«Οι κλειστές κοινωνίες παράγουν ηττημένους»

Γέννημα θρέμμα Χιώτισσα, η Ειρήνη Νικολάκη-Καλαμάρη έχει εκδώσει στο παρελθόν δύο μυθιστορήματα («Μαθαίνοντας το να σ’ αγαπώ», 2003, εκδ. Κονιδιάρη και «Με χρώμα και αλμύρα», 2005, εκδ. Ωκεανίδα) και δύο ποιητικές συλλογές («Ιριδισμοί», 2004, και «Άνθη λυκίσου», 2007, αμφότερα από τις εκδ. Άλφα). Το τελευταίο της βιβλίο με τίτλο «Το σπίτι στον Κάτω Αιγιαλό» (εκδ. Διόπτρα) ξεφυλλίζει με μυθιστορηματικό τρόπο ορισμένες από τις σελίδες που σημάδεψαν ανεξίτηλα την ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας της. 

Γιατί επιλέξατε να τοποθετήσετε το μυθιστόρημά σας στην εποχή του σεισμού που κατάστρεψε τη Χίο την άνοιξη του 1881;  Επειδή ήταν ένα συγκλονιστικό γεγονός. Ήταν η δεύτερη μεγαλύτερη καταστροφή στην ιστορία του νησιού, ύστερα από τη σφαγή επί τουρκοκρατίας. Εκατοντάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν, τραυματίστηκαν, έχασαν τον πλούτο τους, θάφτηκαν κάτω από τα ερείπια, πέρασαν νύχτες και νύχτες ξάγρυπνοι στο κρύο από το φόβο... Το νησί άλλαξε μετά από αυτό το γεγονός, μαζί κι οι άνθρωποί, υλικά και ηθικά. Γενικά πιστεύω ότι οι άνθρωποι αλλάζουν ύστερα από μια μεγάλη καταστροφή.

Κάνατε ιστορική έρευνα για να αντλήσετε στοιχεία για την εποχή του σεισμού;  Όχι, είχα «ακούσματα». Έχω συγκρατήσει τις αφηγήσεις της μαμάς μου, που με τη σειρά της τα είχε ακούσει από τη δική της. Ο σεισμός ουδέποτε ξεχάστηκε στη Χίο, αν κι έχουν περάσει αρκετές γενιές από τότε. Κάθε Μάρτη, όλοι στο νησί μιλάνε για το «χαλασμό», όπως τον ονομάζουμε εδώ. Σκεφτείτε ότι η μαμά μου μέχρι το τέλος είχε μια πρόχειρη ρόμπα στο κρεβάτι της, μήπως και γινόταν σεισμός και αναγκαζόταν να πεταχθεί έξω.

Παρακολουθούμε την πορεία των μελών μιας οικογένειας την οποία φαίνεται ότι βαραίνει μια «κατάρα». Συμφωνείτε ότι η δομή του μυθιστορήματος θυμίζει κάπως τον κύκλο ενός αρχαίου μύθου;  Δεν το είχα σκεφθεί έτσι. Τώρα που το λέτε, πάντως, το σημείο όπου η Ευτέρπη ξεστομίζει την κατάρα στο βιβλίο θυμίζει λίγο σκηνή από αρχαία τραγωδία. Προσωπικά δεν πιστεύω στις «κατάρες», το χρησιμοποίησα συμβολικά. Πιστεύω ότι όλα αυτά είναι συμπτώσεις. Φυσικά, ο κάθε αναγνώστης μπορεί να το ερμηνεύσει ανάλογα με το τι πιστεύει αυτός.

Ο έρωτας είναι ένα από τα κυρίαρχα θέματα του μυθιστορήματος. Γιατί άραγε αυτός ο έρωτας παραμένει ανεκπλήρωτος για όλους ανεξαιρέτως τους ήρωές σας;   Επειδή οι μικρές και κλειστές κοινωνίες παράγουν ηττημένους ανθρώπους. Υπάρχει ένας μικρός πυρήνας που σε καθοδηγεί, ένας περίγυρος που σε κρυφοκοιτάζει και στον οποίο είσαι αναγκασμένος να λογοδοτήσεις για τις πράξεις σου. Είσαι αναγκασμένος να σκέφτεσαι συνέχεια «τι θα πει ο κόσμος. Ειδικά σε ό,τι έχει να κάνει με τον έρωτα, αν αυτός δεν εγκρίνεται από τον περίγυρο, είναι καταδικασμένος, κι αυτή την κατάσταση βιώνουν οι ήρωες του βιβλίου. Ας έχει βέβαια υπόψη του ο αναγνώστης ότι το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται σε μια παλιότερη εποχή, όπου τα πράγματα ήταν διαφορετικά. Τότε ένας «ανάρμοστος» έρωτας μπορούσε να οδηγήσει μια γυναίκα να κλειστεί σε μοναστήρι.

Το βιβλίο κλείνει με τη φράση «έμεινε να θυμίζει τις όμορφες μέρες μιας αλλοτινής εποχής». Η φράση αυτή εκφράζει νοσταλγία για το παρελθόν κι απαισιοδοξία για το μέλλον;  Νοσταλγία για το παρελθόν περισσότερο και γι’ αυτά που πέρασαν, όχι όμως σε υπερθετικό βαθμό. Γενικά είμαι αντίθετη στην υπερβολή σε καθετί. Έχω μια νοσταλγία για το χθες και νιώθω αβεβαιότητα για το μέλλον, όμως πιστεύω ότι πρώτα από όλα πρέπει να ζούμε το παρόν και να το χαιρόμαστε. Είναι το μόνο που έχουμε μπροστά μας.

Πώς είναι η ζωή στη σημερινή Χίο;  Παρόμοια με αυτήν στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Υπάρχει άγχος, υπάρχει τρέξιμο, ωστόσο διατηρούνται και τα καλά χαρακτηριστικά που μπορεί να έχει μια μικρή κοινωνία. Εξακολουθεί να υπάρχει σύμπνοια μεταξύ των ανθρώπων. Επιπλέον, το περιβάλλον παραμένει το ίδιο, δεν έχει επηρεαστεί καθόλου, ή έστω ελάχιστα, από τον τουρισμό. Έχουμε τη θάλασσά μας, τον ήλιο μας, τον καθαρό ουρανό που μας ηρεμεί....