Αφγανιστάν: Πώς εξηγείται ο θρίαμβος των Ταλιμπάν

Είκοσι χρόνια μετά την αμερικανική επέμβαση στο Αφγανιστάν —σε μια γρήγορη απάντηση στις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου και στην Αλ Κάιντα— οι Ταλιμπάν επέστρεψαν, με τον πλέον εμφατικό τρόπο. Το πρωί της Κυριακής οι φανατικοί ισλαμιστές εισήλθαν στην αφγανική πρωτεύουσα Καμπούλ από όλες τις πλευρές, καθώς οι ΗΠΑ εκκένωναν διπλωμάτες από την πρεσβεία τους με ελικόπτερο, φέρνοντας στις μνήμες την ταπεινωτική αποχώρηση από την  πρεσβεία της Σαιγκόν στο Βιετνάμ το 1975. 

Η προέλαση των εξτρεμιστών ισλαμιστών μέχρι την Καμπούλ, οδήγησε σε κατάρρευση της κυβέρνησης, με τον μέχρι χθες πρόεδρο Άσραφ Γάνι, να φυγαδεύεται από τη χώρα με προορισμό το Τατζικιστάν. Ο Γάνι σε δήλωση του που αναρτήθηκε στο facebook, υποστήριξε ότι έφυγε για να μη γίνει αιματοχυσία. «Οι Ταλιμπάν κέρδισαν, και είναι τώρα υπεύθυνοι για την τιμή και την προστασία των Αφγανών», σημείωσε στο μήνυμα του.

Ο μουλάς Αμπντούλ Γκάνι Μπαραντάρ, βετεράνος του πολέμου με τους Σοβιετικούς, ο ο οποίος μάλιστα απελευθερώθηκε από φυλακή στο Πακιστάν πριν τρία χρόνια, κατόπιν αιτήματος των ΗΠΑ, θα είναι εκτός απροόπτου ο νέος ηγέτης της χώρας. 

Αξιωματούχος των Ταλιμπάν δήλωσε νωρίτερα στο Reuters πως η οργάνωση δεν επιθυμεί απώλειες καθώς αναλαμβάνει τον έλεγχο της εξουσίας.  Ωστόσο, σκηνές πανικού εκτυλίχθηκαν στην Καμπούλ, με πολλούς πολίτες να προσπαθούν να αποχωρήσουν από την πόλη. Σύμφωνα με αυτόπτες μάρτυρες και το υπουργείο Εσωτερικών της χώρας, σημειώθηκαν  πυροβολισμοί σε πολλά μέρη της πρωτεύουσας. 

Οι «παλινωδίες» του Λευκού Οίκου και η «ευελιξία» των Ταλιμπάν

Την ίδια ώρα, η Ουάσινγκτον και ιδιαίτερα ο πρόεδρος Μπάιντεν είναι «στριμωγμένοι» δεδομένου ότι μόλις τον προηγούμενο μήνα απέκρουαν κατηγορηματικά κάθε πιθανότητα κατάρρευσης της κυβέρνησης. Ήδη ορισμένοι στο Κογκρέσο ζητούν εξηγήσεις για το πώς οι υπηρεσίες πληροφοριών έπεσαν τόσο έξω για την κατάσταση και γιατί δεν είχαν καταστρωθεί λεπτομερή σχέδια για την απομάκρυνση Αμερικανών και συμμάχων από τη χώρα. Ο αρχηγός του γενικού επιτελείου Μάρκ Μίλεϊ, ενημερώνοντας μέλη του Κογκρέσου, εκτίμησε ότι τρομοκρατικές οργανώσεις, όπως η Αλ Κάιντα μπορούν να ανασυνταχθούν σε λιγότερο από δυο χρόνια.

Ο Μάικ Μάρτιν, πρώην ανώτατο διπλωματικό στέλεχος της Βρετανίας στο Αφγανιστάν με βαθιά γνώση της χώρας ανέφερε σε ανάλυση στον λογαριασμό του στο Twitter ότι το «αφήγημα» των Αμερικανών στηριχθήκε υπερβολικά στις συνομιλίες που θα άρχιζε η κυβέρνηση Γάνι με τους Ταλιμπάν, όπως προέβλεπε η Συμφωνία της Ντόχα. Ο Μάρτιν σημείωσε επίσης την υπερβολική εμπιστοσύνη των Αμερικανών στην ικανότητα του Αφγανικού στρατού.

Ωστόσο, η αντιδημοφιλία του Γάνι, η ανακοίνωση της αμερικανικής αποχώρησης και οι ιδιαιτερότητες της αφγανικής πολυφυλετικής κοινωνίας επέτειναν την κατάρρευση, δίνοντας την δυνατότητα στους Ταλιμπάν να μπουν σε κυβερνητικό παλάτι δίχως να ρίξουν ούτε μια σφαίρα. 

Αρχικά, όπως αναφέρει το περιοδικό Economist, οι Ταλιμπάν βρέθηκαν να ελέγχουν την μία επαρχία μετά την άλλη, έπειτα από συμφωνίες που επέτρεπαν την ασφαλή αποχώρηση των υπερασπιστών τους. Χαρακτηριστικό είναι άλλωστε ότι η «προέλαση» τους ξεδιπλώθηκε κατά προτεραιότητα στον «εχθρικό» Βορρά, και όχι στον Νότο. 

Αυτή η εξέλιξη φαινόταν κατά κάποιο τρόπο «προδιαγεγράμμενη», δεδομένου ότι οι αμερικανοί αξιωματούχοι της κυβέρνησης Ομπάμα όπως η Μισέλ Φλάουρνοϊ είχαν συνειδητοποιήσει, ήδη από το 2010, ότι με τόσα δισεκατομμύρια δολάρια που είχε επενδύσει η Ουάσινγκτον στη χώρα, η διαφθορά ήταν πολύ πιο βαθιά ριζωμένη από ό,τι νόμιζαν και ότι έβαζε σε κίνδυνο τη στρατηγική τους, η οποία βασιζόταν στην αξιοπιστία της αφγανικής κυβέρνησης.

Πώς θα κυβερνήσουν; 

Το ερώτημα του ένος τρισεκατομμύριου δολαρίων (έλαχιστο κόστος της εικοσαετούς αμερικανικής εκστρατείας στο Αφγανιστάν) είναι πώς θα κυβερνήσουν οι Ταλιμπάν. Εκπρόσωπος του πολιτικού γραφείου τους δήλωσε χθες Κυριακή στο Al Jazeera ότι ο πόλεμος στο Αφγανιστάν «τέλειωσε» και σύντομα θα γίνει σαφής ο χαρακτήρας και η μορφή του νέου καθεστώτος. O Αχμέντ Ρασίντ, ο επιφανής δημοσιογράφος και συγγραφέας που έγραψε το 2001 το πρώτο περιεκτικό βιβλίο για τους Ταλιμπάν, εμφανίζεται διστακτικός ως προς το αν διακόψουν τις σχέσεις με την Αλ Κάιντα όπως είχαν υποσχεθεί κατά τη διάρκεια των συνομιλιών της Ντόχα. O Ράσιντ παρόλα αυτά είναι πιο αισιόδοξος σχετικά με ζητήματα που αφορούν τα δικαιώματα των γυναικών για πρακτικούς κυρίως λόγους. «Έχουν υποσχεθεί ότι θα επιτρέψουν την περιορισμένη εκπαίδευση των κοριτσιών. Αυτό σημαίνει ότι τα κορίτσια θα μπορούν να πηγαίνουν σχολείο μέχρι την πέμπτη ή την έκτη τάξη, αλλά όχι περισσότερο από αυτό. Πρέπει ακόμη να φανεί ποιες πολιτικές θα ακολουθήσουν στην λεγόμενη κοινωνία των πολιτών, τις γυναίκες, τους εκπαιδευτικούς. Οι γυναίκες αποτελούν το 40-45% των εκπαιδευτικών στα σχολεία. Οι γυναίκες είναι νοσοκόμες και γιατροί. Και αν οι Ταλιμπάν  αποσύρουν όλες αυτές τις γυναίκες από το εργατικό δυναμικό, αυτό θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για αυτούς».