Ο Κάφκα και η Κούκλα: Ο μύθος της ανέκδοτης νουβέλας

Αν και σήμερα ο Φραντς Κάφκα θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους λογοτέχνες του 20ου αιώνα, κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Αυστρο-Τσέχος συγγραφέας κατάφερε να εκδώσει ελάχιστα έργα, μεταξύ αυτών και την διάσημη νουβέλα του, «Η Μεταμόρφωση» (1915), όπου ο κεντρικός χαρακτήρας, Γκρέγκορ Σάμσα, ξυπνάει ένα πρωί και ανακαλύπτει ότι έχει μεταμορφωθεί σε γιγάντια κατσαρίδα.

Πολλά από τα μυθιστορήματα του Φραντς Κάφκα, όπως «Ο πύργος» (1925) και η «Αμερική» (1927) έμειναν ημιτελή και εκδόθηκαν μετά τον θάνατό του στη μορφή που τα είχε αφήσει, από τον φίλο του, Μαξ Μπροντ. Καθώς ο συγγραφέας έζησε μια μυστηριώδη και σύντομη ζωή (πέθανε μόλις 40 ετών), αλλά το έργο του έχει αναλυθεί εκτενώς και τα βιβλία του συνεχίζουν να διδάσκονται στα πανεπιστήμια διεθνώς, ως εμβληματικά του κινήματος του Μοντερνισμού, πολλές φήμες για ανέκδοτα έργα του έχουν κυκλοφορήσει ανά τα χρόνια.

Ο Κάφκα και η Κούκλα: Βερολίνο, Φθινόπωρο 1923. Σε ένα πάρκο, κάπου στην πόλη, ένα κορίτσι κλαίει γιατί έχασε την κούκλα της

Μια τέτοια περίπτωση είναι και ένα σύντομο μυθιστόρημα που ο Φραντς Κάφκα υποτίθεται πως έγραψε μέσα σε μόλις τρεις εβδομάδες, για να παρηγορήσει ένα κοριτσάκι που είχε χάσει την αγαπημένη του κούκλα στο πάρκο.

Κάποιοι μελετητές του έργου του Φραντς Κάφκα υποστηρίζουν πως η νουβέλα αυτή δεν γράφτηκε ποτέ. Στην τρέχουσα έκθεση προς τιμή του διάσημου συγγραφέα στην Morgan Library, υπάρχει ωστόσο μια αναφορά σε αυτή την ιστορία, ακόμα κι αν δεν παρουσιάζονται χειρόγραφα του συγγραφέα που να αποδεικνύουν την ύπαρξή της.

Η πιο σημαντική πηγή για αυτή την ιστορία είναι ίσως οι αναφορές της Ντόρα Ντιάμαντ, της τελευταίας δηλαδή συντρόφου του Φραντς Κάφκα, σε μια συζήτηση που είχε με την μεταφράστρια του Κάφκα στα γαλλικά, την Μαρθ Ρομπέρ, στις αρχές τις δεκαετίας του 1950. Όπως υποστήριξε η Ντιάμαντ, ο Φραντς Κάφκα και εκείνη συνάντησαν τυχαία μια μέρα στο Βερολίνο, σε μια βόλτα τους στο πάρκο, ένα μικρό κοριτσάκι που έκλαιγε. Όταν το ρώτησαν τι συνέβη, εκείνη τους εκμυστηρεύτηκε ότι είχε χάσει την αγαπημένη της κούκλα και οι δυο τους έψαξαν ολόκληρο το πάρκο προσπαθώντας να την βρουν, χωρίς καμία τύχη.

Ευαισθητοποιημένος απέναντι στην στενοχώρια του κοριτσιού για την απώλεια της κούκλας, ο Φραντς Κάφκα υποτίθεται πως ξεκίνησε μια αλληλογραφία με το κοριτσάκι, υποδυόμενος την ίδια την κούκλα, η οποία μιλούσε για την ζωή της και τους λόγους που την έκαναν να φύγει εκείνη την ημέρα στο πάρκο. Προκειμένου να μην στενοχωρήσει περισσότερο την πρώην ιδιοκτήτρια του παιχνιδιού, ο Φραντς Κάφκα έβαλε την κούκλα να παντρεύεται στο τέλος της ιστορίας, σε μία αξιοζήλευτη τελετή με όμορφα φορέματα και πλούσια φαγητά και γλυκά. Η ιστορία αυτή, αληθινή ή όχι, αποτέλεσε την έμπνευση για το παιδικό βιβλίο της Λαρίσα Τούλι, «Ο Κάφκα και η κούκλα» (2021), με εικονογραφήσεις της Ρεμπέκα Γκριν, εκδόσεις Διόπτρα.

Είναι πιθανό η ανέκδοτη αυτή ιστορία να ανήκει στη σφαίρα της φαντασίας, χωρίς ωστόσο να βρίσκεται πολύ μακριά από το πνεύμα των υπόλοιπων έργων του Φραντς Κάφκα, που χαρακτηρίζονται από τους παράξενους, φανταστικούς κόσμους στους οποίους διαδραματίζονται, αλλά και από μία βαθιά θλίψη ανακατεμένη με ένα απίστευτο χιούμορ.

Τα γράμματα, τα ημερολόγια και οι αναφορές στην ίδια τη ζωή του Φραντς Κάφκα, λειτουργούν ως απόδειξη πως αν κάποιος συγγραφέας μπορούσε να συγκινηθεί με αυτόν τον τρόπο, με αφορμή ένα τέτοιο τυχαίο περιστατικό, μόνο εκείνος θα μπορούσε να ήταν. Έτσι, η ιστορία με την κούκλα, ακόμα κι αν δεν μπορέσουμε ποτέ να την διαβάσουμε, θα αποτελεί για πάντα αναπόσπαστο μέρος του μύθου που περιβάλλει τον μεγάλο λογοτέχνη.