Οι γριές που μαζεύουν την τσουκνίδα

Περνώντας τη ζωή τους στη σκιά της κυρίαρχης ανδροκρατικής εξουσίας, οι γυναίκες της περιφέρειας του 19ου και 20ού αιώνα παρέμεναν σε μεγάλο ποσοστό στο περιθώριο χωρίς να μπορούν να έχουν λόγο στις αποφάσεις που ήταν αποκλειστικά δικαίωμα των ανδρών.

«Οι γριές που μαζεύουν την τσουκνίδα» είναι ένα θεατρικό ερευνητικό project που ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2023 και συνδιαλέγεται με τη λαϊκή τεχνογνωσία των γυναικών της τρίτης ηλικίας πάνω στη μαγειρική και τις μαγικές και θεραπευτικές πρακτικές. Στον θεσσαλικό χώρο, όπου επικεντρώνεται και η έρευνα, οι γυναίκες, πέρα από τις υπόλοιπες εργασίες, με τις οποίες συνέβαλαν στην οικονομική παραγωγή της οικογένειας και της κοινότητας ως εργάτριες στα χωράφια, είχαν και την ευθύνη της τροφοδότησης των μελών της οικογένειάς τους, πάντα όμως εντός του οίκου. Έτσι, ανέπτυξαν έναν μυστικό κώδικα, μια λανθάνουσα εξουσία, που στηριζόταν στη χρήση της μαγείας και της τεχνογνωσίας των βοτάνων, τα λεγόμενα «πρακτικά», στην ικανότητα του «ξεματιάσματος» και άλλων δεξιοτήτων, μέσα από τη χρήση των υλικών που χρησιμοποιούσαν και στη μαγειρική, τα βότανα και τα χόρτα της περιοχής, το λάδι, το νερό και το αλεύρι.

Η παρούσα έκδοση περιλαμβάνει το θεατρικό κείμενο της παράστασης, αλλά και μια θεωρητική πλαισίωση της λαϊκής μαγείας στον ελλαδικό χώρο και της σύνδεσής της με το θηλυκό στοιχείο, από την αρχαιότητα έως τις μαγικοθρησκευτικές πρακτικές του εθιμικού κώδικα των νεότερων χρόνων: «Η γυναικεία τεχνογνωσία των βοτάνων και η σύνδεσή τους με τις μαγικές πρακτικές μέσω της βρώσης (ανάμειξη με φαγητό) ή της πόσης (μαγικό φίλτρο) είναι ένα μοτίβο που συναντάμε συχνά στην αρχαιοελληνική ποίηση. […] Είναι αντιληπτό ότι στη βυζαντινή κοινωνία οι μαγικές πρακτικές που συνδέονταν είτε με τη μαντική τέχνη είτε με τη θεραπεία ή βλάβη μέσω της χρήσης βοτάνων και φίλτρων ήταν κοινώς αποδεκτές σε όλες τις τάξεις και λειτουργούσαν παράλληλα με τον δογματισμό της χριστιανικής πίστης. […] Η ερωτική φαρμακεία ήταν βασικό κομμάτι της γυναικείας δράσης στις μαγικές πρακτικές κατά τους βυζαντινούς χρόνους. […] Η κατηγορία των εθίμων, επίσης, που διατηρεί ενεργό ρόλο είναι και αυτή των νεκρικών εθίμων», αναφέρει μεταξύ άλλων ο Κωνσταντίνος Ντέλλας, συγγραφέας και σκηνοθέτης της παράστασης.