- CITY GUIDE
- PODCAST
-
11°
Κίμων Χατζημπίρος - Θερμοκήπια κρίσεων: Η ματαιωμένη μεταρρύθμιση
Μια κατάθεση για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση: αριστεία και «βαθύ πανεπιστήμιο»
![Κίμων Χατζημπίρος - Θερμοκήπια κρίσεων: Η ματαιωμένη μεταρρύθμιση Κίμων Χατζημπίρος - Θερμοκήπια κρίσεων: Η ματαιωμένη μεταρρύθμιση](/images/1074x600/jpg/files/2025-01-27/kimon-hatzibiros-thermokipia-kriseon-i-mataiomeni-metarruthmisi.jpg)
Ο Κίμων Χατζημπίρος παρουσιάζει τις κατευθυντήριες αρχές και τα βασικά χαρακτηριστικά του «ποιοτικού Πανεπιστημίου» στο βιβλίο του «Θερμοκήπια κρίσεων»
Στο βιβλίο του Θερμοκήπια κρίσεων (Θεσσαλονίκη: Επίκεντρο, 2024), ο Κίμων Χατζημπίρος επανέρχεται σε ένα θεμελιώδες δίλημμα: Αριστεία και ποιοτικό Πανεπιστήμιο ή «βαθύ» Πανεπιστήμιο και αποτελμάτωση;
Από την ανάγνωση του βιβλίου, αποκόμισα την αίσθηση ότι, έπειτα από μακρά θητεία στο ελληνικό πανεπιστήμιο, κοινές είναι οι διαπιστώσεις πολλών από εμάς που θητεύουμε σε αυτό τόσο για τα προβλήματα όσο και τις ενδεδειγμένες απαντήσεις στα εκπαιδευτικά πράγματα της χώρας. Σίγουρα, μας ενοχλεί το γεγονός ότι η Παιδεία, και μάλιστα η Ανώτατη, εμφανίζεται να αποτελεί προνομιακό πεδίο αλλαγών, στις οποίες επιδίδονται με ζήλο οι περισσότερες κυβερνήσεις της μεταπολίτευσης. Μέτρο της αποτελεσματικότητας των αλλαγών είναι το γεγονός ότι και σήμερα, εξακολουθούμε να συζητάμε περίπου τα ίδια θέματα όπως και τη δεκαετία του 1990 ή του 2000. Κατά συνέπεια, τίθεται, ενδεχομένως καλόπιστα, το ερώτημα: Γιατί να μας απασχολεί το θέμα ενός ακόμα νόμου για την Τριτοβάθμια, αφού, με βάση την έως τώρα εμπειρία, το πιθανότερο είναι ότι και αυτός ο νόμος αργά ή γρήγορα θα αντικατασταθεί;
Το ζήτημα της Παιδείας επανέρχεται, είτε μας αρέσει είτε όχι, διότι συνδέεται άρρηκτα με τη γενικότερη υστέρηση της Ελλάδας στον διεθνή καταμερισμό της γνώσης και της παραγωγής. Και δεν αναφέρομαι μόνο στη χαμηλή κατάταξη των Ελλήνων μαθητών στις δοκιμασίες της PISA ή την επίσης χαμηλή θέση των ελληνικών ΑΕΙ σε διεθνείς κατατάξεις. Η κατάσταση στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση έχει προεκτάσεις σε όλα σχεδόν τα επίπεδα της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Παραδείγματα:
- Η εμμονή της τυπικής ελληνικής οικογένειας, συνήθως με υψηλό κόστος, να βάλει το παιδί της στο «Πανεπιστήμιο»· εμμονή που επηρεάζει και την εκλογική της συμπεριφορά.
- Το αμφίβολο αντίκρισμα των πτυχίων στην αγορά εργασίας και η χαλαρή διασύνδεση των σπουδών με τις ανάγκες μιας οικονομίας που επί μακρόν χάνει το στοίχημα της βιώσιμης ανάπτυξης.
- Η απώλεια ανθρώπινου δυναμικού υψηλού επιπέδου και ικανοτήτων, στην εκπαίδευση των οποίων έχουν επενδύσει η οικογένεια και το κράτος (brain drain).
- Η σπατάλη πόρων που σπανίζουν σε πληθώρα πανεπιστημιακών ιδρυμάτων και τμημάτων, σε επίπεδα πολλαπλάσια από τα αντίστοιχα άλλων ευρωπαϊκών χωρών με πετυχημένα εκπαιδευτικά συστήματα.
- Η συμβολή της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης στην καλλιέργεια πολιτικού και επαγγελματικού ήθους. Στην πρώτη περίπτωση, επί δεκαετίες εκπέμπεται το μήνυμα ότι η αυθαιρεσία, ενίοτε δε και η βία, αποδίδουν. Στη δεύτερη, οι πολλαπλές εξεταστικές και άλλες «εκπτώσεις» εκμαυλίζουν μεγάλο μέρος της νεολαίας, ήδη εθισμένης στους εύκολους βαθμούς της δευτεροβάθμιας.
Ας ξεκινήσουμε από το εργασιακό ήθος. «Στα πρώτα χρόνια της Μεταπολίτευσης», θυμίζει ο Χατζημπίρος, «επικράτησε το φοιτητικό σύνθημα της ΚΝΕ “πρώτοι στα μαθήματα–πρώτοι στον αγώνα”, αλλά αργότερα, με τον άνεμο της Αλλαγής», και κυρίως στην περίοδο των καταλήψεων με αίτημα την απόσυρση του Ν. 815 της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, αντικαταστάθηκε από το σύνθημα «όχι στην εντατικοποίηση των σπουδών». Έκτοτε, η αριστεία παραμένει μια πολιτικά επίμαχη έννοια. «Η ναρκοθέτηση της αριστείας», συνεχίζει ο Χατζημπίρος, «είχε άλλωστε υποστηριχθεί φιλοσοφικά, ως επιμύθιο κάποιων παρακμιακών θεωριών, από διανοητές του ανανεωτικού χώρου (της Αριστεράς)». Ένας γαλλοθρεμμένος εκπρόσωπος του χώρου αυτού έμεινε στην Ιστορία όχι για το έργο του στο Υπουργείο Παιδείας, αλλά για την εμβληματική φράση «η αριστεία είναι ρετσινιά». Η φράση αυτή, γράφει ο Χατζημπίρος, «συμπύκνωσε με ειλικρίνεια έναν διαδεδομένο μεταμοντέρνο σχετικισμό περί αξιών και επιστήμης». Εντάσσεται επίσης σε μία στάση της Αριστεράς που καταχρηστικά ονομάζεται «ανανεωτική». Σύμφωνα με μαρτυρία του Θάνου Βερέμη, την εποχή που θήτευε ως πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Παιδείας, είχε επιχειρηματολογήσει σε επιτροπή της Βουλής σχετικά με την ανάγκη η δημόσια εκπαίδευση να ενθαρρύνει τα ταλέντα, να αναδεικνύει τους αρίστους· για να λάβει την απάντηση του βουλευτή Θεσσαλονίκης του ΣΥΡΙΖΑ Τάσου Κουράκη: «Εμάς δεν μας ενδιαφέρουν οι άριστοι, μας ενδιαφέρει ο μέσος όρος».
![Θερμοκήπια κρίσεων Θερμοκήπια κρίσεων](/images/w250/3/jpg/files/2024-02-01/thermokipia-kriseon-kimon-xatzimpiros-epikentro.jpg)
Γίνεται σαφές, λοιπόν, ότι για την Αριστερά, με ορισμένες εξαιρέσεις, η αριστεία, όπως εν τέλει και η ελευθερία, συγκρούεται με το αίτημα της ισότητας. Διότι, όπως εξηγεί ο Χατζημπίρος, «[η] αριστεία αναπότρεπτα φέρνει αξιοκρατική ιεραρχία». Αποκρούοντας την ιεράρχηση με βάση τη σκληρή δουλειά και τις επιδόσεις, οι οπαδοί της ισότητας ωθούν προς έναν «κολλεκτιβισμό της ποιότητας», μια εξίσωση προς τη μετριότητα, προς την ήσσονα προσπάθεια και τον ελάχιστο κοινό παρονομαστή. Εδώ ταιριάζει άλλη αξιομνημόνευτη φράση πρωθυπουργικού συμβούλου της περιόδου αριστερής διακυβέρνησης, που έγραφε ότι «η καριέρα είναι χολέρα».
Στην ελληνική εκπαίδευση, στη θέση της αριστείας έχουν επικρατήσει, με τα λόγια του Χατζημπίρου, η «επιβράβευση της παπαγαλίας των μαθητών, αλλά και η μυωπική μονοδιάστατη αξιολόγηση του επιστημονικού δυναμικού». Και συνεχίζει: «Ο εξισωτισμός κάνει την ισότητα καρικατούρα, καλλιεργεί τη ραστώνη και τη φυγοπονία και, τελικά, παραδίδει τους χώρους δημιουργίας στους μπαχαλάκηδες». Η απάντηση σε όσους συνδέουν την αριστεία με μια πολιτική διακρίσεων εις βάρος των πιο αδύναμων «είναι η πραγματική ισότητα ευκαιριών, η ίση και δίκαιη μεταχείριση των ουσιωδώς ομοίων, για να γίνει αποδεκτή η άνιση μεταχείριση των ανομοίων». Υπενθυμίζει δε ο Χατζημπίρος την προειδοποίηση ενός από τους πρώιμους σοσιαλιστές, του Proudhon, ότι «όταν θέτουμε τη μετριότητα στο επίπεδο της αριστείας παράγουμε ανισότητα».
Τι είναι, λοιπόν, το «ποιοτικό Πανεπιστήμιο»; Ο Χατζημπίρος παρουσιάζει τις κατευθυντήριες αρχές και τα βασικά χαρακτηριστικά του, όπως πολλοί θα θέλαμε να τα βλέπαμε διατυπωμένα σε ένα σταθερό νομικό πλαίσιο. Το ποιοτικό Πανεπιστήμιο, γράφει, «στηρίζεται στην κανονικότητα, ως βάση για να εξασφαλισθεί η αποδοτικότητα, να ανθίσει η εργατικότητα, να αναδυθούν επιστημονικές εξάρσεις και εμπνεύσεις μέσα από τη δουλειά χιλιάδων φοιτητών και δασκάλων».
Την προοπτική αυτή αντιμάχεται το «βαθύ» Πανεπιστήμιο. Ιδού μια συνοπτική περιγραφή του: Κύκλοι φοιτητοπατέρων και «παρατάξεων», συνδικαλιστών, «προοδευτικών» διανοουμένων και ισχυρών καθηγητών που βολεύονται με τη στασιμότητα επιδιώκουν διαιώνιση μιας θλιβερής κατάστασης, όπου το «βαθύ» Πανεπιστήμιο συγκυβερνά, η πλειονότητα των φοιτητών λιμνάζει, η ανομία βασιλεύει, τα διάφορα επιστημονικά «μαγαζάκια» και «καπετανάτα» κινούνται ανεξέλεγκτα.
Επί δεκαετίες, χάρη στο άσυλο, το «βαθύ» Πανεπιστήμιο δρούσε «εκτός ουσιαστικής δημοκρατικής νομιμότητας, μοιάζοντας άτρωτο. Το «βαθύ» Πανεπιστήμιο «απεχθάνεται την ηλεκτρονική ψηφοφορία». Πολέμησε λυσσωδώς τον νόμο 4009, «ανεξάρτητα από πολιτικές τοποθετήσεις. … Δεν ήθελε αξιολογήσεις και ανεξάρτητη εποπτεία. … Το “βαθύ” Πανεπιστήμιο πολέμησε πάνω απ’ όλα το Συμβούλιο Ιδρύματος, ξέροντας ότι από αυτό κυρίως κινδυνεύει το [οικείο, βολικό, προσοδοφόρο] status quo».
Την περίοδο εφαρμογής, υποτίθεται, του Ν. 4009 (2011-2015), όπως εύστοχα επισημαίνει ο Χατζημπίρος. το «βαθύ» Πανεπιστήμιο, «πεπεισμένο ότι τίποτα δεν χάθηκε, κωλυσιεργ[ούσε] με την προσδοκία ότι, στις επόμενες βουλευτικές εκλογές, ο νέος ριζοσπαστισμός θα επαναφέρει την παλιά τάξη πραγμάτων». Αυτό συνέβη, πράγματι, το 2015. Τότε, η συγκυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ εξόφλησε «γραμμάτια προς το βαθύ πανεπιστήμιο», που είχε σταθεί «αρωγός στην κατάληψη της εξουσίας». Ο «νόμος Διαμαντοπούλου» δεν καταργήθηκε τύποις, επειδή σε αυτό ήταν αντίθετοι οι «θεσμοί» που επόπτευαν το Τρίτο Μνημόνιο (διά χειρός Τσίπρα), αλλά αντικαταστάθηκε επί της ουσίας από μια κουρελού νομοθετημάτων που επανέφεραν τα πράγματα στην προ μεταρρυθμίσεως εποχή.
Για να εξηγούμαστε, ούτε ο Χατζημπίρος ούτε όποιος γνωρίζει κάπως την εκπαιδευτική πραγματικότητα στη χώρα έχουν την ψευδαίσθηση ότι το εκπαιδευτικό μας σύστημα, σε όλες τις βαθμίδες, μπορεί να βελτιωθεί ουσιωδώς, πόσο μάλλον να αλλάξει με έναν νόμο ή ακόμα και μια αναθεώρηση της συνταγματικής τροχοπέδης του περίφημου Άρθρου 16. Παρά ταύτα, επιτρέψτε μου να παραθέσω την άποψη του Κίμωνα Χατζημπίρου για το βασικό νομοθέτημα της κυβέρνησης Μητσοτάκη για την Ανώτατη Παιδεία, που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 2022, αλλά ακόμα δεν ισχύει πλήρως ενώ πολλές διατάξεις του «συμπληρώθηκαν» τον περασμένο χρόνο και αναμένονται και άλλες τροποποιήσεις. Όπως έγραφε ο Χατζημπίρος στην Εισαγωγή του, «Οι επόμενες υποσχέσεις περί μεταρρύθμισης της Ανώτατης Εκπαίδευσης κατέληξαν στον νόμο 4957/2022, που περιέχει πολλές θετικές προτάσεις αλλά δεν συγκροτεί ένα σχέδιο για άρση της ανομίας και αφαίρεση των θεσμικών δυνατοτήτων του «βαθέος» Πανεπιστημίου». Ο συγγραφέας εστιάζει την κριτική του στον τρόπο διοίκησης των ΑΕΙ και στο σύστημα ανάδειξης των κορυφαίων οργάνων τους. Ο «νόμος Κεραμέως», όπως ονομάστηκε, ορίζει έναν πρωτοφανή και συχνά αδιέξοδο τρόπο επιλογής του πρύτανη. Κυρίως, όμως, δεν θεσπίζει σωστό Συμβούλιο Ιδρύματος, αντίθετα το υποβαθμίζει σε ένα ταπεινό μείγμα αντιμαχόμενων ομάδων εκλεκτόρων. Ο εμβληματικός θεσμός εκφυλίζεται όταν, αντί τα Συμβούλια Ιδρύματος να αποτελούνται από εξέχοντα πρόσωπα που ελέγχουν και αντισταθμίζουν την εκτελεστική εξουσία των μονοπρόσωπων πανεπιστημιακών οργάνων, περιέχουν πρόσωπα επιλεγμένα με κριτήριο την υποστήριξη στον Α ή στον Β υποψήφιο πρύτανη. Προφανώς, με αυτούς τους όρους, εφόσον δεν τους δίνεται σοβαρός ρόλος στο ίδρυμα, δεν θα προσέλθουν ως μέλη των Συμβουλίων πρόσωπα με σημαντική ακαδημαϊκή, επιχειρηματική ή άλλη δράση, που η συμβολή τους στη διαμόρφωση στρατηγικής του Πανεπιστημίου θα ήταν πολύτιμη. Ωστόσο, αυτή η απώλεια κάθε άλλο παρά ενοχλεί τα πανεπιστημιακά κατεστημένα, αφού η είσοδος στη διοίκηση του Πανεπιστημίου ικανών προσώπων με ίδια γνώση και άποψη θα συνιστούσε επίφοβο κίνδυνο.
Τι θα ανέμενε, επομένως, ο ενδιαφερόμενος πολίτης από μια ουσιαστική μεταρρύθμιση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση; Σταχυολογώ:
- Μια ανεπίληπτη διαδικασία κατάρτισης νέου πλαισίου λειτουργίας των ΑΕΙ, από έγκριτους επιστήμονες αλλά και έμπειρους λειτουργούς, Έλληνες και ξένους· εν συνεχεία ευρεία διαβούλευση με την ακαδημαϊκή κοινότητα αλλά και επιδίωξη διαλόγου με τα κόμματα, ώστε όλα να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
- Να μην επιχειρηθεί η εκ νέου «ανακάλυψη του τροχού», αλλά να αξιοποιηθεί η ελληνική και η διεθνής εμπειρία.
- Να αποδεσμευτεί η διοίκηση των ΑΕΙ από τους πειρασμούς ενός πελατειακού συστήματος. Αυτό προϋποθέτει τη λειτουργία πραγματικά ανεξάρτητων Συμβουλίων Ιδρύματος, με τη συμμετοχή διακεκριμένων πανεπιστημιακών αλλά και προσωπικοτήτων της κοινωνικής και οικονομικής ζωής. Έργο τους θα ήταν ο στρατηγικός σχεδιασμός των ΑΕΙ, η επιλογή πρυτάνεων και κοσμητόρων σε ρόλο manager και η εποπτεία και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων.
- Να τεθεί σε νέες βάσεις η διαχείριση και αξιοποίηση της περιουσίας και των ερευνητικών κονδυλίων των ΑΕΙ, με την ανάθεσή της σε ένα Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου, υπό την εποπτεία του Συμβουλίου και ενιαίο και διαφανή λογιστικό έλεγχο.
- Να βελτιωθούν οι διαδικασίες εκλογής και εξέλιξης των καθηγητών, με γνώμονα την αριστεία και όχι τις όποιες διαπροσωπικές σχέσεις. Εχέγγυα, όπως ένα αξιόπιστο, κεντρικά καταρτισμένο μητρώο εκλεκτόρων, Ελλήνων και ξένων, κατάργηση των «φωτογραφικών» γνωστικών αντικειμένων, ένα δεύτερο «κόσκινο» των υποψηφίων, αλλά και η περιοδική επαναξιολόγηση όλων των καθηγητών θα βελτίωναν τη σημερινή εικόνα διδακτικού προσωπικού «πολλών ταχυτήτων».
- Να επιδιωχθεί ο εξορθολογισμός του αριθμού των ΑΕΙ και των Τμημάτων με συγχωνεύσεις και καταργήσεις. Αυτό, σε συνδυασμό με την αναβάθμιση της τεχνικής εκπαίδευσης, που παραμένει ζητούμενο σε μια χώρα με πληθώρα φιλολόγων, νομικών και θεολόγων, ίσως αρχίσει να στρέφει την εκπαίδευση πιο κοντά στις πραγματικές ανάγκες της οικονομίας του τόπου.
- Να τεθεί τέρμα στις φεουδαλικού τύπου σύστημα που κατέληξαν να εκπροσωπούν τα Τμήματα και οι Τομείς. Να καταστούν οι Σχολές οι βασικές ακαδημαϊκές μονάδες που θα παρέχουν εκπαίδευση με βάση ευέλικτα προγράμματα σπουδών.
- Να εξορθολογιστεί η λειτουργία των ΑΕΙ, με την έκδοση Οργανισμού και Εσωτερικού Κανονισμού. Σήμερα, δεκατρία και πλέον χρόνια μετά τη θέσπιση της εν λόγω υποχρέωσης, τα περισσότερα ελληνικά πανεπιστήμια, ιδίως τα μεγαλύτερα, λειτουργούν «στο περίπου».
- Να τεθεί φραγμός στο φαινόμενο των «αιώνιων φοιτητών», γεγονός που υποβιβάζει τη διεθνή κατάταξη των ελληνικών ΑΕΙ.
- Να τεθούν κανόνες ακαδημαϊκής συμπεριφοράς για διδάσκοντες και διδασκόμενους, η παραβίαση των οποίων θα συνεπάγεται πειθαρχικές κυρώσεις.
Ο πρόσφατος νόμος αντιμετωπίζει ορισμένα από σημεία αυτά, εισάγοντας, για παράδειγμα αναλυτικές πειθαρχικές διατάξεις. Ωστόσο, οι διατάξεις του για κρίσιμα θέματα, όπως η κατάρτιση μητρώων εκλεκτόρων, η εκλογή και εξέλιξη καθηγητών ή οι διαγραφές φοιτητών που «λιμνάζουν» τελούν σε αναστολή. Ακόμα χειρότερα, στα έξι πρώτα από τα σημεία που θίχτηκαν, ο νόμος αυτός, των 489 άρθρων και των 259 σελίδων, δεν δίνει απαντήσεις. Τα σημεία αυτά κάλυπτε, με καινοτόμο πνεύμα, ο νόμος 4009/2011, με μόλις 81 άρθρα και 45 σελίδες.
Για την Ιστορία, ο νόμος 4009, έργο της Άννας Διαμαντοπούλου διά χειρός του αείμνηστου καθηγητή Βασίλη Παπάζογλου, είχε συγκεντρώσει διακομματική πλειοψηφία 255 βουλευτών. Το ξήλωμά του άρχισε λίγους μήνες αργότερα, ενώ συγκυβερνούσαν τα κόμματα που τον είχαν υπερψηφίσει. Ο νόμος 4957 ψηφίστηκε από 157 βουλευτές, αποκλειστικά της συμπολίτευσης. Ο διάδοχος της κυρίας Κεραμέως κατέθεσε ήδη πλήθος από «διορθωτικές» διατάξεις και έπεται συνέχεια. Εν τέλει, καμιά μεταρρύθμιση δεν έχει ελπίδα αν δεν τη στηρίζουν οι δυνάμεις της κοινωνίας. Σίγουρα δεν αρκεί η όποια «σιωπηλή πλειοψηφία» που περιμένει την ώρα της κάλπης. Όπως διαπιστώνει ο κ. Χατζημπίρος, χρειάζεται «ενεργό στήριξη από μια διαφορετική κοινωνία που, αντί της υστερικής αγανάκτησης, θα αναζητούσε ευνομία, αξιοκρατία και παραγωγικότητα». Πώς χτίζεται όμως, «μια διαφορετική κοινωνία»;
ΤΑ ΠΙΟ ΔΗΜΟΦΙΛΗ
![](/images/w400/3/jpg/files/2024-02-02/final-voice-choice4.jpg)
ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΙ ΠΑΝΤΑ
ΔΕΙΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
«Η πόρτα άνοιγε προς τα μέσα αλλά οι περισσότεροι την έσπρωχναν»
Μια συζήτηση με τον καθηγητή με αφορμή το νέο του βιβλίο «Όταν η γνώση είναι ζωή», μια πραγματεία για την παιδεία, την οικογένεια και τους νέους
Μια ευφάνταστη ιστορία που περιπαίζει με χιούμορ τη γραφειοκρατία του σοβιετικού καθεστώτος, ενώ ταυτόχρονα αναδεικνύει τα αποτελέσματα της λογοτεχνίας στην ψυχοσύνθεση ενός αναγνώστη
Είναι καιρός να καταλάβουμε ότι η όποια δικαίωση των Παλαιστινίων έχει ως προϋπόθεση την ολοκληρωτική συντριβή των σκοταδιστικών καθεστώτων και οργανώσεων
Δέχθηκα να είμαι στην παρουσίαση του βιβλίου του Νιρ Αβισάι Κοέν επειδή αγαπώ τους ειρηνόφιλους εβραίους και μουσουλμάνους της Παλαιστίνης
Το νέο τους βιβλίο παρουσιάζεται την Τρίτη 25 Φεβρουαρίου στις 19:00 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Ένα rom-com για την ημέρα της αγάπης
Ένα μεσημέρι με τους θεματοφύλακες της ελληνικής γλώσσας στην Ουκρανία
Κωνσταντίνα Ρουσσίδη, Μαριάντζελα Κατσιαβριά, Μένια Παπαδοπούλου μιλούν για τα βιβλία τους που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Βακχικόν
Στο νέο του βιβλίο µελετά το φαινόµενο του µοντερνισµού και µεταµοντερνισµού, όπως και το αντίκτυπό τους στη σύγχρονη λογοτεχνία
Περιπλάνηση στον σκοτεινό εσωτερικό λαβύρινθο με αφορμή το πρόσφατο βιβλίο του «Εσωτερικό ταξίδι μετ’ εμποδίων»
Βιβλία για την πολιτική και τις διεθνείς σχέσεις, για τα μυθιστορήματα και δοκίμια προστίθενται στα αναγνώσματά μας
Σώθηκε τελευταία στιγμή από τα σκουπίδια
Τα βιβλία του, «Ακόμα και οι καουμπόισσες μελαγχολούν» και «Ο Τρυποκάρυδος», συνεχίζουν να πουλιούνται
Οι σχέσεις με τον Υψηλάντη και η μονομαχία που τον οδήγησε στον θάνατο
Μια νέα μετάφραση μας εισάγει στη μαγεία της ποιήσης ενός από τους σημαντικότερους γερμανούς ποιητές
Το φαινόμενο της αυτοκτονίας, από τον Ροδόλφο των Αψβούργων, μέχρι τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον Τσέζαρε Παβέζε, τον Άντι Γουόρχολ και τον Κερτ Κομπέιν
Μια εξερεύνηση των σύγχρονων κοινωνικών προβληματισμών φιλτραρισμένη μέσα από έναν καθρέφτη μαγικού ρεαλισμού
Η ιστορία που θα περιβάλλει για πάντα τον μεγάλο λογοτέχνη
Στην πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο «Ποιήματα-Μπροσούρες 2015-2019» στηλιτεύει τα κακώς κείμενα της κοινωνίας μας
Έχετε δει 20 από 200 άρθρα.