Νουάρ λογοτεχνία

Διαλέξαμε τα κορυφαία δείγματα της πρόσφατης εκδοτικής παραγωγής, ορισμένα πρωτοεμφανιζόμενων συγγραφέων, κάποια άλλα καταξιωμένων δημιουργών με σειριακούς χαρακτήρες στους οποίους δεν παύουμε να επιστρέφουμε.

Εάν στο παρελθόν η λαχτάρα του ελληνικού κοινού για τη λογοτεχνία του σασπένς προσέκρουε πάνω στη μεταφραστική έλλειψη σύγχρονων έργων και μπορούσε να εκτονωθεί μόνο μέσα από τα τυπικά αναγνώσματα (Τσάντλερ, Χάμετ, Κόναν Ντόιλ, Κρίστι), διαπιστώνουμε πως την τελευταία δεκαετία η εκδοτική παραγωγή έχει υπερκαλύψει το διεθνές corpus του αστυνομικού. Είτε πρόκειται για τυπικό whodunnit είτε για κλασικό hardboiled, για polar, neo-polar, scandi-noir, μεσογειακό, βορειοευρωπαϊκό, ιστορικό, μεταφυσικό ή οποιαδήποτε άλλη παραφυάδα του θρίλερ προτιμάει κανείς, η Ελλάδα διαθέτει πλέον αστείρευτο πλούτο μεταφρασμένης αστυνομικής βιβλιογραφίας.

Ρόμπερτ Χάρις

Ο Γερμανός κατάσκοπος, μτφ. Γιώργος Μπαρουξής, εκδ. Ψυχογιός

O βετεράνος Ρόμπερτ Χάρις έχει στο παρελθόν καταθέσει τουλάχιστον ένα κλασικό με το «Fatherland» (εκδ. Ψυχογιός), στις σελίδες του οποίου το δημοφιλέστατο υβρίδιο του ιστορικού νουάρ πηγαίνει ένα βήμα παραπέρα για να δοκιμάσει την υποθετική εκδοχή του, εμποτισμένη με μια δόση οργουελικής δυστοπίας: σύμφωνα με το ερεβώδες όραμα του «Fatherland» ο ναζισμός επικρατεί και οι ήρωες κινούνται σε μια εκδοχή του 1964, σύμφωνα με την οποία η Ευρώπη βρίθει αρχαιοπρεπών αρχιτεκτονημάτων του Σπέερ, η Βρετανία υποβιβάζεται σε κράτος δορυφόρο και οι προσκυνητές του Βερολίνου προσγειώνονται στο αεροδρόμιο Χέρμαν Γκέρινγκ. Στη νέα αυτή απόπειρα του πολυδιαβασμένου συγγραφέα να ερμηνεύσει την ιστορία με παράπλευρα διαφωτιστικούς τρόπους, το επίκεντρο μεταφέρεται στο 1895 και την υπόθεση Ντρέιφους. Όντας ένα από τα περιστατικά γύρω από τα οποία γνωρίζουμε περισσότερες φήμες παρά γεγονότα (δικαστική πλάνη, αντισημιτισμός, «Κατηγορώ» του Ζολά), ο Χάρις αναψηλαφεί την υπόθεση τοποθετώντας στο προσκήνιο την άγνωστη περίπτωση του Ζορζ Πικάρ, αξιωματικού που διαδραμάτισε κεφαλαιώδη ρόλο στη σύλληψη του Ντρέιφους, προκειμένου να ξετυλίξει υπό νέα οπτική μια ιστορία ασύλληπτης ίντριγκας, αδικίας, ανατροπών και σασπένς. Με άλλα λόγια, μιας πεμπτουσίας του σπουδαίου αστυνομικού που θα διαβαστεί παράφορα.

Michael Connelly

Το μαύρο κουτί, μτφ. Έφη Τσιρώνη, εκδ. Bell

Ένας από τους εμβληματικότερους πρωταγωνιστές της μυθολογίας του αμερικάνικου νουάρ, ο ντετέκτιβ Χάρι Μπος πραγματοποίησε την πρώτη του εμφάνιση το 1992 («Η σκοτεινή ηχώ»). Δύο δεκαετίες και δεκαοκτώ μυθιστορήματα αργότερα, το πνεύμα του δημιουργού του παραμένει αρκετά σπινθηροβόλο ώστε να αντιπαρέρχεται την ασθενή σάρκα του εξηντάχρονου πλέον ήρωά του με μαεστρική χρήση των χαρακτηριστικών που κάνουν το γράψιμό του Connelly τόσο προσφιλές: νευρώδης ρυθμός, αγωνία, πυκνό μυστήριο και άφατο ψυχολογικό βάθος σε μια σειρά που ξεδιπλώνει δύο παράλληλες πλοκές. Υπάρχει η αστυνομική έρευνα, υπάρχει και η συνεχιζόμενη οδύσσεια της προσωπικής ζωής του πρώην θερμοκέφαλου πότη, νυν καθαγιασμένου αλτρουιστή με έφεση στην εκλεπτυσμένη τζαζ, Χάρι Μπος. Στο «Μαύρο κουτί», η υπόθεση εκκινεί χωρίς περιστροφές με επίκεντρο το ζόφο του νοτιοκεντρικού Λος Άντζελες κατά την περίοδο των αλληλοκτόνων ταραχών του Μαΐου του 1992. Το πτώμα μιας νεαρής φωτορεπόρτερ καταχωρείται στις ανεπίλυτες υποθέσεις, ώσπου ο Μπος ανοίγει ξανά την έρευνα με μοναδικό στοιχείο έναν κάλυκα των 9 μιλιμέτρ, του οποίου η δυσεξακρίβωτη διαδρομή θα οδηγήσει τον αειθαλή ντετέκτιβ σε σκοτεινές αποκαλύψεις.

Terry Hayes

Ο Προσκυνητής, μτφ. Βαγγέλης Γιαννίσης, εκδ. Διόπτρα

832 πυκνογραμμένες σελίδες ανατριχιαστικής απόλαυσης από μια ξεχωριστή φυσιογνωμία της ποπ κουλτούρας που δοκιμάζεται για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα. Ο βρετανικής καταγωγής Terry Hayes υπέγραψε το σενάριο του πρώτου και δεύτερου «Mad Max», ενώ βραβεύτηκε για τη δουλειά του στην κινηματογραφική μεταφορά του «From Hell». Με τα διαπιστευτήρια αυτά σήμερα λανσάρει τον «Προσκυνητή», ένα βιβλίο που περιγράφεται από τη διεθνή κριτική ως το «μοναδικό θρίλερ που οφείλει να διαβαστεί φέτος». Με επίκεντρο μια σωρεία ιδιαζόντως σαδιστικών εγκλημάτων (ανώνυμη νεαρή δολοφονημένη σε κακόφημο ξενοδοχείο με τα χαρακτηριστικά της αλλοιωμένα από οξύ, διαβόητος Σύρος βιοτεχνολόγος παρατημένος με τα μάτια βγαλμένα σε χωματερή της Δαμασκού, ανθρώπινα αποκαΐδια στοιβαγμένα σε μια βουνοπλαγιά στο Αφγανιστάν), η ένταση κλιμακώνεται ολοένα προτού κορυφωθεί στην αποκάλυψη του ευρύτερου πλάνου: την εξάπλωση μιας ανίατης μάστιγας με στόχο το μαζικό αφανισμό. Το ντεμπούτο του Hayes προσφέρει τη γλαφυρότερη απεικόνιση του εφιαλτικού πορτρέτου της τρομοκρατίας.

Georges Simenon

Ο Μαιγκρέ και ο κύριος Σαρλ, μτφ. Αργυρώ Μακάρωφ, εκδ. Άγρα

Ελάχιστοι συγγραφείς έχουν εμπνεύσει τόσο παθιασμένες αναγνώσεις. Ακόμη λιγότεροι κατόρθωσαν να συναρμολογήσουν με τόση δεινότητα τα γρανάζια των ψυχολογικών μηχανισμών που συνδέουν τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως κοινωνικού υπόβαθρου ή γεωγραφικής τοποθεσίας. Αστάθμητοι και ασαφείς, έρμαια χωρίς βεβαιότητες που έλκουν την κακή μοίρα, οι χαρακτήρες του σιμενόνειου σύμπαντος ασχημονούν εξακολουθητικά ή υπόκεινται την αδικία, περιφέρουν το απόλυτο υπαρξιακό κενό τους από τα προάστια του Παρισιού στους δρόμους της Λα Ροσέλ, της Ρεν, της Αμβέρσας και οπουδήποτε αλλού η ψυχή διαλέγει να εκδηλώσει τον σχεδόν βιολογικά ντετερμινιστικό μηδενισμό της. Στο επίκεντρο του απροσπέλαστου έργου του Σιμενόν (σχεδόν διακόσια έργα με ρυθμό περίπου ενός βιβλίου ανά τέσσερις μήνες), ο επιθεωρητής Μαιγκρέ, ως τυπικότερος εκπρόσωπος μιας μοναδικής πινακοθήκης χαρακτήρων στην κουλτούρα του αστυνομικού. Το πρόσφατο «Ο Μαιγκρέ και ο κύριος Σαρλ» αποτελεί την ύστατη, 72η περιπέτεια του ντετέκτιβ με την πίπα, ενώ μόλις κυκλοφόρησε από τη σειρά «Άτακτος λαγός» των εκδόσεων Άγρα, που μεταφράζουν συστηματικά το έργο του Σιμενόν, το «Μποντ εναντίον Μαιγκρέ», μια διαφωτιστική εκτενής συζήτηση μεταξύ του κορυφαίου Βέλγου συγγραφέα και του Βρετανού ομότεχνού του Ίαν Φλέμινγκ.

Tove Alsterdal

Οι γυναίκες στην παραλία, μτφ. Λύο Καλοβυρνάς, εκδ. Μεταίχμιο

«Ένα άψυχο σώμα επιπλέει στην παραλία και κανείς δεν δίνει δεκάρα». Έτσι περιγράφει συνοπτικά η ίδια η «νέα βασίλισσα του σκανδιναβικού νουάρ» το πρώτο της θρίλερ. Παρουσιάζοντας μια αποτροπιαστική, όσο και ρεαλιστική εκδοχή της σύγχρονης Ευρώπης ως βιότοπου ανθρώπινης δουλείας, η Σουηδέζα Alsterdal αντλεί από τις προσωπικές εμπειρίες της στο δημοσιογραφικό χώρο για να προσθέσει νέα κεφάλαια στην πολιτικοκοινωνική προβληματική που εγκαθίδρυσε το scandi-noir στις λίστες των παγκόσμιων μπεστ σέλερ. Η Tove Alsterdal υπήρξε συνάδελφος της περίφημης Liza Marklund στο ρεπορτάζ εφημερίδων, ενώ διετέλεσε και επιμελήτρια των βιβλίων της. Εύλογα η γραφή της ανιχνεύει ομοειδή μονοπάτια και θα συναρπάσει τους αναγνώστες του σκανδιναβικού αστυνομικού που αναζητούν μια νέα φωνή. Από τις εκδόσεις Μεταίχμιο ετοιμάζεται και το δεύτερο βιβλίο της, «Θαμμένοι στη σιωπή».

Antonio Hill

Ιδανικοί αυτόχειρες, μτφ. Μαρία Παλαιολόγου, εκδ. Πατάκη

Δύο χρόνια έπειτα από το «Έγκλημα στη Βαρκελώνη», ο αστυνόμος Έκτορ Σαλγάδο επανακάμπτει σαν κορυφαία πρόταση μεσογειακού νουάρ με ευθεία αναφορά στον αλησμόνητο Ιζζό. Ένας σαραντάρης μπάτσος που αυτοοικτίρεται βασανισμένος από υπαρξιακά ερωτήματα και με τη γυναίκα του να τον έχει εγκαταλείψει για χάρη ενός άλλου θηλυκού προτού τα ίχνη της χαθούν ανεξήγητα, ο Σαλγάδο εξορκίζει τις αγωνίες του ψηλαφώντας το αδιόρατο υπογάστριο μιας Βαρκελώνης που ιδροκοπά και ζέχνει από το εμπόριο ναρκωτικών, γυναικείας σάρκας και τη δράση αφρικανών προαγωγών που εξασκούν την επιβολή τους με τελετές βουντού. Στο νέο αυτό επεισόδιο των περιπετειών του, μια φαινομενικά συνηθισμένη υπόθεση αυτοκτονίας στις ράγες του μετρό υποκρύπτει ένα δίκτυο πλεκτάνης μέσα στο οποίο ο Σαλγάδο καλείται να πλοηγηθεί, ενώ στην αντικρινή πλευρά του κάδρου, και με τη δράση να περνά από το ένα πρόσωπο στο άλλο, η αστυνομικός Λέιρε Κάστρο επιμένει να γυρεύει απαντήσεις γύρω από την εξαφάνιση της Ρουθ Βαλντάουρα.

Christoffer Carlsson

Ο αόρατος άνθρωπος από το Σάλεμ, μτφ. Γιώργος Μαθιόπουλος, εκδ. Λιβάνη

Τελώντας υπό δυσμένεια, ο αστυνομικός Λέο Γιούνκερ σπαταλά τις ημέρες του υποκείμενος σε ολοένα κυνικότερες διαθέσεις που επιδεινώνονται από τη χρήση ουσιών. Ώσπου ένας φόνος σε διαμέρισμα της ίδιας του της πολυκατοικίας επιφέρει το απαραίτητο ταρακούνημα που θα τον κινητοποιήσει προς την αναζήτηση των προσωπικών δαιμόνων του παρελθόντος, οι οποίοι κρύβονται πίσω από το αγνώστου ταυτότητας θύμα που κρατά σφιχτά ένα κολιέ που θυμίζει στον Γιούνκερ πολλά: συναρπαστικό υλικό για τους fan του Χάρι Χόλε, από έναν πολλά υποσχόμενο Σουηδό συγγραφέα που δεν έχει πατήσει ακόμη τα τριάντα.

Λεονάρδο Παδούρα

Αιρετικοί, μτφ. Κώστας Αθανασίου,εκδ. Καστανιώτη

Από το 1939 και την αποτυχημένη απόπειρα 900 Εβραίων να διαφύγουν από τη ναζιστική Γερμανία ταξιδεύοντας με το πλοίο Σεντ Λούις, του οποίου η προσάραξη συναντά πολλαπλές αρνήσεις από λιμάνι σε λιμάνι, στο Άμστερνταμ του 17ου αιώνα και την απόφαση ενός νεαρού Εβραίου να αγνοήσει τις συμβάσεις της θρησκείας του προκειμένου να μαθητεύσει πλάι στον Ρέμπραντ. Από την Αβάνα του 2007 και τα διλήμματα του πρώην αστυνομικού Μάριο Κόντε στο σημερινό Λονδίνο και τη δημοπρασία ενός πίνακα που θα ενώσει όλα τα περιστατικά, τις εποχές, τους χαρακτήρες, τους τόπους. Αυτό είναι το περιεχόμενο των «Αιρετικών» και αυτή είναι η επανεμφάνιση του Λεονάρδο Παδούρα, αλλιώς «Χάμετ της Αβάνας», του συγγραφέα που σημάδεψε το αστυνομικό με τον «Άνθρωπο που αγαπούσε τα σκυλιά». Όπως και στα τέσσερα ακόμη μυθιστορήματά του που κυκλοφορούν από τις εκδ. Καστανιώτη, τέχνη, πολιτική, ιστορία, μυθοπλασία και πραγματολογική καταγραφή συνδιαλέγονται με τρόπο σαγηνευτικό.

Nele Neuhaus

Η Χιονάτη πρέπει να πεθάνει, εκδ. Κλειδάριθμος, μτφ. Τέο Βότσος

Μία από τις πλέον διαβασμένες συγγραφείς αστυνομικού στη Γερμανία, με πωλήσεις άνω των 5 εκ. και έργο μεταφρασμένο σε 20 χώρες, η Nele Neuhaus πέτυχε την καταξίωση μέσα από διεργασίες που αποθεώνουν το do it yourself και προσφέρουν κίνητρο σε κάθε επίδοξο λογοτέχνη. Συστήνοντας το ερευνητικό δίδυμο των βιβλίων της στο κοινό με αυτοεκδόσεις, η Neuhaus ανακαλύφθηκε σύντομα από μεγάλο εκδοτικό οίκο του Βερολίνου. Τον Ιούνιο του 2010, τρεις μέρες μετά την κυκλοφορία του «Η Χιονάτη πρέπει να πεθάνει», το ντεμπούτο της πέρασε στο τοπ-20 της λίστας μπεστ σέλερ του Spiegel και σκαρφάλωσε στις υψηλότερες θέσεις κάθε στατιστικής πωλήσεων του Amazon. Έκτοτε, και τα πέντε βιβλία της με πρωταγωνιστές τους αστυνομικούς Πία Κίρχοφ και Όλιβερ φον Μπόντενσταϊν πλασαρίστηκαν στις κατηγορίες ευπώλητων του Spiegel. Το έργο αυτό, όπου η κλειστοφοβική ατμόσφαιρα ενός αραιοκατοικημένου χωριού κλονισμένου από ένα πλέγμα αλλεπάλληλων ανθρωποκτονιών και εξαφανίσεων συνδυάζεται με τους κεφαλαιωδέστερους κοινωνικούς προβληματισμούς του scandi-noir, είναι ιδανικό εγχειρίδιο για να εξοικειωθείτε με μία από τις σημαντικότερες φωνές του βορειοευρωπαϊκού νουάρ του καιρού μας.