Κώστας Ονισένκο: Όσα μας είπε ο δημοσιογράφος, κάτοικος Κιέβου, από την εμπόλεμη ζώνη για την καθημερινότητα των ανθρώπων στον πόλεμο στην Ουκρανία
«Κώστα, τι να πω, η σκέψη μας είναι μαζί σας, ελπίζω να αντέχετε και να είστε ασφαλείς», του γράφω στην αρχή της συνομιλίας μας στο chat, και μου στέλνει ένα ηχητικό 20 δευτερολέπτων που ακούγονται συνεχείς εκρήξεις και χτυπήματα από πυραύλους. Μου κόβονται τα πόδια και μόνο στην ιδέα ότι ο άνθρωπος με τον οποίο ανταλλάσσω μηνύματα ζει υπό αυτό το καθεστώς τρόμου. «Έξω από το σπίτι μου», θα μου έλεγε αργότερα, «και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν αυτά που ακούμε είναι βόμβες ή πύραυλοι που αναχαιτίζονται από την ουκρανική αεράμυνα, πάντως ακούμε συνεχώς εκρήξεις».
Μιλήσαμε περίπου μία ώρα σε βιντεοκλήση, ο Κώστας Ονισένκο είναι ελληνοουκρανός, γεννημένος το 1982 στο σοβιετικό Τατζικιστάν, από 5 μέχρι 11 χρονών έμεινε στο Κίεβο, μέχρι που μετακόμισαν με την οικογένειά του στην Ελλάδα, ενώ τα τελευταία 5 χρόνια ζει μόνιμα στην ουκρανική πρωτεύουσα με τη γυναίκα του και τα δύο τους παιδιά, 5 μηνών και 6 ετών. Ο Κώστας είναι δημοσιογράφος με μεγάλη εμπειρία, και πολεμικού ανταποκριτή, τον διαβάζουμε στα «Νέα», αλλά κυρίως μας ενημερώνει στις καθημερινές live ανταποκρίσεις του στο Facebook για αυτό τον πόλεμο από την πρώτη μέρα.
Στα live του ξεκινάει πάντα με τα ίδια λόγια: «Γεια σας, φίλοι μου», και τελειώνει περίπου έτσι: «Σας ευχαριστώ πολύ για τις αναρτήσεις που κάνετε, για τα άρθρα που γράφετε, και που είσαστε μαζί μας…». Στο ενδιάμεσο μιλάει για την προπαγάνδα των Ρώσων, για τα στρατιωτικά και άλλα γεγονότα της ημέρας, για τη ζωή εκεί... «Σήμερα η μέρα εδώ στο Κίεβο είναι ηλιόλουστη, και τότε έχεις ένα δίλημμα, να πάρεις τα παιδιά να τα βγάλεις λίγο στον ήλιο, που έχουν λαλήσει 19 ημέρες στο υπόγειο, ή μήπως καλύτερα να μείνουν μέσα μη πέσει κανένας πύραυλος» είπε στο τελευταίο του χθες, λίγο πριν μιλήσουμε.
Από τη διπλή του ιδιότητα ως δημοσιογράφος-ανταποκριτής και ως κάποιος που παραμένει με την οικογένειά του στο πολιορκημένο Κίεβο αγωνιώντας για την επιβίωσή τους, για την τύχη των ανθρώπων και της χώρας του, του ζήτησα να μας μεταφέρει πώς είναι να ζεις σε μια πρωτεύουσα με τις σειρήνες να χτυπούν κάθε τόσο προειδοποιώντας για βόμβες και πυραύλους που μπορεί να πέφτουν λίγο πιο δίπλα.
19η μέρα πολιορκίας, στα περίχωρα του Κιέβου
Ναι, όσο πάει και χειροτερεύει. Και ευτυχώς που ο έξω κόσμος μάς υποστηρίζει και διαμαρτύρεται, γιατί αν γινόταν όπως το ’14 που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία και δεν μιλούσε κανείς, τώρα θα είχαμε καταστραφεί. Οι αντιδράσεις του κόσμου έκαναν τους ξένους ηγέτες να επέμβουν. Εντάξει, δεν μπορώ να πω ότι περίμενα πως ο Πούτιν θα κάνει αυτή την τρέλα να εισβάλει σε όλη τη χώρα, αλλά ότι θα επιχειρήσει να ασχοληθεί με το Ντολμπάς, να πάρει και το υπόλοιπο κομμάτι προς τη Μαύρη Θάλασσα, το περίμενα. Αν δεις, για αυτά γράφω συνέχεια τα τελευταία δύο χρόνια.
19η πολιορκίας, δύσκολα είναι. Eντάξει, εμείς εδώ είμαστε σε καλύτερες συνθήκες, ήρθαμε τις πρώτες μέρες στο σπίτι κάτι φίλων σε μια περιοχή 20 χιλιόμετρα από το κέντρο του Κιέβου. Εδώ δεν είχαμε πολύ σοβαρές συγκρούσεις, βλέπαμε να σκάνε βόμβες σε απόσταση 10 ή 6 χλμ., αλλά όχι όπως σε άλλα μέρη που έχουν καταστραφεί ή που οι άνθρωποι βρέθηκαν σε κατοχή, όπως στα χωριά πέρα από το Ιρπίν – έχουμε συγγενείς εκεί. Μας λένε πως οι Ρώσοι στρατιώτες μπαίνουν στα σπίτια, ζητάνε τσιγάρα, αλλού κάνουν λεηλασίες, δολοφονίες, ακόμα και απαγωγές όπως στη Χερσώνα.
Οπότε εδώ δεν είναι τόσο άσχημα, από εκεί και πέρα βέβαια είναι πολύ τρομακτικά, δεν ξέρεις τι θα σου ξημερώσει, κοιμόμαστε στο υπόγειο, ζούμε σε ένα μεγάλο σπίτι τρεις οικογένειες, υπάρχουν πολλά παιδιά, κι αυτό είναι καλό γιατί παίζουν μεταξύ τους.
Σε ψυχολογικό επίπεδο δεν είναι εύκολο να είσαι μονίμως σε ένταση. Οι άνθρωποι δεν είναι φτιαγμένοι να αντέχουν μια κάποια ένταση για συγκεκριμένο διάστημα, όταν αυτό συνεχίζεται για καιρό αρχίζεις και κλατάρεις, νιώθεις τρομερή κόπωση που συνοδεύεται από μία κατάσταση ανημποριάς, απελπισίας…
Αλλά, εντάξει, κρατιόμαστε. Όπως σου είπα, σε άλλα μέρη, κατειλημμένα ή πολιορκημένα, είναι πολύ πιο δύσκολα, γιατί εκτός από τον πόλεμο, δηλαδή να μη φας καμιά σφαίρα στο κεφάλι, έχεις να διαχειριστείς πολλά πράγματα. Περνάς πολλές ώρες στο υπόγειο, ή μετά πρέπει να βγαίνεις έξω, να αγοράσεις φαγητό, να κάνεις κάποια πράγματα, κι όλη αυτή καθημερινότητα είναι δύσκολη.
Τις πρώτες μέρες δεν είχαν αυγά στα μαγαζιά, βρήκαν τρόπο και τώρα έχει φρέσκα αυγά κάθε μέρα, και ψωμί. Οπότε, καλά είμαστε. Τσιγάρα δεν έχουν, αλλά ευτυχώς το ταχυδρομείο δουλεύει.
Η καθημερινότητα των ανθρώπων, τα μαγαζιά, οι προμήθειες
Εμείς εδώ έχουμε προμήθειες, οι άνθρωποι που μας φιλοξενούν είχαν στοκάρει από πριν. Αλλά ναι, μέρα παρά μέρα, ή και κάθε μέρα, ανάλογα με τον κίνδυνο και το πόσο βαράνε, κάπου το μεσημέρι, κάνουμε οι άντρες μια βόλτα στα μαγαζιά εδώ κοντά, κάποια ανοίγουν 9 με 3. Τα περισσότερα τα βρίσκουμε, φρέσκα δεν υπάρχουν πολλά, κρέας, γάλα, γιαούρτια…
Αλλά η Ουκρανία προσπαθεί. Ξέρεις, εκτός από το στρατιωτικό σκέλος πρέπει να αντέξει και το κράτος, οι Ρώσοι κοιτάνε να καταστρέψουν τις υποδομές, όπως έκαναν στη Μαριούπολη, που κόψανε νερό και ρεύμα. Πρέπει να φροντίζουν να υπάρχει νερό, ηλεκτρικό, θέρμανση, τροφοδοσία, να υπάρχουν τηλεπικοινωνίες, πολύ σημαντικό. Και επίσης να δουλεύουν οι συγκοινωνίες, γιατί υπάρχουν άνθρωποι που πρέπει να μετακινούνται. Στο Κίεβο το μετρό δουλεύει, όχι κάθε 2 λεπτά, όπως πριν, αλλά κάθε 10, και όχι όλο, κάποιες γραμμές έχουν καταστραφεί. Όλα αυτά είναι επιβάρυνση για τον κρατικό μηχανισμό, αλλά ακόμα αντέχει.
Και η τροφοδοσία αντέχει. Τις πρώτες μέρες δεν είχαν καθόλου αυγά στα μαγαζιά, βρήκαν τον τρόπο όμως και τώρα έχει φρέσκα αυγά κάθε μέρα, και ψωμί. Οπότε, καλά είμαστε. Τσιγάρα δεν βρίσκεις, αλλά ευτυχώς το ταχυδρομείο δουλεύει.
→ Μου εξηγεί ότι στην Ουκρανία υπάρχουν δύο ειδών ταχυδρομεία, το κρατικό, και το «νέο ταχυδρομείο», κάτι ανάμεσα σε ταχυδρομείο και κούριερ με πολύ μεγάλο δίκτυο. Έστειλε μήνυμα στους φίλους του στην Οδησσό, «που είναι πιο καλά, από άποψη τσιγάρων», να του στείλουν, και του ήρθε μνμ στο κινητό ότι 17 του μηνός θα έρθει το δέμα του, «οκ, περιμένω».
Στο μετρό μένουν άνθρωποι, το βράδυ κοιμούνται, την ημέρα τα τρένα δουλεύουν. Το Κίεβο είναι τεράστια πόλη και το μετρό είναι πολύ ζωτικό κομμάτι. Πού πηγαίνουν οι άνθρωποι; Πάρα πολλοί είναι εθελοντές, δηλαδή εκτός από αυτούς που είτε έχουν πάρει τα όπλα είτε κάποια πόστα ή φυλάνε νευραλγικά σημεία, όπως υδραγωγεία, υποσταθμούς του ρεύματος κλπ., πολλοί εθελοντές μαζεύουν βοήθεια για τον στρατό είτε για τους απλούς ανθρώπους. Τα αυτοκίνητα με τη βοήθεια που στέλνουν μέσω Πολωνίας, κάποιοι τα υποδέχονται, μοιράζουν τα πράγματα, υπάρχει ένα ολόκληρο δίκτυο εθελοντών.
Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται σκυλοτροφές, αυτό κάπως πρέπει να λυθεί, ή οι άνθρωποι που έχουν χρόνιες παθήσεις και χρειάζονται φάρμακα, αυτά πρέπει να τα βρεις. Στέλνεις μήνυμα στο μέσεντζερ,
Τα chats αλληλεγγύης σε κάθε πολυκατοικία
Πώς συντονίζεται όλο αυτό; Μέσα από τα chats. Σε κάθε γειτονιά, σε κάθε πολυκατοικία, υπάρχει ένα chat στο Viber, π.χ. Δερυγνί 25, groups που διασυνδέονται και μεταξύ τους, και οι άνθρωποι γράφουν, έχουμε αυτή τη γιαγιά εκεί η οποία είναι κατάκοιτη και χρειάζεται να εκκενωθεί, ή χρειάζεται χάπια για την πίεση, ή μια φραντζόλα ψωμί και γατοτροφή.
Έχει στηθεί ένα δίκτυο εθελοντών και αλληλεγγύης εσωτερικά μέσω των κοινωνικών δικτύων. Εγώ, για παράδειγμα είμαι σε ένα chat της πολυκατοικίας, σε ένα άλλο των εθελοντών, σε ένα τρίτο που βοηθούν τον στρατό, κι ένα τέταρτο μιας μεγάλης αλυσίδας διαγνωστικών εξετάσεων με παραρτήματα παντού. Αυτοί τώρα έχουν 2,5 εκ. μέλη στο Viber, και στέλνουν π.χ., στο τάδε σημείο πηγαίνετε να δώσετε αίμα. Υπάρχει μια αυτοοργάνωση, που είχε αναπτυχθεί και στο Μεϊντάν.
→ Μου εξηγεί ότι τα πρώτα δύο χρόνια του πολέμου, όταν εισέβαλε η Ρωσία το 2014 και είχαν συγκρούσεις στο Ντομπάς, ήταν πολλά τα θύματα και ο στρατός είχε καταρρεύσει… Τότε, λοιπόν, ο λόγος που δεν έπεσε όλο αυτό το κομμάτι, που ήθελε ήδη από τότε ο Πούτιν, όπως λέει, το Χάρκοβο, η Μαριούπολη, η Οδησσός, ήταν γιατί ακριβώς ο κόσμος κινητοποιήθηκε. Όλη αυτή η τεχνογνωσία της αυτοοργάνωσης κρατάει από τότε.
Είναι τρομερό όταν το συνειδητοποιείς, ότι υπό αυτές τις δύσκολες συνθήκες οι άνθρωποι πρέπει να συνεχίζουν τη ζωή τους, ότι υπάρχουν ευπαθείς ομάδες που χρειάζονται βοήθεια από τους νεότερους, από αυτούς που αντέχουν και έχουν περισσότερες δυνάμεις. Μου περιγράφει ένα εντυπωσιακό όσο και συγκινητικό δίκτυο αλληλεγγύης στιςγειτονιές και στην πόλη.
Υπάρχουν άνθρωποι που χρειάζονται σκυλοτροφές, αυτό κάπως πρέπει να λυθεί, ή οι άνθρωποι που έχουν χρόνιες παθήσεις και χρειάζονται φάρμακα, αυτά πρέπει να τα βρεις. Στέλνεις μήνυμα στο μέσεντζερ, και λες χρειάζομαι αυτό το φάρμακο, πείτε μου πού έχει να το αγοράσω ή ποιος μπορεί να μου το φέρει να πληρώσω. Ή η τάδε γιαγιά δεν έχει χρήματα, βάζουν οι υπόλοιποι, έτσι λειτουργούμε εδώ και 19 μέρες. Βέβαια και το κράτος κρατάει, δηλαδή το ότι έχουν μείνει όλοι στο Κίεβο και οι δήμαρχοι έχουν μείνει στο πόστο τους, και το ότι δουλεύουν οι υπηρεσίες.
Αν δεν υπήρχε το ίντερνετ δεν θα μπορούσε ο Ζελένσκι να βγάλει με το κινητό του ένα βίντεο έξω από το κοινοβούλιο στο Κίεβο και να πει, παιδιά είμαι εδώ, και να μεταδοθεί σε δύο λεπτά σε όλη την Ουκρανία. Χωρίς αυτό η κατάσταση θα ήταν αλλιώς.
Τα social media και οι νέες τεχνολογίες
Οι νέες τεχνολογίες παίζουν τεράστιο ρόλο, το ότι ο Έλον Μασκ κατευθύνει εδώ το Starlink στέλνoντάς μας ίντερνετ μέσω δορυφόρου είναι πολύ σημαντικό. Είναι πάρα πολύ σημαντικό για τον συντονισμό των επιχειρήσεων του στρατού, όσο και των πολιτών, τον συντονισμό της αντίστασης, αλλά επίσης στο θέμα της πληροφόρησης εντός Ουκρανίας όσο και για να μαθαίνει ανά πάσα στιγμή ο κόσμος έξω. Για αυτό οι Ρώσοι βαράνε τις υποδομές στις τηλεπικοινωνίες.
Αν δεν υπήρχε ίντερνετ, ο κόσμος δεν θα ήξερε τι συμβαίνει. Για να νικήσει κάποιος έναν πόλεμο πρέπει να σπάσει πρώτα την ψυχολογία των ανθρώπων, για αυτό η παραπληροφόρηση είναι εργαλείο του πολέμου. Τις πρώτες 3-4 μέρες πόσα διεθνή δημοσιεύματα βγήκαν ότι ο Ζελένσκι έχει εγκαταλείψει τη χώρα; Είναι τεράστιας σημασίας για τους ανθρώπους να ξέρουν πού είναι ο πρόεδρός τους, αν έχει παραδώσει τη χώρα, αν έχει εγκαταλείψει. Αν δεν υπήρχε το ίντερνετ δεν θα μπορούσε ο Ζελένσκι να βγάλει με το κινητό του άμεσα ένα βίντεο έξω από το κοινοβούλιο στο Κίεβο και να πει, παιδιά είμαι εδώ, και να μεταδοθεί σε δύο λεπτά σε όλη την Ουκρανία. Χωρίς αυτό η κατάσταση θα ήταν τελείως διαφορετική.
Έπειτα, τώρα που ο καθένας έχει ένα κινητό (και να ξέρεις πως οι Ουκρανοί είναι πολύ εξοικειωμένοι με τα social media, από τους πρώτους που κατέκτησαν το Τικ τοκ, έχουν video bloggers με εκατομμύρια followers και στο φέισμπουκ αντίστοιχα), και μπορούν να δείχνουν real time από παντού τι συμβαίνει, τα παιδάκια που σκοτώνονται, τα βίντεο από τις επιθέσεις, από τα πλιάτσικα...
Σκέψου: αν απλά έβγαιναν κάποιες ανακοινώσεις από τους Ουκρανούς, και έβγαιναν μετά και οι Ρώσοι με τη γνωστή προπαγάνδα και έλεγαν τα δικά τους, ότι τους υποδεχόμαστε με λουλούδια… θα ξεσηκωνόταν όλος αυτός ο κόσμος εκτός Ουκρανίας; Αλλά όταν ο άλλος στέλνει βίντεο από τη Χερσώνα, που είναι υπό κατοχή, με 500 άτομα στον δρόμο που δεν φοβούνται τους Ρώσους μπροστά τους που πυροβολούν, και τους φωνάζουν, είστε κατακτητές, φύγετε από εδώ… αυτή η εικόνα μεταδίδεται παντού και τη βλέπουν όλοι. Δεν έχει νόημα μετά να βγει ο Ρώσος και να πει ότι είναι όλοι ρωσόφωνοι και δεν θέλουν τους Ουκρανούς γιατί είναι ναζί, κι εμείς έχουμε παέι να τους απελευθερώσουμε…
Όσο εξωφρενικές ανακοινώσεις και να βγάλουν, ο κόσμος βλέπει τι συμβαίνει. Τουλάχιστον αυτό τον πόλεμο της επικοινωνίας και της πληροφορίας τον έχει κερδίσει η Ουκρανία.
Περιμένουν κρυμμένοι στα χωράφια και όταν πλησιάζουν τα εχθρικά οχήματα ανεφοδιασμού ρίχνουν 3-4 μολότοφ και τα ανατινάζουν. Τα τανκς χωρίς τροφοδοσία απλά σταματάνε.
Η τεχνογνωσία των Ουκρανών στην αντίσταση
Η Ρωσία έχει υπεροπλία, αυτό το γνωρίζουμε όλοι. Αυτό που δεν ξέρει ο περισσότερος κόσμος είναι ότι η Ουκρανία από το 2014 βρίσκεται διαρκώς σε πόλεμο με τη Ρωσία. Το 2014 οι Ουκρανοί έχαναν στις μάχες και γιατί δεν είχαν την εμπειρία του πώς να σκοτώνουν. Γιατί ένας άνθρωπος που έχει σώας τας φρένας δεν μπορεί εύκολα να πάρει τα όπλα και να μπει σε αυτή την ψυχολογία, είτε είναι Ουκρανός, Έλληνας, Πολωνός, όποιος κι αν είναι. Όταν όμως επί 8 χρόνια πάνω από 400.000 άτομα έχουν περάσει από τον πόλεμο στο Ντονμπάς και έχουν πολεμήσει σε πραγματικές συνθήκες, έχουν φάει βόμβες, έχουν πυροβολήσει κατά ανθρώπων, τώρα πια στη μάχη δεν θα παγώσουν, δεν θα διστάσουν ούτε στιγμή. Οι Ουκρανοί στρατιώτες έχουν τεράστιο πλεονέκτημα απέναντι σε έναν, ακόμα και πολύ καλά εκπαιδευμένο στρατό που δεν είχε βρεθεί ποτέ στη μάχη, όπως αυτός που συγκέντρωσε ο Πούτιν στα σύνορα όταν εισέβαλε πριν 19 μέρες στην Ουκρανία.
Το ίδιο και όλη αυτή η τεχνογνωσία, οι πατέντες, τα οχυρωματικά, οι μολότοφ, δοκιμάστηκαν στα 8 χρόνια του πολέμου. Οι σιδηρουργοί ξέρουν πώς να φτιάξουν οδοφράγματα, εθελοντές υπάρχουν πάρα πολλοί, οι πατέντες στα όπλα έχουν δοκιμαστεί στην πράξη. Ένα δίκτυο που ήταν σχετικά μικρό, τώρα επεκτάθηκε σε όλη τη χώρα. Ήδη πριν από τις 24 Φεβρουαρίου, αστυνομικοί έκαναν σεμινάρια στους πολίτες πώς να φτιάχνουν μολότοφ, και είδαμε και ολόκληρα εργαστήρια παραγωγής από γυναίκες και απλούς ανθρώπους.
Οι μολότοφ είναι φοβερό όπλο, όταν τις φτιάξεις σωστά. Πώς τις χρησιμοποιούν; Όπως προχωράει η ρωσική φάλαγγα με τα τανκς, από πίσω συνήθως ακολουθούν τα οχήματα τροφοδοσίας που κουβαλούν πετρέλαια κ.λπ. τα οποία δεν είναι τεθωρακισμένα. Οι Ουκρανοί περιμένουν κρυμμένοι στα χωράφια και όταν πλησιάζουν τα εχθρικά οχήματα ανεφοδιασμού ρίχνουν 3-4 μολότοφ και τα ανατινάζουν. Τα τανκς χρειάζονται μεγάλες ποσότητες καυσίμων, χωρίς τροφοδοσία απλά σταματάνε. Πάρα πολλά που τα έχουν πάρει οι Ουκρανοί, ή αυτά που βλέπετε να τα τραβάνε τρακτέρ, έχουν μείνει από καύσιμα.
Ο Πούτιν δεν τα πήγε καλά με τους υπολογισμούς του. Σχεδίαζε σε μια εβδομάδα να έχει τον έλεγχο της χώρας, στις αποσκευές τους οι Ρώσοι είχαν στολές παρελάσεων. Αλλά δεν τους βγήκε. Για αυτό και άρχισε να κάνει βρώμικα πράγματα, χτυπάει πυρηνικούς αντιδραστήρες, μαιευτήρια, σχολεία, ισοπεδώνει πόλεις, απειλεί τον κόσμο με πυρηνικό ολοκαύτωμα.
Όσο πιο ψηλά μένουν οι άνθρωποι κινδυνεύουν να φάνε ρουκέτα. Πιο χαμηλά, όταν σκάσει μια βόμβα, κινδυνεύεις από θραύσματα από τη βόμβα, από κομμάτια τοίχου ή τα τζάμια
Τα καταφύγια, οι σειρήνες, οι πύραυλοι
Στο Κίεβο, υπάρχουν τα δημόσια καταφύγια που είναι σε συγκεκριμένα μέρη, υπάρχει και το μετρό που είναι αρκετά μεγάλο και χωράει πολύ κόσμο και είναι μάλλον το πιο ασφαλές γιατί είναι πολύ βαθιά. Είναι και τα υπόγεια στις πολυκατοικίες. Όταν ξεκίνησε ο πόλεμος μέναμε σε μια πολυκατοικία κεντρικά στο Κίεβο, και όταν ακούσαμε τις σειρήνες κατεβήκαμε στο υπόγειο μαζί με τους υπόλοιπους.
Αν είναι ασφαλή; Εξαρτάται από τι. Όσο πιο ψηλά μένουν οι άνθρωποι κινδυνεύουν να φάνε ρουκέτα, αυτά που βλέπουμε στα πλάνα. Πιο χαμηλά, όταν σκάσει μια βόμβα σε κοντινή απόσταση, κινδυνεύεις από θραύσματα από τη βόμβα, από κομμάτια τοίχου ή τα τζάμια που σπάνε και εκτοξεύονται κομμάτια γυαλιού. Από αυτά στο υπόγειο είσαι καλυμμένος. Βέβαια, αν πέσει μια θερμοβαρική βόμβα, όπως αυτές που κατεδαφίζουν ολόκληρες πολυκατοικίες, δεν σε προστατεύσει το υπόγειο, αν και πάλι, πολλοί απεγκλωβίζονται ζωντανοί.
Οπότε οι άνθρωποι πηγαίνουν στα καταφύγια μετά τις 8, 9 και μένουν το βράδυ, ή κάθε φορά που βαράει η σειρήνα. Όταν ακούς τη σειρήνα αναμένεται εντός 10 λεπτών αεροπορική επίθεση – είτε πλησιάζουν αεροπλάνα είτε εκτοξεύεται σε αυτή την κατεύθυνση κάποιος πύραυλος. Αυτός, ή θα αναχαιτιστεί από την αεράμυνα των Ουκρανών, θα το καταρρίψουν δηλαδή με ρουκέτες, και πολλούς τους αναχαιτίζουν, ή κάπου θα χτυπήσει.
Χθες το πρωί όταν χτύπησαν το εκπαιδευτικό κέντρο έξω από το Λβιβ, δίπλα στην Πολωνία, σκοτώθηκαν 35 και τραυματίστηκαν 130 περίπου άνθρωποι, εκεί χτύπησαν οι 8 από τις 30 ρουκέτες που έριξαν. Τις 22 τις αναχαίτισαν. Είναι κάτι που κάνουν οι Ρώσοι από την πρώτη μέρα. Ρίχνουν ταυτόχρονα πολλές ρουκέτες, κάποιες σε στρατιωτικούς στόχους και κάποιες σε άμαχο πληθυσμό, οπότε αυτός που κάθεται στην κονσόλα της αεράμυνας θα επιλέξει να αναχαιτίσει αυτή που πηγαίνει στην πολυκατοικία και όχι στο στρατόπεδο.
Γιατί δεν έχετε φύγει, τους ρωτούσα, και μου έλεγαν, δεν έχουμε πού να πάμε...
Οι άνθρωποι που έχουν μείνει στο Κίεβο. Ή, γιατί δεν φεύγουν.
Οι περισσότεροι φίλοι μου στο Κίεβο έχουν στείλει έξω τα παιδιά και τις γυναίκες και έχουν μείνει. Αλλά έχουν μείνει πολλοί, είναι κι αυτό το γαμώτο, δεν θα μας διώξετε από τα σπίτια μας. Πολλοί επίσης μένουν γιατί ξέρουν πως οι συνθήκες στα κέντρα προσφύγων είναι άσχημες. Το Λβιβ και οι άλλες πόλεις που έχουν δεχτεί Ουκρανούς δεν είναι σχεδιασμένες ώστε να υποδεχθούν εκατομμύρια πρόσφυγες, μένουν οι άνθρωποι στα υπόγεια, στοιβάζονται.
Εγώ, ας πούμε, έχω δύο μικρά παιδιά, πώς θα πάω να μείνω εκεί; Τι θα κάνω; Αν και όσο περνάει ο καιρός οι άνθρωποι απογοητεύονται, γιατί κανένας δεν ξέρει πόσο θα κρατήσει αυτή η φάση, οι περισσότεροι όμως δεν θέλουν να φύγουν.
Το Κίεβο είναι μια πόλη 2,8 εκατομμυρίων, μαζί με τα προάστια είναι 4,5-5. Πριν από λίγες μέρες βγήκε ο δήμαρχος και είπε ότι ο μισός πληθυσμός έχει παραμείνει. Περισσότερο βεβαίως οι άνδρες, αλλά και γυναίκες, παιδιά, σκυλιά.
Ξέρεις κάτι; Το ίδιο ίσχυε και στο Ντονμπάς, το 2014. Πήγαινα στα χωριά που ήταν στη γραμμή των συγκρούσεων και μιλούσα με τους ανθρώπους. Γιατί δεν έχετε φύγει, τους ρωτούσα, και μου έλεγαν, δεν έχουμε πού να πάμε. Για να πας σε μια ξένη χώρα θέλεις λεφτά, να νοικιάσεις σπίτι, να έχεις ένα επάγγελμα που να μπορείς να βρεις δουλειά, πόσες να πάνε καθαρίστριες να δουλέψουν; Δεν είναι διατεθειμένοι οι άνθρωποι να αφήσουν όσα έχουν πασχίσει μια ζωή να φτιάξουν, το αυτοκίνητό τους, το σπίτι τους, τη δουλειά τους, και να αρχίσουν να τρέχουν. Λοιπόν, κάπως έτσι….
Οι Ρώσοι δεν μπορούν να πάρουν το Κίεβο
Οι Ρώσοι δεν μπορούν να πάρουν το Κίεβο, μπορούν μόνο να το διαλύσουν με πυραύλους. Για να καταλάβεις μια πόλη πρέπει να έχεις πενταψήφιο αριθμό στρατιωτών από αυτούς που αμύνονται, και αυτοί που κάθονται με τα όπλα στο Κίεβο είναι δεκάδες χιλιάδες άτομα, στρατιώτες, πολιτοφυλακή, απλοί πολίτες που έχουν πάρει αυτόματα.
Έχω έναν γνωστό μου θεολόγο, που μόλις γέννησε η γυναίκα του ένα μωράκι, ο οποίος όλο για την εκκλησία μίλαγε και γενικά δεν του το είχες, και πριν μια εβδομάδα τον είδα στο φμπ με όπλο και κράνος στα οδοφράγματα.
Δεν έχει ο Πούτιν τόσο στρατό και τόσα μέσα για να πάρει το Κίεβο, με βάση την άμυνα που έχει στηθεί. Στη χειρότερη θα μπορούσε να το περικυκλώσει και να το πολιορκεί για μήνες. Αλλά για να κάνει παρέλαση στην κεντρική λεωφόρο θα πρέπει να φέρει άλλες 200.000 στρατό. Για αυτό εκβιάζει εκβιάζοντας και πολιορκώντας μικρότερες πόλεις, τη Μαριούπολη που τη βασανίζει και τόσα άλλα…
→ Είναι 8 η ώρα, κάποια στιγμή χασμουριέται, μου ζητάει συγνώμη, αλλά φαίνεται πόσο κουρασμένος είναι που νιώθω άσχημα να του τρώω τον χρόνο. Είναι όμως σημαντικό να πούμε την ιστορία τους. Κάποιες φορές όσο μιλάει, σταματάει, σαν να κάνει προσπάθεια να συγκεντρωθεί, αλλά συνεχίζει, και κάθε τόσο μου λέει, πες μου, τι άλλο θες να μάθεις;
Ακούγοντάς τον μου γεννιούνται συνέχεια ερωτήσεις αλλά προσπαθώ να μην τον διακόπτω. Κάποια στιγμή η γυναίκα του τού λέει κάτι στα ουκρανικά. Μου εξηγεί ότι τον περιμένουν να φάνε, να γράψω αυτά που είπαμε και ό,τι άλλο θέλω να τον ρωτήσω να το συμπληρώσουμε το πρωί. Είναι ήδη αρκετά αυτά που μας είπε. Οι εξελίξεις είναι καταιγιστικές και ο χρόνος πυκνός. Τελειώνω το κείμενο και στέλνω στο μέσεντζερ να τον ευχαριστήσω. Ότι τους σκεφτόμαστε, ότι ευχόμαστε να είναι ασφαλείς, και ότι στην επόμενη σύνδεσή μας με Κίεβο θα μας πει κι άλλα.
4°
