Είναι αυτό το νέο διαδικτυακό χιούμορ των Millennials;

Ένα meme με δύο φώκιες σε διάλογο από τη σελίδα ta ekana thalassa ήταν η πρώτη επαφή με έναν εντελώς καινούριο μικρόκοσμο του ελληνικού Facebook που, αν και έχει niche κοινό, φαίνεται να διαμορφώνει και να διαμορφώνεται από το πώς αντιλαμβάνεται πλέον το χιούμορ μια σημαντική μερίδα κόσμου με προεξέχουσα τη γενιά των millennials. 

Πρόκειται για έναν αριθμό σελίδων όπως η προαναφερθείσα, οι οποίες έχουν μεταξύ τους κοινά χαρακτηριστικά όπως η παραγωγή meme είτε με υπάρχουσες εικόνες, είτε με πρωτογενή αλλά επιτηδευμένα κακά γραφικά και ζωγραφιές στο paint, η χρήση greeklish – που έμοιαζε να έχει εξαλειφθεί – καθώς και ανορθόγραφων λέξεων και τέλος, τα λογοπαίγνια. Έρχονται σε αντιδιαστολή δε, με δημοφιλείς  χιουμοριστικές σελίδες που αριθμούν χιλιάδες ακόλουθους, οι οποίες είτε ψαρεύουν έξυπνα και αστεία tweet που γίνονται viral, τα αναπαράγουν και τα διοχετεύουν στα υπόλοιπα κοινωνικά και παραδοσιακά μέσα, είτε πρόκειται για αντιγραφές εξίσου δημοφιλών σελίδων με meme του εξωτερικού.

Η σελίδα ta ekana thalassa κέρδισε το κοινό της με meme με ζώα της θάλασσας που προβληματίζονται και συνομιλούν σε greeklish για την πατριαρχία, την ταυτότητα φύλου και τον καπιταλισμό μεταξύ άλλων, αποτολμώντας ακραία λογοπαίγνια. Παράλληλα με αυτήν εμφανίστηκε ακόμη μία, της οποίας τα status μοιράζονται σε δευτερόλεπτα από την κοινοποίησή τους, τα Χαϊκού Για Τον Πόνο Του Άλλου. Εδώ έχουμε status στη μορφή της γνωστής ιαπωνικής ποιητικής φόρμας που συνήθως καυτηριάζουν τον τρόπο ζωής φυλών της πόλης, on line και off line συμπεριφορές καθώς και τα εικαστικά που τα τελευταία χρόνια γνωρίζουν άνθιση.

Κάτι που μπορεί εύκολα να εξάγει κανείς ως συμπέρασμα αν παρακολουθήσει τις αναρτήσεις της σελίδας Μηζενισμός, είναι ότι ο διαχειριστής της προέρχεται από το χώρο των εικαστικών. Εδώ έχουμε να κάνουμε με πιο περίπλοκα meme που χρησιμοποιούν νοσταλγικές φόρμες στη γραφιστική προσέγγιση, όπως τις έτοιμες εικόνες Clip Art του Microsoft Office, μακροσκελή κείμενα εν είδει μανιφέστο που διέπονται από κυνισμό - επίσης σε greeklish - τα οποία δεν φέρονται αποκλειστικά κατά των εικαστικών πραγμάτων στην πρωτεύουσα, αλλά και της γνωστής και ως κορπορετίλας, του καπιταλισμού και των συνεπειών του, καθώς και των φυλών της πόλης σε ένα έξυπνο συνδυασμό με τα ζητήματα που απασχολούν το δημόσιο διάλογο.

Πρόσφατες προσθήκες σε αυτό το ανορθόδοξο πάνθεον οι σελίδες σκίλοσ και Μπζαρι που απεικονίζουν meme φτιαγμένα στο paint, ομιλούν ανορθόγραφα ελληνικά και βρίσκονται σε μία διαρκή υπαρξιακή κρίση. Τα meme της σελίδας Μπζαρι για παράδειγμα εκφράζουν μία βαθιά μελαγχολία, μία αίσθηση ματαιότητας με αναφορές σε ψυχικές νόσους, αγχολυτικά, ηρεμιστικά και έντονα κοινωνικά προβλήματα, ζητήματα που απασχολούν τη γενιά των millennials και τίθενται από αυτήν για πρώτη φορά προς συζήτηση δίχως ταμπού μέσα από την pop κουλτούρα (το ίδιο πράγμα συμβαίνει με νέα είδη hip-hop μουσικής όπως η emo rap, ιδιαίτερα προσφιλή στην εν λόγω γενιά).  

Είναι γεγονός πως θεωρούν τον κυνισμό και την απαισιοδοξία ένα παγκόσμιο κύμα «Υπάρχει επιδημία από άγχος και κατάθλιψη στους νέους και έτσι ταυτίζονται με αντίστοιχα meme», αναφέρει ο/η διαχειριστής/τρια της σελίδας Μπζαρι, ενώ ο άνθρωπος που κρύβεται πίσω από το ta ekana thalassa θεωρεί ότι τα meme της σελίδας είναι «sad και fun». Αν και δε βιώνει ακριβώς κάποιου είδους υπαρξιακή κρίση, όπως τα ζωάκια της θάλασσας που μιλούν εξ ονόματός του πιστεύει ότι «οι κοινωνικές συνθήκες της πατριαρχίας και του καπιταλισμού είναι πραγματικές και πονάνε».

Η ανάδειξη αυτών των σελίδων σε έστω και μικρής εμβέλειας viral αποτελεί ξεκάθαρα μία νέα τάση στο διαδικτυακό χιούμορ, πολλώ δε μάλλον, μία νέα γλώσσα η οποία όμως με δυσκολία μπορεί να μεταφερθεί στην καθομιλουμένη, όπως γίνεται για παράδειγμα με τα ανέκδοτα, ή τις ατάκες από τηλεοπτικές σειρές, άρα παραμένει αποκλειστικά διαδικτυακή. Μπορεί να σπάσει το φράγμα του Internet και να αλλάξει την αντίληψη για το τι θεωρείται αστείο ή δεν είναι παρά ένα trend που σύντομα θα ξεθωριάσει με την αυγή ενός άλλου;

Η επίκουρη καθηγήτρια Γλώσσας και Επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο του Κάρντιφ, Τερέζα Σπηλιώτη αναφέρει πως δεδομένου ότι η επικοινωνία στο διαδίκτυο στηρίζεται στο γραπτό λόγο, δεν είναι περίεργο που οι χρήστες πειραματίζονται κυρίως με τα ίδια τα μέσα της γραφής, δηλαδή τους γραφικούς χαρακτήρες, το αλφάβητο, τα σημεία στίξης και τους ορθογραφικούς κανόνες. «Οι εξής παράγοντες συμβάλλουν στη δημιουργία αυτού του είδους χιούμορ: οι νόρμες επικοινωνίας του διαδικτύου, όπου αναμένουμε στοιχεία καθημερινού λόγου, δημιουργικότητας και χιούμορ και τα ίδια τα μέσα παραγωγής λόγου στο συγκεκριμένο περιβάλλον, δηλαδή η γραφή».

Αν και μπορεί να πει κανείς ότι οι πορείες των σελίδων αυτών είναι παράλληλες, το περιεχόμενό τους και οι τρόποι που το προσεγγίζουν συχνά τέμνονται. Όπως λέει χαρακτηριστικά ένας εκ των διαχειριστών, αγγίζει πεδία των οποίων η γλώσσα του είναι οικεία, έτσι ώστε να μπορεί να την αποδομήσει. Ταυτόχρονα ωστόσο οι διαχειριστές φιλοδοξούν να προσεγγίσουν και το ευρύ κοινό, να ταυτιστεί με τα αστεία τους. Έτσι, καθώς τα meme αυτά είναι πρώτα απ’ όλα προϊόν διακωμώδησης, πέρα από τις «ακαδημαϊκές», όπως λένε, αναφορές υπάρχουν και εκείνες που δύσκολα δε γνωρίζει κάποιος. «Πρόκειται για μία προσωπική διαχείριση της δημόσιας συζήτησης», αναφέρει ένας από τους admin.

Η κ. Τερέζα Σπηλιώτη δεν εκπλήσσεται με τις καταβολές των διαχειριστών που στην πλειονότητά τους πρόκειται για νέους με ακαδημαϊκή μόρφωση, καθώς εντοπίζει σε αυτές τις σελίδες μία «εγγράμματη προσέγγιση του χιούμορ». Επιβεβαιώνοντας τα λεγόμενα των διαχειριστών σημειώνει πως «Μπορούμε να πειραματιστούμε και να σπάσουμε τις συμβάσεις του γραπτού λόγου μόνο αν τις γνωρίζουμε».

Οι γλωσσικές εκτροπές πότε είναι σκόπιμες και πότε όχι. Όπως αναφέρει ο σκίλοσ «Η αρχική ιδέα ήταν “Θα ποστάρω meme κακογραμμένα ή  ανορθόγραφα επίτηδες”», ενώ άλλοι χρησιμοποιούν τα greeklish πολύ απλά επειδή έχουν το πληκτρολόγιο στα αγγλικά καθώς επικοινωνούν με άτομα στο εξωτερικό και χρησιμοποιούν πολύ συχνά αγγλικές λέξεις στη συνομιλία με τους εν Ελλάδι φίλους. «Η χρήση ενός ξεχωριστού ύφους ή μιας ιδιαίτερης γλώσσας πολλές φορές επιτρέπει την κατασκευή μιας ξεχωριστής ταυτότητας και κατ’ επέκταση μιας κοινότητας – ή ενός κοινωνικού δικτύου στα social media: για παράδειγμα, το ξεχωριστό γραπτό ύφος των συγκεκριμένων meme γίνεται ένα από τα μέσα που διαθέτουν τα μέλη μιας κοινότητας για να εκφράσουν τη διαφορετικότητά τους από άλλες ομάδες ή είδη χιούμορ», εξηγεί η κ. Σπηλιώτη επισημαίνοντας ωστόσο ότι είναι δύσκολο να μιλήσουμε για μία νέα γλώσσα.

«Οι εν λόγω σελίδες χρησιμοποιούν υπάρχουσες τάσεις στο διαδίκτυο και τη γλώσσα του χιούμορ, όπως greeklish, λογοπαίγνια, αγγλικές λέξεις. Ακόμη και οι επίτηδες ανορθόγραφες λέξεις χρησιμοποιούνται συχνά σε γκράφιτι στο εξωτερικό και στην Ελλάδα (βλ. "λάθως" στα αθηναϊκά γκράφιτι). Εκείνο που ίσως είναι καινούριο είναι ο συνδυασμός τους και η χρήση τους στα meme που ως viral φαινόμενα κυκλοφορούν ευρέως και με μεγάλη ταχύτητα ανάμεσα στα μέλη των μέσων κοινωνικής δικτύωσης», καταλήγει.

Επιχειρώντας κανείς να περιγράψει αυτές τις σελίδες, ίσως καταφύγει στην αργκό έκφραση «καμένες», που σύμφωνα με το slang.gr σημαίνει: «κάτι που είναι υπερβολικά σουρεαλιστικό και παλαβό». Στην ερώτηση αν θεωρούν ότι ο όρος αυτός υποβιβάζει το περιεχόμενό τους, Τα Χαϊκού για τον πόνο του άλλου, απαντούν με – τι άλλο; - ένα χαϊκού:

«Καμένο» ειν'​ το καλό χιούμορ​ στα​ γεροντίστικα;

Η ανατρεπτική σύνταξη ή απώλεια ξεκάθαρου νοήματος είναι αυτό που το κάνει αστείο ιδιαίτερα για τη γενιά των millennials σημειώνουν δύο διαχειριστές. «Είναι μετα – ειρωνικό, δεν χρειάζεται επεξήγηση», «Το λες και κοινωνικό πείραμα», αποφαίνονται. «Το σκεπτικό ήταν να γράφω τελείως random πράγματα, τώρα απλά ανεβάζω ό,τι μου κατέβει, είτε είναι αναφορές στην pop κουλτούρα, ή κάποιο substory που σκέφτηκα εγώ», εξηγεί περεταίρω ο σκίλοσ.

Οι διαχειριστές των σελίδων είναι απόλυτα συνειδητοποιημένοι ότι με την αυγή μιας νέας τάσης το craze γύρω από αυτές μπορεί να ξεφτίσει, ωστόσο για όσο τις τροφοδοτούν, τις αντιμετωπίζουν ως ένα cult φαινόμενο για ένα περιορισμένο κοινό, που οι ίδιοι εντάσσουν ηλικιακά στο ευρύ 18 – 35. Η άποψη της επίκουρης καθηγήτριας κ. Τερέζας Σπηλιώτη για το μέλλον αυτών των σελίδων ταυτίζεται με αυτή των διαχειριστών. Παρόλο που πιστεύει ότι η εξέλιξη γλωσσικών φαινομένων είναι δύσκολο να προβλεφθεί, εικάζει πως τη στιγμή που αυτό το χιούμορ θα υιοθετηθεί και από άλλες ομάδες του διαδικτύου και γίνει κατά κάποιο τρόπο mainstream, θα σημάνει την αρχή του τέλους, καθώς οι χρήστες θα στραφούν σε άλλους γλωσσικούς πειραματισμούς για να εκφράσουν ένα πιο καυστικό χιούμορ και να κατασκευάσουν ξεχωριστές ταυτότητες και κοινότητες.