Φεύγει το φάντασμα

Η περίπτωση ενός άντρα

της Αγγελικής Μπιρμπίλη

Τι συνέβη σε αυτόν το γεμάτο σεξουαλικές φαντασιώσεις, διασκεδαστικά κυνικό συγγραφέα; Τι συμβαίνει στον γκρίζο τόπο του γήρατος; Ζοφερές ιατρικές λεπτομέρειες, κοφτερές σαν λεπίδι, συστήνουν από τις πρώτες κιόλας γραμμές στον αναγνώστη έναν 70χρονο αποκαρδιωμένο Νέιθαν Ζούκερμαν. Ο Ροθ μεταμορφώνει το alter ego του σε έναν εριστικό, αβέβαιο για τον εαυτό του άντρα. Καθετήρες, προστατεκτομή, ακράτεια, ανικανότητα, το φάντασμα του τέλους που πλησιάζει. Το φλερτ με την αρρώστια και το θάνατο που ο μεγάλος Αμερικανός συγγραφέας ξεκίνησε στην «Αντιζωή», συνέχισε στο «Ανθρώπινο στίγμα», στο «Ζώο που ξεψυχά», στο «Καθένας», συνεχίζεται ακόμα πιο μελαγχολικό στο «Φεύγει το φάντασμα». Ο Ζούκερμαν, απογυμνωμένος από τη ζωογόνα ορμή, την αυθάδη σεξουαλικότητα, την ένταση, την ελπίδα, ζει αποτραβηγμένος τα τελευταία 11 χρόνια στη μοναξιά της εξοχής. Μακριά από τις μεγάλες πόλεις και τους ανθρώπους, τα μίντια, την πολιτική, τον πολιτισμό και τις περιπλοκές του. Και ξαφνικά μια μικρή σπίθα ελπίδας (μια επέμβαση προστάτη που υπόσχεται να περιορίσει το πρόβλημα ακράτειας) είναι αρκετή για να τον κάνει να ανακαλύψει με τρόμο (και έξαψη) ότι θέλει να επιστρέψει στους «ζωντανούς». Παρόρμηση τόσο ισχυρή, που ενδίδει στην αυταπάτη του να ξανανιώσει. Η συνάντηση με «οπλισμένους ως τα δόντια με χρόνο» ανθρώπους τον αφυπνίζει. Αφυπνίζει την επιθυμία να καβγαδίσει, να ξελογιαστεί, να γίνει ίσως και πάλι επιθυμητός ή να επιθυμήσει. Τι μπορεί να ελπίσει εκθέτοντας τον εαυτό του στη διέγερση και στους πειρασμούς; Τι μπορεί ένας καταβεβλημένος 70χρονος γαντζωμένος στη μοναξιά να ελπίσει από τη συνεύρεση με μια γοητευτική νεαρή γυναίκα; Όταν βρεθεί στο έλεος των επιθυμιών του ο Ζούκερμαν θα συναντηθεί με τα όριά του. Αυτός (και οι φίλοι του, όσοι ζουν) κατάγονται από τη δεκαετία του ’50, εκείνη και οι δικοί της από το τώρα. Χάος. Ερωτοτροπεί, κι όμως η ιστορία του είναι παράλογη. Οι διάλογοι που σκαρώνει είναι φανταστικοί, μοναχά μια απελπισμένη ιστορία για να παραμείνει στο παιχνίδι.

Κάθε καινούργιο βιβλίο του Ροθ αποτελεί εκδοτικό γεγονός, αφού κάθε φορά επιβεβαιώνει την αδιάλειπτη διεισδυτικότητά του. Κοινωνία, πολιτική, ιστορία, πολιτισμός, θρησκεία, ιδέες, σχέσεις, έρωτας, η εμπειρία των γηρατειών και προπάντων ο χρόνος -η εξουσία του χρόνου- συνδέονται και δημιουργούν ερεθίσματα για σκέψεις. Επιχειρώντας την κατάδυση σ’ ένα προσωπικό δράμα καταλήγει: «Η ταχύτητα με την οποία επιβάλλεται η έλξη δεν επιτρέπει παραίτηση, αφήνει χώρο μονάχα για τη βουλιμία της επιθυμίας… Τον έκανε να μάθει στα 71 του τι σημαίνει αμφιθυμία, διβουλία, διχασμός. Πράγμα που αποδείκνυε ότι τελικά ποτέ δεν παύει κανείς να ανακαλύπτει τον εαυτό του. Ίσως, οι πιο καταλυτικές αποκαλύψεις μάς επιφυλάσσονται για το τέλος».