H «Μεικτή πραγματικότητα» του Νίκου Τράντα

Τι είναι πραγματικότητα; Μήπως βλέπουμε απλώς σκιές στον τοίχο του Πλατωνικού Σπηλαίου; Ίσως είναι ο «μοχθηρός δαίμονας» του Ντεκάρτ, αυτός που μας κάνει να πιστεύουμε ότι δύο και τρία μας κάνουν πέντε; Είχε δίκιο ο Μπέρκλεϋ όταν είπε esse est percipi; Αφότου βγήκε η ταινία «The Matrix», επανεξέτασα όλες αυτές τις θεωρίες, που με απασχολούσαν από τα φοιτητικά μου χρόνια, υπό νέο πρίσμα. Θα μπορούσε η εικονική πραγματικότητα να είναι μια μορφή αυθεντικής πραγματικότητας; Μήπως ζούμε ήδη σε μια προσομοίωση που έχει δημιουργηθεί από κάποια τεχνητή νοημοσύνη; Τα ερωτήματα με ταλανίζουν ακόμα. Όταν έφτασε στα χέρια μου το νέο βιβλίο του Νίκου Τράντα «Μεικτή πραγματικότητα», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Λέμβος, έψαξα κι εκεί για απαντήσεις. Ακόμη καλύτερα, τις έθεσα στον ίδιο.

—O Ίλον Μασκ είναι 99% σίγουρος ότι ζούμε σε μια προσομοίωση. Μιλάμε βέβαια για έναν άνθρωπο με τρελές θεωρίες, αλλά ας κάνουμε έναν συλλογισμό. Αν εμείς έχουμε τη δυνατότητα να δημιουργήσουμε μια προσομοίωση, πώς μπορούμε να ξέρουμε ότι δεν είμαστε δημιουργήματα μιας αντίστοιχης;
Τείνω να συμφωνήσω με τις ρεαλιστικές απόψεις του Χόμερ Μπιτάτου [φανταστικός χαρακτήρας], όπως τις εκφράζει στο βιβλίο. Αφενός η εικονική πραγματικότητα δεν είναι λιγότερο πραγματική από τη μη εικονική πραγματικότητα, αφετέρου υπάρχουν πολλά πράγματα εκεί έξω που δεν βρίσκονται στο μυαλό μας.

—Η μεικτή πραγματικότητα τοποθετεί ψηφιακά στοιχεία στο πραγματικό περιβάλλον και επιτρέπει την αλληλεπίδραση μεταξύ τους. Πώς επιδρά άραγε σ’ έναν χρήστη αυτή η θολή γραμμή των οριζόντων φυσικού και ψηφιακού κόσμου;
Το ζήτημα για μένα δεν είναι τεχνικής φύσης, δεν αφορά δηλαδή την αντίθεση φυσικού και ψηφιακού κόσμου, εφόσον αυτή η θολή γραμμή μπορεί σύντομα, με την τεχνολογική εξέλιξη, να μην υφίσταται καν. Το διακύβευμα είναι εξόχως πολιτικό. Όπως τονίζει πάλι ο Μπιτάτος, αν η ιδεολογία μπορεί να οριστεί ως η διαδικασία με την οποία παράγονται τα νοήματα και οι πεποιθήσεις μας, οι οποίες νομιμοποιούν τις κυρίαρχες σχέσεις εξουσίας και ανισότητας, τότε το ευκταίο θα ήταν να αποφύγουμε να κάνουμε το ίδιο στην περίπτωση της επαυξημένης πραγματικότητας – οιονεί ιδεολογίας.

—Ο ήρωάς σου, απαυδισμένος από τη ζωή, επιζητά τη φυγή μέσω της τεχνολογίας εκτεταμένης πραγματικότητας. Στο βιβλίο θίγεις θέματα που δεν θα πάψουν να μας απασχολούν όπως το μεταναστευτικό, η κλιματική κρίση, η πολιτική ορθότητα. Πέρα από τη φυγή, πώς απαντάμε σ’ ένα καταθλιπτικό παρόν κι ένα ζοφερό μέλλον;
Εκ των πραγμάτων αυτά τα θέματα διευθετούνται πολιτικώ τω τρόπω, αλλά η πολιτική διάσταση πάει πολύ βαθύτερα και πλατύτερα από την πολιτική σκηνή, συμπεριλαμβάνοντας ακόμα και τη φυγή.

—«Ήμουν ανοιχτός στο μέλλον αλλά κουβαλώντας τα εφόδια από το παρελθόν», λέει ο ήρωάς σου. Μπορεί το παρελθόν να μας σώσει;
Ο Μίλτος Αθήνης εκφράζει μια βολονταριστική άποψη, ότι η ρετροτοπία του δεν είναι συντηρητική, διότι αποσκοπεί στο να μας απελευθερώσει από όλα εκείνα τα στοιχεία που κάνουν το παρόν μας μίζερο και το μέλλον μας δυσοίωνο.Το παρελθόν εξισώνεται εδώ με την ουτοπία και υπό αυτήν την έννοια ενέχει μια απελευθερωτική διάσταση. Αν δεν ονειρευτούμε έναν διαφορετικό κόσμο, δεν μπορούμε να αλλάξουμε τα κακώς κείμενα.

—Ποια είναι τα δικά σου εφόδια από το παρελθόν;
Οι αναμνήσεις από την παιδική και εφηβική ηλικία και τα φοιτητικά μου χρόνια, περιλαμβάνουν πρόσωπα, εποχές και χώρους που αγάπησα και κάπως με οδήγησαν στα διαβάσματα και τη θεωρητική μου κατάρτιση, τις μουσικές μου προτιμήσεις, τις πολιτικές μου απόψεις, τον εργασιακό μου βίο και την οργάνωση της ζωής μου, τις φιλίες και σχέσεις που ανέπτυξα, και κυρίως τη νοοτροπία μου, που είναι, πιστεύω, ανοιχτών οριζόντων, αλλά όχι όπου φυσάει ο άνεμος, καθώς δεν ξεχνάω τις ρίζες μου.

Ο Νίκος Τράντας κατάγεται από την Ικαρία, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μεγάλωσε στην Αθήνα και σπούδασε στη Νέα Υόρκη. Έχει εργαστεί σε διάφορους τομείς, όπως στις εκδόσεις βιβλίων, την επιστημονική έρευνα και τη δημόσια διοίκηση. Είναι διδάκτορας πολιτικής επιστήμης και έχει συγγραφικό έργο στον χώρο των κοινωνικών επιστημών (κράτος και κόμματα, πολιτική γεωγραφία, κοινωνική πολιτική, τοπική ανάπτυξη, ευρωπαϊκή διακυβέρνηση), αλλά και της μυθοπλασίας/λογοτεχνίας.