Χαρά Κατσαρή

Στο «Αίνιγμα στο βυθό», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διάπλαση, μια 17χρονη με πανέξυπνο μυαλό και σώμα «αλλιώτικο» (εξαιτίας ενός σοβαρού προβλήματος υγείας) συναντάει ένα κορίτσι που έζησε στην αρχαία Πάρο. Αυτή είναι μόνο η αρχή σε ένα ευρηματικό, πολυδαίδαλο μυθιστόρημα 400 σελίδων, όπου οι στίχοι του “She’s Οnly 18” των Red Hot Chilli Peppers εναλλάσσονται με διαλόγους ανάμεσα σε πιτσιρίκες όπως: «Ξέρεις, δεν μπορείς να περιμένεις πολλά από τους άντρες – δεν τα καταφέρνουν στα δύσκολα», με ιστορικά στοιχεία, επικίνδυνες καταστάσεις και ένα αίνιγμα στο σκοτεινό βυθό. Με δυο λόγια: βιβλίο για νέους που κερδίζει και τους ενήλικες. Η συγγραφέας και νηπιαγωγός Χαρά Κατσαρή απάντησε στις ερωτήσεις μας. 

Πώς αποφασίσατε να χρίσετε ηρωίδα του βιβλίου σας ένα κορίτσι με πολιομυελίτιδα; Η Λουκία ήθελα να είναι δύο πράγματα ταυτόχρονα. Και ένα συνηθισμένο κορίτσι του σήμερα και ένα ασυνήθιστο πλάσμα που παλεύει να τοποθετήσει τον εαυτό του ανάμεσα στους άλλους, τους «φυσιολογικούς». Αυτή της η μάχη είναι που την κάνει ιδιαίτερη και την εξωθεί τελικά να πράξει έτσι ή αλλιώς. Ήθελα να είναι οξύς και μαχητικός ο χαρακτήρας της και ο πόνος διαμορφώνει συχνά τους ανθρώπους. Το έχω δει να γίνεται.

Γενικώς η ιδέα του θανάτου δεν λείπει από το βιβλίο – ο Νικόλας, με τη σειρά του, έχει χάσει τη μητέρα του όταν ήταν μικρός. Ο θάνατος δεν λείπει από την πραγματικότητα, γιατί θα έπρεπε να απουσιάζει από τη λογοτεχνία, έστω και τη νεανική; Οι νέοι, ακόμα και τα παιδιά, γνωρίζουν πολύ καλά την ύπαρξή του. Δεν είναι βέβαια και γι’ αυτούς προσφιλές θέμα, αλλά δεν θα έπρεπε να είναι θέμα ταμπού. 

Ποια είναι η λεπτή γραμμή που χωρίζει τη νεανική με την ενήλικη λογοτεχνία; Η επιλογή των θεμάτων. Κατά τα άλλα, η νεανική λογοτεχνία θα πρέπει να είναι γραμμένη με τον ίδιο ειλικρινή τρόπο με τον οποίο θα γράφαμε για ενήλικες, δεδομένου ότι οι άνθρωποι αυτής της ηλικίας διαβάζουν ήδη ενήλικη λογοτεχνία και δεν αποτελούν κάποιου είδους ειδικό κοινό. Προσωπικά, είμαι πολύ κοντά σ’ αυτή την κατηγορία των αναγνωστών και λόγω δουλειάς και λόγω οικογενειακής κατάστασης. Με εξιτάρει η ζωντάνια τους, η φρέσκια ματιά τους, η ειλικρίνειά τους. 

Η γλώσσα της ιστορίας είναι πολύ μοντέρνα, τα κορίτσια ακούνε Coldplay, Red Hot Chili Peppers και Gorillaz, όταν βγαίνουν ψάχνουν μέρη με «ωραίο κόσμο» και οι συμμαθητές τους κάνουν ανταύγειες στα μαλλιά τους. Πού μάθατε όλα αυτά τα μυστικά; Ως συγγραφέας κοιτάω γύρω μου τον κόσμο, τον παρατηρώ. Επίσης παρατηρώ τα παιδιά μου, τα ανίψια μου, τους φίλους τους. Ευτυχώς, οι σημερινοί νέοι δεν έχουν πρόβλημα με τους μεγάλους. Μπορούν να κάνουν πολύ καλή παρέα, έχουν χιούμορ, έχουν σπουδαίες γνώσεις για την τρέχουσα κουλτούρα και δεν δυσκολεύονται να τις μοιραστούν μαζί μας. Όσο αφορά στη μουσική που περιγράφεται στο βιβλίο, είναι η μουσική τού σήμερα, η μουσική που ακούω κι εγώ. 

Και μέσα σε αυτό το απολύτως σύγχρονο κλίμα έρχεται η αρχαία Πάρος, για να δώσει τη μαγιά της ιστορίας… Αυτό το στοιχείο πώς προέκυψε; Ας πούμε ότι είναι μπόνους. Δύο ιστορίες μέσα στο ίδιο βιβλίο, και μάλιστα δύο ιστορίες τόσο διαφορετικές που σχεδόν πάνε κόντρα η μία στην άλλη. Ώσπου δένονται μεταξύ τους με κάποιον καθοριστικό τρόπο. Μου αρέσουν οι εκπλήξεις στα βιβλία που διαβάζω και θέλησα να δημιουργήσω μία κι εγώ.

Ποιο είναι το βασικό που πρέπει να έχει κάποιος στο νου του όταν γράφει νεανική λογοτεχνία; Η αμεσότητα. Ο σημερινός νέος δεν εντυπωσιάζεται εύκολα από φιοριτούρες και βαρύγδουπα νοήματα. Το κείμενο πρέπει να έχει ζωντάνια, ταχύ ρυθμό και να πατάει γερά στην πλοκή του. 

Πώς θα χαρακτηρίζατε το βιβλίο σας με δέκα λέξεις; Σύγχρονο νεανικό μυθιστόρημα. Πιστεύω ότι έχει ζωντάνια, γερούς, ολοκληρωμένους χαρακτήρες και ενδιαφέρουσα πλοκή. 

Το καλύτερο κομπλιμέντο που σας έχει κάνει ποτέ μαθητής σας; Δεδομένου ότι οι μαθητές μου είναι πέντε ετών, τρελαίνομαι όταν ξεχνιούνται και με φωνάζουν μαμά.

Ένα βιβλίο (ξενόγλωσσο ή ελληνικό) που αποτελεί για εσάς πρότυπο; Θα αναφέρω αυτό που με συνάρπασε τελευταία και ήταν «Το κορίτσι με το τατουάζ» του Στιγκ Λάρσον.

Η εφηβική/νεανική λογοτεχνία είναι ελάχιστα πριμοδοτημένη στην Ελλάδα (πουλάει πολύ πιο λίγο από τα αμιγώς παιδικά ή ενήλικα βιβλία, ενώ δεν βρίσκει σχεδόν καθόλου χώρο στον Τύπο). Γιατί συμβαίνει αυτό κατά τη γνώμη σας; Ίσως έχει να κάνει με τις προτεινόμενες ιστορίες. Παλιότερα οι έφηβοι αντιμετωπίζονταν με όχι πολύ θελκτικό τρόπο και οι ιστορίες της εφηβικής λογοτεχνίας ήταν συνήθως γλυκανάλατες και διδακτικές. Άλλωστε υπάρχει και ο «Χάρι Πότερ» και το “Twilight”. Αυτά πουλάνε.

Ποιος είναι ο πιο σημαντικός προβληματισμός που εκφράζουν αυτή τη στιγμή τα παιδιά; Πασχίζουν να αποκρυπτογραφήσουν τον πολύ σύνθετο κόσμο που τα περιβάλλει και να τοποθετήσουν κάπου σ’ αυτό το αφιλόξενο τοπίο τον εαυτό τους.

Ποιοι έφηβοι διαβάζουν λογοτεχνία; Οι έφηβοι που έχουν ήδη αγαπήσει το βιβλίο από την παιδική τους ηλικία. Νομίζω ότι εκεί παίζεται το παιχνίδι κι έχει να κάνει με τις δράσεις και της οικογένειας και του σχολείου.