Wilfred Byford-Jones: Η Ελληνική Τριλογία. Αντίσταση, Απελευθέρωση, Επανάσταση. Μια σπάνια μαρτυρία

«Το πρωινό της Κυριακής, εκείνης της μοιραίας μέρας της 3ης Δεκεμβρίου, ήταν τόσο λαμπρό όσο κάθε άλλο πρωινό από την απελευθέρωση της Ελλάδας. Το κέντρο της πόλης έδειχνε απατηλά ειρηνικό… Κάθισα έξω από το ζαχαροπλαστείου «Κ. Γιαννάκη», (Πανεπιστημίου 5) το οποίο βρίσκεται στο ισόγειο ενός κτηρίου όπου επίσης στεγάζεται το αρχηγείο της αστυνομίας, σε μια γωνία της πλατείας και παρακολουθούσα την πορεία ενώ απομακρυνόταν. Η κεφαλή της είχε φτάσει στην οδό μπροστά από τα Παλαιά Ανάκτορα, όταν  φωνές από μια ομάδα αστυνομικών μου τράβηξαν την προσοχή. Προς έκπληξή μου εκείνοι οι αξιωματικοί είχαν σε ετοιμότητα τα τουφέκια τους…». Μια σπάνια ματιά της Ελλάδας κατά περίοδο της Κατοχής, της Απελευθέρωσης και των πρώτων χρόνων του Εμφυλίου, δοσμένα από την σκοπιά ενός Βρετανού αξιωματικού ο οποίος ήταν παρών στα γεγονότα, διαβάζουμε στο βιβλίο «Ελληνική Τριλογία. Αντίσταση – Απελευθέρωση – Επανάσταση», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Historical Quest.

Συγγραφέας του είναι ο Wilfred Byford-Jones, Βρετανός αξιωματικός και δημοσιογράφος, ο οποίος καταγράφει τα γεγονότα που βίωσε ο ίδιος στην Ελλάδα, όταν υπηρετούσε στο επιτελείο του στρατηγού Ρόναλντ Σκόμπι κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο.

«Η ελληνική τριλογία» του Wilfred Byford-Jones

Ο Wilfred Byford-Jones βρέθηκε στην Αθήνα και στην Ελλάδα σ’ ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι για τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία. Έφυγε από το Κάιρο με το πολεμικό πλοίο Αδρίας στις αρχές Οκτωβρίου 1944, έφτασε στον Πόρο και, μετά, στον Πειραιά και στην Αθήνα στις 14 Οκτωβρίου, όπου συντελείται η Απελευθέρωση. Κινείται στην επικράτεια υπό τον έλεγχο του Ε.Λ.Α.Σ., συναντά πολλούς παράγοντες της Αντίστασης και της ελληνικής πολιτικής σκηνής, μεταξύ των οποίων τον Σιάντο, τον Δαμασκηνό, τον Πλαστήρα, τους έγκλειστους δωσίλογους στις Φυλακές Αβέρωφ κ.ά.

Ο Byford-Jones αφηγείται συγκλονιστικά περιστατικά της Αντίστασης και της Κατοχής, περιγράφει τους πανηγυρισμούς της Απελευθέρωσης, επιφυλάσσεται για το τι μέλλει γενέσθαι εξαιτίας της υποβόσκουσας αντιπαράθεσης με το Ε.Α.Μ. και τον Ε.Λ.Α.Σ. Παρών στην Πλατεία Συντάγματος τη Ματωμένη Κυριακή της 3ης Δεκεμβρίου 1944, παρακολουθεί και καταγράφει συγκλονισμένος το ξέσπασμα βίας, κουβαλά ένα τραυματισμένο κορίτσι. Συμμετέχει στα Δεκεμβριανά, διατρέχει τους δρόμους και τις συνοικίες της Αθήνας, συναντά τον Τσώρτσιλ όταν καταφτάνει αιφνιδιαστικά στην Αθήνα τα Χριστούγεννα του 1944, παραμένει ως τη Συμφωνία της Βάρκιζας και αναχωρεί μια ανοιξιάτικη ημέρα του 1945 για την Αίγυπτο, αφήνοντας πίσω του την Αθήνα πληγωμένη, συγκλονισμένη, έντρομη. Λίγους μήνες αργότερα, τον Μάιο του 1945, ο εκδοτικός οίκος Hutchinson κυκλοφορεί στη Βρετανία το βιβλίο του «The Greek Trilogy: Resistance – Liberation – Revolution», βασισμένο στις εμπειρίες του κατά την παραμονή του στην Ελλάδα από τις ημέρες της Απελευθέρωσης ως τη Συμφωνία της Βάρκιζας.

Το βιβλίο, που μεταφράστηκε στα Ελληνικά από τον εκδότη Γιάννη Κ. Χρονόπουλο, είναι χωρισμένο σε τέσσερα κεφάλαια, τα οποία αντιστοιχούν στις κρίσιμες φάσεις της περιόδου. Ο ίδιος τα ονομάζει: Η Πρώτη Απελευθέρωση, Στη Χώρα του Ε.Λ.Α.Σ,  Ένταση στην Αθήνα και Επανάσταση. Σε αυτά καταγράφει τις εμπειρίες του για τις πολιτικές εξελίξεις επιχειρώντας να φωτίσει τις πολύπλοκες σχέσεις της Ελλάδας με τη Βρετανία και τον ρόλο των Βρετανών, αλλά και τα ηθικά και πολιτικά διλήμματα που αντιμετώπισαν τόσο οι Έλληνες όσο και οι Βρετανοί κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.

Ενώ η Ιστορία συχνά βασίζεται σε δευτερεύουσες πηγές και στατιστικά δεδομένα, ιστορικές μαρτυρίες, όπως αυτή του Byford-Jones, φέρνουν στο φως, μέσα από την προσωπική, βιωματική αφήγηση των γεγονότων, ανθρώπινες στιγμές και διαφορετικές οπτικές των γεγονότων. Έτσι, η «Ελληνική Τριλογία» εκτός από πολύτιμη πηγή για τους ιστορικούς αποτελεί ενδιαφέρον ανάγνωσμα για όλους όσοι ενδιαφέρονται να μάθουν περισσότερα για αυτές τις σκοτεινές για την Ελλάδα εποχές. Μέσα από τις σελίδες του ο αναγνώστης αντιλαμβάνεται, πέρα από τα πολιτικά γεγονότα, το κλίμα της εποχής και τα συναισθήματα των ανθρώπων που τα έζησαν. Οι γλαφυρές περιγραφές του Βρετανού αξιωματικού φωτίζουν λεπτομέρειες που δεν καταγράφονται στις επίσημες ιστορικές πηγές. Προσφέρουν επίσης μια ανάλυση της παρέμβασης των Βρετανών και της διαχείρισης της μετά την Απελευθέρωση εποχής, πάντα βέβαια με την επιφύλαξη ότι όσα γράφει είναι μέσα από την δική του υποκειμενική οπτική ως μέλος του βρετανικού στρατού και δημοσιογράφος της συντηρητικής Wolverhampton Express & Star.

Αν και η οπτική του Wilfred Byford-Jones επηρεάζεται από τη θέση του και τις προκαταλήψεις της εποχής του, το βιβλίο «Ελληνική Τριλογία» έχει θεωρηθεί πολύτιμο λόγω ακριβώς της μαρτυρίας από πρώτο χέρι. Όπως σημειώνει στο εισαγωγικό του σημείωμα ο Δρ. Σύγχρονής Ελληνικής Ιστορίας Βλάσης Αγτζίδης, το βιβλίο «προφέρει πλήθος στοιχείων στον ερευνητή, παρά την αναπόφευκτη υποκειμενικότητα που το χαρακτηρίζει». Η έκδοση αυτή στα Ελληνικά, πλαισιωμένη από πλούσιο φωτογραφικό υλικό, αποτελεί μια σημαντική συμβολή στην κατανόηση της μεταπολεμικής Ελλάδας.

Βιογραφικά στοιχεία για τον Wilfred Byford-Jones

Ο Wilfred Byford-Jones (1905-1977) ήταν Άγγλος συγγραφέας, δημοσιογράφος και στρατιωτικός (έφτασε στον βαθμό του αντισυνταγματάρχη). Έγραψε εκτενώς βιβλία και άρθρα για τη Μέση Ανατολή και την ιστορία της παραγωγής πετρελαίου. Ήταν διευθυντής σύνταξης σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και αρχισυντάκτης της εφημερίδας Wolverhampton Express & Star. Το 1947 παντρεύτηκε με τη Cynthia Louise Johnson στο Caxton Hall, Westminster, με την οποία απέκτησαν δύο παιδιά που όμως απεβίωσαν σε μικρή ηλικία. Από το συγγραφικό του έργο ξεχωρίζουν τα εξής: Death By Order, Four Faces of Peru, 1967, Uncensored Eyewitness, 1961, Oil On Troubled Waters, 1958, Adventures With Two Passports, Berlin Twilight, 1947, The Greek Trilogy. Resistance-liberation-revolution, 1945, στα ελληνικά από τις εκδόσεις Historical Quest.

Η ελληνική τριλογία, Αντίσταση – Απελευθέρωση – Επανάσταση, του W. Byford-Jones, μετάφραση: Γιάννης Χρονόπουλος, εκδόσεις Historical Quest, σελ.536