Μπίτνικ και αντικουλτούρα

«Patti Smith - Sketches of pain, Εξόριστη στη λεωφόρο του rock’n’roll» Γιώργος Τσελώνης, εκδόσεις Οξύ, σελ. 142

Μποέμ, ποιήτρια, φωτογράφος, μουσικός, μητέρα, ακτιβίστρια. «Εντέλει, μια rock’n’roll nigger», όπως γράφει κι ο Γιώργος Τσελώνης. Χωμένος κι ο ίδιος ως το λαιμό στο rock’n’roll και την αντικουλτούρα, ο συγγραφέας διεισδύει στο εσωτερικό σύμπαν της ιέρειας του νεοϋορκέζου punk και εξετάζει κυρίως τα στοιχεία που διαμόρφωσαν αυτό το ατίθασο πνεύμα. Μιλάει για την ίδια αλλά και γι’ αυτούς που «συνθέτουν το καλειδοσκοπικό πάνθεον των ερεθισμάτων της», από τον Ντίλαν έως τον Ρεμπό, από τον Κολτρέιν έως τον Γουίλιαμ Μπλέικ και από τους Stones έως τη Μαρία Κάλλας. Ο τίτλος εξάλλου του βιβλίου αποτελεί παράφραση του “Sketches of Spain” του Miles Davis…

Πλάι στα κείμενα του συγγραφέα φιγουράρουν αποσπάσματα από προσωπικά ημερολόγιά της και σπάνιες φωτογραφίες, ενώ πετυχημένη είναι και η απόδοση των στίχων της στα ελληνικά, οι περισσότεροι παρμένοι από τους κλασικούς δίσκους της των 70s (“Horses”, “Radio Ethiopia”, “Easter” και τα ρέστα).

Μ’ αυτά και μ’ αυτά, μην περιμένεις να διαβάσεις άλλη μια τυπική (και βαρετή) ροκ βιογραφία. Ξεφύλλισέ το σαν ένα λεύκωμα για την Patti Smith ή σαν ένα «ημερολόγιο του δρόμου», κατά πως λέει κι ο δημιουργός του, αφιερωμένο στην ανατρεπτική φύση του rock’n’roll.

«Γυμνός» David Sedaris, εκδόσεις Μελάνι, μτφ. Μυρσίνη Γκανά, σελ. 406

Οι 17 αυτοβιογραφικές ιστορίες που είναι συγκεντρωμένες σε τούτες τις σελίδες θα σου θυμίσουν, παρά την «απόσταση», κάτι από… σένα. Τη σπαστική αδελφή σου που έκανε κατάληψη στο μπάνιο τα πρωινά. Τους πληκτικούς συγγενείς σου που πάντα κατέφθαναν την πιο ακατάλληλη στιγμή για να σου χαλάσουν τα σχέδια. Τον πατέρα σου που, αντί να σε αφήσει στην ησυχία σου να κοιμηθείς ως αργά τα Σάββατα, σε έσερνε μαζί του απ’ τα χαράματα στα γήπεδα του γκολφ ή, έστω, σε εκδρομές στις εξοχές. Το διπλανό σου στο σχολείο που σκάλιζε διαρκώς τη μύτη του. Την αδεξιότητα που σε σ’ έπιασε στο πρώτο σου ραντεβού. Τότε που σ’ έστειλαν με το ζόρι σε μια κατασκήνωση όπου οι δραστηριότητες που πρότειναν περιλάμβαναν μόνο δημοτικά τραγούδια και κάτι που ονομαζόταν «θρησκευτική προσευχή και σημαία». Ή τότε που πνίγηκες όταν σε τσάκωσαν να κάνεις το πρώτο σου τσιγάρο στα κρυφά. Το γυμνασιάρχη σου που σε πέτυχε να κάνεις κοπάνα και σε ζάλισε με κηρύγματα περί καθήκοντος και ηθικής, ο «κάλπης».

Θεατρικός συγγραφέας και συνεργάτης του National Public, ο 51χρονος σήμερα Ελληνοαμερικανός David Sedaris («Μια σχεδόν φυσιολογική οικογένεια», «Εγκώ μιλήσει καλά κάποια μέρα») είναι ένας τυπικός σνομπ… Νεοϋορκέζος που ανατράφηκε με την αντικουλτούρα του ’60. Η γραφή του είναι πνευματώδης αλλά και ασεβής, λεπτή αλλά και αδέξια, καυστική αλλά και καλοσυνάτη. Με όπλο του ένα χιούμορ που δεν γνωρίζει ιερό και όσιο, ο συγγραφέας στέκεται στις λεπτομέρειες και σατιρίζει τις αστικές νευρώσεις, τις πιο εξωφρενικές αλλά και τις πιο απλές πλευρές της καθημερινότητας, ξεκινώντας από το οικογενειακό του περιβάλλον. Αν ήταν ταινία θα ήταν όχι ο «Νευρικός», αλλά ο «Νευρωτικός εραστής», με πρωταγωνιστή τον Χόλντεν Κόλφιλντ του «Φύλακα στη Σίκαλη» μαστουρωμένο με LSD. Θα σε κάνει να γελάς μέχρι δακρύων.

«Ουρλιαχτό Καντίς και άλλα ποιήματα» Άλεν Γκίνσμπεργκ, εκδόσεις Άγρα, μτφ. Άρης Μπερλής, σελ. 264

Δίγλωσση επανέκδοση που περιέχει μια επιλογή ποιημάτων από τα βιβλία «Ουρλιαχτό και άλλα ποιήματα» και «Καντίς και άλλα ποιήματα», ενός έργου που στάθηκε εμβληματικό για το κίνημα του μπιτ. Που όταν πρωτοκυκλοφόρησε, το φθινόπωρο του 1956 από τις εκδόσεις City Lights Books, συντάραξε την αμερικανική κοινή γνώμη, κατασχέθηκε από τις αρχές του Σαν Φρανσίσκο και οδήγησε το δημιουργό του στα δικαστήρια, όπου και τελικά δικαιώθηκε. Το «Ουρλιαχτό» ήταν για τη γενιά του μπιτ ό,τι ήταν το “That’s Allright Mama” του Elvis για το rock’n’roll, χωρίς ωστόσο να είναι το πρώτο δείγμα γραφής των μπίτνικ. Ο Κέρουακ είχε ήδη εκδώσει το «Η πόλη και η κωμόπολη» (1950) και ο Μπάροουζ το “Junkie” (1953), ενώ η ίδια η λέξη beat είχε πρωτοεμφανιστεί από το1952 στο “Go” του Τζον Κλέλον Χολμς, που όλα τους όμως είχαν περάσει απαρατήρητα. Η επιτυχία του «Ουρλιαχτού» ήταν που καθάρισε την παρτίδα, που επέβαλε σε μια νύχτα τον ίδιο τον Γκίνσμπεργκ ως μέγιστη προσωπικότητα της αμερικανικής διανόησης και που συμπαρέσυρε από την αφάνεια τον Μπάροουζ και τον Κέρουακ, τον Κόρσο και τον Ορλόφσκι, αυτή τη γενιά των ρέμπελων λογοτεχνών που έγραφαν και ζούσαν στους εκτροχιαστικούς ρυθμούς του be bop. Όσες φορές και αν τις διαβάσεις, οι πρώτες του αράδες θα σε βουτάνε πάντα από το λαιμό: «Είδα τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου χαλασμένα απ’ την τρέλα, λιμασμένα, υστερικά, γυμνά, να σέρνονται μέσ’ απ’ τους νέγρικους δρόμους την αυγή γυρεύοντας μια φλογισμένη δόση…».

«Αμέρικους» Λώρενς Φερλινγκέτι, εκδόσεις Οδός Πανός, εισαγωγή-μετάφραση-σημειώσεις Ειρήνη Α. Βρής, σελ. 227

Λώρενς Φερλινγκέτι: ποιητής, πεζογράφος κι ένας υπέροχος άνθρωπος. Παραφράζοντας τον Κέρουακ, ένας «Αλήτης του Ντάρμα» που ισορροπεί ανάμεσα στο Ζεν και τον αναρχισμό, «ένα ατίθασο ερωτικό πνεύμα, αφοσιωμένο στην ομορφιά και στην αλήθεια».

Το «Αμέρικους», που πρωτοεκδόθηκε το 2004, είναι ουσιαστικά ένα κολάζ από μικρά και μεγάλα ποιήματα που ανασυνθέτουν την ιστορία των ΗΠΑ από το 19ο αιώνα έως τη δεκαετία του ’60. Ο Φερλινγκέτι κάνει στάσεις σε σημαντικές ή… λιγότερο σημαντικές πτυχές της αμερικανικής ιστορίας και κουλτούρας, από τον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο έως τη δολοφονία του Κένεντι και από την ποίηση του Ουίτμαν έως το μπέιζμπολ. Με ανορθόδοξο στιλ και με μια γραφή που είναι λιτή και πέρα για πέρα απολαυστική, καταθέτει όντως μια πρωτότυπη «αυτοβιογραφία της αμερικανικής συνείδησης».