Ένας ατέλειωτος σουηδικός χειμώνας

μτφ. Γρηγόρης Ν. Κονδύλης

Η ανάπτυξη θεωριών συνωμοσίας για τη δολοφονία του πρωθυπουργού της Σουηδίας Ούλοφ Πάλμε είναι μάλλον αναμενόμενη. 30 χρόνια μετά την κρύα εκείνη βραδιά (18/2/1986), όπου δύο σφαίρες άφηναν νεκρό τον Πάλμε και βαριά τραυματισμένη τη σύζυγό του, η ταυτότητα του δολοφόνου παραμένει άγνωστη. Το 2002 ένας διάσημος εγκληματολόγος –γνωστός τόσο για τα μυθιστορήματά του, όσο και για τις παρεμβάσεις του σε περιπτώσεις εγκλημάτων (τώρα δουλεύει ως λέκτορας)– έδωσε τη δική του εκδοχή για τα γεγονότα μέσω μιας τριλογίας. Δέκα χρόνια μετά μεταφράστηκε και στα ελληνικά το πρώτο της βιβλίο – ας είναι καλά η επιτυχία των βιβλίων του Στιγκ Λάρσον, που αύξησε το εκδοτικό ενδιαφέρον για το σουηδικό αστυνομικό μυθιστόρημα.

Η εξέλιξη της ιστορίας μοιάζει να στήθηκε στη λογική του «φαινόμενου ντόμινο». Η πτώση ενός Αμερικάνου δημοσιογράφου από το παράθυρο μιας φοιτητικής εστίας στη Στοκχόλμη (σελ. 9) θα προκαλέσει την αστυνομική έρευνα και μια σειρά αποκαλύψεων και συγκαλύψεων που θα οδηγήσουν στην πτώση του τελευταίου ντόμινο – δες δολοφονία του πρωθυπουργού (σελ. 629).

Μια θεωρία συνωμοσίας για να είναι επιτυχημένη πρέπει να βάζει στο μίξερ «αστικούς μύθους» και αληθινά περιστατικά. Η συνταγή του Πέρσον δεν ξεφεύγει, αφού αναπαράγει τις φήμες περί εμπλοκής της CIA στη δολοφονία –λόγω της αντιαμερικάνικης στάσης του Πάλμε– αλλά και αυτές που ήθελαν τον τελευταίο πράκτορα των Ρώσων. Όμως, επειδή ο συγγραφέας είναι σοβαρός και με αίσθηση χιούμορ, χρησιμοποιεί τις φήμες ως καμβά προκειμένου να μιλήσει για πιο σοβαρά θέματα. Σηκώνοντας το χαλί βγάζει στη φόρα όλα τα κρυμμένα μυστικά της υποτιθέμενης ουδέτερης πολιτικά χώρας· αναλύει την ψυχοπαθολογία των κρατούντων (είτε αυτοί είναι πολιτικοί είτε ανήκουν στο αστυνομικό δυναμικό)· καταγράφει την αμφίσημη σχέση των Σουηδών του ’80 με τον πρωθυπουργό τους. Αστυνομικοί-καταχραστές της εξουσίας παρελαύνουν δίπλα σε αστυνομικούς με ακροδεξιά ιδεολογία και με αυτούς που κάνουν σωστά τη δουλειά τους. Αφελείς πολιτικοί κάθονται στο ίδιο τραπέζι με μάστορες της πολιτικής τέχνης. Σαδιστές πράκτορες της ασφάλειας συνεργάζονται με κρατικούς διευθυντές που προσπαθούν να σώσουν τη θέση τους… Οι Σουηδοί αναγνώστες, ως υποτιθέμενοι γνώστες της ιστορίας τους, μπορούν πιο εύκολα από εμάς να κρίνουν όσα έχουν να κάνουν με την ιστορική πραγματικότητα. Εμείς οι υπόλοιποι ανακαλύπτουμε μια παραμόρφωση –από το αλκοόλ, τον πολιτικό συντηρητισμό, το ρατσισμό, το φαλλοκρατισμό, τις σεξουαλικές κακοποιήσεις– του πρότυπου σουηδικού κοινωνικού μοντέλου. Πολύ διαφορετικό από οποιοδήποτε άλλο σουηδικό αστυνομικό μυθιστόρημα, ο «Χειμώνας» μοιάζει με τη σκανδιναβική εκδοχή βιβλίων του Τζον Λε Καρέ και του Τζέιμς Ελρόι.