«σΤα καλύτΕΡά μΑΣ»: Ποιήματα γραμμένα μέσα από τον φακό της κατάθλιψης

«Ζητάτε να αντέξω. Μα, δεν μου έχει μείνει ανάσα. Πώς ζητάτε, λοιπόν, να τρέξω μαραθώνιο δίχως μια ανάσα;», γράφει η Γαβριέλλα Κασάπη σε μία σελίδα που άνοιξα τυχαία από τη νέα της ποιητική συλλογή «σΤα καλύτΕΡά μΑΣ». Από τον τίτλο ξεχωρίζει η λέξη ΤΕΡΑΣ. Πράγμα περίεργο και αντιφατικό, γιατί η φράση από μόνη της –χωρίς τη δεύτερη ανάγνωσή της– παραπέμπει σε μια πολύ χαρούμενη περίοδο της ζωής του ανθρώπου που δεν χωράει μια τόσο αρνητική «επίγευση». Ή μήπως χωράει; Μήπως τελικά δεν είναι και τόσο χαρούμενη αυτή η περίοδος; Μας απαντάει η συγγραφέας.

Η Γαβριέλλα είναι μία νέα γυναίκα που πάλεψε με το τέρας της κατάθλιψης, το νίκησε και τώρα μας διηγείται αυτή τους τη σύγκρουση αλλά και τη συνύπαρξη μέσα από 47 ποιήματα και ένα διήγημα. Για εκείνη, η συγγραφή είναι η ίασή της. 1,5 χρόνο κράτησε το «μαρτύριο», 1,5 χρόνος χρειάστηκε για να ολοκληρωθεί το βιβλίο. Κατάθλιψη και έμπνευση κινούνταν παράλληλα, μέχρι που η τελευταία προσπέρασε την πρώτη και την άφησε χιλιόμετρα πίσω της. Και τώρα η σειρά διαφέρει.  

Η Γαβριέλλα Κασάπη μιλάει για τη νέα της ποιοτική συλλογή, «σΤα καλύτΕΡά μΑΣ» (εκδόσεις Πηγή)

Ποια είναι η σχέση σου με την ποίηση; Πώς ξεκίνησε;

Ξεκίνησα να γράφω στο Γυμνάσιο, ύστερα από την προτροπή μιας καθηγήτριάς μου, της κυρίας Χριστίνας Σταμάτη, να πάρω μέρος σε έναν διαγωνισμό ποίησης και διηγήματος. Μετά από αυτό, μια μέρα όπως διάβαζα, ξεκίνησα να γράφω. Είπα να το δοκιμάσω και έκτοτε δεν σταμάτησα. Φαίνεται ήταν κάτι που είχα μέσα μου και δεν το είχα ανακαλύψει, αλλά βλέπεις υπάρχει στα γονίδιά μου. Ο παππούς μου ήταν και εκείνος συγγραφέας και έχουν εκδοθεί πολλά βιβλία του. Εκείνος και η γιαγιά μου, της οποίας έχω το όνομα, με στήριξαν πολύ και αγάπησαν από την πρώτη στιγμή ακόμα και τα πιο άγουρα ποιήματά μου. Γι’ αυτό το πρώτο βιβλίο που εξέδωσα αφιερώθηκε στη μνήμη τους, στη γιαγιά μου επίσημα και στον παππού μου –ο οποίος έφυγε από τη ζωή λίγες μέρες αφότου πήρε στα χέρια του εκείνο το βιβλίο– ανεπίσημα.

Μου μιλάς για πολύ αγαπημένα σου πρόσωπα. Τι ρόλο έπαιξαν στο κομμάτι της ποίησης;

Θυμάμαι ότι κάθε φορά που πήγαινα σπίτι τούς έδειχνα τα καινούργια ποιήματα που είχα γράψει και μου ζητούσαν να τους κάνω αντίγραφα για να τα κρατήσουν. Με τη Μάμμη, έτσι λέγαμε τη γιαγιά μου, καθόμασταν και της τα διάβαζα, μου έκανε ερωτήσεις και αναλύσεις… Όταν έφευγα με παίρνανε πολλές φορές τηλέφωνο και συζητούσαμε λίγο ακόμα κάποιο από τα ποιήματα. «Εδώ με τον παππού σου έχουμε μια διαφωνία. Εδώ λες αυτό. Εγώ πιστεύω εννοείς αυτό και εκείνος πιστεύει εκείνο». Αυτές οι κουβέντες ήταν τόσο όμορφες και τώρα η θύμησή τους με ζεσταίνει. Όταν άρχισα να συνθέτω την πρώτη ποιητική συλλογή, την πήγαινα στον παππού μου και συζητούσαμε. Μου έλεγε τη γνώμη του, μου έδινε συμβουλές, πίναμε μαζί τον κλασικό ελληνικό μετά τον μεσημεριανό του ύπνο. Του κράταγα το χέρι όταν έβλεπε τηλεόραση με το βιβλίο μου δίπλα. Η αγάπη τους ήταν τεράστια στήριξη στο ξεκίνημά μου και όλες αυτές οι αναμνήσεις με συνοδεύουν και θα συνεχίσουν να με συνοδεύουν σε όλο το συγγραφικό μου ταξίδι. 

Πόσο εύκολο ή δύσκολο είναι να αποτυπώσεις τον εσωτερικό σου κόσμο στο χαρτί;

Είναι σίγουρα πιο εύκολο από το να μιλάω σε κάποιον γι’ αυτό. Όταν γράφω είναι σαν να μιλάω στο κενό, αλλά αυτό με ακούει και με καταλαβαίνει. Δεν χρειάζονται επεξηγήσεις. Η συγγραφή με βοηθάει να καταλάβω τον εαυτό μου, τα συναισθήματά μου και να επιβιώσω στην, πολλές φορές, δύσκολη πραγματικότητα της καθημερινότητας. 

Σε ποια φάση της ζωής σου γράφτηκε η ποιητική συλλογή «σΤα καλύτΕΡά μΑΣ»; Τα ποιήματα αυτά εξηγούν κάτι για σένα; Πόσο καιρό σου πήρε να το ολοκληρώσεις;

Αυτά τα ποιήματα γράφτηκαν την περίοδο που πέρασα κατάθλιψη. Κάποια γράφτηκαν πριν καν διαγνωστεί ότι η ψυχή μου είχε νοσήσει... απλώς το ένιωθα. Επομένως, μέχρι να καταφέρω να βγω από αυτήν την κατάσταση χρειαζόμουν βοήθεια. Ποια θα ήταν η καλύτερη βοήθεια που θα μπορούσα να έχω αν όχι ποίηση; Έτσι κάθε φάση που περνούσα, κάθε συνειδητοποίηση, κάθε συναίσθημα που βίωσα υπάρχει σε αυτά τα ποιήματα. Συνολικά και επίσημα η κατάθλιψη κράτησε 1,5 χρόνο περίπου. Τόσο μου πήρε να ολοκληρώσω και  το βιβλίο. 

Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής είναι «σΤα καλύτΕΡά μΑΣ». Στον τίτλο εμφανίζεται η λέξη «ΤΕΡΑΣ». Έχει αναφορές στο γιν γιαν; Όπου καλό υπάρχει και το κακό και vice versa; Ή μήπως αυτή η φράση κρύβει μια ειρωνεία;

Βρίσκω αυτήν την ερώτηση πάρα πολύ όμορφη, διότι δίνει μια ερμηνεία στον τίτλο που δεν είχα σκεφτεί και είναι πολύ εύστοχη. Ωστόσο, για μένα ο τίτλος αφορά την τάση των ανθρώπων να απαντούν πάντα με τον ίδιο τρόπο στην ερώτηση «Τι κάνεις;». Δυστυχώς, η απάντηση είναι τις περισσότερες φορές «καλά». Δεν έχει σημασία αν είναι αλήθεια, εμείς έτσι έχουμε μάθει να απαντάμε. Και λέω «δυστυχώς» γιατί θεωρούμε καλύτερο να κρύψουμε την αλήθεια. Δεν επιτρέπουμε στον εαυτό μας να είναι ειλικρινής. Το θέμα είναι όμως ότι είμαστε όλοι άνθρωποι. Έχουμε σκέψεις και συναισθήματα όλων των χρωμάτων. Δεν μπορεί να είμαστε πάντα καλά και είναι κρίμα να πιστεύουμε ότι είναι καλύτερα να κρύβουμε το σκοτάδι μας, γιατί αυτό θα βρει τρόπο να βγει εν τέλει, και τις συνέπειες θα τις βιώσουμε εσωτερικά. 

Αυτή η διττή έννοια αντανακλά την πραγματικότητα που βίωνα όταν άρχισε να ξεσπά η κατάθλιψη. Ενώ εξωτερικά μπορεί να φαινόταν πως είμαι «στα καλύτερά μου», εσωτερικά υπήρχε ένα «τέρας», που αντιπροσώπευε την κατάθλιψη, το άγχος, τον ίδιο μου τον εαυτό και τον θίασό του που με κατέτρωγαν. Φυσικά, ο τίτλος είναι γραμμένος στο α' πληθυντικό διότι αυτό που έβλεπα τότε ήταν ότι δεν είμαι η μόνη που κρύβει την πραγματικότητά της. Ζούμε σε μια πραγματικότητα που θέλουμε να δείχνουμε όλοι καλά αλλά αυτό, τις περισσότερες φορές, δεν αληθεύει.

Υπάρχει αλληλουχία και σύνδεση στα ποιήματα; Υπάρχει κάποια επιλογή στη σειρά;

Η δομή της ποιητικής συλλογής δεν ήταν κάτι που προέκυψε αμέσως. Έγραφα για να βοηθήσω τον εαυτό μου. Προσπαθούσα να εκφράσω αυτά που ένιωθα. Προσπαθούσα να καταλάβω τον εαυτό μου και την κατάσταση που βίωνα, χρησιμοποιώντας ένα χαρτί και ένα στιλό. Όταν άρχισα να συνθέτω τη συλλογή, δίχως να το καταλάβω, τα έβαλα όλα στη σωστή σειρά, έτσι ώστε διαβάζοντας το βιβλίο να μπορεί κανείς να καταλάβει την πορεία μου από το σκοτάδι προς το φως. 

Ποια είναι τα τέρατα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητα; Προστατευόμαστε τελικά από το σεντόνι του κρεβατιού μας;

Η ζωή είναι γεμάτη από ζευγάρια αντιθέτων. Έτσι, όσο όμορφη και αν μπορεί να γίνει, είναι άλλο τόσο γεμάτη με πόνο, φόβο, δυσκολίες… «τέρατα». Για τον καθένα αυτά είναι διαφορετικά. Αυτό που ανακαλύπτω είναι ότι τις περισσότερες φορές αυτά τα τέρατα έχουν πρόσωπο και όχι απαραίτητα κάποιου άλλου ανθρώπου. Πολλές φορές γινόμαστε εμείς οι ίδιοι ο εχθρός του εαυτού μας. 

Δεν πιστεύω ότι μπορούμε να είμαστε ποτέ 100% ασφαλείς. Όμως, ξέρω ότι όσο τα έχουμε καλά με τον εαυτό μας ή έστω προσπαθούμε να μας γνωρίσουμε βαθιά και να μας αγαπάμε, θα είμαστε καλά. Αν είμαστε μάλιστα αρκετά τυχεροί ώστε να έχουμε ανθρώπους που μας αγαπάνε πραγματικά και έχουν πάντα μια ανοιχτή αγκαλιά για μας, τα τραύματα και τους φόβους μας, θα έχουμε πάντα μια ασπίδα να μας προστατεύει. 

Γιατί η Ζωή πριν τον Θάνατο λέγεται Τέρας;

Ίσως μοιάζει υπερβολικός χαρακτηρισμός αυτός, όμως για ένα άτομο με κατάθλιψη, όπως ήμουν εγώ, πιστεύω είναι εξαιρετικά εύστοχος. Ζούμε σε έναν κόσμο γεμάτο πολέμους, βιασμούς, γυναικοκτονίες, κακοποίηση, μισός, και δεν έχει τελειωμό. Οι περισσότεροι άνθρωποι κοιτούν το δικό τους συμφέρον, χωρίς να υπολογίζουν τους υπόλοιπους. Πολεμάμε ο ένας τον άλλον, τη στιγμή που θα έπρεπε να είμαστε ενωμένοι. Αυτά είναι δεδομένα (δυστυχώς). Όταν μάλιστα έχεις κατάθλιψη όλα μοιάζουν μάταια και δυστυχώς είσαι αντιμέτωπος με τον πιο επικίνδυνο εχθρό, τον εαυτό σου. Όλη αυτή η εικόνα δεν γίνεται να μη φτιάχνει ένα τέρας. Τουλάχιστον στα μάτια μου.

Ξεχωρίζεις κάποιο από τα ποιήματα σου και γιατί;

Μου είναι πολύ δύσκολο να ξεχωρίσω κάποιο. Ωστόσο, πιάνω πολλές φορές τον εαυτό μου να σκέφτεται ότι «ναι, αυτό είναι από τα αγαπημένα μου» και αυτό γιατί θυμάμαι τη στιγμή που το έγραψα. Αυτή η στιγμή μπορεί να ήταν σημαντική, να ήταν πολύ συναισθηματική ή δεν ξέρω και εγώ τι άλλο. Αλλά για κάποιον λόγο κάτι δημιουργεί μέσα μου αυτή η ανάμνηση, όπως για παράδειγμα το ποίημα «Άσε με να φύγω».

Σε αποθαρρύνει το γεγονός ότι στην ποίηση ο αποδέκτης μπορεί να καταλάβει άλλο από το αρχικό μήνυμα;

Αντιθέτως. Είναι από τα στοιχεία που με γοητεύουν περισσότερο στην ποίηση και σε κάθε μορφή τέχνης. Σκοπός δεν είναι να καταλάβεις τι είχε ο ποιητής στο μυαλό του όταν έγραφε κάτι. Αυτό το «τι θέλει να πει ο ποιητής» δεν μου άρεσε ποτέ. Σημασία για ένα έργο τέχνης, ένα τραγούδι, ένα ποίημα (εκτός του να σου προκαλέσει μια αντίδραση, ένα συναίσθημα, μία εντύπωση) έχει να δεις τι σημαίνει για σένα. Πραγματικά, απολαμβάνω να ακούω τις ερμηνείες των άλλων για τα ποιήματα που έχω γράψει. Είναι ένα παράθυρο στο μυαλό και την ψυχοσύνθεση των άλλων και μέσα από αυτό μπορείς να πάρεις και εσύ τόσα πράγματα και να δεις το ίδιο σου το έργο με διαφορετικές ματιές. 

Τι βλέπεις μέσα από τον φακό της κατάθλιψης;

Σκοτάδι. Άγονο έδαφος. Αέρα χωρίς οξυγόνο. 

Πώς κατάφερες να ξεφύγεις από τη μαυροντυμένη και σαγηνευτική γυναίκα και σήμερα μας διηγείσαι την ιστορία σου;

Ούτε που κατάλαβα. Κοιτώντας πίσω ακούω τη φωνή της αδερφής μου να μου «απαγορεύει» να εγκαταλείψω αυτό τον κόσμο. Βλέπω την ευγενική φιγούρα της ψυχολόγου μου που με άκουσε και με βοήθησε να διαχειριστώ την κατάσταση. Νιώθω την αγκαλιά αυτών, όπως και των γονιών μου και των φίλων μου που με άφησαν να υπάρχω όπως μπορούσα και μου έδωσαν χώρο και στήριξη να παλέψω με αυτό. Ναι, τίποτα δεν θα γινόταν αν δεν προσπαθούσα εγώ ή ίδια, αλλά δεν θα προσπαθούσα αν δεν υπήρχαν αυτοί οι άνθρωποι. 

Θεωρείς αυτό το βιβλίο κομμάτι της ίασής σου;

Σίγουρα. Η ποίηση για μένα πάντα λειτουργούσε θεραπευτικά. Θα μπορούσες να πεις ότι είναι ένας από τους τρόπους που έχω να φροντίζω τον εαυτό μου.

Βλέπεις το βιβλίο ως τρόπο ίασης των άλλων;

Θα ήταν τιμή μου να ισχύει κάτι τέτοιο. Ωστόσο, δεν μπορώ να είμαι σίγουρη. Προσωπικά, έβρισκα γαλήνη σε τραγούδια, ταινίες και βιβλία που μιλούσαν για αυτό που νιώθω και άκουγα κάποιον άλλον να εξηγεί, να περιγράφει, ή να λέει αυτά που εγώ σκεφτόμουν και ένιωθα. 

Τι θα έλεγες σε νέους που πάσχουν από κατάθλιψη;

«Είμαι εδώ αν θες να μιλήσεις». «Δεν είσαι βάρος για μένα». «Είναι ok να δείχνεις αυτό που νιώθεις, δεν χρειάζεται να το κρύβεις».«Μπορούμε να κάτσουμε και να μη μιλάμε αν θες».

Αυτά είναι μερικά από τα πράγματα που ήθελα να λένε σε εμένα. Δεν θα πω «πρέπει να το πολεμήσεις», «πρέπει να πας σε ψυχολόγο». Σίγουρα είναι κάτι που θα πρότεινα αν με ρωτούσαν. Ο καθένας, όμως, το περνά μόνος του και όπως μπορεί και θέλει, αν θέλει. Αλλά το σημαντικό είναι να νιώθει κάποιος ότι τον χωράει αυτός ο κόσμος.

Η παρουσίαση του βιβλίου θα γίνει στις 18 Σεπτεμβρίου, στο MONK Wine bar στις 7 μ.μ.