Ο Θάνατος της Αλήθειας: Το βιβλίο του Steven Brill για την παραπληροφόρηση στα social media και το διαδίκτυο - Τι υποστηρίζει ο δικηγόρος, δημοσιογράφος, εκδότης και ιδρυτής του Newsguard.
Η συζήτηση περί παραπληροφόρησης στο Διαδίκτυο δεν είναι καινούργια. Μπορεί το φαινόμενο να γιγαντώθηκε στην εποχή του κορωνοϊού, των τελευταίων προεδρικών εκλογών στις ΗΠΑ και των πρόσφατων πολεμικών συγκρούσεων ανά τον κόσμο, ωστόσο οι ψεύτικοι ισχυρισμοί, τα fake news και οι θεωρίες συνομωσίας γεμίζουν την ιντερνετική σφαίρα, εδώ και τουλάχιστον 20 χρόνια. Η συνεχής ροή εκατομμυρίων πληροφοριών μετατρέπεται πολλές φορές σε μια ενημερωτική καταιγίδα της οποίας οι λεπτομέρειες είναι αδύνατο να εξακριβωθούν στο σύνολό τους, ενώ οι αλγόριθμοι των social media με τις χορηγούμενες αναρτήσεις, δεν φαίνεται σε καμία περίπτωση να αποσκοπούν στην επιβολή μιας υποτιθέμενης τάξης. Πρόκειται για ένα φαινόμενο που έχει υπόβαθρο, σημαντικές κομβικές στιγμές, καθώς και άγνωστες προεκτάσεις με δεδομένη την εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης, τεχνολογίας που ουσιαστικά βρίσκεται στα σπάργανα. Η έλλειψη πολύπλευρης ενημέρωσης των περασμένων δεκαετιών αποτελεί σίγουρα παρελθόν, αλλά την ίδια στιγμή η υπερπληθώρα εστιών ειδησεογραφίας και πληροφοριών που αναπτύχθηκε, εγείρει ερωτήματα τόσο για την σκοπιμότητα, όσο πολύ περισσότερο για την εγκυρότητά τους.
Ο Θάνατος της Αλήθειας: Πώς τα social media και το ίντερνετ έδωσαν σε απατεώνες και δημαγωγούς τα όπλα που χρειάζονταν ώστε να καταστρέψουν την εμπιστοσύνη και να πολώσουν τον κόσμο - Το βιβλίο του Steven Brill
Ο Steven Brill, διακεκριμένος δικηγόρος, δημοσιογράφος και εκδότης του δημοφιλούς περιοδικού The American Lawyer, προσπαθεί με το πρόσφατο βιβλίο του να βάλει μια τάξη στα τοπία της παραπληροφόρησης και της σύγχρονης ενημέρωσης. Ο τίτλος του σαφής, ο υπότιτλος ακόμα πιο κατατοπιστικός: «The Death of Truth: How Social Media and the Internet Gave Snake Oil Salesmen and Demagogues the Weapons They Needed to Destroy Trust and Polarize the World — and What We Can Do About It», το οποίο μεταφράζεται στα ελληνικά «Ο Θάνατος της Αλήθειας: Πώς τα Social Media και το Internet έδωσαν σε απατεώνες και δημαγωγούς τα όπλα που χρειάζονταν ώστε να καταστρέψουν την εμπιστοσύνη και να πολώσουν τον κόσμο - Και τι μπορούμε να κάνουμε για αυτό.»
Βασική διαπίστωση του βιβλίου είναι πως τα γεγονότα που ορίζονταν κάποτε ως «κοινές αλήθειες», έχουν χάσει πλέον την ικανότητα να μας κρατούν ενωμένους ως κοινωνικό σύνολο. Πληροφορίες που εμφανίστηκαν ως «εναλλακτική» ενημέρωση, θεωρίες συνομωσίας, ακόμα και ως φάρσες, έχουν κλονίσει την εμπιστοσύνη σε θεσμούς, πολιτικό προσωπικό και κάθε λογής εκπαιδευμένο και ειδικευμένο λειτουργό. Επιστήμονες οι οποίοι κατέθεταν τεκμηριωμένες απόψεις για διάφορα ζητήματα, έχοντας το αντίστοιχο ακαδημαϊκό υπόβαθρο για να τις υποστηρίξουν, αμφισβητούνται πολλές φορές εξαρχής, ειδικά αν οι ισχυρισμοί τους δε συμφωνούν με κάποιο προσωπικό ή συλλογικό αφήγημα που έχει σχηματιστεί. Ο Steven Brill επιδίδεται σε μια καταγραφή των σχετικών προσώπων και δυνάμεων, από τη Madison Avenue έως τη Silicon Valley και από την Ουάσιγκτον έως τη Μόσχα. Ταυτόχρονα, προσπαθεί να εξηγήσει πως η ανθρωπότητα έφτασε στο σημερινό χάος των αμέτρητων πληροφοριών και τον διχασμό που προκύπτει από αυτές, καθώς και το ποιος φαίνεται να επωφελείται από αυτό. Ορίζει δε ως κομβική ημερομηνία την 8η Φεβρουαρίου 1996, όταν και ψηφίστηκε από το Κογκρέσο η τροποποίηση του Νόμου για τις Τηλεπικοινωνίες του Έθνους, γνωστή ως «Ενότητα 230».
Η εν λόγω προσθήκη στο νομοσχέδιο αποτελούταν από τρεις παραγράφους και ουσιαστικά προσπάθησε να αντιμετωπίσει τη διαφαινόμενη για την εποχή έκρηξη της ψηφιακής ειδησεογραφίας. Η ενημέρωση, η διάδοση των πληροφοριών και η επικοινωνία ήταν έτοιμες για το πέρασμα στην ψηφιακή εποχή, ωστόσο και σε αντίθεση με το σημερινό αχανές τοπίο, εκείνα τα χρόνια υπήρχαν μόλις τρεις εταιρείες παροχής internet, οι AOL, CompuServe και Prodigy. Από το 1 εκατομμύριο αμερικανούς χρήστες του internet το 1996, έχουμε φτάσει σήμερα στην καθημερινή χρήση του από το 67,1% του παγκόσμιου πληθυσμού, περίπου δηλαδή 5,44 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Η Ενότητα 230 είχε ως σκοπό να παρέχει ασυλία για τις εταιρείες του διαδικτύου, σε σχέση με το οποιοδήποτε περιεχόμενο δημιουργείται από τους χρήστες τους. Έτσι ουσιαστικά, κανένας πάροχος ή χρήστης μιας διαδραστικής υπηρεσίας σε υπολογιστή δε θα αντιμετωπιζόταν ως εκδότης ή εκπρόσωπος οποιασδήποτε πληροφορίας που θα παρέχεται από κάποιον άλλο πάροχο πληροφοριών. Γίνεται κατανοητό πως χωρίς αυτή την προσθήκη, δε θα είχε ανοίξει ο δρόμος για τα social media, καθώς μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί τι θα γινόταν εάν πλατφόρμες, όπως το Facebook και το Twitter - και μετέπειτα X, ήταν με κάποιο τρόπο υπεύθυνες για το σύνολο των περιεχομένων και των αναρτήσεων τους. Γίνεται όμως εξίσου σαφές πως η ίδια η βιωσιμότητα αυτών των μέσων, αργά ή γρήγορα θα βασιζόταν στη φιλοξενία αμέτρητων, αντικρουόμενων τις περισσότερες φορές, πληροφοριών. Όταν η Ενότητα 230 προστέθηκε στο Νομοσχέδιο για τις Τηλεπικοινωνίες, ο ιδρυτής του Facebook, Mark Zuckerberg, ήταν ακόμα 11 ετών.
Για τον Steven Brill, η όξυνση του διχασμού και της παραπληροφόρησης ήταν θέμα χρόνου. Όπως γράφει ο ίδιος στο «The Death of Truth»: «Έχω χαρακτηρίσει αρκετές φορές τα έσοδα από τις διαφημίσεις ως την κινητήρια δύναμη πίσω από τόσα πολλά πράγματα που βλέπουμε online. Περίπου 35% από τις χιλιάδες ενημερωτικές ιστοσελίδες σε ΗΠΑ, Καναδά, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Γερμανία, Αυστρία, Αυστραλία και Νέα Ζηλανδία, είναι εξόχως αναξιόπιστες». Όσον αφορά τους υπευθύνους για τη διάχυση των αμφιλεγόμενων πληροφοριών, ο Brill τους κατονομάζει ως «Κακούς Ηθοποιούς» με τη δική τους ατζέντα. Η αναζήτηση της αλήθειας καταντά πολλές φορές μία εξοντωτική διαδικασία, με τα επίπεδα της εμπιστοσύνης, ακόμα και απέναντι σε μέσα που θεωρούνταν ανέκαθεν αξιόπιστα, να έχουν πέσει κατακόρυφα. Προς επίρρωση των ισχυρισμών του, ο συγγραφέας επικαλείται παραδείγματα όπως:
τη μείωση των αναγκαίων εμβολιασμών σε ΗΠΑ και Ευρώπη, λόγω των θεωριών γύρω από τους κινδύνους των εμβολίων
την απήχηση παραπλανητικών ισχυρισμών που σχετίζονται με περιπτώσεις μαζικών πυροβολισμών στην Αμερική και τέλος
τις συγκεχυμένες πληροφορίες γύρω από την τεχνολογία 5G και τις πιθανές επιπτώσεις στην υγεία, βάσει των οποίων πολύς κόσμος κρατάει ιδιαίτερα επιφυλακτική στάση.
Πέρα από το συγγραφικό και εκδοτικό του έργο, ο Steven Brill πήγε το θέμα της αξιοπιστίας των πληροφοριών ένα βήμα παραπέρα. Το 2018 συνίδρυσε με τον Louis Gordon Crovitz, πρώην εκδότη της Wall Street Journal, την πλατφόρμα Newsguard, η οποία συνδυάζει ανθρώπινη τεχνογνωσία και τεχνολογία για την παροχή δεδομένων και αναλύσεων, ως προς τον εντοπισμό αξιόπιστων πληροφοριών στο Διαδίκτυο. Οι αναλυτές της Newsguard ακολουθούν αμερόληπτες και διαφανείς δημοσιογραφικές διαδικασίες, μέσω των οποίων παρέχουν υπηρεσίες σε επιχειρήσεις και φυσικά πρόσωπα που επιθυμούν να εντοπίσουν αξιόπιστες πηγές πληροφοριών σε κλίμακα. Μέσα από αυτή την αξιέπαινη προσπάθεια, διερευνάται η χειραγώγηση του κοινού μέσω της παραπληροφόρησης και πως υπονομεύεται η εμπιστοσύνη του κόσμου στους θεσμούς και στα media, με ταυτόχρονη αύξηση της πόλωσης, του φόβου, του ρατσισμού και της εσωστρέφειας.
Μέσα από το «The Death of Truth», με το βιβλίο να έχει κυκλοφορήσει του Ιούνιο του 2024, ο Steven Brill πραγματεύεται τον ελέφαντα στο δωμάτιο. Το αν δηλαδή μας ενδιαφέρει η αξιοπιστία της πληροφορίας ή το αν αυτή ταιριάζει με το αφήγημα και τα πιστεύω μας. Πρόκειται για ένα δίλημμα που έχει πάψει προ πολλού να είναι θεωρητικό. Ο τεράστιος όγκος της πληροφορίας και η ουσιαστική αδυναμία επαλήθευσης της, έχει οδηγήσει νομοτελειακά σε κατακερματισμό της προσοχής και απλοποίηση ιδιαίτερα σύνθετων ζητημάτων, με τρόπο που τις περισσότερες φορές οδηγεί σε ακραία πόλωση. Τυγχάνει δε αρκετές φορές, αυτή η πόλωση να είναι δυστυχώς και το ζητούμενο. Κάπως έτσι συντηρούνται και ενισχύονται οι κοινωνικοί διαχωρισμοί. Υπάρχει ένα ρητό που αποδίδεται στον Μαρκ Τουέιν και αναφέρει πως «Το ψέμα κάνει το γύρο του κόσμου τη στιγμή που η αλήθεια βάζει ακόμα τα παπούτσια της». Μάλλον αξίζει να σταματήσουμε να βιαζόμαστε, ώστε να την περιμένουμε.
Ο Παναγιώτης Σκληρός μας ταξιδεύει στη Λευκάδατων δεκαετιών του ’50, του ’60 και του ’70 μέσα από τα βιβλία «Μικρές λευκαδίτικες ιστορίες» και «Η Αλτάνη και άλλες Λευκαδίτικες ιστορίες»
Ρωτήσαμε 10 προσωπικότητες από τους χώρους των τεχνών, των βιβλίων, της πολιτικής και της ακαδημαϊκής ζωής να μας μιλήσουν για τα τρία βιβλία που διάβασαν και αγάπησαν περισσότερο μέσα στο 2024. (Έχουμε κι ένα έξτρα. Κι είναι, φυσικά, ποίηση.)
8°
