Ο Πασκάλ Μπρυκνέρ στη Θεσσαλονίκη

Σε έναν κόσμο που οι τεκτονικές αναταράξεις και οι συνεχείς μεταμορφώσεις του καταργούν καθημερινά κάθε μια από τις βεβαιότητες του χθες, ο μεσιέ Μπρυκνέρ ήρθε στη Θεσσαλονίκη καλεσμένος του 59ου Φεστιβάλ των Δημητρίων για να τον ακτινογραφήσει. Το τελευταίο μεταφρασμένο στα ελληνικά βιβλίο του «Ένας σχεδόν τέλειος ένοχος» (εκδ. Πατάκη) ήταν η τέλεια αφορμή. Το τρομερό παιδί της γαλλικής λογοτεχνίας (παραμένει ένας συνεπής παρεμβατικός διανοούμενος και στοχαστής που δεν δίστασε ποτέ να κοντραριστεί με τις κυρίαρχες απόψεις), έβαλε στο στόχαστρο τη woke κουλτούρα. Παλιά και προβακότορικη τέχνη του κόσκινο: πολύ μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής δουλειάς και του πολιτικοκοινωνικού στοχασμού του Μπρυκνέρ πάντα είχε να κάνει με την κριτική της γαλλικής κοινωνίας και του κόσμου με ένα τέμπο φουλ αιρετικό.

«Η woke κουλτούρα έφτασε στην Ευρώπη από την Αμερική με καθυστέρηση μιας δεκαετίας. Μαζί με την “επαγρύπνηση”, κατέφθασε και η κουλτούρα της αυτοθυματοποίησης. Όμως σαν ιδέες, ειδικά η αυτοθυματοποίηση, πηγάζει από μεγάλα ιστορικά βάθη: Ο Χριστός θυματοποίησε τον εαυτό του, αποσκοπώντας με τον θάνατό του στον Σταυρό να άρει τις αμαρτίες του κόσμου. Ο Νίτσε πολύ αργότερα επιγραμμάτισε με το “Υποφέρω και κάποιος φταίει για αυτό”. Σε λίγο, καθώς όλοι φορτώνουν στους άλλους τα προβλήματα του φύλου και της φυλής τους, θα καταλήξουμε σε έναν κόσμο όπου δε θα υπάρχουν θύματα. Όταν όλοι δηλώνουν θύματα μέσω της εργαλειοποιητικής διαδικασίας, θα είναι πλέον αδύνατον να ξεχωρίσουν οι πραγματικά κατατρεγμένοι.

Όλοι διαμαρτύρονται και παραπονιούνται: Ο σύζυγος κατηγορεί τη σύζυγο (και αντίστροφα!) για την κατάστασή του, ενώ η πατριαρχία και η αποικιοκρατία είναι οι αιτίες εξαιτίας των οποίων κανένας δεν είναι ευχαριστημένος με την κατάστασή του. Κάθε έννοια πραγματικότητας σχετικοποιείται με το πραγματικό να τείνει προς εξαφάνιση μέσω της χρήσης μιας εντελώς ξεπερασμένης ξύλινης γλώσσας. Θεωρώ πως είμαστε τα κακομαθημένα παιδιά του Δυτικού κόσμου, στον οποίο, ευτυχώς, η πατριαρχία εκπνέει ολοκληρωτικά. Το ευρωπαϊκό κράτος δικαίου επίσης είναι πάντα παρόν, όπως και η υπόσχεση που έδωσε η Ενωμένη Ευρώπη να μεριμνά για την ευημερία όλων των πολιτών της.

Προσωπικά, από το 1993 άρχισα να καταγγέλλω την τάση αυτομαστίγωσης που θέλει την Ευρώπη και την αποικιοκρατία να ευθύνονται για τα δεινά του κόσμου. Μεγάλο κομμάτι της αμφισβήτησης της δύσης προέρχεται από το γαϊτανάκι της αριστεράς και της άκρας αριστεράς, που επικρίνουν την ήπειρο για όλες τις συμφορές του κόσμου. Όμως δείτε πόσο άλλαξαν ολοκληρωτικά και προς το καλύτερο τα πράγματα για τις γυναίκες αλλά και για τους ανθρώπους που επιτέλους μπορούν να παντρεύονται ελεύθερα ανεξαρτήτως φύλου. Τα τελευταία σαράντα χρόνια προχωρήσαμε κάνοντας πράξη ιδέες που τους πήρε αιώνες να εκκολαφθούν και κατόπιν να επικρατήσουν θεσμικά. Η γκρίνια όμως των ημερών γονατίζει μια Ευρώπη που εντέχνως κάποιοι αρνούνται να συγκρίνουν τα πεπραγμένα της με την πραγματικότητα άλλων χωρών και ανελεύθερων περιοχών του πλανήτη. Πίσω από αυτήν την γκρίνια βρίσκω πως κρύβεται μια τάση απόκρυψης της πίκρας μας καθώς δεν είμαστε πλέον οι άρχοντες της γης».

Go West: από τους Pet Shop Boys στο μεταναστευτικό

«Η Δύση και ο πολιτισμός της συνεχίζουν να μαγνητίζουν, όπως και η ικανότητα της Ευρώπης να αναγεννιέται ακόμα και μετά ή μέσα από τις χειρότερες ήττες της. Μπορεί στην παρούσα φάση ο πεσιμισμός να διαβρώνει την ήπειρο, όμως το θαύμα της Ευρώπης εξακολουθεί να γοητεύει. Είναι γνωστό πως μεγάλο κομμάτι της μεταναστευτικής ροής έχει να κάνει με ανθρώπους που προσπαθούν να έρθουν εδώ για να γευθούν τα αγαθά αυτού του πολιτισμού και όχι τα αγαθά της Βόρεια Κορέας ή κάποιας άλλης απολυταρχίας. Γι’ αυτό και θεωρώ ότι η βούλησή μας να ελέγχουμε ως ήπειρος τα σύνορά μας σε καμιά περίπτωση δεν πρέπει να ερμηνεύεται ως αναλγησία ή ρατσισμός. Δείτε πόσο κοντά είναι τα μέτρα που πήρε η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Δανίας για την παράνομη μετανάστευση με αυτά της μεταφασιστικής κυβέρνησης Μελόνι.

Αν σκεφτούμε, επομένως, υπό το πρίσμα μιας ενιαία κοινής λογικής και δεν κάνουμε σπασμωδικές κινήσεις, όπως η τελευταία της Γερμανίας με το θέμα της μονομερούς προστασίας των συνόρων της, είμαι πεπεισμένος πως θα βρούμε μια λύση για το μεταναστευτικό, έξω από την προκάτ στάση επί του θέματος όπως την υπαγορεύουν προκάτ ιδεολογίες. Παρά τις διαφορές και τις τριβές μας, καθώς η σχέση της Γαλλίας με τη Γερμανία μοιάζει με αυτήν ενός ζευγαριού που ζουν πολλά χρόνια ο ένας με τον άλλο κι έτσι αναπόφευκτα γκρινιάζουν ή διαπληκτίζονται, αισιοδοξώ πως αυτοί οι δυο “σύζυγοι” θα ξαναβρούν τις σωστές ισορροπίες και θα υπερνικήσουν τον πεσισισμό που κυριαρχεί για το μέλλον. Αποδεδειγμένα όμως οι Γερμανοί είναι πολλές φορές που ούτε σκέφτονται ούτε πράττουν σωστά. Τρανό παράδειγμα η στάση τους στην απαρχή της ελληνικής κρίσης, όταν πιεστικά ζητούσαν την έξοδο της χώρας σας από το ευρώ. Ευτυχώς παραμείνατε δίνοντας τη μάχη σας, έχοντας την αμέριστη υποστήριξη του Ολάντ τότε και όλης της Γαλλίας. Τα ίδια έκαναν οι Γερμανοί και με την Πολωνία, η οποία και αυτή σήμερα είναι ένα εξίσου ισχυρό ευρωπαϊκό κράτος».

Τι είναι αυτό που βασανίζει τη Γαλλία;

«Στη Γαλλία το 1/3 ψήφισε Μακρόν, το άλλο 1/3 Μελανσόν και το υπόλοιπο 1/3 στήριξε τη Λεπέν. Η Γαλλική Ακροδεξιά, όπως έδειξαν και οι τηλεοπτικές αναμετρήσεις, δεν έχει καθόλου νιονιό, παραμένει ένας συνασπισμός διαμαρτυρίας με αρχηγό μια Λεπέν που έχει πλήρη άγνοια και δείχνει να μη μπορεί να κατανοήσει βασικά θέματα διακυβέρνησης. Σίγουρα τα πράγματα είναι μπερδεμένα στη χώρα μου, Μελανσόν και Λεπέν φερ’ ειπείν, παρά τις διαφορές τους, προτάσσουν αυτές τις μέρες έναν φανερό αντισημιτισμό, με αποτέλεσμα πολλοί Εβραίοι να εγκαταλείπουν τη Γαλλία.

Όμως αισιοδοξώ, γιατί δε νομίζω ότι η Γαλλία βρίσκεται υπό κατάρρευση, σε πείσμα των επαγγελματιών πεσιμιστών που καλλιεργούν την ιδέα του χάους. Κλυδωνιζόμαστε σίγουρα, αλλά δείτε πώς ομονοήσαμε, για παράδειγμα, στους Ολυμπιακούς. Οι αγώνες μας συσπείρωσαν, μοίρασαν αισιοδοξία, το 85% των Γάλλων δήλωσε πως του άρεσε η τελετή έναρξης και αυτό είναι κάτι που το βρίσκω απολύτως παρηγορητικό, αφού δεν υπάρχει μια ενιαία ιδέα περί “γαλλικότητας”. Οι ιδεολογίες άλλωστε δεν είναι θρησκείες για να τις ασπαζόμαστε φανατικά, οι έννοιες δεξιά και αριστερά είναι απλά σημεία στον πολιτικό χάρτη. Με τον Μπαρνιέ επίσης στην πρωθυπουργία, νομίζω πως μπορούμε να τα καταφέρουμε, όπως τα καταφέρατε και εσείς. Σας θαυμάζω, βρίσκω πως η χώρα σας σήμερα δεν έχει καμιά σχέση με εκείνη την Ελλάδα δέκα χρόνια πίσω. Αποτελείτε πλέον παράδειγμα προς μίμηση».

Στην Αμερική, τώρα

«Πρόσφατα βρέθηκα εκεί. Στη Νεβάδα, που δεν έχει καμιά σχέση με τη Νέα Υόρκη ή το Λος Άντζελες, στους δρόμους υπήρχαν αφίσες που έδειχναν σκύλους να αφοδεύουν πάνω από το κεφάλι του Μπάιντεν. Μιλάμε για μια διχασμένη χώρα, για έναν λαό κομμένο στα δυο, για ένα εμφυλιακό σχίσμα όπως εκείνο που οδήγησε στον πόλεμο Βόρειων και Νότιων. Ο Τραμπ, που δείχνει να έχει με το μέρος του τους λευκούς σουπρεματιστές και ένα μεγάλο κομμάτι από Ισπανόφωνους και Μαύρους, αν ξαναβγεί θα θέσει σε μεγάλο κίνδυνο την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Δήλωσε πως όποια χώρα δεν πληρώσει την “εισφορά” της στο ΝΑΤΟ θα είναι έρμαιο των επιθετικών ορέξεων του Πούτιν, αυτός νίπτει τας χείρας του. Στην περίπτωση πάλι που ο Τραμπ δεν επανεκλεγεί, είναι σίγουρο πως θα αμφισβητήσει την εγκυρότητα των αποτελεσμάτων, και αυτό και αν δεν μεγιστοποεί τον κίνδυνο ενός νέου εμφύλιου. Η βία είναι ένα από τα συστατικά της Αμερικής, αυτή είναι η παράξενη γοητεία της, γι’ αυτό και χάρηκα όταν απομακρύνθηκε ο Μπάιντεν και ανέλαβε να σταματήσει τον Τραμπ η Χάρις.Αν και θεωρώ πως ο μεγαλύτερος εχθρός του Τραμπ είναι ο ίδιος ο εαυτός του».

Το Τελ Αβίβ, η Γάζα, ο Λίβανος, η Τεχεράνη και το χάος

«Η Χαμάς τορπίλισε την εκεχειρία, αυτή ξεκίνησε τον πόλεμο. Θαυμάζω τους Ισραηλινούς και τις κινήσεις τους για να την εξουδετερώσουν, όμως δεν νομίζω πως τη λύση θα τη δώσει ο πόλεμος. Η Τεχεράνη κρατά στα χέρια της τη λύση όπως και πολλές από τις Αραβικές χώρες, που επιθυμούν διακαώς για τη Μέση Ανατολή την επιστροφή στην ειρήνη. Για αυτόν τον πόλεμο έχει μεγάλη ευθύνη και ο Νετανιάχου. Αν υποχωρήσει ένας από τους ακροδεξιούς εταίρους του, κινδυνεύει να εκπέσει του αξιώματός του και να δικαστεί για ανομίες και ατασθαλείες. Επίσης, γνωρίζω πολλούς Ισραηλινούς που κουράστηκαν από την εμπόλεμη κατάσταση και φεύγουν από τη χώρα τους. Σέβομαι τους Παλαιστίνιους, είναι λαός μαχητών, προσωπικά τάσσομαι υπέρ της λύσης των δυο κρατών, υποστηρίζω τη συμφιλίωση, αλλιώς ο πόλεμος δεν θα τελειώσει ποτέ. Θα υπογραμμίσω όμως το αντισημιτικό coming out που προκάλεσε αυτός ο πόλεμος: Ως και η Γκρέτα Τούνμπεργκ πήρε θέση υπέρ της Χαμάς. Οι Παλαιστίνιοι πάντως πρέπει να ξέρουν ότι δεν έχουν να κερδίσουν τίποτα από αυτό το νέο κύμα του παγκόσμιου αντισημιτισμού, η αναθερμάνση κάνει πολύ κακό στην υπόθεσή τους».

Θα ξαναγράψει άραγε ποτέ κάτι σαν τα «Μαύρα Φεγγάρια του Έρωτα»;

«Ω, σας ευχαριστώ για την πρώτη μη πολιτική ερώτηση που μου θέσατε! Ποτέ δεν εγκατέλειψα το μυθιστόρημα, πάντα ψάχνω μια καλή ιδέα για να την αναπτύξω μέσα από τη φόρμα του. Το μυθιστόρημα είναι ο ιδανικός τρόπος για να μιλήσεις για τον κόσμο, τα πάθη του, ακόμα και τις φρικαλεότητές του με έναν ιδανικό τρόπο που μπορεί να σοκάρει λιγότερο από τα δοκίμια ή τις μελέτες. Εννοείται ότι θα ξαναγράψω μυθιστόρημα, κάθε συγγραφέας πρέπει συνεχώς να προσπαθεί να ξεπερνά, να ανανεώνει και να επανεφευρίσκει τον εαυτό του, να βρίσκει νέες ιδέες, να μη μένει στάσιμος. Θα σας πω επίσης, πως, εάν τυχόν ενώπιόν μου εμφανιστεί ένας Θεός και μου υποδείξει τον τρόπο ή το μυστικό για να παραμείνω δημιουργικά πάντα φρέσκος, θα τον ασπαστώ με πολύ μεγάλη χαρά».

Είναι το Παρίσι και ο κόσμος ένα ασφαλές μέρος;

«Μπορεί να με δουν στον δρόμο και να με συγχαρούν ή να με φτύνουν για τις ιδέες μου, όμως στη Γαλλία η ζωή μου δεν κινδυνεύει όπως συμβαίνει με τους συντάκτες και τους γελοιογράφους του Charlie Hebdo, που προστατεύονται φρουρούμενοι. Σε λίγο θα ξεκινήσει μια εξάμηνη τουρνέ μου στη Γαλλία για τις ανάγκες προώθησης του νέου βιβλίου μου. Η περιοδεία είναι κάτι που πλέον επιβάλλεται όχι μόνο από τους εκδότες αλλά και από ίδιο τον εαυτό μου, νιώθω πως η προσωπική επαφή με τον αναγνώστη είναι το ζητούμενο των καιρών. Ως προς τον θεσμό των sensitive readers αλλά και των δικηγόρων, που διαβάζουν πλέον τα χειρόγραφα πριν την έκδοση για να διασφαλιστεί το μη μηνύσιμο του περιεχομένου, το βρίσκω και αυτό μια αναγκαιότητα. Ξέρετε, μια τέτοιου είδους δίκη στη Γαλλία, μόνο ως προς τα δικαστικά της έξοδα, κοστίζει από 20 μέχρι και 50 χιλιάδες ευρώ, ποσά δηλαδή πολύ μεγάλα για τους εκδοτικούς οίκους στην παρούσα (και) αναγνωστική κρίση».

Τι φρικτό, Θεέ μου, στη Θεσσαλονίκη όλα είναι υπέροχα!

Τη Δευτέρα 7 Οκτωβρίου αποχαιρέτησα τον Πασκάλ Μπρυκνέρ. Είχα την ευκαιρία να τον ξεναγήσω στην πόλη και να περάσω μαζί του έναν υπέροχο τριήμερο συζητώντας για θέματα και θέματα, ενώ παράλληλα του σύστησα και μερικές από τις πιο φαντεζί κουζίνες μιας Θεσσαλονίκης που το καιρικό Κασσάνδρα την παρέκαμψε, με αποτέλεσμα όλα τριγύρω να μοιάζουν με καλοκαίρι. Το πιάτο με τον τόνο των Σποράδων στα κάρβουνα, με κρέμα από άγριες ρίζες και αυγοτάραχο που δοκίμασε στο Όλυμπος Νάουσα τον μάγεψε. Στη Μασσαλία τον ενθουσίασαν η Μαλαγουζιά και η σφακιανή μαραθόπιτα αντικριστά με μπουγατσάκια παστουρμά, γιαούρτι, κασέρι και ντομάτα. Το μεσημέρι της Κυριακής που ο καιρός ήταν καλός βουτήξαμε στη θάλασσα του Sani-Dunes της Χαλκιδικής, όπου προσκύνησε όλο το sea food του Beach House resto, δοκιμάζοντας εκτός από Μαλαγουζιά και τα ροζέ του Γεροβασιλείου. Στα αλήθεια, δεν έχω ξανασυναντήσει τα τριάντα χρόνια στη δημοσιογραφία πιο πράο, αγαθό, ευπροσήγορο, ευγενή και χιουμορίστα συγγραφέα πρώτης γραμμής: «Όλα είναι φρικτά υπέροχα στη Σαλονίκ σας», αναφωνούσε κάθε λίγο και λιγάκι, με αποτέλεσμα η παρέα μας κάθε λίγο και λιγάκι να τον προκαλεί: Πείτε μας, Πασκάλ, πώς είπατε ότι βρίσκετε τη Θεσσαλονίκη; Το πρωινό της Δευτέρας τον ξενάγησα στη γειτονιά μου, στη Μονή Βλατάδων και όλα τα σχετικά με τη «Μονμάρτη», όπως αποκαλούν την Άνω Πόλη οι τουριστικοί οδηγοί.

«Θα έχω για πάντα τη Θεσσαλονίκη στην καρδιά μου». Ανταπάντησα: «Και η Θεσσαλονίκη εσάς, κύριε Μπρυκνέρ, μιας και όπως δήλωσε και ο λόγιος Νικηφόρος Χούμνιος "Κανένας δε μένει χωρίς πατρίδα όσο υπάρχει Θεσσαλονίκη"». Λίγο μετά το τέλος της διάλεξης, στο γεύμα προς τιμήν του στο Τριζόνι, έκπληκτος είδε τον σεφ και τον ιδιοκτήτη Αστέριο Σουσούρα να αποκαλούν το ντεγκουστασιόν μενού που επιμελήθηκαν για την περίσταση ως The Paradox of Love, όνομα δανεισμένο από ένα παλαιότερο βιβλίο του. 

Με τον Πασκάλ Μπρυκνέρ συζήτησαν οι Γιάννης Κοτσιφός, δημοσιογράφος, διευθυντής της Ένωσης Συντακτών Μακεδονίας-Θράκης, και η Βάσω Κουίδου, δημοσιογράφος και υπεύθυνη του γραφείου Τύπου του Γαλλικού Ινστιτούτου Θεσσαλονίκης. Η εκδήλωση ήταν μια συνεργασία του Γαλλικού Ινστιτούτου με τα 59α Δημήτρια, υπό την αιγίδα του Γενικού Προξενείου Γαλλίας στη Θεσσαλονίκη. Το Φεστιβάλ των Δημητρίων διαρκεί έως την 1η Νοεμβρίου. Όλο το πρόγραμμα: e-dimitria.gr