Γιάννης Στίγκας: Sonderkommando

Το ποιήμα της ημέρας είναι του Γιάννη Στίγκα, από την ποιητική συλλογή Sonderkommando που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Άγρα. Πρόκειται για την όγδοη ποιητική του συλλογή, η οποία έλαβε το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το 2024 (βιβλία έκδοσης 2023).

Sonderkommando

Εδώ
στοιχηματίζουμε βαριά για την ομίχλη

αν είναι η ανάσα των φυτών
αν είναι Άνασσα νεκρών
πυγαίο ή χυδαίο παραπέτασμα
ανάμεσα σε μένα και τον Χανς
που ακούει Βάγκνερ και αυνανίζεται - κατά ριπάς το σπέρμα
             και τα κρίματα
κι όπου κοιτάξεις γύρω σου
             κάτι θαμπάδες ύποπτες
-τι είναι τελικά η ομίχλη;

Ή που μιλάμε για τσιμέντο αόρατο
ή κάποιο πρόβλημα έχουν τα κρανία μας
-μια φοβερή ευπάθεια-
             έτσι όπως σπάνε από μόνα τους
                 την ίδια ώρα
που τα κοτσύφια
             με μια τρίλια την διασχίζουν
-μιλώ για την ομίχλη πάντοτε-
και πάνε και καρφώνονται
             στου Γκαίτε τη βελανιδιά
-ωραία που ‘ναι να διαλέγεις θάνατο-
γεμίζει ο τόπος μουσικά κλειδιά
ζαβά γρανάζια
             γραναζάκια
-ανέκαθεν με παίδευαν τα δάκρυα

Καιρός μου να φανερωθώ
δεν ξέρω να τα συνταιριάξω πια
τα θάβω
             αυθωρεί
                 στο χώμα

Sonderkommando του Γιάννη Στίγκα

Οι Sonderkommando, που έγιναν τίτλος στην ποιητική συλλογή του Γιάννη Στίγκα, ήταν ειδικές μονάδες εργασίας στα ναζιστικά στρατόπεδα εξόντωσης. Αποτελούνταν από νεαρούς άνδρες, συνήθως εβραϊκής καταγωγής, οι οποίοι, υπό την απειλή της εκτέλεσης, εξαναγκάζονταν να συμμετάσχουν στη θηριωδία των ναζί. Στα αποτρόπαια καθήκοντά τους συγκαταλέγονταν η εισαγωγή των θυμάτων στους θαλάμους αερίων, η εξαγωγή των πτωμάτων από τους θαλάμους, η καύση των νεκρών στα κρεματόρια και στους λάκκους αποτέφρωσης, η κοπή των γυναικείων μαλλιών, η εξόρυξη των χρυσών δοντιών, η σύνθλιψη των οστών, το σκόρπισμα της τέφρας.

Ήταν η μοναδική ομάδα αιχμαλώτων στην ιστορία των λάγκερ του Άουσβιτς που εξεγέρθηκε, ανατινάσσοντας μάλιστα το κρεματόριο IV. Η διάρκεια ζωής των Sonderkommando ήταν τρεις με τέσσερις μήνες, μιας και ως φορείς του «μυστικού» της Τελικής Λύσης εξοντώνονταν από τα Ες Ες. Η επόμενη ομάδα Sonderkommando αναλάμβανε την καύση των προκατόχων της. Λιγότεροι από εκατό επιβίωσαν. Λιγότεροι από είκοσι θέλησαν /μπόρεσαν να μιλήσουν για την κόλαση που έζησαν.

Συνομιλώντας άλλοτε με τον Μένγκελε, τον Σπέερ, την Ίρμα Γκρέζε και τον Άιχμαν κι άλλοτε με τον Πρίμο Λέβι, τον Αμερύ τον Γκρόσμανν και τον Σαίξπηρ, ο Γιάννης Στίγκας δεν ψάχνει για απαντήσεις, αλλά απεργάζεται, σαν σε τροχό βασανιστηρίων, τα ίδια αναπάντητα ερωτήματα. Με γλώσσα αιχμηρή και ελλειπτική, ακροβατώντας μεταξύ βεβήλωσης και ιερότητας, ο ποιητής αποπειράται αυτή τη φορά όχι μια ελεύθερη πτώση, αλλά έναν οδυνηρό καταποντισμό ώς τα έσχατα βάθη της Κόλασης κι ακόμα πιο κάτω. Στην καταβύθιση αυτή δεν έχει για οδηγό του τον Βιργίλιο ή τον Δάντη· τον συνοδεύουν οι ίδιοι οι κολασμένοι. Οι Sonderkommando σε χρόνο βασανιστικά και αέναα ενεστώτα, συνθέτουν θραυσματικά την εικόνα του Κακού, εγκλωβισμένοι μεταξύ οδύνης, ενοχής και εξιλέωσης. 

Γιάννης Στίγκας- Βιογραφικό

Ο Γιάννης Στίγκας γεννήθηκε στην Αθήνα το 1977. Ζει και εργάζεται ως νευρολόγος στην Αθήνα. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε δεκαεννιά γλώσσες και έχουν συμπεριληφθεί σε ανθολογίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Βιβλία του: Η αλητεία του αίματος, Γαβριηλίδης, 2004, Η όραση θ᾽ αρχίσει ξανά, Κέδρος, 2006, Ισόπαλο τραύμα, Κέδρος, 2009, Ο δρόμος μέχρι το περίπτερο, Μικρή Άρκτος, 2012, Βλέπω τον κύβο Ρούμπικ φαγωμένο, Μικρή Άρκτος, 2014, Εξυπερύ σημαίνει χάνομαι, Μικρή Άρκτος, 2017. Το 2021 δημοσίευσε με τον Νικόλα Ευαντινό το βιβλίο Κωμωδία στις Εκδόσεις Άγρα. Το Sonderkommando, η όγδοη ποιητική του συλλογή, έλαβε το Βραβείο Ποίησης του Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών για το 2024 (βιβλία έκδοσης 2023).

Γιάννης Στίγκας, Sonderkommando, Εκδόσεις ΑΓΡΑ, Οκτώβριος 2023, σελ. 48, €9,50