Funko Pop: Η άνοδος και η πτώση για τις συλλεκτικές φιγούρες της εταιρείας - φαινόμενο

Funko Pop. Δύο λέξεις για ένα project – φαινόμενο που ξεκλείδωσε, πολύχρωμα και εντυπωσιακά,  έναν ανεκμετάλλευτο χώρο μεταξύ της βιομηχανίας παιχνιδιών και των δεκάδων επιτυχημένων franchise της ποπ κουλτούρας με τον πλέον απλό τρόπο: μέσα από τη διαχρονική, δύναμη που απευθύνεται στο θυμικό του μέσου fan και συλλέκτη, μέσα από την old school, άχαστη φόρμα του συλλεκτικού αντικειμένου, της φιγούρας.

Πράγματι η εταιρεία που ίδρυσαν το 1998 οι Mike και Claudia Becker ως ενός είδους βιοτεχνία νοσταλγικών παιχνιδιών κατάφερε να φέρει, ιδίως με την πορεία που ακολούθησε από την εξαγορά της το 2005 και μετά κατάφερε να ταυτίσει το όνομά της με ένα από τα μεγαλύτερα success stories της βιομηχανίας ποπ κουλτούρας παγκοσμίως μέσα από την παλιά, απλή, δοκιμασμένη συνταγή της συλλεκτικής φιγούρας που σάρωσε τις τάξεις των παιδιών, εφήβων και αιώνιων nerds στα 80s, φέρνοντας ξανά στα ράφια της βιβλιοθήκης μας τους αγαπημένους μας ήρωες και κάνοντας την ιδιοφυή κίνηση – ματ να επεκτείνει τα όρια της αγοράς αυτής σε όλο το εύρος της σύγχρονης και μη ποπ κουλτούρας.

Από τα κλασσικά καρτούν των παιδικών μας χρόνων μέχρι τους υπερήρωες της Marvel, από τον Χάρι Πότερ μέχρι το Star Wars, από τη Disney μέχρι το Netflix κι από εκεί στις σελίδες των manga, από το NBA μέχρι το MTV, από τον Freddie Mercury μέχρι την Britney Spears, από τον Vincent Van Gogh μέχρι τον Jean Michel Basquiat η Funko γεμίζει τα τελευταία χρόνια τα ράφια των παιχνιδάδικων και των καταστημάτων official merchandise με τα χαρακτηριστικά bobblehead και μη κουκλάκια της από βινύλιο για όλα τα γούστα, για όλα τα πάθη και τις εμμονές, για όλες τις αναφορές εθιστικής ποπ κουλτούρας, και, ίσως το πιο σημαντικό, για όλα τα βαλάντια, μιας και μια νέα, συνηθισμένη,  φιγούρα Funko Pop έχει ένα μέσο κόστος 10 δολαρίων. Κάπως έτσι η Funko Inc. υπό την καθοδήγηση του Brian Mariotti, ο οποίος την αγόρασε από το ζεύγος Becker το 2005, έγινε, σχεδόν από του πουθενά, με συνοπτικές διαδικασίες, το μεγαλύτερο brand name στον χώρο των collectibles με αξία άνω του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων το 2021 και τα αριθμημένα συλλεκτικά της κουκλάκια να γίνονται ανάρπαστα σε ένα ιδιότυπο χρηματιστήριο nerd συλλεκτών στα online marketplaces και στα ψηφιακά στέκια των εθισμένων με τις κάθε λογής συλλογές.

Όπως όμως συχνά συμβαίνει με τα success stories αυτού του τύπου μια φούσκα παραμονεύει στη γωνία για να υπονομεύσει την επιτυχία τους κι αυτή η φούσκα δεν είναι άλλη από την πανάρχαια οικονομική σταθερά των νόμων της προσφοράς και της ζήτησης. Στην περίπτωση της Funko αυτή μάλλον ήρθε με τη μορφή του υπερβάλλοντος licensing της εξασφάλισης δηλαδή σχεδόν όλων των πιθανών αδειών από σχεδόν κάθε πιθανό δικαιούχο ενός υπολογίσιμου pop culture κεφαλαίου προκειμένου να παραχθούν όλο και περισσότερα από τα διάσημα κουκλάκια της κάτι που με τη σειρά του οδήγησε σε υπερβάλλον εμπόρευμα που άρχισε να συναντά τις πρώτες δυσκολίες απορρόφησης από την αγορά και σε ένα τρέχον πλεονάζον απόθεμα εκατομμυρίων που δημιουργεί πονοκεφάλους στα ανώτερα στελέχη της εταιρείας και τις πρώτες ρωγμές στη φήμη και στην αξία της. Πώς όμως ένα από τα μεγαλύτερα success stories του σύγχρονου merchandise έφτασε να δρομολογεί τεράστια φορτία παιχνιδιών προς τις δαγκάνες ενός καταστροφέα εμπορευμάτων;

Η ίδρυση και η εκτίναξη της Funko – Οι συλλεκτικές φιγούρες και η ιστορία τους

H Funko ιδρύθηκε το 1998 από τον συλλέκτη παιχνιδιών Mike Becker το σπίτι του οποίου, στο Snohomish του Οχάιο στεγάστηκε αρχικά η εταιρεία. Μετά από κάποιες περιπέτειες του αρχικού business plan μία παρτίδα bobbleheads, όπως είναι γνωστά τα κουκλάκια των οποίων το κεφάλι μπορεί να κουνιέται, με τη μορφή του Austin Powers που πούλησε 80.00 κομμάτια έβαλε τη Funko στον χάρτη των συλλεκτικών παιχνιδιών και οδήγησε στo λανσάρισμα της πρώτης σειράς της με την εμπορική ονομασία Wacky Wobbler. Από τις πρώτες φιγούρες που έφτιαξε η Funko για αυτή τη σειρά ήταν το ξωτικό The Grinch, η μελισσούλα μασκότ των δημητριακών Cheerios και ο τίγρης Tony the Tiger που ακόμα και σήμερα φιγουράρει σε συσκευασίες των Kellogg’s.

To 2005 o Becker πούλησε την εταιρεία στον επικεφαλής δημιουργικού της Funko, Brian Mariotti, υπό την καθοδήγηση του οποίου το εγχείρημα έμελλε να εκτοξευθεί σε επιτυχία και οικονομικούς δείκτες που ούτε στα πιο τρελλά του όνειρα δεν θα μπορούσε να φανταστεί ο αρχικός της ιδρυτής. Ο Mariotti έδωσε στην Funko νέα πνοή και σύγχρονη εταιρική ταυτότητα με νέα γραφεία, νέο marketing plan και το κυριότερο και σημείο – κλειδί σε όλη τη μετέπειτα εξέλιξή της, επιθετική και μεγαλόπνοη επέκταση των συμφωνιών χρήσης και εμπορικής εκμετάλλευσης δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, το γνωστό, με νομικούς αλλά και επιχειρηματικούς όρους, licensing.

Αυτή η πανέξυπνη και συγχρόνως εξαιρετικά απλή επεκτατική πολιτική απόκτησης δικαιωμάτων χρήσης κάθε μικρού και μεγάλου ορόσημου της ποπ κολτούρας και των δημιουργικών βιομηχανιών παγκοσμίως, από τη μουσική και τον κινηματογράφο μέχρι τον κόσμο του streaming, τα κόμιξ, ακόμα και τη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες, από τον Mickey Mouse μέχρι τον R2D2 και από τον Marlon Brando ως Νονό μέχρι τον Al Yankovic έφερε την Funko σε τροχιά ραγδαίας αύξησης της οικονομικής της θέσης. Από μια outsider εταιρεία παιχνιδιών -σχεδόν όχι ακριβώς- έγινε μια εισηγμένη εταιρεία που το 2021 -αν και όχι χωρίς επικίνδυνες διακυμάνσεις της τιμής της μετοχής της-  έπιασε τον στόχο που είχε ανακοινώσει ο CEO της Brian Mariotti πέντε χρόνια πριν: το χρυσό μαξιλαράκι του ενός δισεκατομμυρίου δολαρίων.

Funko: «Δεν είμαστε μια εταιρεία παιχνιδιών, είμαστε μια εταιρεία ποπ κουλτούρας»

Αν αναρωτηθεί κανείς για τους λόγους που κρύβονται πίσω από αυτή τη μεγάλη επιτυχία ενός «μικρού» παίχτη της αγοράς παιχνιδιών, θα οδηγηθεί με συνοπτικές διαδικασίες, πέρα από το πρώτο επίπεδο των σχεδιαστικών και δημιουργικών επιλογών και του αισθητικού αντικτύπου που έχει στον καταναλωτή ένα μέσο κουκλάκι Funko Pop ως κάτι επιεικώς πολύ χαριτωμένο, στο πρωταρχικό αίτιο, στο πρώτο εκείνο wacky wobbler που ξεκλείδωσε το μυστικό της επιτυχίας τους.

Με τα Funko Pops -όπως συμβαίνει και με σχεδόν όλα τα merch προϊόντα- η αγαπημένη μας ποπ κουλτούρα πηδάει από το γυαλί της οθόνης, από τις σελίδες των βιβλίων και τα μουσικά μας αρχεία και αποκτά μια επιπλέον διάσταση, παίρνει μια θέση δίπλα μας, στο ράφι μας, στο γραφείο μας, σε μια εσοχή του σπιτιού μας ή του χώρου εργασίας μας να την κοιτάζουμε στα διαλείμματα της ημέρας, μια υπόμνηση όσων ήμασταν παιδιά, όσων είμαστε τώρα εκτός δουλειάς και συμβατικών ορίων ή όσων θα θέλαμε να είμαστε. Με αφετηρία εκείνο το πρώτο εκείνο κουκλάκι του Austin Powers η Funko βρήκε τον τρόπο να εμπορευματοποιήσει την προστιθέμενη αξία τόσο της ευφορίας που μας προξενεί η κατανάλωση των τεχνών, του πολιτισμού, του αθλητισμού και της δημιουργίας όσο και της νοσταλγίας εκείνων των στιγμών που την καταναλώσαμε για πρώτη φορά. Ενώ παράλληλα πουλώντας τα προϊόντα της σε πολύ προσιτές τιμές αλλά συγχρόνως σε αριθμημένα αντίτυπα δημιουργεί μια εύφορη κοιλάδα για τους συλλέκτες στις τάξεις των οποίων προστίθενται δειλά – δειλά και αθώοι πρωτάρηδες οι οποίοι στο χαμηλό αρχικό κόστος των φιγούρων έναν τρόπο να ξεκινήσουν με σχετικά χαμηλό budget μια φιλόδοξη συλλογή.

«Δεν είμαστε μια εταιρεία παιχνιδιών, είμαστε μια εταιρεία ποπ κουλτούρας» δήλωνε πριν λίγο καιρό ο Brian Mariotti συμπυκνώνοντας τη συνταγή της Funko. Ένα brand - πλατφόρμα που μπορεί να συγκεντρώσει σε μια φόρμα κάθε αγαπημένο brand name και franchise δεκαετιών ποπ κουλτούρας. Τόσο απλό, τόσο έξυπνο. Τι θα μπορούσε να πάει στραβά;

Και τώρα τι θα τα κάνουμε όλα αυτά τα Funko Pops;

Κάθε νόμισμα έχει δύο όψεις και η Funko δεν θα μπορούσε να ξεφύγει από αυτόν τον αναπόδραστο κανόνα. Στην άλλη πλευρά της επιχειρηματικής επιλογής του over – licensing που την έφερε σε θέση να μπορεί να προσφέρει μια συλλεκτική φιγούρα για σχεδόν κάθε γούστο βρίσκονται τα ιδιαίτερα υψηλά royalties που καλείται να καταβάλλει -ιδίως για τα «βαριά» ονόματα της Disney και της Marvel- αλλά και οι αυξημένες υποχρεώσεις παραγωγής προϊόντος που με τη σειρά τους περιπλέκουν και επιβαρύνουν δισεπίλυτα τον τομέα των logistics και του δικτύου διανομής με την ανεύρεση επιπλέον χώρων αποθήκευσης και τα παρελκόμενα έξοδα αυτών (ενοίκιο, ασφάλιση κλπ.) να φορτώνουν τον προϋπολογισμό σε μια περίοδο που οι πωλήσεις των Funko Pops ακολουθούν πτωτικές τάσεις αποδεικνύοντας για μια ακόμη φορά ότι η υπερ – ανάπτυξη δεν είναι πάντα ο σοφότερος αναπτυξιακός δρόμος. Με λίγα λόγια η Funko παράγει πολλά περισσότερα Funko Pops από όσα μπορούν να καταναλωθούν.

Για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα των υπερ-πλημμυρισμένων αποθηκών της και των αυξημένων εξόδων που συνεπάγεται το αυξημένο της εμπόρευμα η εταιρεία συνέλαβε μια απλή λύση, βγαλμένη από τις σελίδες του John Steinbeck. Πριν λίγες ημέρες ο Brian Mariotti ανακοίνωσε την καταστροφή πλεονάζοντος εμπορεύματος αξίας 30 εκατομμυρίων δολαρίων. Η δε απάντηση στην εύλογη ερώτηση «Μα καλά γιατί δεν το χαρίζουν ή δεν το ανακυκλώνουν;» έχει, όπως πάντα, να κάνει με το κέδρος. Απουσία νομοθετικού πλαισίου στις ΗΠΑ που να απαγορεύει την καταστροφή εμπορευμάτων και στοκ για περιβαλλοντικούς λόγους, επιβάλλοντας πρακτικές κυκλικής οικονομίας όπως στη Γαλλία και άλλες ευρωπαϊκές χώρες, η Funko έχει κάθε περιθώριο να λάβει αυτήν την επιχειρηματική απόφαση και κάθε οικονομικό λόγο να το πράξει μιας και τα κόστη για την ανακύκλωση του υλικού των φιγούρων της είναι απαγορευτικό ενώ αν χάριζε το απόθεμά της οπουδήποτε αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί χρήσιμο θα έριχνε, αυτομάτως, (κι άλλο) την αξία του προϊόντος της και θα συρρίκνωνε κατά πολύ τη συλλεκτική του αξία. Κάπως έτσι, όπως όλα δείχνουν, τόνοι από κατακαίνουργιους υπερήρωες και πρωταγωνιστές των μικρών, καθημερινών μας ποπ απολαύσεων θα καταλήξουν στα σκουπίδια παίρνοντας μαζί τους όλους τους πόρους που χρησιμοποιήθηκαν για να κατασκευαστούν.

Το αν αυτή η απόφαση θα βοηθήσει την εταιρεία, η οποία μετά την εντυπωσιακό της peak το 2021 βρίσκεται σε δυσμενή οικονομική συγκυρία σύμφωνα με τα αποτελέσματα του 2022 με χρέη 245,8 δολαρίων, να επιβιώσει μένει να αποδειχθεί. Το σίγουρο είναι ότι το case study της Funko είναι ένα πολύ ενδιαφέρον παράδειγμα για τον τρόπο που λειτουργούν πολλοί τομείς της οικονομίας και της δημιουργίας στην μετα-εποχή: γρήγορα και φιλόδοξα, με πολλά περισσότερα «πιο» από όσα ίσως χρειάζονται και με πρακτικές και επιλογές που γέρνουν πάντα την πλάστιγγα στη μεριά του κέρδους και όχι της βιώσιμης ανάπτυξης.

Μιλάμε για ένα ακόμα γρήγορο «rise and fall» της ποπ κουλτούρας; Θα το δούμε. Μέχρι τότε ας φυλάξουμε με προσοχή τα αγαπημένα μας Funko φιγουρίνια γιατί ίσως, σύντομα, περάσουν κι αυτά στη συλλεκτική ιστορία.