wenliang κλήθηκε στο αστυνομικό τμήμα και προειδοποιήθηκε να μην δημοσιεύσει ψευδές ιστορίες που εμφανίστηκαν στην πλατφόρμα WeChat σχετικά με την επιβεβαίωση επτά κρουσμάτων SARS στην αγορά φρούτων και θαλασσινών Huanan.

Οι αναρτήσεις του στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης διαδόθηκαν, αλλά αργότερα λογοκρίθηκαν και συνελήφθη την 1η Ιανουαρίου 2020 [WP]. Ο Wenliang αφέθηκε ελεύθερος στις 3 Ιανουαρίου 2020 αφού υπέγραψε αστυνομική δήλωση ότι διέπραξε παράνομη πράξη κάνοντας «αναληθείς δηλώσεις» στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Τα συμπτώματά του ξεκίνησαν στις 10 Ιανουαρίου. Την 1η Φεβρουαρίου διαγνώστηκε με κορωνοϊό και πέθανε στις 7 Φεβρουαρίου 2020.

Η αρχή καταπολέμησης της διαφθοράς της Κίνας είπε ότι θα ανοίξει έρευνα για «θέματα που αφορούν τον Dr Li», ενώ το γεγονός προκάλεσε άνευ προηγουμένου διαδικτυακή θλίψη, οργή και δυσπιστία κατά της κινεζικής κυβέρνησης. Η είδηση του θανάτου του Li έγινε το κορυφαίο θέμα στα κινεζικά Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης, συγκεντρώνοντας 1,5 δισεκατομμύρια προβολές με σλόγκαν όπως «η κυβέρνηση της Γουχάν οφείλει στον Dr Li Wenliang μια συγγνώμη» και «θέλουμε ελευθερία του λόγου» να εμφανίζονται ως hashtags, αν και λογοκρίθηκαν αμέσως από την κυβέρνηση [BBC].

Σε μια ασυνήθιστη αποδοκιμασία της αστυνομίας, οι κινεζικές δικαστικές αρχές αναρωτήθηκαν μήπως η πανδημία θα είχε εξελιχθεί διαφορετικά αν δεν είχε φιμωθεί ο Wenliang [WP].

Πολλοί ακτιβιστές και πληροφοριοδότες συνελήφθησαν από την κινεζική κυβέρνηση τους πρώτους μήνες της πανδημίας χωρίς εξήγηση ή προηγούμενη ειδοποίηση με αποτέλεσμα αρκετοί να θεωρηθούν εξαφανισμένοι, αν και τελικά κάποιοι εμφανίστηκαν ξανά.

Η Zhang Zhan, μια ερασιτέχνης δημοσιογράφος που κάλυψε το ξέσπασμα του κορωνοϊού στη Γούχαν, εξαφανίστηκε τον Μάιο του 2020. Συνελήφθη και κρατήθηκε στη Σαγκάη από τις κινεζικές αρχές για «πρόκληση καυγάδων και ταραχών», ενώ αργότερα καταδικάστηκε σε τέσσερα χρόνια φυλάκιση [Amnesty, BBC].

Ο Fang Bin, ένας επιχειρηματίας που χρησιμοποίησε το YouTube για να τεκμηριώσει το ξέσπασμα της πανδημίας εξαφανίστηκε μετά τη σύλληψή του. Η τύχη του αγνοείται [IFJ, Guardian, Reuters].

Ο Li Zehua, ένας Κινέζος δημοσιογράφος που πήγε στη Γουχάν για να κάνει ρεπορτάζ για το ξέσπασμα του κορωνοϊού, εξαφανίστηκε για δύο μήνες αφού πρώτα κυνηγήθηκε και συνελήφθη από τις κινεζικές αρχές [BBC].

Ο Chen Mei, ένας ακτιβιστής για την ελευθερία του Τύπου στο Πεκίνο συμμετείχε σε ένα ειδησεογραφικό πρόγραμμα πολιτών με το όνομα Terminus 2049, αποδελτιώνοντας ιστορίες για το #MeToo και τα δικαιώματα των μεταναστών. Τον Απρίλιο του 2020, το Terminus 2049 μοιραζόταν ρεπορτάζ για το ξέσπασμα του κορωνοϊού. Ο Mei και η συνάδελφός του, Cai Wei, συνελήφθησαν για ανάκριση και πέρασαν 16 μήνες υπό κράτηση [The Guardian].

Ο Chen Quishi, ένας ερασιτέχνης δημοσιογράφος που έκανε ρεπορτάζ για το ξέσπασμα του κορωνοϊού στη Γούχαν, εξαφανίστηκε τον Φεβρουάριο του 2020. Ένας φίλος του ανέφερε ότι τον εντόπισε τον Σεπτέμβριο του 2020, αλλά βρισκόταν υπό «αυστηρή κρατική επίβλεψη» [BBC].

Μια ανάλυση του χειρισμού της κρίσης από τις κινεζικές αρχές κατά τη διάρκεια αυτών των πρώτων εβδομάδων, βασισμένη σε επίσημες δηλώσεις, διαρροές από πληροφοριοδότες, επιστημονικά δεδομένα και συνεντεύξεις με ειδικούς, αποκάλυψε λάθη, τα οποία, σε συνδυασμό με το κρατικό απόρρητο και την έμφαση του βαθέως κράτους στη σταθερότητα και τον έπαινο του καθεστώτος, «πιθανώς επέτρεψε στον κορωνοϊό να εξαπλωθεί πιο μακριά και πιο γρήγορα» [WP].

3. Η θεωρία της «εργαστηριακής διαρροής» και η έρευνα του ΠΟΥ για την προέλευση του COVID

Μόλις κηρύχθηκε η πανδημία – και σε συνδυασμό με την εκστρατεία λογοκρισίας και συγκάλυψης της Κίνας – προέκυψαν ερωτήματα και θεωρίες σχετικά με την προέλευση του κορωνοϊού, συμπεριλαμβανομένου αυτής που έγινε γνωστή ως «θεωρία της εργαστηριακής διαρροής» (lab leak hypothesis), δηλαδή η πιθανότητα να διέφυγε ο ιός από το εργαστήριο της Γούχαν, πιθανώς λόγω ανθρώπινου λάθους.

Τον Μάρτιο του 2020, δημοσιεύονται δύο άρθρα σε δύο από τα κορυφαία ιατρικά περιοδικά του κόσμου [The Lancet, Nature Medicine] καταρρίπτοντας κατηγορηματικά τη θεωρία της εργαστηριακής διαρροής, πριν ακόμη διαπιστωθούν βασικά στοιχεία για τον τρόπο εξάπλωσης του ιού. Η ομάδα επιστημόνων που έγραψε στο Lancet δήλωσε ότι «στεκόμαστε μαζί για να καταδικάσουμε σθεναρά τις θεωρίες συνωμοσίας που υποδηλώνουν ότι ο COVID-19 δεν έχει φυσική προέλευση».

Όπως όμως αποκαλύφθηκε από μια μεταγενέστερη έρευνα του Nicholas Wade (η οποία τώρα κυκλοφορεί και σε βιβλίο), πρώην δημοσιογράφου του επιστημονικού ρεπορτάζ στους New York Times, η επιστολή του Lancet οργανώθηκε και συντάχθηκε από τον Peter Daszak. Ωστόσο, ο οργανισμός του ίδιου του Daszak χρηματοδότησε την έρευνα για τον κορωνοϊό στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γούχαν (WIV), κάτι που θέτει τον Daszak στο επίκεντρο μιας «οξείας σύγκρουσης συμφερόντων»: εάν αποδεικνυόταν ότι ο COVID προήλθε από ένα από τα εργαστήρια στα οποία η εταιρεία του Peter Daszak χρηματοδότησε την έρευνα, τότε ο Daszak θα μπορούσε ενδεχομένως να κατηγορηθεί. Αυτή η σύγκρουση συμφερόντων δεν είχε δηλωθεί στους αναγνώστες του Lancet εκείνη την εποχή. Μάλιστα, η επιστολή τελείωνε με τη στάνταρ δήλωση ότι «δεν υπάρχει σύγκρουση συμφερόντων» [The Bulletin 2021].

Τον Μάιο του 2020, και ενώ ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ισχυρίζεται ότι υπάρχουν στοιχεία ότι ο COVID-19 προήλθε από ένα κινεζικό εργαστήριο, η Filippa Lentzos, καθηγήτρια στο King's College του Λονδίνου, δημοσιεύει μια από τις πρώτες δημόσιες εκκλήσεις για περαιτέρω έρευνα σχετικά με τη θεωρία της εργαστηριακής διαρροής. Στο άρθρο της, που βασίζεται σε απτά στοιχεία, η Lentzos εξετάζει τα γεγονότα, θέτει σημαντικά ερωτήματα και καταλήγει στο συμπέρασμα ότι «αν και υπάρχουν, μέχρι στιγμής, ελάχιστα συγκεκριμένα στοιχεία για [τη θεωρία προέλευσης που επικεντρώνεται στα κενά ασφάλειας στα εργαστήρια της Γούχαν], υπάρχουν αρκετές ενδείξεις που συλλογικά υποδηλώνουν ότι πρόκειται για μια σοβαρή πιθανότητα που χρειάζεται παρακολούθηση από τη διεθνή κοινότητα» [The Bulletin 2020].

Η Lentzos σημειώνει περαιτέρω ότι «υπάρχουν ενδείξεις ότι το Πεκίνο έχει κάνει σημαντικές προσπάθειες να ελέγξει το αφήγημα για την προέλευση της πανδημίας και να καταπνίξει τις εναλλακτικές θεωρίες προέλευσης πέραν από αυτή της εμφάνισης στην αγορά θαλασσινών» [The Bulletin 2020]. Σε μια εποχή που πολλοί επιστήμονες ακολούθησαν μια νοοτροπία αγέλης και κατηγορούσαν για «θεωρίες συνωμοσίας» όσους έκαναν εντελώς λογικές ερωτήσεις (ενώ ένα χρόνο αργότερα παραδέχθηκαν τη βάση των ερωτημάτων αυτών), η Lentzos πήγε ενάντια στην πίεση της επιστημονικής κοινότητας και βγήκε δημόσια για να υποστηρίξει τις ανησυχίες της [WSJ 2021].

Στις 27 Αυγούστου 2020, ο Γενικός Διευθυντής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, Tedros Adhanom Ghebreyesus, ανακοινώνει ότι μια διεθνής ομάδα ειδικών θα επισκεφθεί τη Γούχαν για να μελετήσει την προέλευση του Covid-19 [BFPG].

Στις 6 Ιανουαρίου 2021, η Κίνα μπλοκάρει την άφιξη αξιωματούχων του ΠΟΥ που στάλθηκαν για να ερευνήσουν την προέλευση του κορωνοϊού, ισχυριζόμενη ότι οι βίζες τους δεν είχαν ακόμη εγκριθεί [BFPG].

Ένα μήνα αργότερα, στις 9 Φεβρουαρίου 2021, ο ΠΟΥ δηλώνει ότι η έρευνά του για την προέλευση του ιού είχε αποκαλύψει νέες πληροφορίες, αλλά δεν άλλαξε δραματικά την κατανόηση της επιδημίας [BFPG]. Ο ερευνητής δημοσιογράφος Ian Birrell υποστηρίζει ότι η έρευνα του ΠΟΥ είναι απλώς ένας «κατευνασμός του Πεκίνου» [UnHerd].

Τον Μάρτιο του 2021 δημοσιεύεται η έκθεση του ΠΟΥ [ΠΟΥ]. Ωστόσο, ακόμη και ο διευθυντής του ΠΟΥ, Tedros Adhanom Ghebreyesus παραδέχεται: «Δεν πιστεύω ότι αυτή η αξιολόγηση ήταν αρκετά εκτενής» [NYT] και συνεχίζει λέγοντας ότι, όσον αφορά τον ΠΟΥ, «όλες οι υποθέσεις παραμένουν το τραπέζι. Αυτή η έκθεση είναι μια πολύ σημαντική αρχή, αλλά δεν είναι το τέλος. Δεν έχουμε βρει ακόμη την πηγή του ιού #COVID19 και πρέπει να συνεχίσουμε να ακολουθούμε την επιστήμη και να μην αφήσουμε καμία πέτρα αγύριστη για να το κάνουμε αυτό» [Διευθυντής του ΠΟΥ].

Στις 5 Μαΐου 2021, ο Nicholas Wade δημοσιεύει το δοκίμιό του στο οποίο υποστηρίζει ότι «ουσιαστικά στοιχεία» υποδεικνύουν τη θεωρία της εργαστηριακής διαρροής, αν και δεν υπάρχει ακόμη οριστική απόδειξη∙ προσφέροντας «ενδείξεις, όχι συμπεράσματα» για το τι μπορεί να είχε συμβεί. Ο Wade σημειώνει ότι «ένα καθοριστικό χαρακτηριστικό των καλών επιστημόνων είναι ότι καταβάλλουν μεγάλους κόπους για να διακρίνουν μεταξύ αυτού που ξέρουν και αυτού που δεν ξέρουν. Με αυτό το κριτήριο, οι υπογράφοντες την επιστολή στο Lancet συμπεριφέρθηκαν ως κακοί επιστήμονες: Διαβεβαίωναν το κοινό για γεγονότα που δεν μπορούσαν να γνωρίζουν με βεβαιότητα ότι ήταν αληθινά». Ο ιός μπορεί κάλλιστα να βρισκόταν υπό μελέτη σε εργαστήριο και να διέρρευσε κατά λάθος μέσω ενός μολυσμένου επιστήμονα του εργαστηρίου [The Bulletin 2021].

Το δοκίμιο του Wade συμπίπτει με μια αλλαγή στο «αφήγημα» στην διεθνή ειδησεογραφία. Μετά την αρχική πλαισίωση της εργαστηριακής διαρροής ως περιθωριακής θεωρίας συνωμοσίας – κάτι στο οποίο ενδέχεται να συνεισέφερε και η υποστήριξη της θεωρίας αυτής από τον Τραμπ, τον οποίο τα κεντρώα και φιλελεύθερα ΜΜΕ αντιμετώπιζαν αρνητικά – πολλοί επιστήμονες και επιστημονικοί δημοσιογράφοι σε όλο τον κόσμο υπογράφουν επιστολές και άρθρα που ζητούν να διερευνηθεί διεξοδικά η προέλευση του COVID - συμπεριλαμβανομένης και της πιθανότητας εργαστηριακής διαρροής [NYT Μάρτιος 2021, NYT Απρίλιος 2021, Science Μάιος 2021].

Λίγο αργότερα, τον Μάιο του 2021, το Facebook ανακοινώνει ότι δεν θα κατεβάζει πλέον αναρτήσεις που υποστηρίζουν ότι το COVID-19 ήταν ανθρωπογενές ή κατασκευασμένο [Politico]. «Το Facebook πιστεύει τώρα ότι η λογοκρισία του σε εκατομμύρια δημοσιεύσεις τους προηγούμενους μήνες ήταν λάθος» [UnHerd 2021].

Στις 26 Μαΐου 2021, ο Πρόεδρος Μπάιντεν διατάζει τις υπηρεσίες πληροφοριών των ΗΠΑ να παραδώσουν πόρισμα εντός 90 ημερών σχετικά με την προέλευση του Covid-19.

Στις 13 Ιουλίου 2021, οι ηγέτες της G7 ζητούν έρευνα για την προέλευση της πανδημίας και δύο ημέρες αργότερα ο ΠΟΥ καλεί την Κίνα να συνεργαστεί περισσότερο στην επόμενη φάση της έρευνας [BFPG].

Τον Ιούλιο του 2021, ο ερευνητής δημοσιογράφος Paul Thacker δημοσιεύει μια έρευνα στο BMJ - ένα από τα κορυφαία ιατρικά περιοδικά στον κόσμο - σημειώνοντας ότι αρκετοί από τους 27 επιστήμονες που υπέγραψαν την επιστολή στο Lancet, εμφανίστηκαν στη δημοσίευση με άλλες επαγγελματικές ιδιότητες και παρέλειψαν να αναφέρουν τους δεσμούς τους με την EcoHealth, τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό του Peter Daszak που εμπλέκεται στην έρευνα για τον κορωνοϊό στο Ινστιτούτο Ιολογίας της Γούχαν [BMJ 2021].

Ο Richard Ebright, καθηγητής μοριακής βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Rutgers στο Νιου Τζέρσεϊ και ειδικός σε θέματα βιοασφάλειας, υποστηρίζει ότι επιστημονικά περιοδικά όπως το Nature, το Science και το Lancet, «ήταν συνένοχα στην αποκήρυξη οποιασδήποτε αναφοράς σε εργαστηριακή διαρροή» [BMJ 2021].

Τον Αύγουστο του 2021, ο επικεφαλής των ερευνών του ΠΟΥ για την προέλευση του COVID, Δρ Peter Embarek, λέει ότι ο πρώτος ασθενής (patient zero) μπορεί να ήταν ένας εργαζόμενος στο εργαστήριο της Γούχαν «ο οποίος μπορεί να μολύνθηκε στο πεδίο της έρευνας» [Independent].

Στις 25 Αυγούστου 2021, οι συντάκτες του πορίσματος του ΠΟΥ για την προέλευση του COVID - συμπεριλαμβανομένου του Peter Daszak - διευκρινίζουν ότι «δηλώνουμε ρητά στην έκθεση [του Μαρτίου] ότι [η θεωρία της εργαστηριακής προέλευσης] είναι πιθανή» και προειδοποιούν ότι κάθε περαιτέρω καθυστέρηση καθιστά την κρίσιμη έρευνα βιολογικά δύσκολη [Nature]. Τρεις ημέρες αργότερα, ο Πρόεδρος Μπάιντεν κατηγορεί την Κίνα ότι αποκρύπτει κρίσιμες πληροφορίες σχετικά με την προέλευση του Covid-19.

26 Φεβρουαρίου 2022: Δύο επιστημονικές μελέτες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι μια αγορά τροφίμων στη Γούχαν ήταν η πηγή του Covid-19. Ωστόσο, όπως σημειώθηκε από άλλους επιστήμονες, η αγορά τροφίμων θα μπορούσε να ήταν ένα «ενισχυτικό γεγονός», καθώς η ακριβής προέλευση του ιού παραμένει άγνωστη [Nature].

4. Έλεγχος του «παγκόσμιου αφηγήματος» και επιρροή στον ΠΟΥ

Εκτός από τη λογοκρισία των μέσων ενημέρωσης και των επιστημόνων σχετικά με την προέλευση και την ανθρώπινη μεταδοτικότητα του COVID, η κινεζική κυβέρνηση έχει εξαπολύσει μια συστηματική εκστρατεία ελέγχου και αλλαγής της παγκόσμιας συζήτησης γύρω από τον COVID, συμπεριλαμβανομένης της προώθησης εναλλακτικών θεωριών για την προέλευση του ιού.

Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας (ΚΚΚ) και τα ελεγχόμενα μέσα ενημέρωσης προώθησαν τρία αφηγήματα στο παγκόσμιο κοινό: «πρώτον, ότι η απάντηση της Κίνας στην κρίση είναι ένα μοντέλο που πρέπει να ακολουθήσουν και άλλες χώρες. Δεύτερον, ότι η Κίνα είναι παγκόσμιος ηγέτης στον αγώνα κατά του COVID-19 και παρέχει βοήθεια σε ευγνώμονες χώρες. Και τρίτον, ότι ο κορωνοϊός μπορεί να προήλθε εκτός Κίνας». Οι αρχές της Κίνας «φύτεψαν» περιεχόμενο κρατικών κινεζικών μέσων σε μεγάλα ξένα μέσα ενημέρωσης, έσπειραν παραπληροφόρηση μέσω Κινέζων διπλωματών σε όλο τον κόσμο, αγόρασαν πολιτικές διαφημίσεις σε ξένους ιστότοπους κοινωνικής δικτύωσης και χρησιμοποίησαν bots του Twitter για να διαδώσουν το μήνυμα [Freedom House].

Μία από τις θεωρίες που προωθήθηκαν από τα κινεζικά μέσα ήταν ότι ο Covid-19 εισήχθη στην Κίνα από ξένους αθλητές κατά τη διάρκεια των Στρατιωτικών Παγκοσμίων Αγώνων στη Γούχαν [ST], ενώ τα κινεζικά μέσα συστηματικά επαναλαμβάνουν ότι η πανδημία ξεκίνησε στη Δύση [BBC]. «Μια εννιάμηνη έρευνα του Associated Press για κρατική παραπληροφόρηση που διεξήχθη σε συνεργασία με το Εργαστήριο Ψηφιακής Εγκληματολογικής Έρευνας του Ατλαντικού Συμβουλίου, δείχνει πώς η φήμη ότι οι ΗΠΑ δημιούργησαν τον ιό του COVID-19 εργαλειοποιήθηκε από την κινεζική κυβέρνηση, μεταδίδοντας την από τις σκοτεινές γωνιές του Διαδικτύου σε εκατομμύρια [χρήστες] σε όλο τον κόσμο» [AP].

Τον Νοέμβριο του 2020, η κινεζική κυβέρνηση άλλαξε το σχολικό πρόγραμμα σπουδών ώστε να ενσωματώσει θετικά αφηγήματα σχετικά με τον χειρισμό της πανδημίας [Guardian].

Καθ' όλη τη διάρκεια της πανδημίας, και ειδικά στα αρχικά της στάδια, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Γενικός Διευθυντής του, Τέντρος Αντανόμ Γκεμπρεγέσους, αντιμετώπισαν κατηγορίες ότι ενήργησαν υπό την πίεση και την επιρροή της Κίνας.

Παρά τις σαφείς και επίμονες ενδείξεις για το αντίθετο, καθώς και τις προειδοποιήσεις από αξιωματούχους υγείας της Ταϊβάν που κοινοποιήθηκαν απευθείας στον ΠΟΥ, ο ΠΟΥ ακολούθησε την άρνηση της Κίνας να παραδεχθεί ότι ο Covid-19 μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο, μέχρι και τις 23 Ιανουαρίου 2020 [Carnegie, Reuters, Bloomberg]. Ο αναπληρωτής γενικός διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου Νοσημάτων της Ταϊβάν (CDC), λέει ότι ο ΠΟΥ θα έπρεπε να είχε ενεργήσει σχετικά με το ερώτημα της Ταϊβάν, διεξάγοντας τη δική του έρευνα. Αντίθετα, λέει ότι ο ΠΟΥ «παρείχε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας στον κόσμο» [Time].

Σε μια σελίδα του ΠΟΥ στο Facebook για την ετήσια σύνοδο κορυφής του 2020, λογοκριτές φάινεται να διέγραψαν αναρτήσεις που ανέφεραν την Ταϊβάν ή που ανέφεραν ότι ο κορωνοϊός προέρχεται από την Κίνα. Σύμφωνα με ορισμένα μέσα ενημέρωσης της Ταϊβάν, όλα τα σχόλια για την Ταϊβάν που περιείχαν τις λέξεις «Ταϊβάν» ή «Η Ταϊβάν μπορεί να βοηθήσει» λογοκρίθηκαν στη σελίδα του ΠΟΥ στο Facebook [VOA].

Το 2020, ο Ντόναλντ Τραμπ δήλωσε ότι θα σταματήσει τη χρηματοδότηση των ΗΠΑ για τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Μια εβδομάδα αργότερα, ο Xi Jinping υποσχέθηκε στον ΠΟΥ επιπλέον 30 εκατομμύρια δολάρια, βελτιώνοντας τις αντιλήψεις για την Κίνα και ενισχύοντας την επιρροή τους στον ΠΟΥ και άλλους διεθνείς οργανισμούς [The Atlantic].

Σε μια σημαντική έκθεση με τίτλο «Η ιστορία του Covid-19: Ξεσκεπάζοντας την Παγκόσμια Στρατηγική της Κίνας» ("The Covid-19 Story: Unmasking China's Global Strategy"), η Διεθνής Ομοσπονδία Δημοσιογράφων κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η Κίνα χρησιμοποίησε την πανδημία για να ενισχύσει την εικόνα της – απ’ότι φαίνεται με κάποια επιτυχία, καθώς το 76% των χωρών ανέφερε ότι η Κίνα είχε ορατή παρουσία στα μέσα ενημέρωσης τους, ενώ το 56% όλων των χωρών ανέφεραν ότι η κάλυψη της Κίνας στη χώρα τους έχει γίνει πιο θετική από το ξέσπασμα του Covid-19 [IFJ].

«Τα ευρήματα αποκαλύπτουν μια ενεργοποίηση της υπάρχουσας υποδομής ΜΜΕ που έχει δημιουργήσει η Κίνα παγκοσμίως, η οποία περιλαμβάνει προγράμματα κατάρτισης και χορηγούμενα ταξίδια για δημοσιογράφους, συμφωνίες χρήσης περιεχομένου τροφοδοτώντας κρατικά μηνύματα [του ΚΚΚ] στα παγκόσμια ειδησεογραφικά οικοσυστήματα, μνημόνια συνεργασίας με παγκόσμια δημοσιογραφικά συνδικάτα, και την αύξηση της ιδιοκτησίας των πλατφορμών δημοσίευσης. Καθώς η πανδημία άρχισε να εξαπλώνεται, το Πεκίνο χρησιμοποίησε την υποδομή των μέσων ενημέρωσης παγκοσμίως για να δημιουργήσει θετικά αφηγήματα για την Κίνα στα εθνικά μέσα ενημέρωσης [άλλων χωρών], καθώς και να ενεργοποίησει καινοτόμες τακτικές όπως η παραπληροφόρηση» [IFJ].

Υστερόγραφο

Τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο του 2023, προέκυψαν νέες πληροφορίες – που φαίνεται να πηγάζουν όχι από πράκτορες των υπηρεσιών ασφαλείας, αλλά από επιστήμονες – που ώθησαν το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ να συμπεράνει ότι η εργαστηριακή διαρροή είναι τελικά η πιο πιθανή αιτία της πανδημίας.

Ο πρόεδρος της επιτροπής της Βουλής των Αντιπροσώπων για την Κίνα, Mike Gallagher, δήλωσε ότι το Κινεζικό Κομμουνιστικό Κόμμα «ήταν πρόθυμο να καλύψει την προέλευση της πανδημίας, κάτι που μας κόστισε κρίσιμες ημέρες, μήνες και εβδομάδες, και εκατομμύρια ζωές» [NYT]. Κατά τη διάρκεια των ακροάσεων του Κογκρέσου, ο πρώην διευθυντής του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (CDC), Ρόμπερτ Ρέντφιλντ, επανέλαβε την πεποίθησή του ότι ο ιός προέρχεται από το εργαστήριο της Γούχαν [NBC].

Ασχέτως του αν τελικά η εξάπλωση του κορωνοϊού οφείλεται σε διαρροή από το εργαστήριο της Γούχαν, η συστηματική συγκάλυψη της αλήθειας από τις αρχές της Κίνας πριν, κατά τη διάρκεια, και μετά την πανδημία, και η παγκόσμια εκστρατεία παραπληροφόρησης και διαστρέβλωσης της επιστημονικής έρευνας και της ιστορίας δημιουργεί σοβαρά ερωτήματα για την αξιοπιστία του καθεστώτος και θέτει σε κίνδυνο την παγκόσμια υγεία και ασφάλεια.

ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ

* * *

Η έρευνα που παρουσιάζουμε είναι δευτερογενής∙ βασίζεται δηλαδή σε αποδελτίωση Τύπου και συλλογή, διασταύρωση, αξιολόγηση και σύνθεση στοιχείων που έχουν ήδη δημοσιευτεί σε διεθνή μέσα, ερευνητικά ινστιτούτα, δεξαμένες σκέψεις, διεθνείς, κυβερνητικούς και μη κυβερνητικούς οργανισμούς κλπ.

Αν και έχουμε καταβάλλει κάθε προσπάθεια για την διασταύρωση των πληροφοριών που συμπεριλάβαμε, η ερευνητική και συντακτική ομάδα και η Athens Voice δεν φέρουν καμία ευθύνη για την ακρίβεια των στοιχείων που παρουσιάζονται. Κάθε στοιχείο συνοδεύεται ενδεικτικά από αντίστοιχες πηγές ώστε οι αναγνώστες να μπορούν, αν θέλουν, να μελετήσουν τις πληροφορίες και να κάνουν τη δική τους αξιολόγηση.

* * *

Μια έρευνα σε συνεργασία με φοιτητές δημοσιογραφίας, πολιτικής, και επικοινωνίας & ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth.

Συντονισμός έρευνας και αρχισυνταξία: Ρωμανός Γεροδήμος

Συντακτική και ερευνητική ομάδα: Oliver Ferris, Martyna Ivanauskaite, Saga Oskarson Kindstrand, Freya Griffiths, Sophie Harris, Hannah Knight

Με την υποστήριξη του Τμήματος Επικοινωνίας και Δημοσιογραφίας και του Centre for the Study of Conflict, Emotion & Social Justice στο Πανεπιστήμιο του Bournemouth.