Μεταμορφώσεις της Γης - Κλίμα, Οικολογία και Ιστορία: Παρουσίαση του βιβλίου του Πίτερ Φράνκοπαν που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια
Σε ένα βιβλίο-έπος 900 σελίδων - το καλύτερο βιβλίο της χρονιάς σύμφωνα με το New Yorker, ο καθηγητής Παγκόσμιας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης Πίτερ Φράνκοπαν (Peter Frankopan), συγκεντρώνει ένα τεράστιο όγκο ιστορικών πηγών, επιστημονικών δεδομένων και σύγχρονων μελετών που καλύπτουν χιλιάδες χρόνια και ολόκληρο τον πλανήτη, σε μια απόπειρα να εξηγήσει πώς η κλιματική αλλαγή συντέλεσε δραματικά στην ανάπτυξη –και την καταστροφή– των πολιτισμών στο πέρασμα του χρόνου. Στο «Μεταμορφώσεις της Γης - Κλίμα, Οικολογία και Ιστορία», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, ο διάσημος ιστορικός δεν έχει βαλθεί να «μαντέψει» τι θα συμβεί στο μέλλον, αλλά πώς το είδος μας μεταμόρφωσε τη Γη σε τέτοιο σημείο που να φτάσουμε σήμερα να βρισκόμαστε αντιμέτωποι με ένα απειλητικό μέλλον. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας «το βιβλίο αυτό θα εξηγήσει πώς ο κόσμος μας ήταν πάντα ένας κόσμος μετασχηματισμών, μεταβάσεων και αλλαγών, επειδή ο χρόνος δε μένει ποτέ στάσιμος».
Ο Πίτερ Φρανκοπαν και το βιβλίο «Μεταμορφώσεις της Γης»
«Ανήκω», γράφει, «σε μία γενιά που μεγάλωσε πιστεύοντας ότι αργά ή γρήγορα θα ξεσπούσε ένας παγκόσμιος πυρηνικός πόλεμος μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Σοβιετικής Ένωσης με συνέπεια απίστευτα πολλούς θανάτους, όχι μόνο την έκρηξη αμέτρητων ηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων αλλά και από τον πυρηνικό χειμώνα που θα προκαλούσαν τα σύννεφα μανιταριών μετά την έκρηξη των πυρηνικών κεφαλών.
Στον σημερινό κόσμο οι τρόποι με τους οποίους το είδος μας δουλεύει τη γη και εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους, απειλώντας την βιωσιμότητα, αποτελούν θέματα έντονων συζητήσεων. Το βιβλίο επιχειρεί να εξετάσει πως ο πλανήτης μας έχει αλλάξει από την αυγή του χρόνου μερικές φορές ως αποτέλεσμα των ανθρωπίνων προσπαθειών και υπολογισμών, σωστών ή λανθασμένων, αλλά και χάρη σε πλήθος άλλων συντελεστών, παραγόντων, επιρροών, ερεθισμάτων που έχουν διαμορφώσει τον κόσμο στον οποίο ζούμε συχνά με τρόπους που δεν συνειδητοποιούμε ή δεν κατανοούμε.
Ως επί το πλείστον, στην ιστορική μελέτη, τείνουμε να αγνοούμε εντελώς τον ρόλο του κλίματος και των μακροχρόνιων κλιματικών μοτίβων ή αλλαγών. Οι περισσότεροι άνθρωποι είναι σε θέση να κατονομάσουν τους μεγάλους ηγέτες και τις μεγάλες μάχες του παρελθόντος, ελάχιστοι όμως γνωρίζουν για τις μεγαλύτερες καταιγίδες, τις πιο καταστροφικές πλημμύρες, τους πιο σκληρούς χειμώνες, τις πιο σοβαρές ξηρασίες και για το πως αυτά τα φαινόμενα προκάλεσαν πολιτικές πιέσεις ή ευνόησαν την εξάπλωση ασθενειών. Η επανασύνδεση της ανθρώπινης και της φυσικής ιστορίας δεν απλώς μία αξιέπαινη άσκηση. Είναι απαραίτητη αν θέλουμε να κατανοήσουμε σωστά τον κόσμο γύρω μας.
Ως ιστορικός γνωρίζω ότι ο καλύτερος τρόπος για να αντιμετωπίσουμε πολύπλοκα προβλήματα είναι να κοιτάζουμε πίσω στον χρόνο, καθώς αυτό μας παρέχει πλαίσιο και προοπτική για τις σημερινές και τις μελλοντικές προκλήσεις. Μπορούμε επίσης να αντλούμε πολύτιμα διδάγματα από την ιστορία που μας βοηθούν να διατυπώσουμε ερωτήματα και μερικές φορές ακόμα και να βγούμε απαντήσεις σε ορισμένα από τα μεγάλα ζητήματα που αντιμετωπίζουμε. Αν λοιπόν η κλιματική αλλαγή ήδη είναι το θέμα που θα κυριαρχήσει στον 21ο αιώνα επειδή προκαλεί λειψυδρία, μαζική μετανάστευση, στρατιωτικές συγκρούσεις, εξαφάνιση ειδών, τότε το να καταλάβουμε τι επιφυλάσσει το μέλλον θα πρέπει να είναι απαραίτητο, όχι μόνο για τους πολιτικούς, τους επιστήμονες και τους ακτιβιστές αλλά για όλους μας».
Μπορεί λοιπόν η υπερθέρμανση του πλανήτη να είναι ένας από τους μεγαλύτερους κινδύνους που αντιμετωπίζει σήμερα η ανθρωπότητα, αλλά ο Πίτερ Φράνκοπαν, μας θυμίζει ότι η κλιματική αλλαγή δεν είναι κάτι καινούριο. Από το Μπιγκ Μπανγκ μέχρι σήμερα, από την πτώση του πολιτισμού της κοιλάδας του Μότσε στη Νότια Αμερική ως αποτέλεσμα του Ελ Νίνιο μέχρι τις ηφαιστειακές εκρήξεις στην Ισλανδία που είχαν αντίκτυπο στην Αίγυπτο και συνέβαλαν στην κατάρρευση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, το κλίμα και το περιβάλλον έχουν διαμορφώσει τη φυσική ιστορία και την ιστορία της ανθρωπότητας. Σε αυτή τη συγκλονιστική αφήγηση που διατρέχει τους αιώνες και τις ηπείρους, ο πρωτοποριακός συγγραφέας των «Δρόμων του μεταξιού» δείχνει ότι η ανθρώπινη χρησιμοποίηση και εκμετάλλευση τη Γης απέφερε τεράστια οφέλη, συχνά όμως με ανυπολόγιστο τίμημα.
«Ο λόγος που βρισκόμαστε σε μία τόσο κρίσιμη καμπή είναι αποτέλεσμα τάσεων που έχουν βαθιές ρίζες στο παρελθόν. Ίσως τώρα να είμαστε μπροστά στο ενδεχόμενο να γίνουμε τελικά θύματα τις ίδιας μας της επιτυχίας ως είδος», επισημαίνει.
Ποιoς είναι ο Πίτερ Φράνκοπαν
Ο Πίτερ Φράνκοπαν (Peter Frankopan) είναι καθηγητής Παγκόσμιας Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου είναι επίσης ερευνητικός εταίρος στο Worcester College και Διευθυντής του Κέντρου Βυζαντινών Ερευνών. Ειδικεύεται στην ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στον 11ο αιώνα και στην ιστορία της Μεσογείου, της Μικράς Ασίας και της Μέσης Ανατολής, της Ρωσίας και των Βαλκανίων, καθώς και στις σχέσεις χριστιανισμού και Ισλάμ. Ασχολείται επίσης με τη μεσαιωνική ελληνική γραμματεία (έχει μεταφράσει την Αλεξιάδα για τα Penguin Classics) και με τις διπλωματικές και πολιτιστικές ανταλλαγές ανάμεσα στην Κωνσταντινούπολη και τον ισλαμικό κόσμο, τη δυτική Ευρώπη και τις ηγεμονίες των Βαλκανίων. Αρθρογραφεί στον διεθνή τύπο κι έχει χαρακτηριστεί «ο ροκ σταρ ιστορικός των ημερών» (The New Statesman). Έργα του είναι: Η Πρώτη Σταυροφορία - Το κάλεσμα της Ανατολής (The First Crusade. The Call from the East) 2012, Οι Δρόμοι του Μεταξιού - Μια νέα ιστορία του κόσμου (The Silk Roads. A New History of the World) 2015, Οι νέοι δρόμοι του μεταξιού- Το παρόν και το μέλλον του κόσμου (The New Silk Roads. The Present and Future of the World) 2018, Μεταμορφώσεις της Γης - Κλίμα, Οικολογία και Ιστορία (The Earth Transformed. An Untold History) 2023 - όλα μεταφρασμένα στα ελληνικά από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια.
«Προσπάθησα να γράψω ένα ποίημα που δεν παραιτείται, δεν παραδίδεται, δεν σηκώνει αμαχητί τα χέρια ψηλά, δεν το βάζει στα πόδια μπροστά στην αγριάδα και τη σκληρότητα της ζωής και της εποχής»
Το βιβλίο του, με τον τίτλο «Στον ίδιο δρόμο», είναι από κάθε άποψη ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τόσο γιατί αφηγείται μια γοητευτική ζωή, όσο και γιατί είναι γοητευτική η γραφή του.
Ο τόμος αριθμεί τον εικοστό τρίτο της σειράς «Ο Κύκλος των Μουσείων», μιας εκδοτικής πρωτοβουλίας η οποία αποτελεί μακρά πολιτιστική συνεισφορά στο πλούσιο αρχαιολογικό απόθεμα της Ελλάδας.
Στο βιβλίο του κτηνιάτρου Κλοντ Μπεατά, που μπήκε στη λίστα των πλέον ευπώλητων βιβλίων της Γαλλίας, μαθαίνεις πολλά και άγνωστα μυστικά για τη γάτα σου
11°
