Έλενα Ορφανίδου: «H ανάπτυξη μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς είναι επιτακτικό και πανανθρώπινο ζήτημα»

Οι γυναίκες μπορούν να είναι δυναμικές, έξυπνες, αποτελεσματικές, να διαχειρίζονται κρίσεις με απόλυτη δεξιοτεχνία και να υπερασπίζονται σθεναρά τα πιστεύω τους. Σε μια εποχή με σύνθημα την εκπροσώπηση και την ισότητα, τα ποσοστά γυναικών σε θέσεις ηγεσίας εξακολουθούν να διατηρούνται ιδιαίτερα χαμηλά. Σύμφωνα με έκθεση του WEF (World Economic Forum) θα χρειαστούν 169 χρόνια για να καλυφθεί το χάσμα μεταξύ των φύλων στην οικονομική συμμετοχή και στις ευκαιρίες που προσφέρονται, ενώ μέχρι στιγμής καμία χώρα δεν έχει επιτύχει πλήρη ισότητα. Ίσως πρέπει να καταλάβουμε ότι δεν πρόκειται για μια «μάχη» του ποιος αξίζει περισσότερο, άντρες ή γυναίκες, αλλά για ανάγκη δίκαιης, ίσης αντιμετώπισης. Η Έλενα Ορφανίδου, CMO & CDO της Groupama Ασφαλιστικής, μας μίλησε για την καθημερινότητα και τις δυσκολίες που καλείται να αντιμετωπίσει συχνά, ως γυναίκα στην Ελλάδα σε θέση ηγεσίας.

Συνέντευξη με την Έλενα Ορφανίδου για τη γυναικεία παρουσία στον χώρο των επιχειρήσεων

Υπήρξαν προκλήσεις ή στιγμές που «σημάδεψαν» την καριέρα σας;
Νιώθω τυχερή βλέποντας ότι το επαγγελματικό μου αντικείμενο εξελίσσεται διαρκώς και ότι ο κόσμος γύρω μας έχει αρχίσει να αλλάζει. Η επαγγελματική πορεία δεν μπορεί να είναι ποτέ γραμμική και όπως είναι λογικό, έχω βρεθεί κι εγώ πολλές φορές αντιμέτωπη με προκλήσεις.

Ούσα στον εργασιακό στίβο για περισσότερο από δύο δεκαετίες, με θητεία στον ευρύτερο χρηματοοικονομικό τομέα, διαχειρίστηκα μεγάλα, πολύπλοκα και πολυδιάστατα έργα. Για παράδειγμα, μια μεγάλη πρόκληση ήταν να σχεδιάσουμε και να υλοποιήσουμε τη στρατηγική για τα ψηφιακά κανάλια μιας μεγάλης ελληνικής τράπεζας -της Τράπεζας Πειραιώς- σε μία περίοδο που πολλοί στη χώρα μας αντιμετώπιζαν το digital banking ως μια περιττή πολυτέλεια. Μια εξίσου πολύ σημαντική στιγμή στην επαγγελματική μου πορεία ήταν o ανασχεδιασμός του φυσικού δικτύου καταστημάτων καθώς και ο σχεδιασμός και η υλοποίηση των e-branches, αλλά και πιο πρόσφατα η δημιουργία του myzen.gr στην Groupama Ασφαλιστική.

Και βέβαια, τα τελευταία 15 χρόνια στην Ελλάδα έχουμε βιώσει όλοι πολύ μεγαλύτερες προκλήσεις. Αναφέρομαι στην οικονομική κρίση και σε όλα όσα αυτή έφερε μαζί της, αλλά και στην πανδημία που μας έκανε όλους να προσαρμοστούμε σε νέες συνθήκες εργασίας και να επαναπροσδιορίσουμε τι πραγματικά έχει αξία και τι όχι στη ζωή και την καθημερινότητά μας. Αντιμετωπίζοντας πρωτόγνωρες καταστάσεις και δυσκολίες που δεν είχαμε ποτέ φανταστεί, σκληραγωγηθήκαμε και γίναμε ακόμη πιο δυνατοί. Όχι μόνο μπορέσαμε να επιβιώσουμε, αλλά καταφέραμε και να ανθίσουμε.

Το να σχολιάζουμε με επιδερμικά καθησυχαστικές φράσεις, όταν ένας άνθρωπος διαμαρτύρεται, σίγουρα δεν βοηθάει. Αυτό που χρειάζεται είναι πράξεις. Όποια από εμάς έχει περισσότερα από 10-15 χρόνια επαγγελματικής εμπειρίας είναι σχεδόν βέβαιο ότι έχει υποστεί προκαταλήψεις – αυτό δεν σημαίνει ότι οι νεότερες δεν έχουν αντίστοιχες αρνητικές εμπειρίες αλλά εκτιμώ ότι στη δική μου εργασιακή γενιά το φαινόμενο ήταν πολύ πιο συχνό. Ξέρω πολύ καλά πώς είναι να βρίσκεσαι αντιμέτωπη με βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις, αυτές που θέλουν τη γυναίκα«δούλα και κυρά»  στην κουζίνα και το σπίτι και εύχομαι πραγματικά οι γυναίκες που σήμερα μπαίνουν στην αγορά εργασίας να μη ζήσουν παρόμοιες εμπειρίες και να τις γνωρίζουν μόνο μέσα από διηγήσεις.

Ποιο είναι το ποσοστό της παρουσίας γυναικών στον κλάδο σας; Υπήρξε αυτό ζήτημα για την θέση που κατέχετε;
Χαίρομαι ιδιαίτερα καθώς παρατηρώ ότι σταδιακά οι παραδοσιακές αντιστάσεις κάμπτονται. Βλέπουμε ολοένα και περισσότερες γυναίκες στον τραπεζικό κλάδο, ολοένα και περισσότερες γυναίκες στον ασφαλιστικό κλάδο, αλλά και γενικότερα σε όλο το φάσμα της οικονομίας. Είμαστε σε μία χώρα όπου το ποσοστό των γυναικών που ολοκληρώνουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι εξαιρετικά υψηλό. Πάνω από τις μισές Ελληνίδες ηλικίας 25-34 ετών έχουν πτυχίο από πανεπιστήμιο ή πολυτεχνείο, οι γυναίκες κατέχουν το 50% των διδακτορικών θέσεων, βλέπουμε πολλές γυναίκες σε θέσεις ευθύνης, πολλές γυναίκες στην επιχειρηματικότητα, τόσο στη νεοφυή όσο και στην παραδοσιακή, άρα έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Σε αυτό βέβαια βοηθάει και το νομοθετικό πλαίσιο που αναθεωρείται προς το καλύτερο τόσο σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης όσο και στη χώρα μας.

Έχει γίνει βεβαίως και μια μεγάλη αλλαγή στην κουλτούρα, που φέρνει τη γυναίκα στο προσκήνιο – βλέπουμε πολλά παραδείγματα εξαιρετικά ικανών γυναικών σε στελεχιακές θέσεις και ο αριθμός τους μεγαλώνει διαρκώς καθώς ολοένα και περισσότερες από εμάς ανταγωνιζόμαστε επί ίσοις όροις τους άνδρες συναδέλφους μας, διεκδικούμε και αναλαμβάνουμε θέσεις ευθύνης. Διαβάζω, για παράδειγμα, σε έρευνα μεγάλης εταιρείας συμβούλων -της Grant Thornton- ότι το ποσοστό των γυναικών που έχουν αναλάβει ανώτερες διοικητικές θέσεις σε επιχειρήσεις φτάνει στο 33,5% παγκοσμίως και στο 35% στην Ε.Ε. σημειώνοντας σημαντική αύξηση το τελευταίο έτος. Μιλάμε για περισσότερες από μία στις τρεις θέσεις, κάτι που όταν ξεκινούσα την επαγγελματική μου καριέρα θεωρείτο αδιανόητο για ποσοστό.  Μέσα σε 20 χρόνια το ποσοστό έχει ανεβεί κατά 14 μονάδες, άρα η πρόοδος είναι σημαντική.  

Έχουν περιοριστεί οι διακρίσεις λόγω φύλου στον εργασιακό τομέα; Και αν ναι, πώς βλέπετε να διαμορφώνεται αυτό στα επόμενα χρόνια;
Μπορούμε να πούμε όμως ότι είμαστε ευχαριστημένες; Κατηγορηματικά όχι! Στην Ελλάδα ο δείκτης ισότητας φύλων, που καταρτίζει το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Ισότητας των Φύλων (EIGE), φέρνει την Ελλάδα στην τρίτη θέση από το τέλος με επίδοση 68,7 βαθμών το 2023, έναντι 73,8 που είναι ο μέσος όρος και 84,8 της πρώτης στην κατάταξη Σουηδίας - έχουμε λοιπόν πολύ δρόμο μπροστά μας. 

Οι λόγοι της υστέρησης νομίζω ότι έχουν αναλυθεί κατ' επανάληψη. Είναι οι διακρίσεις σε βάρος των γυναικών διαχρονικά, τα στερεότυπα, οι λιγότερες ευκαιρίες που έχουν πολλές από εμάς στο να βρουν υποστήριξη μέσα από προγράμματα δικτύωσης και mentoring, είναι οι κοινωνικές δομές και νόρμες, τα δομικά προβλήματα που δημιουργούν τις περιβόητες «γυάλινες οροφές». 

H διαφορετικότητα, η συμπερίληψη και η ανάπτυξη μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς είναι ένα ζήτημα πανανθρώπινο και ολοένα πιο επιτακτικό. Τη στιγμή μάλιστα που συνεχώς καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε και νέες προκλήσεις, όπως είναι η κλιματική αλλαγή και τα νέα εργασιακά μοντέλα που διαμορφώνονται μέσα από την τεχνητή νοημοσύνη, τα οποία σίγουρα δεν είναι ούτε ανδρική ούτε γυναικεία υπόθεση. Είναι θέματα που μας αφορούν όλους και μόνο αν συνεργαστούμε θα μπορέσουμε να τα αντιμετωπίσουμε.

Πώς πιστεύετε ότι μπορεί να βελτιωθεί το ποσοστό γυναικών σε ανώτερες διοικητικές θέσεις;
Έχω τη χαρά να βρίσκομαι αυτή τη στιγμή σε μια εταιρεία, τη Groupama Ασφαλιστική, που έχει δεσμευτεί να υποστηρίζει μια κουλτούρα ισότητας, όπου οι άνθρωποί της έχουν την ελευθερία να ξεδιπλώνουν τον χαρακτήρα και την προσωπικότητά τους και όλοι και όλες αντιμετωπίζονται δίκαια και με σεβασμό.

Είμαι αισιόδοξη ότι ολοένα και περισσότερες «γυάλινες οροφές» θα σπάνε και όλο και περισσότερες γυναίκες θα ανεβαίνουν την κλίμακα της ιεραρχίας. Και όσο περισσότερο συμβαίνει αυτό, τόσο θα μειώνονται και οι διακρίσεις που σχετίζονται με το φύλο στον χώρο εργασίας. Η παρουσία περισσότερων γυναικών σε managerial και C-level θέσεις νομοτελειακά θα συμβεί, έχουμε άλλωστε γυναίκα Πρόεδρο της Δημοκρατίας και πολλές γυναίκες σε σημαντικές πολιτικές θέσεις. Εξάλλου, οι επιχειρήσεις που θέλουν να αναπτυχθούν, μόνο οφέλη απολαμβάνουν από την ποικιλομορφία στο εργασιακό τους περιβάλλον.