Αυτοί που αποφασίζουν

Τι ψάχνουν οι εκδότες σ’ έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα; Πόσα χειρόγραφα λαμβάνουν το χρόνο και πόσα από αυτά εκδίδονται; Οι εκδοτικοί οίκοι ακροβατούν μεταξύ ποιότητας και κερδοφορίας; Ρισκάρουν οι εκδότες στην επιλογή τίτλων ή υποκύπτουν στις πιέσεις που δέχονται για να εκδοθεί κάποιο βιβλίο; Τα χειρόγραφα που έρχονται συστημένα έχουν ιδιαίτερη μεταχείριση; Mετά από πόσο καιρό αποφασίζεται εάν κάποιο χειρόγραφο τελικά θα εκδοθεί; Υπάρχουν καλά βιβλία που μπορεί να περάσουν απαρατήρητα; Έχουμε συγγραφείς-σταρ στη χώρα μας; Ποιος δίνει το χρίσμα σ’ ένα συγγραφέα, η αγορά, οι κριτικοί ή οι πωλήσεις; Υπάρχουν τάσεις στα κείμενα που γράφονται; Οι ξένοι τίτλοι βγάζουν τα έξοδά τους; Ένα βραβευμένο βιβλίο, στολισμένο με την κόκκινη κορδέλα, αυτομάτως θα πουλήσει περισσότερο; Η αναγνωστική συμπεριφορά μπορεί να καθοδηγηθεί;

Αυτές είναι μερικές μόνο από τις πολλές απορίες που έχουν οι νέοι φερέλπιδες συγγραφείς αλλά και το αναγνωστικό κοινό γύρω από το χώρο του βιβλίου. Εμείς ζητήσαμε από τους ίδιους τους εκδότες να μας τις λύσουν, τους θέσαμε περίπου τις ίδιες ερωτήσεις και πήραμε διαφορετικές αλλά πολύ ειλικρινείς απαντήσεις.

Άννα Πατάκη
για τις εκδόσεις Πατάκη

Υπάρχουν τάσεις στα κείμενα που γράφονται; Παρατηρώ ότι φέτος κυκλοφορούν πολλά διηγήματα κι έχει εμφανιστεί η «μικρή φόρμα».
Οι τάσεις στη λογοτεχνία χρειάζονται ορίζοντα χρόνου, οι «τάσεις της αγοράς» παίρνουν συχνά το χαρακτήρα της μίμησης μιας επιτυχίας, της προσπάθειας να επαναληφθεί μια επιτυχία ως συνταγή, και έχουν μικρή σημασία.

Ρισκάρετε στην επιλογή τίτλων;
Κατά κάποιον τρόπο και σε ένα βαθμό ναι.

Υπάρχουν χειρόγραφα που έρχονται συστημένα από κάποιο γνωστό, άλλο συγγραφέα κ.λπ. και που έχουν ιδιαίτερη μεταχείριση;
Όλα τα χειρόγραφα που λαμβάνουμε τα διαβάζουμε. Αυτό που μπορεί να συμβεί στην περίπτωση που αναφέρετε είναι να διαβαστεί κάτι πιο γρήγορα.

Τι ψάχνετε σ’ έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, ποιες είναι οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένα κείμενο για να τυπωθεί; Υπάρχουν κείμενα που έχουν κατάλληλη εποχή για να εκδοθούν;
Πολύ γενικά περιμένεις να «ανακαλύψεις» ένα συγγραφέα πραγματικό, που θα μπορέσεις να παρακολουθήσεις για τα χρόνια που έρχονται. Ως προς το χρόνο έκδοσης, γενική αρχή είναι ότι τα λεγόμενα «απαιτητικά» βιβλία δεν τα προγραμματίζεις σε περιόδους μεγάλης εκδοτικής παραγωγής, π.χ. πριν τα Χριστούγεννα ή το καλοκαίρι.

Οι περισσότεροι, φαντάζομαι, θα επιθυμούν να σας παραδίδουν προσωπικά τα χειρόγραφά τους.
Όχι, δεν συμβαίνει αυτό. Εκτός κι αν γνωριζόμαστε ήδη.

Δεν πιστεύετε ότι οι Έλληνες θέλουν να εκφράζονται μέσα από τη γραφή, ακόμα και αν δεν έχουν σε κάτι να συμβάλουν;
Θα μπορούσε να το πει κανείς κι έτσι.

Υπάρχουν χειρόγραφα ή βιβλία τα οποία κυκλοφόρησαν από άλλον εκδότη και τελικά το μετανιώσατε;
Ναι, υπάρχουν. Κι έχω στο μυαλό μου μια τέτοια βιβλιοθήκη χαμένων (από εμάς) βιβλίων.

Καλά βιβλία μπορούν να περάσουν απαρατήρητα;
Πολύ συχνά. Κυρίως μεταφρασμένα.

Παροτρύνετε συγγραφείς ν’ αλλάξουν στέγη και να έρθουν σε εσάς; Εάν ναι, τι παραπάνω θα βρουν;
Δεν θα έπαιρνα ποτέ ένα συγγραφέα να του κάνω πρόταση να έρθει στις εκδόσεις Πατάκη, οι συγγραφείς που έχουν έρθει από άλλους εκδοτικούς οίκους το έχουν κάνει με δική τους πρωτοβουλία κι ελπίζω να μην το μετανιώνουν.

Για έναν εκδοτικό οίκο είναι καλό να συμπληρώνονται «σειρές», δείχνει συνέπεια απέναντι στους αναγνώστες;
Σε επίπεδο σειράς, σε επίπεδο κατηγορίας, σε επίπεδο εκδοτικού προγράμματος, είναι πολύτιμο κι αρκετά δύσκολο, βέβαια, να δίνεις ως εκδοτικός οίκος ένα στίγμα, μια πρόταση συνεπή και ολοκληρωμένη.

Οι ξένοι τίτλοι βγάζουν τα έξοδά τους; (δικαιώματα, μετάφραση κ.λπ.)
Εξαρτάται από τις πωλήσεις τους. Σίγουρα τα μεγάλα ειδικά επιστημονικά έργα σε μετάφραση είναι αυτά που έχουν τις μικρότερες πιθανότητες να «βγάλουν τα έξοδά τους».

Γιατί η μεταφρασμένη λογοτεχνία στην Ελλάδα είναι τόσο ακριβή;
Δεν νομίζω ότι είναι ακριβή.

Ένα βραβευμένο βιβλίο, στολισμένο με την κόκκινη κορδέλα, σημαίνει ότι αυτομάτως θα πουλήσει περισσότερο; Έχουν αναγνωρισιμότητα τα βραβευμένα βιβλία;
Σχεδόν πάντα ένα βραβείο επηρεάζει θετικά τις πωλήσεις, με τρόπο ανάλογο με το ειδικό βάρος του βραβείου και σε σχέση με τη δυναμική του ίδιου του βιβλίου.

Έχουμε συγγραφείς-σταρ στη χώρα μας; Περνώντας από βιτρίνες βιβλιοπωλείων βλέπω τεράστιες φωτογραφίες τους και αισθάνομαι ότι αντιμετωπίζονται ως σταρ.
Μακάρι περισσότεροι ακόμη συγγραφείς να αντιμετωπίζονταν ως σταρ και τα βιβλία τους να διαβάζονταν από όσο γίνεται περισσότερους και διαφορετικούς ανθρώπους.

Έχετε πιστέψει ποτέ πολύ σ’ ένα βιβλίο και σας έχει διαψεύσει (ή το αντίθετο) με τις πωλήσεις του;
Υπάρχουν περιπτώσεις που έχω πιστέψει ότι ένα βιβλίο θα έχει πολύ μεγάλη εμπορική επιτυχία και αυτό δεν συνέβη, υπάρχουν και δυο τρεις που είχαμε και παταγώδη εμπορική αποτυχία. Επίσης έχει συμβεί, δυστυχώς όχι όσο συχνά θα ήθελα, ένα βιβλίο να εκτιναχτεί ανέλπιστα ψηλά στις πωλήσεις.

Τι θα μπορούσε να είναι πιο αισιόδοξο τον επόμενο χρόνο στο χώρο του βιβλίου;
Να κερδίζουμε αναγνώστες, το βιβλίο να γίνει το καταφύγιό μας στην εποχή της κρίσης.

Σας έχει εκνευρίσει ποτέ κάποια κριτική που διαβάσατε;
Ναι, κι όχι απαραίτητα για βιβλίο των εκδόσεων Πατάκη.

---

Μανώλης Βελιτζανίδης
για τις εκδόσεις Ίνδικτος

Με ποιον τρόπο οι αναγνώστες επιλέγουν το μυθιστόρημα που θα αγοράσουν; (Διαλέγουν κυρίως νέες κυκλοφορίες, επιλέγουν βάσει των κριτικών που δημοσιεύονται, λειτουργεί το «από στόμα σε στόμα»;)
Όλα όσα αναφέρετε και άλλα πολλά μπορούν να είναι τα ερεθίσματα για τον αναγνώστη. Θα μου επιτρέψετε να επιμείνω στην ανάγκη ύπαρξης καλών, ενημερωμένων βιβλιοπωλείων. Αυτή η σχέση βιβλιοπώλη-αναγνώστη ήταν και πιστεύω πως είναι η καταλληλότερη μέθοδος.

Η αναγνωστική συμπεριφορά μπορεί να καθοδηγηθεί;
Η καθοδήγηση είναι θεμιτή, αρκεί τα κίνητρα να είναι αγνά. Το σημαντικό, δηλαδή, είναι να καλλιεργηθεί ο αναγνώστης και να εξελιχθεί. Να μην αρκεστεί σε κείμενα που καταναλώνουν το χρόνο του, αλλά να γευτεί και την ηδονή της ανάγνωσης. Αυτήν που συναντά κανείς στα μεγάλα και πολλές φορές «δύσκολα» κείμενα.

Για έναν εκδοτικό οίκο είναι καλό να συμπληρώνονται «σειρές», δείχνει συνέπεια απέναντι στους αναγνώστες;
Η δημιουργία σειράς διευκολύνει μεθοδολογικά την εργασία του εκδότη αλλά και του αναγνώστη. Η συνέπεια απέναντι στον αναγνώστη κρίνεται από το επίπεδο των επιλογών, των μεταφράσεων, της εκδόσεως στο σύνολό της.

Καλά βιβλία μπορούν να περάσουν απαρατήρητα;
Αν το μέτρο μας είναι το εξάμηνο, βεβαίως. Αν είναι ο χρόνος των γραμμάτων, δηλαδή αυτός της αιωνιότητας, πολύ δύσκολα. Πολύ φοβάμαι, όμως, πως στις μέρες μας έχει χαθεί αυτό το μέτρο και γι’ αυτό τα καλά βιβλία περνούν απαρατήρητα. Ίσως γιατί ένα καλό βιβλίο, ένα καλό πνευματικό έργο, δεν φωνάζει ποτέ. Γι’ αυτό ο αναγνώστης οφείλει να είναι προσεκτικός και να μετρά αναλόγως.

Μια επιχείρηση όπως ένας εκδοτικός οίκος ακροβατεί μεταξύ ποιότητας και κερδοφορίας;
Δεν πρόκειται για ακροβασία. Η ποιότητα δεν μάχεται την κερδοφορία – ίσως μόνο να την καθυστερεί. Επενδύοντας στην ποιότητα δεν προκύπτει ποτέ «φούσκα». Εντέλει ο καθένας κάνει τις επιλογές του και αναλόγως πορεύεται.

Περιορίζεστε στο προσωπικό σας γούστο στην επιλογή τίτλων προς έκδοση;
Δεν είναι θέμα γούστου αλλά κριτηρίων που ο κάθε εκδότης οφείλει να έχει. Στην Ίνδικτο η ποιότητα του κειμένου είναι το πρώτο κριτήριο. Φιλοδοξία μου ήταν ανέκαθεν –τώρα δε περισσότερο από ποτέ– η Ίνδικτος να αποτελέσει το όχημα έκφρασης πολλών άξιων ανθρώπων που θα μοιράζονται τα ίδια κριτήρια και θα κουβαλούν το ίδιο πάθος.

Πώς επιλέγεται ο μεταφραστής, ποιος είναι ένας καλός μεταφραστής;
Αυτός που ξέρει και γράφει πολύ καλά ελληνικά. Καλός είναι ο συνεπής και ταπεινός μεταφραστής. Αυτός που δουλεύει καθημερινά το κείμενο και που όταν διαβάζεις τη μετάφρασή του νομίζεις πως ο Ντοστογέφσκι έγραψε τον «Ηλίθιο» στα ελληνικά.

Οι διορθωτές και οι επιμελητές είναι απαραίτητοι;
Όσο και το χαρτί που τυπώνουμε τα βιβλία μας. Ο πρώτος υπάλληλος στην Ίνδικτο ήταν ο Πέτρος Γιαρμενίτης, επιμελητής και διορθωτής όλων των εκδόσεων της Ινδίκτου, που αν και διορθωτής ο ίδιος παραμένει αδιόρθωτος.

Με ποιο σκεπτικό επιλέγονται τα εξώφυλλα;
Το πρώτο κριτήριο είναι αισθητικό. Να είναι, δηλαδή, ένα όμορφο εξώφυλλο. Παράλληλα δε, να κρύβει και μια υπόνοια του κειμένου.

Η ποίηση περνάει δύσκολες μέρες;
Στην Ίνδικτο όχι. Για του λόγου το αληθές, σας παραπέμπω στο «Σύσσημον» του Νίκου Παναγιωτόπουλου. Ποιητικό έργο 650 σελίδων που επί δύο χρόνια τώρα από την έκδοσή του πουλά αδιαλείπτως και οι κριτικές που γράφονται γι’ αυτό δημοσιεύονται σε συνέχειες.

Τι θα μπορούσε να είναι πιο αισιόδοξο τον επόμενο χρόνο στο χώρο του βιβλίου;
Να καταργηθούν οι λίστες των ευπώλητων και το βραβείο αναγνωστών του ΕΚΕΒΙ. Να ανοίξει η Πολιτεία υποκαταστήματα στη Θεσσαλονίκη και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος. Να μεταφραστεί ξανά ο Σέξπιρ.

Ποιες είναι οι προκλήσεις στη δουλειά σας, οι μελλοντικοί στόχοι;
Να ανοιχτεί και σε άλλα πεδία η Ίνδικτος, χωρίς να χάσει ούτε στιγμή την προσήλωσή της στην ποιότητα. Να γνωρίσουμε και να μας γνωρίσουν και άλλοι αναγνώστες. Να ανακαλύψουμε νέους Έλληνες συγγραφείς. Η κυκλοφορία του πρώτου τίτλου της σειράς πατερικών κειμένων “Sources Chrétiennes”. Η μετάφραση και έκδοση των «Αναμνήσεων από την Κολιμά» του Βαρλαάμ Σαλάμωφ αλλά και η «Εσωτερική εμπειρία» του Μπατάιγ είναι κάποια από τα προσεχή εκδοτικά σχέδια.

---

Λουίζα Ζαούση
για τις εκδόσεις Ωκεανίδα

Πόσα χειρόγραφα λαμβάνετε και πόσα από αυτά εκδίδονται;

Λαμβάνουμε γύρω στα τριακόσια ελληνικά χειρόγραφα το χρόνο και απ’ αυτά εκδίδουμε λιγότερα από δέκα.

Υπάρχουν χειρόγραφα που έρχονται συστημένα από κάποιον και έχουν ιδιαίτερη μεταχείριση;

Yπάρχουν χειρόγραφα που έρχονται συστημένα, αλλά δεν έχουν ιδιαίτερη μεταχείριση.

Οι περισσότεροι, φαντάζομαι, θα επιθυμούν να σας παραδίδουν προσωπικά τα χειρόγραφά τους.

Πράγματι, οι περισσότεροι επιθυμούν να τα παραδίδουν προσωπικά.

Υπάρχουν τάσεις στα κείμενα που γράφονται; Παρατηρώ ότι φέτος κυκλοφορούν πολλά διηγήματα και η «μικρή φόρμα» έχει εμφανιστεί.

Δεν παρατηρώ κάποια ιδιαίτερη τάση.

Ρισκάρετε στην επιλογή τίτλων;

Κάθε βιβλίο που βγαίνει είναι ένα ρίσκο.

Δεν πιστεύετε ότι οι Έλληνες θέλουν να εκφράζονται μέσα από τη γραφή, ακόμα και αν δεν έχουν σε κάτι να συμβάλουν;

Ναι. Όχι μόνο οι Έλληνες, αλλά και οι ξένοι.

Ποιος δίνει το χρίσμα σ’ ένα συγγραφέα; (η αγορά, οι κριτικοί, οι πωλήσεις κ.λπ.)

Το κοινό, πάντα.

Με ποιο σκεπτικό επιλέγονται τα εξώφυλλα;

Τα εξώφυλλα πρέπει ν’ ανταποκρίνονται στο περιεχόμενο του βιβλίου και να είναι καλαίσθητα.

Ποιες είναι οι προκλήσεις στη δουλειά σας, οι μελλοντικοί στόχοι;

Η μεγαλύτερη πρόκληση είναι ν’ αναγνωρίσεις το καλό κείμενο και να καθιερώσεις το συγγραφέα του.

Για έναν εκδοτικό οίκο είναι καλό να συμπληρώνονται «σειρές», δείχνει συνέπεια απέναντι στους αναγνώστες;

Ναι, είναι καλό, γιατί ο αναγνώστης ξέρει τι να περιμένει απ’ το βιβλίο που έχει στα χέρια του.

Οι ξένοι τίτλοι βγάζουν τα έξοδά τους; (δικαιώματα, μετάφραση κ.λπ.)

Βεβαίως τα βγάζουν.

Πώς επιλέγεται ο μεταφραστής, ποιος είναι ένας καλός μεταφραστής;

Συνεργαζόμαστε με μια μικρή ομάδα μεταφραστών στους οποίους έχουμε εμπιστοσύνη. Καλός μεταφραστής είναι εκείνος που αποδίδει στην καινούργια γλώσσα το ύφος και τη χάρη του πρωτότυπου κειμένου.

Οι διορθωτές και οι επιμελητές είναι απαραίτητοι;

Απολύτως απαραίτητοι.

Είναι πολλά τα σεμινάρια και τα μαθήματα που λαμβάνουν χώρα για γραφή μυθιστορήματος, ποίησης, διηγήματος κ.ά. Έχει προκύψει φυτώριο ή είναι απλά ανάγκη έκφρασης;

Γίνονται κάποια σεμινάρια. Η συγγραφή είναι ανάγκη έκφρασης.

Έχουμε συγγραφείς-σταρ στη χώρα μας; Περνώντας από βιτρίνες βιβλιοπωλείων βλέπω τεράστιες φωτογραφίες τους και αισθάνομαι ότι αντιμετωπίζονται ως σταρ.

Βεβαίως –και δικαίως– γίνονται σταρ οι συγγραφείς!

Έχετε πιστέψει ποτέ πολύ σ’ ένα βιβλίο και σας έχει διαψεύσει (ή το αντίθετο) με τις πωλήσεις του;

Ναι. Σπανίως, αλλά ναι.

Τι θα μπορούσε να είναι πιο αισιόδοξο τον επόμενο χρόνο στο χώρο του βιβλίου;

Ν’ αρχίσουν ξαφνικά όλοι οι Έλληνες να διαβάζουν μυθιστορήματα.

Σας έχει εκνευρίσει ποτέ κάποια κριτική που διαβάσατε;

Μερικές φορές.

Μια επιχείρηση όπως ένας εκδοτικό οίκος ακροβατεί μεταξύ ποιότητας και κερδοφορίας;

Βεβαίως.

Έχετε δεχθεί ποτέ πιέσεις για να εκδοθεί κάποιο κείμενο ή υποκύψατε ηθελημένα;

Ελάχιστες φορές, κι αυτές για συναισθηματικούς λόγους.

Υπήρξε ποτέ κάποιο βιβλίο που πολλά χρόνια μετά την έκδοσή του σημείωσε επιτυχία;

Υπάρχουν μερικά βιβλία που αργούν να σημειώσουν επιτυχία. Αλλά αν κάποιο βιβλίο «πεθάνει», δεν γίνεται να «ξυπνήσει» – δυστυχώς.

---

Πέτρος Παντελέσκος
για τις εκδόσεις Libro

Οι εκδόσεις Libro έχουν 20 χρόνια παρουσία στο χώρο, αλλά αυτό που εντυπωσιάζει είναι μια πολύ επιλεγμένη πολιτική τίτλων. Πώς επιλέγονται τα βιβλία τα οποία θα εκδοθούν από τις εκδόσεις σας;

Ένας εκδοτικός οίκος όπως εμείς, που εκδίδει μέχρι 20 τίτλους το χρόνο, έχει την πολυτέλεια να μπορεί να τους επιλέγει με προσοχή και ευελιξία, αλλά και να προσαρμόζεται στις εποχές, χωρίς παράλληλα να ξεφεύγει από τους στόχους του.

Η λέξη Libro για τους περισσότερους είναι συνυφασμένη με το βιβλιοπωλείο σας, η καθημερινότητα ενός βιβλιοπώλη επηρεάζει την κρίση του σε ό,τι αφορά το εκδοτικό τμήμα;

Το μεγάλο μας πλεονέκτημα είναι η επαφή που έχουμε με το αγοραστικό κοινό του βιβλιοπωλείου μας. Έτσι σχηματίζουμε σαφή και ξεκάθαρη εικόνα των αναγκών του αλλά και των αντιδράσεών του στην εκδοτική παραγωγή. Γι’ αυτό θεωρώ ότι κάθε εκδότης πρέπει να βάλει την επίσκεψη στα βιβλιοπωλεία στο καθημερινό του πρόγραμμα.

Η επικοινωνία που αναπτύσσεται μεταξύ πελάτη και βιβλιοπώλη πολλές φορές είναι βαθιά και καθόλου πελατιακή, πώς συντηρείται μια τέτοια σχέση;

Από το 1979, που ιδρύθηκε το βιβλιοπωλείο Libro, μέχρι σήμερα, λειτουργεί στην ίδια λογική. Προσπαθούμε να καταστήσουμε ενθουσιώδη οπαδό όποιον μπαίνει στο χώρο μας. Με αυτό τον τρόπο συντηρούμε μακροχρόνιες σχέσεις με όλους μας, σχεδόν, τους πελάτες.

Ποια είναι τα προτερήματα και ποια τα μειονεκτήματα ενός μεγάλου βιβλιοπωλείου σε σχέση με τα πιο μικρά;

Τα βασικότερα πλεονεκτήματα ενός μικρού βιβλιοπωλείου είναι η αμεσότητα με την οποία αντιλαμβανόμαστε τις ανάγκες των πελατών μας και η ταχύτητα εξυπηρέτησής τους. Έτσι, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε προτάσεις που ανταποκρίνονται σε όλα τα γούστα.

Το “Middlesex” του Ευγενίδη σημείωσε τεράστια επιτυχία, ένας εκδότης την προβλέπει την επιτυχία ή απλά την καλοδέχεται;

Το σημαντικότερο για μια εκδοτική επιτυχία είναι η διαχρονικότητά της. Όμως κανείς δεν μπορεί να προβλέψει το best seller.

Στον κατάλογό σας υπάρχουν αρκετά λευκώματα, τα οποία εξ ορισμού είναι ακριβά τόσο στην εκτύπωση όσο και στην αγορά, οι πωλήσεις τους είναι εποχιακές ή αφορούν σε ένα συγκεκριμένο κοινό;

Στην Ελλάδα τα λευκώματα αποτελούν ένα είδος δώρου αρκετά ελκυστικού για το αγοραστικό κοινό, γιατί συνδυάζουν υψηλή ποιότητα και χαμηλή τιμή.

Έχετε πιστέψει ποτέ πολύ σ’ ένα βιβλίο και σας έχει διαψεύσει (ή το αντίθετο) με τις πωλήσεις του;

Είναι πολύ δύσκολο ένας εκδότης να γνωρίζει αν ένα βιβλίο θα κάνει επιτυχία ή όχι. Όμως, πια, η εκδοτική μας ομάδα αποτελείται από ανθρώπους που επιλέγονται με βάση το κριτήριό τους να οσμίζονται την αγορά.

Τι θα μπορούσε να είναι πιο αισιόδοξο τον επόμενο χρόνο στο χώρο του βιβλίου;

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε από μεγάλη αυτοκινητοβιομηχανία στη Γερμανία, τον επόμενο χρόνο τρία μόνο προϊόντα δεν θα επηρεαστούν από την παγκόσμια οικονομική κρίση: το βιβλίο, το κρασί και το dvd. Επειδή είμαι αισιόδοξος, πιστεύω ότι θα επαληθευτεί.

Σας έχει εκνευρίσει ποτέ κάποια κριτική που διαβάσατε;

Με έχει ενοχλήσει κριτική Έλληνα συγγραφέα για το “Middlesex” και τον Τζέφρι Ευγενίδη, την εποχή που πήρε το βραβείο Πούλιτζερ. Ευτυχώς, το ανασκεύασε μόλις διάβασε το βιβλίο.

Μια επιχείρηση όπως ένας εκδοτικό οίκος ακροβατεί μεταξύ ποιότητας και κερδοφορίας;

Σε μια επιχείρηση ο βασικός στόχος είναι η κερδοφορία. Συχνά, όμως, οι εκδόσεις Libro εκδίδουν βιβλία με προτεραιότητα την ποιότητα και όχι το κέρδος.

---

Νώντας Παπαγεωργίου

για τις εκδόσεις Μεταίχμιο

Πόσα χειρόγραφα λαμβάνετε και πόσα από αυτά εκδίδονται;

Λαμβάνουμε μηνιαίως περίπου 30-40 εκδοτικές προτάσεις. Η αξιολόγησή τους διαρκεί 2 μήνες κατά σειρά προτεραιότητας. Εκδίδουμε 10-15 χειρόγραφα το έτος.

Ένας εκδότης πληρώνει αρκετά χρήματα στους ατζέντηδες για να αποκτήσει έναν τίτλο;

Αρκετές φορές οι ατζέντηδες πραγματοποιούν πλειστηριασμούς, κυρίως για τους αμερικανικούς τίτλους, αλλά εξαρτάται από την πολιτική κάθε εκδοτικού οίκου για το αν θα επιλέξει να συμμετάσχει. Εμείς προσπαθούμε να διατηρούμε μια ισορροπία βασιζόμενοι στις μέσες τιμές της αγοράς, αποκλίνοντας ελάχιστα για ειδικές περιπτώσεις.

Περιορίζεστε στο προσωπικό σας γούστο στην επιλογή τίτλων προς έκδοση;

Στόχος μας είναι να διοχετεύσουμε στην ελληνική αγορά ποιοτικούς τίτλους, αποφεύγοντας να παρασυρθούμε από το κύμα των αγγλόφωνων best-sellers. Οι περισσότεροι τίτλοι μας εντάσσονται σε συγκεκριμένες σειρές, το οποίο σημαίνει ότι έχουμε έναν άξονα ως προς την επιλογή μας. Η επιλογή, λοιπόν, μπορεί να ξεκινάει από προσωπική σκοπιά, αλλά καθορίζεται και από εξωγενείς παράγοντες.

Πώς επιλέγεται ο μεταφραστής, ποιος είναι ένας καλός μεταφραστής;

Ένας καλός μεταφραστής είναι εκείνος που μεταφέρει ένα κείμενο πιστά αλλά σε ωραία, στρωτά ελληνικά που ρέουν. Συνεχίζω να πιστεύω πως η μετάφραση είναι μια πρωτότυπη δουλειά, όπως και το πρωτότυπο έργο.

Οι διορθωτές και οι επιμελητές είναι απαραίτητοι;

Βεβαίως και είναι απαραίτητοι. Μια δεύτερη και τρίτη ματιά σε ένα βιβλίο το βελτιώνει από κάθε άποψη. Ο δημιουργός του βιβλίου ή ο μεταφραστής του δουλεύει επί μήνες πάνω στο ίδιο κείμενο, με αποτέλεσμα να το βλέπει φωτογραφικά και να του ξεφεύγουν σημαντικές λεπτομέρειες που μπορούν να το βελτιώσουν.

Έχετε πιστέψει ποτέ πολύ σ’ ένα βιβλίο και σας έχει διαψεύσει (ή το αντίθετο) με τις πωλήσεις του;

Και βέβαια, ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι πέρα από κάποιους καταξιωμένους συγγραφείς οι υπόλοιπες επιλογές ενός εκδοτικού οίκου (ειδικά για πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς) είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Είναι ένα στοίχημα που θέλεις να κερδίσεις. Αυτό όμως δεν συμβαίνει πάντα. Το θέμα είναι να συνεχίζεις να παίζεις.

Σας έχει εκνευρίσει ποτέ κάποια κριτική που διαβάσατε;

Ευτυχώς στην Ελλάδα έχουμε ανθρώπους που ξέρουν πολύ καλά τη δουλειά τους. Δύσκολα θα εκνευριστείς με κάποια κριτική. Αυτό είναι πιθανότερο να συμβεί με την απουσία οποιασδήποτε κριτικής για ένα βιβλίο που προσωπικά θεωρώ σημαντικό.

Μια επιχείρηση όπως ένας εκδοτικός οίκος ακροβατεί μεταξύ ποιότητας και κερδοφορίας;

Είναι, όπως σωστά το θέτετε, θέμα ισορροπίας. Θέμα επιλογής. Αν δεν πιστεύουμε σ’ ένα βιβλίο δεν το εκδίδουμε, παρά το γεγονός ότι εμπορικά μπορεί να είναι δελεαστικό. Ένας εκδοτικός οίκος πάνω απ’ το κέρδος του βάζει πρώτα την ταυτότητά του.

Έχετε δεχθεί ποτέ πιέσεις για να εκδοθεί κάποιο κείμενο ή υποκύψατε ηθελημένα;

Αυτό μπορεί να συμβεί από νέους συγγραφείς, αλλά δεν συνηθίζουμε να υποκύπτουμε σε πιέσεις.

Με ποιον τρόπο οι αναγνώστες επιλέγουν το μυθιστόρημα που θα αγοράσουν; (Διαλέγουν κυρίως νέες κυκλοφορίες, επιλέγουν βάση των κριτικών που δημοσιεύονται, λειτουργεί το «από στόμα σε στόμα»;)

Ισχύουν και οι τρεις περιπτώσεις που αναφέρετε. Πέρα απ’ την κριτική, η «από στόμα σε στόμα» διαφήμιση είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να συμβεί με έναν τίτλο. Δείχνει ότι το αναγνωστικό κοινό είναι ενεργό και έχει μεταξύ του επικοινωνία. Κάτι τέτοιο συνέβη με τα «Αιχμηρά αντικείμενα» της Τζίλιαν Φλιν. Πριν προλάβει να γραφτεί οποιαδήποτε κριτική, το βιβλίο είχε ήδη διαγράψει τη δική του πετυχημένη πορεία στα ράφια των βιβλιοπωλείων.

Στον Πολυχώρο Μεταίχμιο μπορεί κάποιος να συμμετέχει σε λέσχες ανάγνωσης, να παρακολουθήσει σεμινάρια κ.ά. Έχει επιτυχία αυτή η πρωτοβουλία;

Ο Πολυχώρος Μεταίχμιο είναι ένας χώρος ανοιχτός σε όλο τον κόσμο. Φιλοξενεί λέσχες ανάγνωσης, σεμινάρια, εικαστικές εκθέσεις, παιδικά εργαστήρια, βιβλιοπαρουσιάσεις, όμορφα πάρτι στην ταράτσα μας. Πιστεύουμε στη δημιουργική και ουσιαστική αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου. Άλλωστε, αν δεν συμβάλουμε κι εμείς, οι άνθρωποι του βιβλίου, σε μια πιο ανθρώπινη εικόνα αυτής της δύσκολης πόλης, ποιος θα το κάνει;

H αναγνωστική συμπεριφορά μπορεί να καθοδηγηθεί;

Μπορεί να καθοδηγηθεί σε μεγάλο βαθμό. Όπως μαθαίνει κανείς να διαβάζει, έτσι μαθαίνει και να διαβάζει «καλά». Βέβαια ας μην ξεχνάμε πως στο τέλος ο καθένας παίρνει το κομμάτι που θέλει. Αυτό που αναφέρεται στον Άμλετ ότι «η τέχνη δεν είναι για τους λίγους ούτε για τους πολλούς, είναι για τον καθένα ξεχωριστά» πιστεύω ότι ισχύει και για την ανάγνωση. Επίσης πιστεύω ότι κανείς «εθίζεται» και στην καλή και την κακή λογοτεχνία.

---

Δημήτρης Ποσάντζης

Υπεύθυνος της Ελληνικής Λογοτεχνίας για τις εκδόσεις Καστανιώτη

Πόσα χειρόγραφα λαμβάνετε και πόσα από αυτά εκδίδονται;

Παραλαμβάνουμε περισσότερα από δύο χιλιάδες ετησίως. Από αυτά εκδίδουμε γύρω στα 70-80 το χρόνο.

Τι ψάχνετε σ’ έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα, ποιες είναι οι αρετές που πρέπει να διαθέτει ένα κείμενο για να τυπωθεί;

Ένα καλό βιβλίο πρέπει να ανακλά τον προβληματισμό του συγγραφέα, το φιλοσοφικό στοχασμό του, τη θέση του απέναντι στα αρχέγονα υπαρξιακά ερωτήματα, την πολιτική ή την κοινωνική πραγματικότητα. Ένας πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας πρέπει να διαθέτει ιδεολογική θωράκιση, γλωσσική επάρκεια, δεξιότητα στο χειρισμό του ύφους, της πλοκής και των χαρακτήρων.

Υπάρχουν κείμενα που έχουν κατάλληλη εποχή για να εκδοθούν;

Υπάρχουν κατηγορίες βιβλίων που ευνοούνται από τη συγκυρία ή την κατάλληλη εποχή, όπως για παράδειγμα η ταξιδιωτική και η αστυνομική λογοτεχνία κατά την καλοκαιρινή περίοδο.

Μετά από πόσο καιρό αποφασίζετε εάν κάποιο χειρόγραφο τελικά θα εκδοθεί;

Απαντάμε στους αποστολείς σύντομα, μέσα σε ένα χρονικό διάστημα περίπου τριών μηνών.

Πόσοι επαγγελματίες «αναγνώστες» υπάρχουν στον εκδοτικό σας οίκο και ποια είναι η δουλειά τους;

Στην επιτροπή που αξιολογεί τα χειρόγραφα συμμετέχουν επτά αναγνώστες. Είναι άνθρωποι των γραμμάτων, όλοι βιβλιοφάγοι, που διαθέτουν μια εποπτική γνώση γύρω από την ελληνική αλλά και την ξένη λογοτεχνία και αντιμετωπίζουν τα χειρόγραφα με το δέοντα σεβασμό, απαλλαγμένοι από κάθε είδους ελιτισμό. Αφού τα διαβάσουν, γράφουν την κριτική τους και τις επισημάνσεις τους κι έπειτα τα συζητάμε διεξοδικά, ώστε να αποφασίσουμε αν θα τα εντάξουμε στο εκδοτικό μας πρόγραμμα.

Καλά βιβλία μπορούν να περάσουν απαρατήρητα;

Όχι.

Παροτρύνετε συγγραφείς ν’ αλλάξουν στέγη και να έρθουν σε εσάς;

Δεν παροτρύνουμε ποτέ ένα συγγραφέα να φύγει από τον εκδοτικό του οίκο. Οι συγγραφείς είναι ελεύθεροι να συνεργάζονται με τον οίκο που θεωρούν ότι μπορεί να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του έργου τους. Με άλλα λόγια, ο συγγραφέας πηγαίνει στον οίκο που του ταιριάζει. Σ’ εμάς έρχονται συγγραφείς που γνωρίζουν το υψηλό επίπεδο των επιλογών μας και ταυτόχρονα επιθυμούν μια καλαίσθητη έκδοση για το βιβλίο τους.

Βρίσκεστε κοντά με τους συγγραφείς του εκδοτικού οίκου;

Οι συγγραφείς του οίκου μας είναι μέλη της οικογένειάς μας. Ζούμε δίπλα τους, μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος για το βιβλίο, απολαμβάνουμε μαζί τις χαρές και τις ηδονές που προκύπτουν από την κοινή μας ενασχόληση. Η οικειότητα που έχουμε αναπτύξει αμφότεροι είναι πολύ βαθιά, γιατί εδράζεται στη «συνενοχή», μιας και το βιβλίο είναι πάντα ένα όπλο αντίστασης κατά της διάχυτης ανοησίας. Το περιβάλλον που διασφαλίζουμε για τους συγγραφείς δεν είναι τεχνητό αλλά φυσικό.

Η ποίηση περνάει δύσκολες μέρες;

Η ποίηση, συνυφασμένη συχνά με την ιστορική συγκυρία, εξήλθε από μια δύσκολη περίοδο, αλλά φαίνεται ότι ανακάμπτει. Άλλωστε υπάρχουν πολύ ελπιδοφόροι νέοι ποιητές που συνδυάζουν το ιδιωτικό όραμα με το οικουμενικό, μεταγγίζουν αβίαστα τις εγγενείς αγωνίες τους και δείχνουν πως είναι σε θέση να προκαλέσουν μια ανάφλεξη στο χώρο των γραμμάτων.

Ποιος δίνει το χρίσμα σ’ ένα συγγραφέα;

Ο συγγραφέας δεν παίρνει το χρίσμα από κανέναν. Αναγνωρίζεται ως οντότητα για το έργο του, για τις θέσεις του και για τη συγκρότησή του. Οι υπόλοιποι άνθρωποι του βιβλίου (εκδότες, κριτικοί, βιβλιοπώλες, δημοσιογράφοι) απλώς συμβάλλουμε στην επαφή αυτού του δημιουργού με ένα μεγαλύτερο αναγνωστικό κοινό και στη συμμετοχή του στις λογοτεχνικές ζυμώσεις.

Είναι πολλά τα σεμινάρια και τα μαθήματα που λαμβάνουν χώρα για γραφή μυθιστορήματος, ποίησης, διηγήματος κ.ά. Έχει προκύψει φυτώριο ή είναι απλά ανάγκη έκφρασης;

Είναι πολύ νωρίς για μια εμπεριστατωμένη εκτίμηση, διότι πρόκειται για μια νεοπαγή κατάσταση που θα δείξει τα αποτελέσματά της σε βάθος χρόνου.

Έχουμε συγγραφείς-σταρ στη χώρα μας; Περνώντας από βιτρίνες βιβλιοπωλείων βλέπω τεράστιες φωτογραφίες τους και αισθάνομαι ότι αντιμετωπίζονται ως σταρ.

Ο χώρος του βιβλίου δεν διέπεται από τη λογική του σταρ σίστεμ, όπως συμβαίνει στη μουσική ή την κινηματογραφική βιομηχανία, γιατί οι στοχεύσεις και τα διακυβεύματα είναι διαφορετικά. Για να αναδείξουμε και να διαδώσουμε όμως τα βιβλία οφείλουμε να αξιοποιούμε τις δυνατότητες που προσφέρει το σύγχρονο μάρκετινγκ, αναδεικνύοντας κάθε φορά την αυτόφωτη υπόσταση του συγγραφέα.

Τι θα μπορούσε να είναι πιο αισιόδοξο τον επόμενο χρόνο στο χώρο του βιβλίου;

Να αυξηθούν οι Έλληνες αναγνώστες.

Με ποιον τρόπο οι αναγνώστες επιλέγουν το μυθιστόρημα που θα αγοράσουν;

Όπως έδειξε μια σοβαρή έρευνα που διεξήχθη για λογαριασμό του Bookseller, πρώτο σε επιρροή έρχεται το «από στόμα σε στόμα», η διά ζώσης πληροφόρηση, και αμέσως μετά το οπισθόφυλλο και το καλαίσθητο εξώφυλλο.