Xénia Minder: Η αλπινίστρια που παραλίγο να πεθάνει δύο φορές

Η Xénia Minder παραλίγο να πεθάνει δύο φορές στα βουνοπλαγιές της Ελβετίας, έχασε δύο ερωτικούς συντρόφους, ενώ τον Απρίλιο του 2011 και τον Ιανουαρίου του 2018 «νεκραναστήθηκε».

«Εγώ ήμουν μέσα στο φως, όμορφα, ζεστά, ηρεμία, γαλήνη, ήταν η πιο ωραία εμπειρία της ζωής μου». 

Λίγα λεπτά νωρίτερα, ένας από τους σημαντικότερους και εμπειρότερους ορειβάτες της εποχής του, ο Erhard Loretan θα φύγει από τη ζωή την ημέρα των γενεθλίων του. Ήταν ο σύντροφος και συνοδοιπόρος της Xénia στο βουνό Grünhorn στις 28 Απριλίου 2011.

Σήμερα περνάει τον περισσότερο χρόνο της εκτός Γενεύης, κοντά στη φύση. Σταμάτησε να δουλεύει ως δικαστής. Τέρμα και η ορειβασία. Βγήκε στη σύνταξη και, μεταξύ άλλων δραστηριοτήτων, εδώ και δύο χρόνια μελετά την ανατομία του ανθρώπινου σώματος. 

Αναφέρει πως ο θάνατος στη ζωή της είναι ένας πολύ μεγάλος δάσκαλος. «Ο μεγαλύτερος, γιατί στον θάνατο, υπάρχει σιωπή. Δεν μπορείς να διαπραγματευτείς "ναι, μα ο άλλος, να…" Τέλος! Είναι ένα πολύ διαφορετικό επίπεδο και πολύ επίπονο, αλλά αυτός ο πόνος, οδηγεί σε πολλή εσωτερική συζήτηση».

Ακούγοντας την Xénia, θυμήθηκα ένα παλαιότερο άρθρο των The New York Times, η ιστορία μιας Αμερικανίδας που κατοικούσε στο Μόναχο και χρειάστηκε να κάνει υστερεκτομή. Πριν καν γίνει λαπαροσκοπικά η επέμβαση, αγχωμένη επέμενε να της απαντήσουν οι γιατροί πώς θα διαχειριστεί τον μετεγχειρητικό πόνο. Ξαφνιασμένη και ενοχλημένη από την απάντηση της γερμανίδας γιατρού «Θα σας δώσουμε κάποια φάρμακα αμέσως μετά την επέμβαση, ύστερα θα ξεκουραστείτε, και το σώμα σας θα κάνει μόνο του ό,τι χρειάζεται για να θεραπευθεί», αποφάσισε να συζητήσει το θέμα του (μελλοντικού) πόνου με τον αναισθησιολόγο. Προς έκπληξή της και ο αναισθησιολόγος της απάντησε «Ο πόνος είναι κομμάτι της ζωής. Δεν μπορούμε να τον εξαλείψουμε αλλά και ούτε θέλουμε. Ο πόνος θα σας οδηγήσει. Θα ξέρετε πότε πρέπει να ξεκουραστείτε και πότε θεραπεύεστε. Αν σας δώσω δυνατά παυσίπονα, ναι, δε θα νιώθετε πλέον τον πόνο αλλά δε θα ξέρετε ούτε και τι σας λέει το σώμα σας. Ίσως υπερβείτε τα όριά σας γιατί δεν θα νιώθετε πλέον τα σημάδια του πόνου. Αυτό που χρειάζεστε, είναι ξεκούραση, έτσι το σώμα σας θα αυτοθεραπευθεί».

H ιστορία της Xénia είναι ενδιαφέρουσα γιατί πολλές φορές στον πολιτισμό μας και τον αστικό τρόπο ζωής, ο πόνος αποφεύγεται, ο θάνατος είναι παράταιρος, και τα δύο μόνο προβληματικά και ανεπιθύμητα για τη ζωή. Γνωρίζουμε από τη σύγχρονη ψυχολογία ότι πολλές φορές, αξεδιάλυτα και απωθημένα περιστατικά θλίψεων που κουκουλώθηκαν ή οι διαδικασίες των οποίων κολοβώθηκαν (μέσω «ψυχραιμίας» και μη εκδήλωσης και επεξεργασίας των συναισθημάτων), εμφανίστηκαν αργότερα σε έναν άνθρωπο με μία ξαφνική σωματική αρρώστια ή νευρωτικό σύμπτωμα (αναλυτικά για αυτό το θέμα γράφει ο π. Φιλόθεος Φάρος στο βιβλίο του «Το Πένθος, ορθόδοξη, λαογραφική και ψυχολογική θεώρηση», εκδόσεις ΑΡΜΟΣ).

Ρωτάω την Xénia αν ο θάνατος είναι δάσκαλος (η ίδια χρησιμοποιεί τη γαλλική λέξη maître) ή οδηγός. Απαντά πως είναι maître γιατί είναι ένας καθρέφτης που δεν απαντά. «Σε αφήνει μόνο σου με τα συναισθήματά σου και σε οδηγεί να αναρωτηθείς με τον εαυτό σου. Αντί να βρεις την αιτία και την ευθύνη στο εξωτερικό περιβάλλον, σε οδηγεί σε μία εσωτερική συζήτηση. Είναι όπως ένα ζώο. Μπορεί να φωνάξεις αλλά το ζώο είναι στον κόσμο του και άρα δεν έχεις κάποιον που σου επιτρέπει να πας πιο μακριά στη σύγχυση και στον θυμό σου. Αντί να βρεις την αιτία και την ευθύνη στο εξωτερικό περιβάλλον, σε οδηγεί σε μία εσωτερική συζήτηση»

Η αντίληψη της Xénia για όσα της έχουν συμβεί δεν είναι ακριβώς η στερεοτυπική. «Μαθαίνεις να ζεις με τον πόνο». Αυτό είναι μέρος της διαδικασίας, όμως ο πόνος μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο σε πιο δημιουργική και συνειδητοποιημένη ζωή.

Μπορεί να λέμε «κάθε εμπόδιο για καλό», αλλά η Xénia πάει πιο μακριά, ότι είναι ένα δώρο.

«Ο πόνος και η χαρά πάνε πάντα μαζί, είναι το γιν και το γιανγκ, η Σελήνη και ο Ήλιος. Ζούμε σε έναν δυαδικό κόσμο, οπότε υπάρχει πάντα λευκό στο μαύρο και μαύρο στο λευκό. Και ίσως σε ορισμένα γεγονότα να υπάρχει πολύ λευκό και λιγότερο μαύρο και σε κάποια άλλα λιγότερο λευκό. Αλλά μετά πάλι κάτι αλλάζει και τα πράγματα εξελίσσονται. Στη γαλλική γλώσσα, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν τον όρο ανθεκτικότητα (résilience) για να περιγράψουν το σημείο της υπέρβασης του γεγονότος ώστε μετά να το δεις με διαφορετική ματιά».

Η Xénia αναφέρεται στην αλληγορία του σπηλαίου από την Πολιτεία του Πλάτωνα. Όπως οι αλυσοδεμένοι άνθρωποι αυτού του μύθου κοιτούν τις σκιές που σχηματίζονται στον τοίχο από αντικείμενα που περνούν μπροστά από μία φωτιά πίσω τους και δίνουν ονόματα σε αυτές τις σκιές. Οι σκιές είναι η πραγματικότητα των φυλακισμένων αλλά όχι η αληθινή μορφή της πραγματικότητας.

Καθώς μιλούσαμε διαδικτυακά, μέσω βίντεο, μου λέει «Κοίτα τώρα, βλέπω το κεφάλι σου αλλά δεν βλέπω από πίσω. Έχω μία ιδέα από εσένα, πώς είσαι, αλλά αν ήμουν από πίσω σου, θα είχα μία άλλη εντύπωση, παρ' όλα αυτά είναι το ίδιο πρόσωπο που βλέπω. Έτσι λοιπόν, και στην περίπτωση ενός δραματικού γεγονότος όπως είναι ο θάνατος του συντρόφου μου και του επόμενου, το αντιλαμβάνομαι σαν να έβλεπα το πρόσωπό σου. Για αρκετή ώρα βλέπω μόνο αυτό, αλλά από κάποια στιγμή και μετά έρχομαι από πίσω και βλέπω τα πράγματα διαφορετικά. Και βλέπω το δώρο που είχα κατά τη διάρκεια της εξέλιξής μου από αυτόν τον άνθρωπο που ανήκει πλέον σιγά-σιγά στο παρελθόν μου.

Αλλά ξέρεις, οι άνθρωποι πιανόμαστε, έχουμε συναισθήματα, γραπονώμαστε στους ανθρώπους, στις αναμνήσεις ενώ είναι σημαντικό να μένουμε στο κέντρο μας και να νιώθουμε την ευγνωμοσύνη»

Τη ρωτάω αν βρίσκει νόημα στη ζωή. «Ναι! Δεν βλέπω τίποτα μάταιο! Υπάρχει και αυτό που δεν υπάρχει πλέον, όπως για παράδειγμα ο άνθρωπος. Αλλά είναι άλλοι άνθρωποι στη ζωή μου, η οικογένειά μου, οι φίλοι μου και κυρίως έχω εμένα. Το να μάθεις να αγαπάς τον εαυτό σου αν και ακούγεται προφανές, δεν είναι. Στην πραγματικότητα, λίγοι άνθρωποι αγαπούν τον εαυτό τους».

Πώς μπορείς να λες κάτι τέτοιο αποφεύγοντας να υπονοήσεις ότι είσαι εγωίστρια; Μου απαντά με την έκφραση «οἷα τὰ ἄνω, τοιαῦτα τὰ κάτω» («As above, so below») που είναι γραμμένη στον Σμαραγδένιο Πίνακα των ερμητικών γραπτών. «Όπως είναι πάνω, έτσι είναι και κάτω, ότι βρίσκεται πάνω, μοιάζει με ότι βρίσκεται κάτω».

Για παράδειγμα, μελετώντας κανείς την ανατομία του ανθρώπινου σώματος βλέπουμε ότι η καρδιά, που είναι η αντλία και επιτρέπει στο αίμα να κυκλοφορεί σε όλο το σώμα, ο πρώτος ο οποίος υπηρετείται από αυτή τη λειτουργία, είναι η ίδια η καρδιά. Πρώτα εξυπηρετείται και μετά υπηρετεί το υπόλοιπο σώμα. Είναι το ίδιο πράγμα και με τον εαυτό μας. Πρώτα πρέπει να είσαι καλά εσωτερικά με τον εαυτό σου και μετά να δώσεις στους άλλους. Πιστεύω ότι συχνά, το πρόβλημα είναι ότι οι άνθρωποι υποφέρουν εσωτερικά, αλλά μπορεί να έχουν την ευκαιρία να κάνουν κάτι εξωτερικά και έτσι εισπράττουν την αναγνώριση και τις ευχαριστίες. Κάποιες φορές αυτό είναι αρκετό και κάποιες φορές κάτι σπάει και από εκεί που όλοι έλεγαν μα ένας εξαιρετικός άνθρωπος έγινε κακός, εκείνος αισθάνεται ότι δεν τον αγαπά πλέον κανείς και ότι δεν τον αναγνωρίζουν».

«Δός μοι τοῦτον τὸν ξένον, ὃν ξενίζομαι βλέπειν τοῦ θανάτου τὸ ξένον».

Στις 28 Απριλίου 2011, κατά τη διάρκεια της πτώσης της από την πλαγιά του βουνού Grünhorn στις Ελβετικές Άλπεις, η Xénia συνειδητοποιούσε πως ερχόταν το τέλος της ζωής της και προσευχήθηκε μόνο να μην υποφέρει πολύ πριν το τέλος. «Το μυαλό μου έλεγε, πάει, τελείωσε, αυτό ήταν! Δεν έχω λόγια να στο περιγράψω. Πέσαμε από 250 μέτρα, δεν ένιωσα καν πόνο».

Μετά την πτώση, αυτό που θυμάται ήταν ένα αίσθημα αγαλλίασης, μία γαλήνη, «ήμουν αλλού, μέσα σε ένα ωραίο φως και ζεστασιά». Βίωσε αυτό που ονομάζουμε near-death experience (NDE).

Μου λέει πως ήταν η πιο όμορφη εμπειρία της ζωής της. Την αναφέρει ως αλλαγή στο επίπεδο συνειδητότητας. Έμεινε για περίπου επτά ώρες αναίσθητη στο χιόνι, με υποθερμία μέχρι να διασωθεί από τα σωστικά συνεργεία.

Συχνά, τέτοιες εμπειρίες περιγράφονται από νοσηλευόμενους σε νοσοκομειακούς θαλάμους οι οποίοι όταν επανέρχονται στη ζωή, περιγράφουν με λεπτομέρειες τα λόγια που άκουγαν και τις δράσεις των γιατρών στο δωμάτιο μόνο που οι ίδιοι δεν είχαν τις αισθήσεις τους και σύμφωνα με όσα ξέρουμε από τη βιολογία, δεν θα έπρεπε να έχουν επίγνωση και αντίληψη και κατά συνέπεια, να μπορέσουν να κάνουν πλήρη καταγραφή των γεγονότων. Η Xénia ήταν στη φύση, όχι σε υψόμετρο που να δικαιολογεί παραισθήσεις και φυσικά, ούτε υπό την επήρεια κάποιας χημικής ουσίας.

Τον Μάρτιο που πέρασε, οι Steven Laureys and Olivia Gosseries, ερευνητές που συμετέχουν στο «Human Brain Project»*, ένα φιλόδοξο ευρωπαϊκό έργο που έχει σκοπό την μελέτη και κατανόηση της λειτουργίας του ανθρώπινου εγκεφάλου, δημοσίευσαν ένα άρθρο** με αρκετές πληροφορίες και νέες κατεθύνσεις ως προς την έρευνα του φαινομένου. Οι ερευνητές αναφέρουν πως η σπανιότητα και μη δυνατότητα προβλεψιμότητας αυτών των ιδιαίτερων και έντονων διανοητικών εμπειριών, κάνει την επιστημονική παρατήρηση και τεκμηρίωση, αρκετά δύσκολη. Σε καμία όμως περίπτωση, η επιστημονική κοινότητα δεν τις αμφισβητεί ενώ τις διαχωρίζει ξεκάθαρα από τις παραισθήσεις, δεδομένου ότι οι βιωματικές περιγραφές των ανθρώπων όπως της Xénia, παρουσιάζουν χαρακτηριστικές ‘στερεοτυπικές’ εικόνες όπως το έντονο φως και μυστικιστικές πτυχές. Η επιστήμη κάνει σαφή διαχωρισμό και με τα όνειρα δεδομένου ότι ο άνθρωπος που ονειρεύεται μπορεί ανά πάσα στιγμή να σηκωθεί και δεν βρίσκεται σε κωματώδη κατάσταση. 

Οι δύο επιστήμονες, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το φαινόμενο των NDEs εγείρει πολλά και σημαντικά ερωτήματα στην νευροεπιστήμη, καθώς και φιλοσοφικά, η μελέτη των οποίων όμως υπόσχεται πολλά ώστε να καταλάβουμε καλύτερα, την ίδια την ανθρώπινη συνείδηση. “Η μέχρι τώρα πεποίθηση ότι όταν κάποιος άνθρωπος πέσει σε κώμα, το μυαλό σταματήσει να λειτουργεί και άρα η συνείδηση χάνεται, είναι μία υπεραπλούστευση.”

Toν Ιανουάριο του 2018, λίγο μετά από το δεύτερο ατύχημα της όπου βίωσε πάλι την ίδια εμπειρία, μιλώντας στην εκπομπή «Altitudes» στο ελβετικό ραδιόφωνο, αναφέρθηκε για τα όρια και την ακρίβεια της γλώσσας που διαμορφώνει και τη σκέψη μας. «Αν υπάρχει η λέξη γέννηση (naissance), πρέπει να υπάρχει και η αντίστοιχη λέξη αποχώρησης από τη ζωή (mourance). Στη γαλλική γλώσσα δεν υπάρχει (υπονοώντας πως το αντίθετο της γέννησης δεν είναι ο θάνατος). Είναι το σύνολο αυτών των δύο που μορφοποιεί τη ζωή».

«Λένε ότι το 80% των σκέψεών μας είναι βασικά πεποιθήσεις και το υπόλοιπο, εμπειρίες. Και εκεί είναι όλο το παιχνίδι της εξουσίας "κάτι είναι έτσι γιατί το είπε ο γιατρός, ο δικαστής κτλ" Αν εμένα με δαγκώσει σκύλος και από την εμπειρία μου ξέρω ότι αυτό πονάει, ακόμα κι αν όλος ο κόσμος λέει ότι δεν πονάει, η εμπειρία μου λέει ότι πονάει.

Όταν μιλάμε με αυτούς τους όρους, μπορούμε να ξεχωρίσουμε κάτι στο οποίο εγώ δεν έχω γνώση και αρμοδιότητα για να πω οποιαδήποτε αλήθεια σε οποιοδήποτε θέμα. Μπορώ να επαναλάβω πεποιθήσεις ή να πω τις δικές μου εμπειρίες. Και εγώ έχω δύο τέτοιες εμπειρίες (near-death experience). Είναι οι στιγμές που οι άνθρωποι δεν είμαστε πλέον εδώ. Άλλοι περιγράφουν παρόμοιες στιγμές μέσα σε χειρουργεία όπου βλέπουν τους γιατρούς από πάνω. Όλοι νομίζουν ότι έχουν πεθάνει και επιστρέφουν. Υπάρχουν πολλά βιβλία πάνω στο θέμα αλλά εγώ έχω τις δικές μου εμπειρίες. Δε θα πω ότι είναι η αλήθεια, αλλά ποια είναι η δική μου εμπειρία.

 Ξέρεις, όταν το μυαλό καταγράφει ότι "τελείωσε", είναι μία τεράστια εμπειρία. Δεν μπορώ να το εκφράσω με λέξεις. Είναι όλο το σώμα που λέει "τελείωσε! Πουφ!" Και αυτή η εμπειρία, μου δίνει τη δική μου οπτική αυτού που ονομάζω mourance (η στιγμή του θανάτου).

Μία μικρή γεύση που είχα του "περάσματος" του τι μπορεί να ακολουθεί, μου δίνει τη δική μου εμπειρία, που δεν είναι πεποίθηση. Και δεν είναι θέμα αν είναι καλύτερα από εδώ. Είναι κάτι άλλο».

Της λέω ότι μπορώ να τα δεχτώ όλα για το πώς μπορεί να είναι μετά, καλύτερα ή και χειρότερα. Μου λέει ότι ακριβώς αυτό επιτρέπει στον άνθρωπο να τα σχετικοποιεί όλα, να κάνει το εδώ πολύ πιο παρόν. «Δεν σκέφτομαι αν θα είναι καλύτερα ή όχι, προσπαθώ να παίξω με τον καλύτερο τρόπο τον ρόλο μου εδώ, σε αυτή τη ζωή».

«Από το 2011, που έχουν συμβεί όλα αυτά τα γεγονότα, είναι σαν να έχω κάνει μία διατριβή στο δικό μου σχολείο της ζωής» αναφέρει η Xénia.

«Όσο πιο πολύ προχωράω σε αυτό τον δρόμο, βλέπω ότι πρόκειται για μία παγκόσμια αλήθεια και ο καθένας προσπαθεί να τη μεταδώσει ή να την περιγράψει όπως μπορεί. Άλλος με τη ζωγραφική, άλλος με τη μουσική, τις λέξεις, τις ταινίες. Η τέχνη είναι ένας τρόπος. Υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι, αλλά πρόκειται για μία παγκόσμια αλήθεια και είναι δύσκολο να ειπωθεί με λέξεις. Και αυτό μας υποχρεώνει να αναρωτηθούμε τι είναι οι λέξεις και τι είναι η γλώσσα.

Αν θες να γράψεις κάτι από το στόμα μου είναι αυτό: Πρέπει κανείς να παίρνει την ευθύνη για την ίδια του τη ζωή, την ευθύνη των πράξεών του και την ευθύνη αυτού που του συμβαίνει. Συχνά οι άνθρωποι όταν συμβαίνει κάτι, πρέπει να κατηγορήσουμε κάποιον και κάτι εξωτερικό από εμάς. Και να επιτεθούμε. Και σε αυτό το θέμα υπάρχουν διάφορες σχολές, όπως η Oponopono chamanisme της Hawaï σύμφωνα με την οποία, ο καθένας είναι δημιουργός της πραγματικότητας της ζωής του. Και χρειάζεται να ελέγχουμε τις σκέψεις μας γιατί οι σκέψεις δημιουργούν και το μετά. Όταν μου συμβαίνει κάτι, δεν είναι εναντίον μου αλλά είναι για μένα, ακόμα κι αν είναι ο θάνατος του συντρόφου μου και του μετέπειτα αλλά και ένα δικό μου ατύχημα… Η ευθύνη που παίρνουμε για ένα γεγονός είναι ένας τρόπος να δημιουργήσουμε τις συνθήκες, κάτι που θα μάθουμε όσο είμαστε στη ζωή. Πιστεύω πως αν οι περισσότεροι άνθρωποι σκεφτούμε και κινηθούμε με αυτό τον τρόπο, πολλές εξωτερικές συγκρούσεις θα σταματήσουν. Δεν είναι εύκολος δρόμος, αυτός της ευθύνης.

Το μόνο δημιούργημα που μπορώ να έχω πραγματικό αντίκτυπο για να κάνω κάτι, είμαι εγώ. Αν δουλέψω πάνω στον εαυτό μου, με έναν τρόπο που είναι δίκαιος για μένα, θα φανεί και εξωτερικά.  Αναγνωρίζω ότι ανήκω στους προνομιούχους. Θα μπορούσα να είμαι σε ένα χοτ σποτ στη Συρία, οπότε θα ήταν πολύ δύσκολα τα πράγματα. Και όσο δούλευα ως δικαστής, ασχολήθηκα με το θέμα της στέγασης. Πολλές φορές απελπισμένοι οι πολίτες μου έλεγαν πόσο τραγικό είναι που θα χάσουν το σπίτι τους και εγώ τους απαντούσα ότι κάθε κρίση είναι και ευκαιρία. Να λοιπόν που η ζωή μου έφερε καταστάσεις όπου μου λέει "εφάρμοσε τώρα όσα λες"».

Είσαι χαρούμενη;
Από τότε που παραιτήθηκα και βγήκα στην σύνταξη, έχω το πλεονέκτημα να είμαι ταυτόχρονα δασκάλα και μαθήτρια, στο δικό μου σχολείο της ζωής. Τα γεγονότα που βίωσα, ράγισαν την καρδιά μου αλλά παράλληλα τη μεγάλωσαν. Δεν βλέπουμε καλά παρά μόνο με την καρδιά γράφει στον «Μικρό Πρίγκιπα» ο Saint-Exupéry. Όσο η καρδιά μου μεγαλώνει, βλέπω καλύτερα και έτσι μεγαλώνει και η ευγνωμοσύνη μου που είμαι μέρος αυτού του μεγάλου Όλου και παράλληλα να ταυτίζομαι με το μικρό μου «Εγώ». Αυτό είναι το θέμα στο δικό μου σχολείο της ζωής. Γι' αυτό, ναι, αισθάνομαι ευτυχισμένη γιατί η καρδιά μου μού λέει ποιον δρόμο να ακολουθήσω και εκεί είμαι. Και είναι σημαντικό να λέω ότι αισθάνομαι ευτυχισμένη και όχι ότι είμαι ευτυχισμένη.

Κεντρική φωτογραφία: H Xénia Minder και ο Erhard Loretan στην κορυφή Piz Turba στην Ελβετία, 3018μ.

*Το Human Brain Project ξεκίνησε το 2013 και αποτελεί μια εμβληματική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Μελλοντικές και Αναδυόμενες Τεχνολογίας.Το HBP εστιάζει σε έξι ερευνητικές πλατφόρμες: νευροπληροφορική, προσομοίωση λειτουργίας του εγκεφάλου, υπολογιστές υψηλών αποδόσεων, ιατρική πληροφορική, νευρομορφική πληροφορική και νευρο-ρομποτική. Τοπικός συντονιστής της συνάντησης του HBP Summit & Open Day 2020 που έγινε τον περασμένο Φεβρουάριο στην Αθήνα, ήταν το Ερευνητικό Κέντρο “Αθηνά”.

**Ch. Martial, H. Cassol, S. Laureys και O. Gosseries, “Near-Death Experience as a Probe to Explore (Disconnected) Consciousness”, Trends in Cognitive Sciences, Μάρτιος 2020