Ένα χρονικό για τα χταπόδια στο FB. Τρολάρισμα, εικόνες καλοκαιριού και κάτι για να σκεφτούμε

► Αν ήσασταν στο Facebook το τριήμερο θα είδατε όλο αυτό τον χαμό για το αν πρέπει ή όχι να τρώμε χταπόδια, που ξέσπασε με αφορμή το άρθρο του Θοδωρή Γεωργακόπουλου στην Καθημερινή της Κυριακής. Αν πάλι δεν ήσασταν, ιδού ένα μικρό χρονικό. Τεράστια επιτυχία για το άρθρο, έγινε viral και όλοι συζητούσαν για αυτό. 

Ποιος θα περίμενε ότι θα κέντριζε τόσο πολύ το ενδιαφέρον στο Facebook; Στα σόσιαλ δίνονται ενίοτε ακατανόητες μάχες, εξάλλου έχει ξαναγίνει αυτή η συζήτηση με τα χταπόδια και παλιότερα, εξού και κάποιοι ΔΕΝ τρώνε χταπόδια. Και ο ίδιος ο συντάκτης του, που επανέφερε το θέμα και το εκτίναξε, θα λέγαμε, στη σοσιαλμιντιακή μας φούσκα, απόρησε:

Ατελείωτο τρολάρισμα...
Είχε την πλάκα του.

Και επίσης φωτογραφίες με λαχταριστό χταπόδι ξιδάτο στο πιάτο.
Και χταπόδια κρεμασμένα να λιάζονται πριν το μαγείρεμα σε ελληνικές ταβέρνες δίπλα στο κύμα. Αρχετυπική σκηνή.

Εικόνες καλοκαιριού και αστείες ιστορίες, όπως αυτή:

► Κι από την άλλη, αυτοί που υπερασπίστηκαν την επιλογή τους να μην τρώνε χταπόδια. (Η γενική ιδέα της στήλης είναι ότι σεβόμαστε τις επιλογές των άλλων και οι άλλοι τις δικές μας).

Ή που –ακραίο– εκφράζονται επικριτικά απέναντι σε αυτούς που τρώνε, που δεν έχουν καταλάβει την εφυΐα του χταποδιού, που δεν γνωρίζουν για τις 3 καρδιές και τους 7 εγκεφάλους του. 

Ή έστω δεν είχαν μια φίλη, όπως εγώ, για να τους πει παραγγέλνοντας σε παραθαλάσσιο ταβερνάκι, «εγώ δεν τρώω χταπόδια, αλλά αν σου αρέσουν εσένα να πάρουμε!». Δεν πήραμε.  

Όλα αυτά μετά το βραβευμένο ντοκιμαντέρ του Νέτφλιξ «Ο δάσκαλός μου το χταπόδι», που μας γνωρίζει το πόσο θαυμαστά πλάσματα είναι τα χταπόδια. 

► Εντάξει, είναι η ελαφρότητα των σόσιαλ: πόλεμος για τα χταπόδια εν μέσω τριημέρου. Και ποιος φανταζόταν τόση ενασχόληση, γιατί να θέλουμε να ποστάρουμε το αν τα τρώμε ή όχι, και γιατί να υποδεικνύουμε ο ένας στον άλλο τι να τρώει και τι να μη τρώει; Ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας κάνει, και επίσης οι Έλληνες έχουμε μεγαλώσει τρώγωντας χταπόδια. Και έτσι, ακόμα κι αν δημιουργηθεί ένα eco trend που λέει ότι δεν πρέπει να τρώμε χταπόδια, πότε οι Έλληνες να προλάβουν να το υιοθετήσουν, που είναι μέσα στην καλοκαιρινή τους κουλτούρα, μαζί με τα καλαμαράκια και τις τηγανητές πατάτες; Και ίσως ακούγεται αφ' υψηλού η ρήση του Αλεξάντερ Πέιν στη συνέντευξή του στη Μαργαρίτα Πουρνάρα την προηγούμενη Κυριακή, που αποτέλεσε αφορμή και του άρθρου: Απορώ πώς οι Έλληνες τρώτε ακόμα χταπόδια! 

Επίσης τα τρώμε από αρχαιοτάτων χρόνων!

Το άρθρο μάς προτρέπει να μην τα τρώμε. Και, όπως λέει η φίλη που δεν τα τρώει, αλλά τρώει όλα τα υπόλοιπα του ζωικού βασιλείου, από κάπου πρέπει να ξεκινήσει κανείς. Είναι μια ιδέα. Και είναι ένα ερώτημα τι τρώει κανείς και τι δεν τρώει. 

► Κι από την άλλη, η καινούργια αυτή προσέγγιση δίνει ανθρωπόμορφα χαρακτηριστικά στα χταπόδια. Που όντως, λένε οι βιολόγοι, είναι εξελιγμένα μαλάκια, αν και ζουν μόλις 3 χρόνια, όπως γράφει και η Μ.Δ. σε κλειστή της ανάρτηση:

«Χαμούλης Κυριακάτικα για ένα χταπόδι Έλαμπαναΐαμ.
Για να σας λύσω τα υπαρξιακά σας.
Tα είχα ξαναγράψει με αφορμή την ταινία στο Netflix "My Octopus Teacher", όπου είχα εκνευριστεί διότι έδινε "ανθρωπόμορφα" χαρακτηριστικά στο χταπόδι, και του έδινε και φύλο, και ιδιότητες που δεν έχει.
Η φύση είναι η φύση. Δεν είναι εκεί για να βολέψει τα υπαρξιακά μας. Ο περίφημος "σεβασμός" στον πλανήτη δεν γίνεται για να βοηθήσουμε άλλα είδη, στην ουσία γίνεται για να βοηθήσουμε τους εαυτούς μας και το είδος μας και τους απογόνους μας. Διότι μια χαρά ζωή θα υπάρχει ακόμα και αν καταστραφούν όλα τα θηλαστικά, και όλα τα μαρσιποφόρα και τα πάντα και μείνουν βρύα και λειχήνες και κάτι έντομάκια, και Αρχαιοβακτήρια και βακτήρια. Κανένα θέμα ο πλανήτης. Μια χαρούλα θα είναι. Εμείς δεν θα είμαστε οπότε άαααααλλλοοοο θέμα αυτό.
Να ξέρουμε τι συζητάμε.
Κατά τα άλλα, τα χταπόδια (και εδώ μιλάμε για τα μεγαλύτερα είδη χταποδιών που ζουν στον Ειρηνικό Ωκεανό) ζουν maximum 3-4 χρόνια. Τα μεγαλύτερα. Της Μεσογείου κάπως λιγότερο.
Τα μεγάλα χταπόδια που τρώτε στις ταβέρνες είναι πως να το πω ευγενικά...ήταν ετοιμοθάνατα ούτως ή άλλως.
Βέβαια για να διατηρηθεί το οικοσύστημα και οι λεπτές ισορροπίες -for our benefit πάντα όπως γράφω πιο πάνω- καλό είναι να μην τρώμε/τε μικρά χταπόδια, κάτω της αναπαραγωγικής ηλικίας και γενικά να μην γίνεται υπερ-αλίευση όπως και με άλλα είδη.
Αυτά. Simple really».

Ο κ. Α. Καλλιανιώτης είναι κι αυτός βιολόγος, ερευνητής στο Ινστιτούτο αλιευτικής έρευνας στην Καβάλα. Ως επιστήμονας, σχολιάζει επίσης το ανθρωπομορφικό του πράγματος (ανθρωποκεντρική φαντασίωση) και προτείνει τρόπους, αν θέλουμε να είμαστε ουσιαστικά οικολόγοι, προστασίας της αλιείας των χταποδιών.

Υπάρχει σχετική νομοθεσία, που μπορεί να μην είναι τέλεια, εντούτοις δείχνει το δρόμο. Απαγορεύεται η αλιεία την εποχή της αναπαραγωγής ή μάλλον σε μέρος της εποχής αναπαραγωγής και υπάρχει και ένα ελάχιστο βάρος πώλησης (500 γραμμάρια). Υπάρχει και ένας ανώτερος αριθμός εργαλείων ανά ψαρά, όρος που δεν τηρείται σχεδόν από κανένα. Μπορεί να γίνει αυστηρότερη αστυνόμευση; Πολύ δύσκολο. Τι μπορεί να γίνει; Να μεγαλώσει το ελάχιστο βάρος των χταποδιών προς πώληση στο 1 κιλό και να επεκταθεί η απαγόρευση αλιείας τουλάχιστον κατά δύο μήνες, ώστε να καλύπτει και τους μήνες Μάιο και Ιούνιο. Μέτρα που όταν προτάθηκαν βρήκαν αντίθετους πολλούς ψαράδες. Αν νοιώθουν πιο ώριμοι δεν έχουν παρά να τα προτείνουν πάλι. Και ναι οι ερασιτέχνες πρέπει να σταματήσουν να πιάνουν μικρά χταπόδια. Έχουν και αυτοί μερίδιο ευθύνης.
 

Το θέμα φυσικά δεν είναι τόσο σημαντικό, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μία συζήτηση όχι μόνο ενδιαφέρουσα, αλλά και πολύ ουσιαστική, που έχει να κάνει με τη σχέση μας με τα ζώα και τη φύση γενικότερα, και τη θέση του ανθρώπου μέσα σε αυτή.

►Eδώ μία προσέγγιση του Γρηγόρη Φαρμάκη, που κρίνει προβληματικό (ανθρωποκεντρικό και μη συνεπές) τον συλλογισμό πίσω από την πρόταση του άρθρου: «Και το δικό μου όριο, από ό,τι αποδεικνύεται, είναι ότι δεν μπορώ να φάω όντα τα οποία σέβομαι και θαυμάζω».

Αξίζει να διαβαστεί ολόκληρο το σχόλιο, αντιγράφουμε τον κορμό των επιχειρημάτων:

1) Με τη λογική του κ.Γεωργακόπουλου, όπως αυτή ξετυλίγεται στο άρθρο, ο σεβασμός και ο θαυμασμός μας για κάποια όντα πηγάζει από το ότι επιδεικνύουν *δυνατότητες* που εμείς παρατηρούμε και αξιολογούμε ως εξαιρετικές διότι βρίσκουμε αναλογίες με τις δικές μας και για αυτόν τον λόγο αυτό είναι εξόχως ανθρωποκεντρικό και φυσικά ρηχό. Όλα τα έμβια όντα έχουν θαυμαστές δυνατότητες - η ίδια η αναπαραγωγή είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη και θαυμαστή στις δυνατότητες της διαδικασία ακόμα και στην διαίρεση ενός κυττάρου - πόσο μάλλον οι βιολογικές δυνατότητες προσαρμογής των έμβιων όντων στο περιβάλλον τους. Το να θαυμάζεις επιλεκτικά κάποιες από τις περιπτώσεις εκδήλωσης της πολυπλοκότητας και της δυναμικής της φύσης και όχι όλη εν συνόλω, είναι αυθαίρετο και μάλλον ρηχό. Ξέρετε πόσο υπολογιστικά δύσκολο είναι να φτιάξεις τις εξισώσεις της αεροδυναμικής που κάνουν μια μύγα να πετάει;

2) Αλλά το να αξίζουν το έλεός μας μόνο όντα τα οποία θαυμάζουμε (εμείς) και σεβόμαστε (εμείς) είναι ακόμα περισσότερο ανθρωποκεντρικό και αυθαίρετο. Θα λέγατε ότι αξίζει το έλεός μας ένα ζώο που εμείς (για πολιτισμικούς λόγους) βρίσκουμε ωραίο και όχι ένα που βρίσκουμε άσχημο; Πώς θα σας φαινόταν αν λέγαμε ότι οι έξυπνοι άνθρωποι μόνο αξίζουν τον σεβασμό μας και άρα μόνο αυτοί έχουν ανθρώπινα δικαιώματα; Ή μόνο οι όμορφοι άνθρωποι;

3)Ακόμα και έτσι, ο θαυμασμός και ο σεβασμός απέναντι σε ένα είδος δεν συνεπάγεται αναγκαστικά ότι κάθε ένα ξεχωριστό άτομο του είδους έχει «δικαίωμα» ασυλίας ή είναι ιερό ή ταμπού. Το είδος είναι κάτι ευρύτερο από το άτομο, υπάρχει πριν από αυτό και θα υπάρχει μετά από αυτό. Μπορώ να προστατεύω και να διατηρώ το είδος, αλλά από που προκύπτει ότι αυτός ο σεβασμός μεταφέρεται σε κάθε άτομο του είδους;

Μπορώ να σέβομαι και να θαυμάζω ένα είδος ακόμα και ένα συγκεκριμένο άτομο του είδους και ταυτόχρονα να δέχομαι ότι οι ίδιοι οι βιολογικοί μηχανισμοί που το έκαναν τέτοιο ώστε να το «σέβομαι και να το θαυμάζω», οι ίδιοι το ενέταξαν και σε μια τροφική αλυσίδα και το έκαναν πιθανή τροφή ενός άλλου είδους που σέβομαι και θαυμάζω, του ανθρώπινου.

►Mία ακόμα πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση είνaι του Στράτου Σιαφολέα, αγαπημένου τάιλ-λάιν της στήλης, από άλλη οπτική. Διαβάστε το ως τροφή για σκέψη: 1) Δεν κουνάμε το δάχτυλο σε κανέναν 2) τα ζώα έχουν συναισθηματικό κόσμο 3) όποιοι ισχυρίζονται πως δεν τους απασχολεί καθόλου το ότι τρώμε ζώα, ας πάει στο διαδίκτυο να δει τι σημαίνει «βιομηχανική παραγωγή» κρέατος. Το αντιγράφουμε αυτούσιο:

«Θα περάσουν τα χρόνια, και οι άνθρωποι θα διαβάζουν με αποτροπιασμό πόσο φρικτά  φερόμασταν παλιά στα ζώα». Δε θυμάμαι που το διάβασα αυτό, αλλά μου έμεινε και κάπως με καταδιώκει. Ποτέ δε μου άρεσε πολύ το κρέας. Όταν ήμουν παιδί το έτρωγα με το ζόρι. Τρώω όμως κρέας στο μισό αιώνα παρουσίας μου στον πλανήτη. Τελευταία, όσο γίνεται λιγότερο. Ίσως σιγά-σιγά το κόψω.

Δεν θα κουνήσω το δάχτυλο σε κανέναν, αλλά με αφορμή τον χαμό για το χταπόδι, θέλω να πω τρεις σκέψεις:

Όποιος ή όποια ισχυρίζεται πως δεν τον απασχολεί καθόλου πως τρώμε ζώα, ας πάει στο διαδίκτυο να δει τι σημαίνει “βιομηχανική παραγωγή” κρέατος. Να δει σε τι μακάβριες συνθήκες εκτρέφονται τα ζώα, πώς μερικές φορές ακινητοποιούνται σε μικρούς χώρους για οικονομικούς λόγους, πως ταΐζονται με το ζόρι φάρμακα και αντιβιοτικά, και πως θανατώνονται. Μοσχάρια, γουρούνια, και κοτόπουλα. Σας το προτείνω, αλλά στην πραγματικότητα ΔΕΝ σας το προτείνω. Κάποτε είδα λίγα λεπτά ντοκυμανταίρ και με κατατρέχει από τότε. Για να μη σας πω για την αθλιότητα όπως το “φουά γκρά” που θα έπρεπε να είχε απαγορευτεί.

Η ευθεία σχέση της υπερκατανάλωσης κόκκινου κρέατος με τον καρκίνο, ειδικά προϊόντων κόκκινου κρέατος, λουκάνικα, αλαντικά, είναι τεκμηριωμένη πια. Στο μεταξύ, υπάρχει μια ακόμα σοβαρή πτυχή: η περιβαντολογική ζημιά από την εκτροφή ζώων, ειδικά βοϊδών, είναι συγκλονιστική. Οι τόνοι νερού που χρειάζονται για ένα τόνο κρέας, οι εκλύσεις μεθανίου, η παραγωγή ζωοτροφής.

Ξέρω, διαβάζει κανείς “περιβαντολογικό αποτύπωμα” και πατάει “next.” Και εγώ έτσι συμπεριφέρομαι. Αλλά όταν έσκασε η πανδημία το 2020 και τρέχαμε όλοι αλλόφρονες, οι επιστήμονες απάνταγαν: “σας το φωνάζαμε για χρόνια πως έρχεται, αλλά δεν άκουγε κανείς.” Οι επιστήμονες φωνάζουν τρεις δεκαετίες για τον επερχόμενο κλιματικό αρμαγεδόνα αλλά περιμένουμε όλοι τη στιγμή του “και τώρα τι κάνουμε” για να ενδιαφερθούμε. 

[Παρένθεση: για αυτό υπάρχουν κυβερνήσεις, ρυθμιστικές αρχές - για να επεξεργάζονται την πληροφορία και να χαράζουν πολιτικές που δεν είναι δημοφιλείς στα πρωινάδικα και στα social media].

Ξαναλέω, δεν κουνάω το δάχτυλο σε κανέναν για το θέμα της κρεατοφαγίας. Το κουνάω τελευταία στον εαυτό μου στον καθρέφτη. Ίσως επειδή μεγαλώνω. Γνωρίζω όμως πως ο διαχωρισμός ζώων σε “ζώα συντροφιάς” και “ζώα παραγωγής” είναι ένα βολικό εφεύρημα για να φωτογραφιζόμαστε με τη γάτα μας για το Instagram, αλλά να μην σκεφτόμαστε τίποτα όταν λέμε "πιάσε μια μοσχαρίσια γάλακτος". Τα ζώα έχουν συναισθηματικό κόσμο. Μερικά, πιο πολύπλοκο και πιο πλούσιο από τα άλλα.  Για τα γουρούνια είναι γνωστό εδώ και καιρό. Και για το χταπόδι και τη συναισθηματική του ιδιότηα, υπήρξε ντοκυμανταίρ στο Netflix, που βραβεύτηκε. Γνωρίζουμε πια. Προσωπικά, ελπίζω πως θα φτάσουμε πιο γρήγορα στο φυτικής-παραγωγής κρέας, και μαζί στην αλλαγή της διατροφικής μας συμπεριφοράς ως προτίμησης και ως ανάγκης, και έτσι ίσως εγκαταλείψουμε ως είδος την κρεατοφαγία.  
ΥΓ. Έγραψε κάποιος, “άμα τρώγαμε μόνο χαζά ζώα, θα τρώγαμε ο ένας τον άλλο” και γέλασα πικρά.