«Αόρατο χέρι» της μαύρης αγοράς, ή πράσινη Δημοκρατία

Οι βεβαιότητες των περασμένων δεκαετιών έχουν γίνει, σε μικρό χρονικό διάστημα, τα συστατικά στοιχεία αλλεπάλληλων κρίσεων, με απειλητικότερη όλων την υγειονομική και την κλιματική.

«Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» δεν είναι ένα ακόμα σύνθημα, δεν είναι κάτι που λέμε για να εκλεγούμε σε θέσεις ευθύνης. Αντιθέτως είναι η αναγνώριση καταστροφικών λαθών σε όσα δεχτήκαμε άκριτα στο όνομα της απελευθέρωσης της οικονομικής δραστηριότητας, σε σημείο σήμερα να βρισκόμαστε μπροστά στο δίλημμα αγορά ή δημοκρατική λειτουργία.

Η βαρβαρότητα είναι ήδη εδώ και τη βιώνουν οι πολίτες σε όλο τον πλανήτη και την Ελλάδα καθημερινά. Πρέπει να δουλέψουμε για τον σοσιαλισμό, για κοινωνική δικαιοσύνη, μικρότερες ανισότητες και επισφάλειες, μεγαλύτερη ανθεκτικότητα ανθρώπων και περιβάλλοντος, μέσα από πολιτικές που θα είναι βιώσιμες για όλους, αντί κενών υποσχέσεων περί ατομικής ευθύνης. Δεν υπάρχει ατομική ευθύνη όταν το πλαίσιο στο οποίο καλούνται να υπάρξουν οι άνθρωποι χαρακτηρίζεται πρωτίστως από ακραία ανισότητα.

Το όχημα για αυτή την πολιτική, κοινωνική και οικονομική ανατροπή είναι η Πράσινη Μετάβαση, δηλαδή το σύνολο των επιμέρους Πράσινων Συμφωνιών όπως διαμορφώνονται σε διαφορετικά μέρη του πλανήτη, με την ΕΕ και τις ΗΠΑ σε ρόλο (συνήθως) πρωτοπόρου και επισπεύδοντος, με πυξίδα την επίτευξη των παγκόσμιων Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών.

Δεν είναι τυχαίο πως όποτε συναντούμε αρνητές της κλιματικής κρίσης και της αναγκαιότητας ριζοσπαστική όσο και σωτήρια για τον άνθρωπο κλιματική δράση με πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις, μιλάμε για αυταρχικές ηγεσίες ή ακόμα και καθεστώτα προσδεμένα στα ορυκτά καύσιμα και έναν κόσμο που έχει τελειώσει.

Αλήθεια, πώς μπορεί να διασφαλίσει κάποιος την ευημερία, την πιθανότητα αυτοπραγμάτωσης, ή έστω τη μείωση της ακραίας φτώχειας όταν ένα βασικό αγαθό, όπως είναι η ενέργεια, διατίθεται με όρους αγοράς και όχι δημοσίου αγαθού; Πώς μπορεί να εκπληρώσει κάποιος τη βασική αρχή της Πράσινης Μετάβασης, να μην μείνει κανείς μόνος, κανείς πίσω, με όρους ορυκτών καυσίμων και τεχνητού περιορισμού της προσφοράς σε καιρό πολέμου, για να υπάρξουν «υπερκέρδη», κέρδη μαυραγορίτη.

Την ώρα που οι πολίτες βρίσκονται όμηροι της Ρωσικής εισβολής σήμερα (αύριο θα είναι κάτι ή κάποιος άλλος), έχουμε την τεχνολογία να χτίσουμε δίκτυα ενεργειακής αφθονίας, να πάρουμε πίσω την ενέργεια από το «αόρατο χέρι της αγοράς», με γνώμονα το κοινό καλό.

Οι νεοφιλελεύθερες κυβερνήσεις, με τελευταία αυτή του Κυριάκου Μητσοτάκη, όσο ιδιωτικοποιούσαν τα πάντα, έλεγαν πως το έκαναν για να ρίξουν τις τιμές. Τα έλεγαν μέχρι πριν μερικούς μήνες, ενώ ακόμα τους περιμένουμε να ανακαλέσουν, μπροστά στα αποτελέσματα που έφεραν οι επιλογές τους.

Σήμερα, δεν τολμούν πια να χρησιμοποιήσουν το επιχείρημα της δήθεν μείωσης των τιμών, αφού διαψεύδεται σε κάθε λογαριασμό, αλλά εναντιώνονται στην ιδέα του ρόλου του κράτους στην ενέργεια, στη βάση ημιτελών και επομένως έωλων επιχειρημάτων περί δήθεν λειτουργίας της αγοράς, που τάχα «θα» εξομαλυνθεί, όπως τάχα «θα» ήταν τα πράγματα χειρότερα αν δεν ήταν οι συντηρητικοί στην εξουσία.

Πώς θα μιλήσει κάποιος για ίσες ευκαιρίες, όταν προηγείται το δικαίωμα στην αισχροκέρδεια μέχρι παρεμπόδισης της εξέλιξης των πραγμάτων προς όφελος των πολλών, προκειμένου να προστατευθεί αυτό το «δικαίωμα». Ο πλανήτης έχει τη δυνατότητα να ταΐσει, να ντύσει, να στεγάσει, να φωτίσει, να ζεστάνει και να δροσίσει το μεγαλύτερο μέρος του ανθρώπινου πληθυσμού.

Το πραγματικό εμπόδιο στη διασφάλιση των ελάχιστων απαιτούμενων για μία αξιοπρεπή διαβίωση δεν είναι, όπως κάποτε, μία πραγματική έλλειψη πόρων αλλά μία τεχνητή με μόνο στόχο τον υπερπλουτισμό των πολύ λίγων εις βάρος όσων ζουν σε καθεστώς διαρκούς φτωχοποίησης, ή ακόμα και ακραίας φτώχειας. Αυτός ο πολίτης, σε ποιο Κράτος Δικαίου να πιστέψει και γιατί, για την τιμή των όπλων; Θα ήταν παράλογο. Σε ποια πολιτική διαδικασία να βασιστεί; Και τελικά, ποιο είναι το δια ταύτα; Γιατί να συνεχίσουν οι πολίτες να ζουν με τους περιορισμούς του παρελθόντος ενώ δεν υπάρχουν πια και μάλιστα με ένα κλιματικό κόστος που πλέον απειλεί ευθέως την επιβίωση του ανθρώπου στον πλανήτη, μέσα από την κλιματική αλλαγή;

Στην περίπτωση της Ελλάδας, αντί να χρησιμοποιήσουμε τους σημαντικούς πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για τη συμμετοχή της χώρας στο αύριο, ξοδεύουμε αυτή τη μοναδική αυτή ευκαιρία για να χρηματοδοτήσουμε ορυκτές πηγές ενέργειας;

Γιατί ανοίγουμε παράθυρο στις εξορύξεις (με έμμεση χρηματοδότηση) όταν γνωρίζουμε πως δεν θα υπάρχουν αγοραστές όταν ανασυρθεί το καύσιμο με κίνδυνο για το τουριστικό προϊόν που λέγεται φυσικό κάλλος;

Γιατί ανοίγουν οι δασικοί χάρτες και η εκμετάλλευση των περιοχών NATURA, αντί να αναβαθμιστεί το υφιστάμενο κτιριακό απόθεμα;

Γιατί χρηματοδοτούμε την αισχροκέρδεια των πάροχων ενέργειας, αντί να τους ελέγξουμε; Μέχρι σήμερα, όπως ήταν αναμενόμενο, δεν έχει φορολογηθεί ούτε σεντ «υπερκέρδους» - ήταν μία εξαγγελία ακόμα, ένα επικοινωνιακό πυροτέχνημα.

Αν «το αόρατο χέρι της αγοράς» καθορίζει τις πολιτικές, τους νόμους και τα δικαιώματα τελικά των πολιτών αντί για τις ανάγκες τους, μέσα στις πραγματικές δυνατότητες των οικονομιών μας και του πλανήτη και με γνώμονα την ευημερία και την εξέλιξη, το μετασχηματισμό της κοινωνίας, σε ποια Παιδεία μπορούμε να ελπίζουμε και σε ποια Υγεία; Δεν είναι τυχαία η τεράστια οπισθοχώρηση και στους δύο τομείς την τελευταία τριετία, όπως άλλωστε ήταν και στην ελευθερία της ενημέρωσης. Η πανδημία δεν ήταν παρά μία φτηνή δικαιολογία για να υποκρύψει την πολιτική επιλογή. Η υγειονομική κρίση δεν επέβαλλε τον περιορισμό, αλλά την μαζική επένδυση σε Υγεία, Παιδεία και Αλληλεγγύη, όπως έκαναν άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ, όπου ενίσχυσαν το κοινωνικό κράτος, αντί για τις δυνάμεις καταστολής. Η δε Ευρωπαϊκή Επιτροπή δεν αποτελεί εμπόδιο, όπως πριν μερικά χρόνια, αλλά χρηματοδότη αυτών των πολιτικών και της Πράσινης Μετάβασης ως εργαλείου γενικότερης αλλαγής, ναι προς το σοσιαλισμό που αποτέλεσε τον πυρήνα ίδρυσης της ΕΕ.

Παραφράζοντας τη γνωστή φράση από τα μαθητικά χρόνια, «δεν υπάρχει δεν γίνεται -μετά και τις τεχνολογικές εξελίξεις των τελευταίων δεκαετιών- υπάρχει μόνο δεν θέλω». Κι όποιος δεν θέλει, θα πρέπει να εξηγήσει το γιατί.