Κατερίνα Χανδρινού: Από το ανύπαρκτο Xωλ στην Kρεβατοκάμαρα για Nάνους

«Ο απαραίτητος μικρός χώρος και χρόνος να ηρεμήσεις, να συνηθίσουν τα μάτια στην αλλαγή του φωτός, αυτό το μαγικό, σοφό μέρος που σε προϊδέαζε, σε προόριζε γι το σπίτι, δεν υπάρχει πια», γράφει η Κατερίνα Χανδρινού στις πρώτες σελίδες του «Χωλ» και κολλάς. Διαβάζεις το βιβλίο, το ξαναδιαβάζεις μετά, επιστρέφεις στο προηγούμενό της, την «Κόρκυρα» και ξανά στο «Χωλ», παρατηρείς τις γραμμές στο εξώφυλλο που έχουν γίνει με το χέρι και κάνουν κάθε αντίτυπο μοναδικό, το φυλλομετράς και πάλι κι όταν φτάσεις στο κεφάλαιο που αφορά την κρεβατοκάμαρα, πηγαίνεις στη δική σου και τσεκάρεις: μήπως τελικά είναι για νάνους;

Από τα δύο τελευταία βιβλία σας, την «Κόρκυρα» και το «Χωλ», είναι εμφανές ότι ο χώρος του σπιτιού, σας έχει απασχολήσει πολύ. Ποια ήταν η στιγμή που άρχισε να σας απασχολεί αυτό το θέμα και για ποιους λόγους;
Είμαι άνθρωπος του δωματίου. Του αστικού χώρου. Το τοπίο μου είναι κλειστό. Δεν μ’ ενδιαφέρει η θέα. Με ζαλίζει η ανοιχτωσιά: με συγκινεί το σπίτι. Το σπίτι ως φωλιά, κυψέλη, εργαστήριο, εργοτάξιο, εκκλησία.

Τι σημαίνει για σας το «Χωλ», ποια είναι η λειτουργία του και τι σημαίνει σήμερα η έλλειψή του;
Αυτή τη στιγμή που σας γράφω, έξω ακριβώς από την πόρτα του διαμερίσματός μου, εδώ και πάνω από δέκα λεπτά, επικρατεί χάος: ξεπροβοδίσματα, σχόλια, χαιρετούρες, κοινοτοπίες, τελευταίες κουβέντες με σταματημένο στον όροφο το ασανσέρ να περιμένει. Όλα όσα συνέβαιναν στο χωλ, τώρα διαμείβονται σε βάρος του κοινόχρηστου χώρου. Από την άλλη, ακόμα και ένα αυτοκίνητο μπορεί να λειτουργήσει σαν χωλ, όπως ειπώθηκε σε μία εκπληκτική λέσχη βιβλίου όπου παρευρέθηκα πρόσφατα, από κάποιον που παρέμενε μέσα στο σταθμευμένο του όχημα προτού ανεβεί στο σπίτι. Είναι ίσως τόσο αναγκαίο ένα κάποιο «χωλ», που ναι, μπορεί να είναι και αποσπασμένο, εκτός σπιτιού, μπορεί να είναι σε εισαγωγικά, όπως ακριβώς και στην ερώτησή σας. Aκόμα και να σταθεί απλώς για μια στιγμή κάτω από ένα υπόστεγο μπορεί κανείς, προτού να μπει στο σπίτι.

Οι γονείς επανέρχονται συχνά στα βιβλία σας. Τους χρησιμοποιείτε ως σύμβολα ή ανασύρετε αληθινές αναμνήσεις; Τι χώρο κρατούν μέσα σας;
Αδιανόητα πολύ χώρο. Όλοι μου οι γονείς. Προσπαθώ να τους συμβολοποιήσω, όπως λέτε, μήπως και αποσυμφορηθεί ο τόπος, αλλά τελικά η συμβολοποίηση, αντί να αφαιρεί, προσθέτει, και όγκο και βάρος. Θα πάρω τις αμαρτίες του πατέρα, τις αμαρτίες της μάνας και του αδερφού μου, θα τις πλύνω, μέχρι το νερό τρέξει καθαρό.

Ο Άκης Πάνου ακούγεται πραγματικά μόνο στην κουζίνα; Τι μουσικές ακούτε και πώς άραγε κατανέμονται στα δωμάτια ενός σπιτιού;
Στην κουζίνα, ναι, με παράσιτα, από τρανζίστορ που ισορροπεί πάνω σε χαλασμένο απορροφητήρα. «Θέλω να τα πω χωρίς να με ρωτήσεις / άλλο εξομολόγηση και άλλο απαντήσεις». Νομίζω πως δεν υπάρχουν πια δωμάτια ούτε μουσικές που να ταιριάζουν. Ακούγονται παντού τα πάντα -δηλαδή τίποτα πουθενά. Διάχυση. Χασμωδία. Ρευστή μετανεωτερικότητα.

«Πιστεύω στη δύναμη της προσευχής. Όχι με την έννοια της παραγγελίας, ίσως μόνο με αυτή του εξαγνισμού». Εδώ ακούω Nick Cave. Είναι έτσι; Σε ποιο δωμάτιο η μουσική του θα ακουγόταν καλύτερα;
Η προσευχή θα έπρεπε να 'ναι μια πραγματεία στην πρωτοτυπία. Θέλω να πω, δεν αντέχει άλλο κι ο Θεός ν' ακούει τα ίδια και τα ίδια. Σωστά ακούτε Cave. Ο Cave νομίζω αντηχεί καλά σε άδειο σκοτεινό σαλόνι.

Θα ήθελα να μου μιλήσετε για τις «κρεβατοκάμαρες για νάνους»…
Δεν υπάρχει πια δίκαιος ύπνος, επομένως τι δικαιοσύνη να περιμένουμε από τη διαρρύθμιση και πόσος χώρος να επιφυλαχθεί για τις κρεβατοκάμαρες; Ο Κάφκα στα Ημερολόγιά του εξομολογείται ότι μόνο αφότου είχε βγάλει ένα πρωί αίμα πηχτό από το στόμα κοιμήθηκε όπως ποτέ δεν είχε μέχρι τότε κοιμηθεί. 

Μένετε στην Καλλιθέα, έτσι δεν είναι; Πώς νιώθετε γι’ αυτή τη γειτονιά σήμερα;
Είναι μέρος του καταξιωτικού μου γενεογράμματος τοπίου. Γεννήθηκα και μεγάλωσα στην Καλλιθέα εξαιτίας ή χάρη στην τυφλότητα του παππού μου. Ο οίκος τυφλών, ο φάρος τυφλών, το μουσείο αφής, βρίσκονται στην Καλλιθέα. Η Καλλιθέα εξ άλλου είναι κατά κάποιον τρόπο ο προθάλαμος των νοτίων προαστίων ή αντίστροφα το «χωλ» του κέντρου, αν κάποιος ανηφορίζει από την παραλία προς Αθήνα, όπως παρατήρησε προσφυώς, ο Δημήτρης Ανανιάδης, ιδιοκτήτης και ψυχή του υπέροχου βιβλιοκαφέ Zatopek. 

Η «Πράξη για δυο φωνές και μια λάμπα» φέρνει στο μυαλό μου, τον ρυθμό του ee cummings, στα ποιήματά του που έχουν διάλογο. Αλλού άκουσα Ηλία Λάγιο, αλλού Τζένη Μαστοράκη… Ποιους συγγραφείς και ποιητές έχετε αγαπήσει πολύ μέσα στα χρόνια;
Ήθελα να ’ναι πιο βουβή, πιο άφωνη η «Πράξη…», να δίνει λιγότερη πληροφορία. Δεν τα κατάφερα. Η επιρροή στο συγκεκριμένο κείμενο έρχεται νομίζω από τον Φόσσε και τον Φάις.

Αναφέρετε συχνά τη μνήμη, την ανάμνηση… Τι ρόλο παίζει η μνήμη στη γραφή σας (και τη ζωή) σας;
Ως προς τη γραφή, με ενδιαφέρει η πατίνα, η καβαφική θόλωση των περιγραμμάτων, να κάνει η λήθη τη σοφή της δουλειά. Ως προς τη ζωή... νομίζω το ίδιο.

Τι σημαίνει τελικά για εσάς «γράφω»;
Σκέφτομαι τώρα με την ερώτησή σας αυτή, την Αντουανέτα Αγγελίδη, που εκτός από σκηνοθέτις είναι και εικαστικός, και η οποία στην ταινία της «Έμμονες Ώρες στον Τόπο της Πραγματικότητας», δείχνει σχέδιά της από την πίσω όψη του χαρτιού, χαϊδεύοντας το αποτύπωμα, το βάθος της χάραξης. Δεν αφήνεται κανένα ίχνος στην πίσω σελίδα των όσων γράφουμε πια.

Εργάζεστε ως δικηγόρος. Πόσο εύκολο είναι να πατάει κανείς ταυτόχρονα σε δύο τόσο διαφορετικούς κόσμους, αυτόν της Νομικής και αυτόν της Λογοτεχνίας;
Ακριβώς όπως το είπατε: εργάζομαι ως δικηγόρος. Αν ήμουν δικηγόρος, θα μου φαίνονταν πράγματι διαφορετικοί αυτοί οι κόσμοι. Εν προκειμένω όμως οι κόσμοι αυτοί αλληλοσυμπλέκονται σε βαθμό να μην ξεχωρίζουν.  

Πέρα από τη λογοτεχνία, είστε σε συνεχή διάλογο με τον κινηματογράφο. Πώς είναι η σχέση αυτή;
Στον κινηματογράφο χάνομαι, κρύβομαι, τροφοδοτούμαι. Είναι μήτρα. Οι κινηματογραφικές αναφορές στο βιβλίο προσπαθούν να λειτουργήσουν ως παράθυρα. Τα σύγχρονα σπίτια δεν διαθέτουν παράθυρα, μόνο μπαλκονόπορτες. Όμως το θέμα δεν ήταν πάντα να ανοιχτεί ένα παράθυρο;

Στο εξώφυλλο του βιβλίου σας υπάρχει μια γραμμή που έχει γίνει με το χέρι κάνοντας κάθε βιβλίο μοναδικό. Για ποιους λόγους το θέλατε αυτό;
Γιατί είναι αυτό που λείπει νομίζω: Η φυσική χάραξη, η μοναδικότητα, αλλά και η ίδια η χειρονομία καθεαυτή. 

Τι διαβάζετε αυτό το διάστημα;
Τον «Σωρείτη» του Φ.Κ.Β. «Είδα τα καλύτερα μυαλά της γενιάς μου χαλασμένα απ’ τη δικονομία, είπε». 

Και μετά το «Χωλ», τι; Πού μοιάζουν να σας οδηγούν τα βήματά σας;
Δεν μπορεί ποτέ κανείς να ξέρει εκ των προτέρων αν θα καταφέρει να ξαναγράψει. Και κυρίως αν θα το ολοκληρώσει. Κάτι έχω στο μυαλό μου πάντως. Και είναι ακόμα λιγότερο ευρύχωρο.