Διεθνολογική ανάλυση για τις σχέσεις Ουκρανίας και Ρωσίας.
Τις τελευταίες ημέρες τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης (ειδικά το Tik Tok) έχουν κατακλυστεί από σύντομα αυθόρμητα(;) βιντεάκια, όπου παρουσιάζονται ρωσικοί συρμοί βαρυφορτωμένοι με στρατιωτικά οχήματα κάθε είδους (αν και όχι τελευταίας τεχνολογίας), συρμοί που υποτίθεται πως κατευθύνονται στη ρωσο-ουκρανική μεθόριο, στα πλαίσια ευρείας αναδιάταξης στρατευμάτων. Το ανεκπαίδευτο μάτι του μέσου ανθρώπου δε μπορεί να εκτιμήσει αν όσα πλάνα βλέπει είναι πρόσφατα ή παλιά, αν το μεταφερόμενο υλικό είναι ενεργό ή αποσυρμένο, αν τα τρένα αυτά ξεφορτώνουν κάπου ή αν απλώς περιφέρονται στη χιονισμένη ρωσική στέπα, ώστε να δημιουργούν εντυπώσεις. Ωστόσο, οι εικόνες είναι ικανές να προκαλέσουν μια σχετική ανησυχία.
Γιατί όμως ο Πούτιν να ξεκινήσει μια εκστρατεία που σίγουρα δεν θα είναι παιχνιδάκι για τον στρατό του; Ένας δικτάτορας ασχολείται μονίμως με τη διαιώνιση της εξουσίας του και τυχόν προσκόλληση του Κιέβου στο δυτικό σύστημα ασφαλείας θα αποτελούσε πολύ ισχυρό ράπισμα για τη Μόσχα, όπου πλέον καταγράφεται γενικότερη δυσαρέσκεια. Πέρα από αυτό, φαίνεται πως ο Ρώσος ηγέτης έχει απογοητευτεί από τη σχέση της χώρας του με τη Δύση, καθώς παλαιότερα ανοίγματα του για από κοινού έμμεση αντιμετώπιση της Κίνας μέσα από έναν κοινό οικονομικό βηματισμό Ευρώπης-Ρωσίας δεν έχουν τύχει ευνοϊκής αποδοχής, πράγμα μάλλον λογικό• οι Αγγλοσάξονες δε θα ήθελαν να δουν τη σύγχρονη Ρωσία να επιτύχει εκεί που απέτυχε η ΕΣΣΔ, θέτοντας υπό την ηγεμονία της τη δυτική Ευρώπη. Αυτό πιθανότατα θα συνέβαινε σταδιακά, εφόσον εντασσόταν στην ΕΕ.
Από τη μεριά τους, οι Αμερικανοί δεν μπορούν να αποδεχθούν δημόσια τη φινλανδοποίηση της Ουκρανίας, όπως τους ζητείται. Το παράδειγμα Τσάμπερλεν στο Μόναχο είναι ακόμη ζωντανό, δεν υφίσταται σήμερα η εκδοτική "διακριτικότητα" του 1945, ενώ μια τέτοια απροκάλυπτη πράξη εγκατάλειψης θα ατσάλωνε τη θέληση κάθε αντιαμερικανού στον πλανήτη. Υπάρχει όμως και ένας κυνικός λόγος για να τηρήσει σκληρή στάση η Ουάσινγκτον• τα αμερικανικά στρατεύματα πρέπει να μεταφερθούν στον Ειρηνικό όπου το διακύβευμα είναι πολύ μεγαλύτερο, συνεπώς η Ευρώπη θα πρέπει να αναλάβει την αυτοπροστασία της, επενδύοντας γενναία σε αγορές νέου οπλισμού. Ένα δυνατό σοκ ίσως λειτουργήσει ως καταλύτης προς αυτή την κατεύθυνση.
Αν λοιπόν η Ρωσία αποφασίσει όντως να προχωρήσει σε νέα εισβολή, θα είναι παράλογο να την ξεκινήσει έχοντας θέσει μικρούς στόχους, καθώς κατόπιν θα δει την τραυματισμένη Ουκρανία των 44 εκατομμυρίων να στρέφεται ολοκληρωτικά προς τη Δύση, αναπτύσσοντας στενότερους οικονομικούς δεσμούς και σαφώς ισχυρότερες ένοπλες δυνάμεις. Το πιο λογικό θα ήταν να αποπειραθεί εξολόθρευση των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων και κατάληψη των υπόλοιπων ρωσόφωνων ορθόδοξων περιοχών στα ανατολικά και νότια, ώστε να ελέγξει τις πολύ σημαντικές βιομηχανικές υποδομές τους (ναυπηγεία, αεροδιαστημική, βαριά οχήματα), να αποκλείσει την Ουκρανία από τη Μαύρη θάλασσα, και να ενωθεί με τη ρωσική Υπερδνειστερία. Μιλάμε δηλαδή για συμβατικό πόλεμο που όμοιο του δε θα έχουμε δει μετά την Καταιγίδα της Ερήμου.
Εάν ισχύσει ένα τέτοιο σενάριο, η Ουκρανία δύσκολα θα μπορέσει να αντισταθεί για παραπάνω από μερικές εβδομάδες. Ο οπλισμός της είναι κατά βάση πεπαλαιωμένος, τα πολυδιαφημισμένα drones Μπαϊρακτάρ πολύ δύσκολα θα αποδειχθούν αποτελεσματικά απέναντι στη ρωσική αεροπορία και αεράμυνα, ο δε ουκρανικός λαός (πλην των καθολικών κυρίως) καταγράφεται σαν αδιάφορος για το μέλλον της χώρας, λόγω της οικτρής τοπικής ελίτ μα και της μακραίωνης κοινής ιστορίας του με τους Ρώσους. Οι -αποκαλούμενοι από τη Μόσχα- Ουκρανοί εθνικιστές δε μπορούν να ελπίζουν καν σε δυναμική νατοϊκή αντίδραση, καθώς οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους δε θα ρίσκαραν πυρηνικό πόλεμο για μια σύγκρουση μέσα στην αλλοτινή σοβιετική και τσαρική επικράτεια. Το ΝΑΤΟ μάλλον θα περιοριστεί σε γενική κινητοποίηση δυνάμεων στην ανατολική Ευρώπη, σε επιχειρήσεις ηλεκτρονικού πολέμου και σε μετασταθμεύσεις μαχητικών στα ανατολικοευρωπαϊκά κράτη.
Τον ρόλο των buffer zones θα αναλάβουν μελλοντικά η Λευκορωσία, η υπόλοιπη Ουκρανία και η Μολδαβία, η δε Ρωσία θα εξασφαλίσει ελεγχόμενη συνεχή λειτουργία του σιδηροδρομικού δικτύου που συνδέει Ευρώπη-Κίνα (χερσαίος Δρόμος του Μεταξιού), πειθαρχία των κεντροασιατικών πρώην σοβιετικών δημοκρατιών στα κελεύσματα της (μετά και τα γεγονότα του Καζακστάν), θεαματική αύξηση στις τιμές των υδρογονανθράκων, επαναφορά Γεωργίας και Αρμενίας στο... μαντρί, και αποσταθεροποίηση της σαστισμένης ΕΕ, με τη συνδρομή μιας πρωτοφανούς εκστρατείας παραπληροφόρησης και της υποδαύλισης αλυτρωτικών παθών.
Φυσικά το παραπάνω σενάριο θα επιφέρει άμεσα σοβαρές οικονομικές συνέπειες για τη Ρωσία, καθώς οι αναπόφευκτες νέες εμπορικές κυρώσεις που θα της επιβληθούν θα σημαίνουν μειωμένες πωλήσεις φυσικού αερίου στην Ευρώπη, πτώση του ρουβλίου και πάγωμα κάθε μορφής άμεσων ξένων επενδύσεων. Οι συνέπειες αυτού του ανανεωμένου Ψυχρού Πολέμου θα αμβλυνθούν μόνο με περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων της με την Κίνα, που λογικά θα εμπεριέχουν διμερές εμπόριο με χρήση εθνικών νομισμάτων, εκτεταμένη μεταφορά ρωσικής στρατιωτικής και διαστημικής τεχνολογίας στους Κινέζους, και αντίστοιχα μαζικές κινεζικές επενδύσεις σε ως τώρα ανεκμετάλλευτους φυσικούς πόρους της Σιβηρίας και της Αρκτικής. Εάν λοιπόν δούμε επίθεση στην Ουκρανία, λογικά θα δούμε κατόπιν και τη γέννηση ενός συντεταγμένου πλέον σινορωσικού άξονα (εντός του υφιστάμενου Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης), στον οποίο είναι απορίας άξιο πόσα ακόμη γειτονικά κράτη θα συμμετάσχουν, ώστε να ελέγχουν από κοινού την Ευρασία και αργότερα ίσως την Αφρική. Πώς θα τοποθετηθούν άραγε η Τουρκία, το Ιράν και το Πακιστάν; Τι θα πρέπει να περιμένουμε αργότερα σε άλλες εστίες έντασης, όπως η Νότια Σινική Θάλασσα;
Πρώτα απ' όλα βέβαια, πού θα καταλήξει η εξελισσόμενη αντιπαράθεση; Ομολογουμένως, επί του παρόντος δε διαφαίνεται διπλωματική λύση στον ορίζοντα. Παρά όμως όσα γράφω πιο πάνω, αδυνατώ να δεχτώ ότι ο πάντα ψυχρά σκεπτόμενος Πούτιν θα αναλάβει ένα τόσο τεράστιο ρίσκο, και πιστεύω ότι τελικά δε θα συμβεί τίποτα εμφανώς θεαματικό. Ωστόσο, αναρωτιέμαι αν η πίστη μου σε μια ειρηνική επίλυση της τωρινής κρίσης βασίζεται στην ψυχρή λογική, ή στην άρνηση μου να αποδεχτώ αυτό που εδώ και τριάντα χρόνια θεωρούσα αδιανόητο.
14°
