Με πρωταγωνίστρια τη φτώχεια Συζητώντας με τον Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες

Ο περίφημος Κουβανός συγγραφέας Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες μιλά αποκλειτικά στην A.V.

Ο «Βασιλιάς της Αβάνας» είναι το πρώτο μυθιστόρημά σας –τουλάχιστον από αυτά που έχουν μεταφραστεί στα ελληνικά– όπου η αφήγηση γίνεται σε τρίτο πρόσπωπο και όχι σε πρώτο. Να υποθέσουμε ότι αυτό έγινε επειδή είναι λιγότερο αυτοβιογραφικό;  Σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτοβιογραφικό. Είναι ένα μυθιστόρημα με θέμα τρεις βασικούς χαρακτήρες και τη φτώχεια, η οποία μετατρέπεται σε ουσιαστική πρωταγωνίστρια.

Η γραφή σας σε σημεία μου φάνηκε «κινηματογραφική» και το εννοώ αυτό με καλό τρόπο. Πιστεύετε ότι ο «Βασιλιάς της Αβάνας» θα μπορούσε να γίνει μια καλή ταινία στα κατάλληλα χέρια;  Πιστεύω πως ναι, και η αλήθεια είναι ότι υπάρχει σχετικό ενδιαφέρον, αλλά το να κάνεις καλό σινεμά σήμερα είναι περίπλοκη υπόθεση.

Παρά την αυτοκαταστροφική του πορεία και το τραγικό φινάλε, ο ήρωας του μυθιστορήματος, ο Ρέι, δείχνει να διατηρεί ως το τέλος την ανθρωπιά του. Αυτό είναι και το μήνυμα που θέλετε να περάσετε;  Στην πραγματικότητα δεν είχα κανένα μήνυμα στο μυαλό μου όταν έγραψα αυτό το βιβλίο. Έπρεπε απλώς να γράψω αυτή την ιστορία, ειδάλλως θα πέθαινα. Ήταν μια πολύ έντονη παρόρμηση, μια παρανοϊκή ψύχωση, η οποία ευτυχώς κράτησε μόνο δύο μήνες (τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1998). Είχα πάψει να πλένομαι και να ξυρίζομαι, και τα βράδια τριγυρνούσα σε άθλια, τελειωμένα μέρη. Ήταν μια πολύ παράξενη εμπειρία. Αλλά καμία σχέση με μηνύματα. Κανένα από τα βιβλία μου δεν έχει συγκεκριμένες προθέσεις ή μηνύματα. Απλώς γράφω την ιστορία που έχω στο κεφάλι μου, αυτό είναι όλο.

Οι περιγραφές του σεξ και των φθηνών απολαύσεων κυριαρχούν στα βιβλία σας. Πιστεύετε ότι οι άνθρωποι καθοδηγούνται πάνω από όλα από τα ένστικτά τους;  Εξαρτάται από τον άνθρωπο, τη δεδομένη στιγμή της ζωής του, τις συνθήκες στις οποίες ζει. Τα πρόσωπα του «Βασιλιά της Αβάνας» είναι πρόσωπα που ζουν σε μια οριακή κατάσταση και το μόνο κίνητρο που βρίσκουν για να συνεχίσουν να ζουν λίγο ακόμα είναι το σεξ και, ίσως, το αλκοόλ.

Παρουσιάζετε τη «σκοτεινή» πλευρά της Κούβας, αυτήν που προφανώς δεν μπορεί να βρει κανείς στους τουριστικούς οδηγούς ούτε και να την αντιληφθεί ως επισκέπτης. Θεωρείτε ότι αυτή η λούμπεν κατάσταση είναι που χαρακτηρίζει πραγματικά την Κούβα, τουλάχιστον μετά την πτώση του Υπαρκτού και τη διακοπή της σοβιετικής βοήθειας από το ’90 και μετά; Είναι καλύτερα τα πράγματα σήμερα σε σχέση με εκείνη τη δεκαετία;  Δεν παρουσιάζω τη σκοτεινή πλευρά της Κούβας, παρά μόνο μερικές ιστορίες συγκεκριμένων ανθρώπων που ζουν στη συνοικία Σέντρο Αβάνα. Δεν είναι κοινωνιολογικές ή ανθρωπολογικές μελέτες. Είναι λογοτεχνία. Επομένως, αναφέρομαι σε ένα συγκεκριμένο χαρακτήρα που ζει μια συγκεκριμένη κατάσταση. Αυτό κάνει κάθε συγγραφέας.

Τι εννοείτε γράφοντας ότι «υπανάπτυξη είναι αδυναμία συσώρευσης εμπειρίας»;  Η φράση αυτή ανήκει στον Εντμούντο Ντεσνόες, έναν Κουβανό συγγραφέα, και τη δανείστηκα από το μυθιστόρημα με τίτλο «Αναμνήσεις από την υπανάπτυξη». Σημαίνει ακριβώς αυτό: η υπανάπτυξη περιορίζει τις δυνατότητες του ανθρώπου και τον αναγκάζει να ζει με έναν άμεσο και χαοτικό τρόπο, που τον κάνει απλώς να επαναλαμβάνει τα ίδια λάθη και όχι να συλλέγει εμπειρίες.

Ποια είναι η θέση σας για την κουβανέζικη επανάσταση 50 και πλέον χρόνια μετά; Έχει γραφτεί ότι μάλλον την «αγνοείτε» στα βιβλία σας. Αν ισχύει αυτό, γιατί; Πώς βλέπετε το μέλλον μετά τους Κάστρο;  Δεν συνηθίζω να απαντώ σε ερωτήσεις με θέμα την πολιτική, επειδή το βρίσκω πλέον ανούσιο στην ηλικία μου να μιλάω για την πολιτική. Προτιμώ να μιλώ για πιο ευχάριστα πράγματα.

Πώς κρίνετε τη σημερινή κουβανέζικη λογοτεχνία και συγγραφείς σας τον Ντανιέλ Τσαβαρία ή τον Λεονάρδο Παδούρα;  Δεν έχω διαβάσει καθόλου Τσαβαρία. Έχω διαβάσει τα πάντα του Παδούρα και πιστεύω ότι είναι ένας σπουδαίος συγγραφέας ο οποίος ωριμάζει μέρα με τη μέρα. Γενικά υπάρχουν πολλοί ενδιαφέροντες συγγραφείς αυτή την περίοδο. Ορισμένες από τις γυναίκες συγγραφείς είναι εκπληκτικές. Και το επίπεδο της ποίησης διαρκώς ανεβαίνει.

Γνωρίζω ότι στην πορεία του χρόνου αλλάξατε πολλά επαγγέλματα. Τι σας έκανε να στραφείτε στο γράψιμο;  Δεν έχω ιδέα, ειλικρινά. Στα 18 μου χρόνια είχα ήδη αποφασίσει ότι ήθελα να γίνω συγγραφέας και ότι ήταν αυτό που μου άρεσε περισσότερο στη ζωή μου, πολύ περισσότερο από την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική και τη συλλογή γραμματοσήμων, τα χόμπι μου της εποχής εκείνης. Βάλθηκα λοιπόν να διαβάζω πολύ, να γνωρίζω πολύ κόσμο και να ταξιδεύω όσο περισσότερο μπορούσα. Και κυρίως, έγραφα και κρατούσα τα πάντα. Κρυφά. Μην τυχόν και μάθει κανείς ότι έγραφα διηγήματα και ποιήματα. Σαν μυστικό.

Ποιο θεωρείτε ότι είναι το σημαντικότερο χάρισμά σας ως συυγραφέα; Ο ρεαλισμός, ίσως; Είναι πολύ δύσκολο να αξιολογήσει κανείς τον εαυτό του. Σχεδόν αδύνατο. Ίσως η συνθετική μου ικανότητα, ο έλεγχος των διαλόγων, ο τρόπος με τον οποίο αναμειγνύω το φανταστικό με το πραγματικό, χωρίς να φαίνονται οι «ραφές». Δεν ξέρω, τι να σας πω.

Σας έχουν χαρακτηρίσει «Κουβανό Μπουκόφσκι» και «Κουβανό Χένρι Μίλερ». Διαβλέπετε σπέρματα έστω αλήθειας σ’ αυτούς τους χαρακτηρισμούς; Πιστεύετε ότι έχετε κοινά στοιχεία με τους προαναφερθέντες συγγραφείς;  Δεν έχω καμία σχέση με αυτούς τους εξαίρετους συγγραφείς. Οι εκδότες όμως και οι κριτικοί εφευρίσκουν ετικέτες για να διευκολύνουν τους αναγνώστες. Για να τους δώσουν ένα στίγμα, ένα σημείο αναφοράς. Αυτό είναι όλο. Είμαι πάντως πεπεισμένος ότι είμαστε τρεις απολύτως διαφορετικοί συγγραφείς.

Μετάφραση από τα ισπανικά Κλεοπάτρα Ελαιοτριβιάρη. 

Ιnfo: Ο «Βασιλιάς της Αβάνας» και τα υπόλοιπα βιβλία του Πέδρο Χουάν Γκουτιέρες («Βρώμικη τριλογία της Αβάνας», «Στην καρδιά της Κούβας», «Ο έρωτας νοστάλγησε την Κούβα», «Ο δικός μας Γκράχαμ Γκριν στην Αβάνα») κυκλοφορούν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.